హెప్టేన్

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
హెప్టేన్
Skeletal formula of heptane
Skeletal formula of heptane of all implicit carbons shown, and all explicit hydrogens added
Ball-and-stick model of the heptane molecule
పేర్లు
Preferred IUPAC name
Heptane[2]
ఇతర పేర్లు
Septane[1]
గుర్తింపు విషయాలు
సి.ఎ.ఎస్. సంఖ్య [142-82-5]
పబ్ కెమ్ 8900
యూరోపియన్ కమిషన్ సంఖ్య 205-563-8
వైద్య విషయ శీర్షిక n-heptane
సి.హెచ్.ఇ.బి.ఐ CHEBI:43098
ఆర్.టి.ఇ.సి.యస్. సంఖ్య MI7700000
SMILES CCCCCCC
బైల్ స్టెయిన్ సూచిక 1730763
జి.మెలిన్ సూచిక 49760
ధర్మములు
C7H16
మోలార్ ద్రవ్యరాశి 100.21 g·mol−1
స్వరూపం Colourless liquid
వాసన Petrolic
సాంద్రత 0.6795 g cm−3[3]
ద్రవీభవన స్థానం −90.549[3] °C (−130.988 °F; 182.601 K)
బాష్పీభవన స్థానం 98.38[3] °C (209.08 °F; 371.53 K)
0.0003% (20 °C)[4]
log P 4.274
బాష్ప పీడనం 5.33 kPa (at 20.0 °C)
kH 12 nmol Pa−1 kg−1
అయస్కాంత ససెప్టిబిలిటి −85.24·10−6 cm3/mol
వక్రీభవన గుణకం (nD) 1.3855[3]
స్నిగ్ధత 0.389 mPa·s[5]
ద్విధృవ చలనం
 0.0 D
ఉష్ణగతిక రసాయన శాస్త్రము
నిర్మాణము మారుటకు
కావాల్సిన ప్రామాణిక
ఎంథ్రఫీ ΔfHo298 		−225.2 – −223.6 kJ mol−1
దహనక్రియకు కావాల్సిన
ప్రామాణీక ఎంథ్రఫీ ΔcHo298 		−4.825 – −4.809 MJ mol−1
ప్రామాణిక మోలార్
ఇంథ్రఫీ So298 		328.57 J K−1 mol−1
విశిష్టోష్ణ సామర్థ్యం, C 224.64 J K−1 mol−1
ప్రమాదాలు
జి.హెచ్.ఎస్.పటచిత్రాలు GHS02: Flammable GHS07: Exclamation mark GHS08: Health hazard GHS09: Environmental hazard
జి.హెచ్.ఎస్.సంకేత పదం DANGER
జి.హెచ్.ఎస్.ప్రమాద ప్రకటనలు H225, H304, H315, H336, H410
GHS precautionary statements P210, P261, P273, P301+310, P331
జ్వలన స్థానం {{{value}}}
స్వయం జ్వలన
ఉష్ణోగ్రత
 223.0 °C (433.4 °F; 496.1 K)
విస్ఫోటక పరిమితులు 1.05–6.7%
Lethal dose or concentration (LD, LC):
17,986 ppm (mouse, 2 hr)[6]
16,000 ppm (human)
15,000 ppm (mouse, 30 min)[6]
US health exposure limits (NIOSH):
PEL (Permissible)
 TWA 500 ppm (2000 mg/m3)[4]
REL (Recommended)
 TWA 85 ppm (350 mg/m3) C 440 ppm (1800 mg/m3) [15-minute][4]
IDLH (Immediate danger)
 750 ppm[4]
సంబంధిత సమ్మేళనాలు
Related {{{label}}} {{{value}}}
Except where otherwise noted, data are given for materials in their standard state (at 25 °C [77 °F], 100 kPa).
checkY verify (what is checkY☒N ?)
Infobox references

హెప్టేన్ (N-heptane) అనేది పెట్రోలియం లాంటి వాసనతో స్పష్టమైన రంగులేని ద్రవం. ఫ్లాష్ పాయింట్ 25 °F. నీటి కంటే తక్కువ సాంద్రత మరియు నీటిలో కరగదు. ఆవిరి గాలి కంటే బరువుగా ఉంటుంది.[7]హెప్టేన్ అనేది ఏడు కార్బన్ పరమాణువులతో కూడిన సరళ శృంఖల ఆల్కేన్/హైడ్రోకార్బన్. ఇది జెఫ్రీ పైన్ (పినస్ జెఫ్రీ) లో కనుగొనబడింది.ఇది నాన్-పోలార్ ద్రావకం మరియు మొక్కల జీవక్రియ పాత్రను కలిగి ఉంది.ఇది ఒక అస్థిర కర్బన సమ్మేళనం.[8]హెప్టేన్ అనేది పినస్ అయాకాహ్యూట్, సూడోట్సుగా మరియు ఇతర జీవులలో లభించే సహజ ఉత్పత్తి.n-హెప్టేన్ అనేది అలిఫాటిక్ ఆల్కేన్.పరమాణు సూత్రంC7H16.సహజంగా సంభవించే n-హెప్టేన్ సహజ వాయువు, ముడి చమురు లేదా పైన్ పదార్దాల నుండి వేరుచేయబడుతుంది.ఇది చారిత్రాత్మకంగా యాంటీ నాక్ టెస్ట్ ఇంజిన్‌లలో టెస్ట్ ఫ్యూయల్ కాంపోనెంట్‌గా ఉపయోగించబడింది, అందువల్ల గ్యాసోలిన్ యొక్క అవాంఛనీయ భాగం గా హెప్టేన్ వున్నది.[9][10]

హెప్టేన్ ఐసోమరులు/సమాంగాలు[మార్చు]

ఐసోమరులు/సమాంగాలు అనగా ఒకేరకమైన రసాయన సూత్రం ,అణువులో ఒకేరకమైన పరమాణువులసంఖ్య కల్గి వుండి,అణు నిర్మాంం భిన్నమైన సౌష్తవం కల్గి వుండును.హెప్టేన్ 9 సమాంగాలను కల్గి వున్నది.

కాబట్టి, హెప్టేన్ యొక్క 9 ఐసోమర్లు

  • n-హెప్టేన్,
  • 2-మిథైల్ హెక్సేన్
  • 3-మిథైల్ హెక్సేన్
  • 2,2-డైమెథైల్ పెంటెన్
  • 2,3-డైమెథైల్ పెంటెన్
  • 2,4-డైమెథైల్ పెంటెన్
  • 3,3-డైమెథైల్ పెంటెన్
  • 3-ఇథైల్ పెంటేన్
  • 3-ఇథైల్ పెంటేన్
  • 2,3-ట్రైమిథైల్ పెంటేన్

ఐసోమర్‌లు ఒకే రసాయన సూత్రాన్ని కలిగి ఉంటాయి కాని విభిన్న నిర్మాణాలను కలిగి ఉన్నాయని గమనించడం ముఖ్యం.హెప్టేన్ యొక్క 9 ఐసోమర్లు మాతృ గొలుసులోని కార్బన్ అణువుల సంఖ్యలో విభిన్నంగా ఉంటాయి.[11]

తయారీ పద్ధతులు[మార్చు]

  • పెట్రోలియం యొక్క పాక్షిక స్వేదనం/డిస్టిలేసన్ ద్వారా హెప్టేన్ ను ఉత్పత్తి చెస్తారు, తరువాత రెక్టిఫికేసన్ ప్రక్రియ ద్వారా శుద్ధి చేయబడుతుంది.[12]
  • 1-హెప్టిన్ ను హైడ్రోజనేషన్ చెయ్యడం వలన హెప్టేన్ ను తయారు చెయ్యవచ్చును.[13]

భౌతిక ధర్మాలు[మార్చు]

హెప్టేన్ రంగులేని,పారదర్శక ద్రవం.గ్యాసోలిన్ వంటి వాసన కల్గి వున్నది.నీటిలో కలిసిపోదు. మిథనాల్‌లో కరుగుతుంది. మిథనాల్‌లోని 10% ద్రావణం స్పష్టంగా మరియు రంగులేనిది కూడా.[14]ఇది అదృవ ద్రావణి/ద్రావకం(nonpolar solvent).

లక్షణం/గుణం మితి/విలువ
అణు సూత్రం C7H16
అణు భారం 100.202 గ్రా/మోల్
సాంద్రత 0.695గ్రా/సెం.మీ3[15]
ద్రవీభవన ఉష్ణోగ్రత -91℃[15]
మరుగు స్థానం 98.8°C[16]
ఫ్లాష్ పాయింట్ 30 °F(15.5°C)
వక్రీభవన గుణకం 1.387 - 1.388[14]
స్నిగ్థత 0.42 cP, 20°C వద్ద.[17]
భాష్పపీడనం 35.5టార్, 20°Cవద్ద[17]

రసాయనిక చర్యలు[మార్చు]

దహన చర్య[మార్చు]

హెప్టేన్ ద్రవం ఆక్సిజన్ తో దహన చర్య జర్పదం వలన కార్బన్ డైఆక్సైడ్ మరియు నీరు ఏర్పడును.చర్య పలితంగా ఉష్ణం ఏర్పడును.[18]

C7H16+11O2 → 7CO2+8H2O+ ఉష్ణం

హెప్టేన్ ఉపయోగాలు[మార్చు]

  • స్పష్టమైన, వాసన లేని, ద్రవ హైడ్రోకార్బన్‌గా, హెప్టేన్ ఆక్టేన్ రేటింగ్ స్కేల్‌కు ప్రామాణిక జీరో-పాయింట్‌గా గుర్తించబడింది, ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా దాదాపు ప్రతి గ్యాసోలిన్ పంపులో కనిపిస్తుంది. గ్యాసోలిన్ ఇంజిన్‌లో అధిక మొత్తంలో ఒత్తిడిని ఉంచినప్పుడు హెప్టేన్ తక్షణమే మండుతుంది.[19]
  • హెప్టేన్ యొక్క అధిక మండే సామర్థ్యం కారణంగా అనేక పరిశ్రమలలో ఇంధనం అవసరమైన లక్షణాలను కల్గివున్నది, ఇంధనంగా ఉపయోగించడంతో సహా. హైడ్రోకార్బన్ రసాయన చర్య కారణంగా హెప్టేన్ ఒత్తిడితో కూడిన, బహిరంగ ద్రవ ఇంధన స్టవ్‌లకు గొప్ప ఇంధన వనరు, ఇది హైడ్రోకార్బన్ దహన సమయంలో అధిక మొత్తంలో ఉష్ణ శక్తిని ఖర్చు చేస్తుంది.[19]
  • హెప్టేన్ రబ్బరు సిమెంట్ కోసం థిన్నరు (thinnar)గా పనిచేస్తుంది.[19]

దుష్పలితాలు[మార్చు]

  • n-హెప్టేన్ పీల్చినప్పుడు మనిషిని ప్రభావితం చేయవచ్చు మరియు చర్మం ద్వారా గ్రహించబడవచ్చు.హెప్టేన్ కళ్ళు, ముక్కు మరియు గొంతును చికాకుపెడుతుంది.హెప్టేన్ ఆవిరుల ప్రభావానికి గురైనపుడువల్ల తలనొప్పి, తల తిరగడం, సమన్వయ లోపం మరియు స్పృహ కోల్పోవడం వంటివి సంభవించవచ్చు.ఆకలి లేకపోవడం మరియు/లేదా వికారం సంభవించవచ్చు.పదేపదే ప్రభావానికి లోనవడం వల్ల చర్మంపై దద్దుర్లు, పొడిబారి పోవడం మరియు ఎరుపు ఏర్పడవచ్చు.హెప్టేన్ నాడీ వ్యవస్థను ప్రభావితం చేయవచ్చు.[20]
  • త్వరగా మండె స్వభావం వలన అగ్ని ప్రమాదం సంభవించవచ్చు.కారణంగా ప్రాణ నష్తం,అస్తి నష్టం జరుగవచ్చు.

ప్రథమ చికిత్స చర్యలు[మార్చు]

  • కళ్ళల్లో పడినచో:కాంటాక్ట్ లెన్స్‌లను తనిఖీ చేయండి.కళ్ళను కనీసం 15 నిమిషాల పాటు పుష్కలంగా నీటితో కళ్లను తక్షణమే కడగాలి. చికాకు సంభవిస్తే వైద్య సంరక్షణ పొందాలి.[21]
  • చర్మం మీద పడినయినట్లయితే, వెంటనే చర్మాన్ని పుష్కలంగా నీటితో ఫ్లష్ చేయండి. చర్మాన్ని మెత్తగా మెత్తనపరచే.పదార్థం పూయాలి. కలుషితమైన దుస్తులు మరియు బూట్లను తొలగించండి. ఉపయోగించే ముందు దుస్తులను కడగాలి. షూస్‌ని ఉపయోగించే ముందు పూర్తిగా శుభ్రం చేయండి.వైద్య సహకారం పొందాలి.[21]
  • హెప్టేన్ ఆవిర్లు పీల్చినట్లయితే, స్వచ్ఛమైన గాలిఅందెలా బాధితున్ని బయటికి తీసుకెళ్ళాలి.శ్వాస తీసు కోకపోతే, కృత్రిమ శ్వాసక్రియను ఇవాలి. శ్వాస తీసుకోవడం కష్టంగా ఉంటే, ఆక్సిజన్ ఇవాలి. తీవ్ర లక్షణా లు కనిపిస్తే వైద్య సంరక్షణ పొందాలి.[21]
  • మింగినట్లయితే, వాంతులు చేయించరాదు.అపస్మారక స్థితిలో ఉన్న వ్యక్తికి నోటి ద్వారా ఎప్పుడూ ఏమీ ఇవ్వవద్దు. మింగితే ఆస్పిరేషన్ ప్రమాదం-ఊపిరితిత్తులలోకి ప్రవేశించి దెబ్బతినవచ్చు.కాలర్, టై, బెల్టర్ నడుము పట్టీ వంటి బిగుతుగా ఉన్న దుస్తులను విప్పాలి.వైద్య దృష్టిని పొందాలి.[21]

ఇవి కూడా చదవండి[మార్చు]

ఆల్కేన్

బయటి లింకులు[మార్చు]

హెప్టేన్

మూలాలు[మార్చు]

  1. ↑ Hofmann, August Wilhelm Von (1 January 1867). "I. On the action of trichloride of phosphorus on the salts of the aromatic monamines". Proceedings of the Royal Society of London. 15: 54–62. doi:10.1098/rspl.1866.0018. S2CID 98496840.
  2. ↑ "n-heptane – Compound Summary". PubChem Compound. USA: National Center for Biotechnology Information. 16 September 2004. Identification and Related Records. Retrieved 2 January 2012.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Haynes, William M., ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (92nd ed.). Boca Raton, FL: CRC Press. p. 3.290. ISBN 1439855110.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0312". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
  5. ↑ Dymond, J. H.; Oye, H. A. (1994). "Viscosity of Selected Liquid n-Alkanes". Journal of Physical and Chemical Reference Data. 23 (1): 41–53. Bibcode:1994JPCRD..23...41D. doi:10.1063/1.555943. ISSN 0047-2689.
  6. ↑ 6.0 6.1 "n-Heptane". Immediately Dangerous to Life and Health Concentrations (IDLH). National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
  7. ↑ "N-HEPTANE". cameochemicals.noaa.gov. Retrieved 2024-04-17.
  8. ↑ "heptane". ebi.ac.uk. Retrieved 2024-04-17.
  9. ↑ "Heptane". sciencedirect.com. Retrieved 2024-04-17.
  10. ↑ Heptane,S.R. Clough, in Encyclopedia of Toxicology (Third Edition), 2014
  11. ↑ "What are the 9 isomers of Heptane?". vedantu.com. Retrieved 2024-04-17.
  12. ↑ Lewis, R.J. Sr.; Hawley's Condensed Chemical Dictionary 15th Edition. John Wiley & Sons, Inc. New York, NY 2007., p. 639
  13. ↑ "n-Heptane". pubchem.ncbi.nlm.nih.gov. Retrieved 2024-04-17.
  14. ↑ 14.0 14.1 "n-Heptane". finarchemicals.com. Retrieved 2024-04-17.
  15. ↑ 15.0 15.1 "n-Heptane". chembk.com. Retrieved 2024-04-17.
  16. ↑ "Showing metabocard for N-Heptane". hmdb.ca. Retrieved 2024-04-17.
  17. ↑ 17.0 17.1 "Heptane Solvent Properties". macro.lsu.edu. Retrieved 2024-04-17.
  18. ↑ "What is the balanced equation for heptane". socratic.org. Retrieved 2024-04-17.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 "industrial-uses-of-heptane". bellchem.com. Retrieved 2024-04-17.
  20. ↑ "n-HEPTANE" (PDF). nj.gov. Retrieved 2024-04-17.
  21. ↑ 21.0 21.1 21.2 21.3 "MaterialSafetyDataSheet". louisville.edu. Retrieved 2024-04-17.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=హెప్టేన్&oldid=4191299" నుండి వెలికితీశారు