మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం

ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న
పురస్కారం గురించి
ఎలాంటి పురస్కారం	ఫౌర
విభాగం	క్రీడా పురస్కారం వ్యక్తిగతం లేదా జట్టుకు
వ్యవస్థాపిత	1991–1992
మొదటి బహూకరణ	1991–1992
బహూకరించేవారు	భారత ప్రభుత్వం
నగదు బహుమతి	₹750,000
వివరణ	భారతదేశంలో అత్యధిక క్రీడా గౌరవం
మొదటి గ్రహీత(లు)	విశ్వనాథన్ ఆనంద్
క్రితం గ్రహీత(లు)	యోగేశ్వర్ దత్, Vijay Kumar
Award Rank
none ← ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న → అర్జున అవార్డు

ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్ రత్న పురస్కారం, భారత దేశంలో అత్యున్నత క్రీడా పురస్కారం. భారత మాజీ ప్రధాని కీ.శే. రాజీవ్ గాంధీ జ్ఞాపకార్థం 1991-92 లో ఈ పురస్కారం ప్రారంభింపబడింది. ఒక ప్రశంసాపత్రం, ఒక పతకం, నగదు ఈ పురస్కారం లోని భాగాలు.

ఒలింపిక్స్, ఆసియాడ్, కామన్‌వెల్త్ క్రీడల్లో గాని, బిలియర్డ్స్, స్నూకర్, క్రికెట్, చదరంగం వంటి క్రీడల్లో గానీ అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కనబరిచిన క్రీడాకారునికి లేక జట్టుకు ఈ పురస్కారం ఇస్తారు. సాధారణంగా, పురస్కారం ప్రకటించేందుకు ఒక సంవత్సరం ఏప్రిల్ 1 నుండి మరుసటి సంవత్సరం మార్చి 31 వరకు కనబరచిన ప్రదర్శనలను లెక్కిస్తారు. క్రీడలు, యువజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ ఈ పురస్కార విజేతను నిర్ణయించేందుకు క్రీడలతో సంబంధమున్న వారితో కూడిన ఒక బృందాన్ని నియమిస్తుంది. ఏదైనా సంవత్సరం ప్రదర్శనలు ఆశించిన విధంగా లేవని ఎంపిక బృందం భావిస్తే ఆ ఏటికి పురస్కార ప్రధానం జరగదు.

ఖేల్ రత్న పురస్కారం 1991 నుండి 2021 వరకు మాజీ ప్రధానమంత్రి రాజీవ్ గాంధీ పేరిట రాజీవ్ గాంధీ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం అని ఉండేది. 2021 ఆగస్టు 6 న దీని పేరును ప్రముఖ హాకీ క్రీడాకారుడైన ధ్యాన్ చంద్ పేరిట మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం అని మార్చారు.

ఇప్పటివరకు ఈ పురస్కారం వేరు వేరు విభాగాలకు చెందిన ఇద్దరేసి క్రీడాకారులకు సంయుక్తంగా రెండు సార్లు ప్రధానం చేయగా, 1993-94 లో మాత్రం ఎవ్వరికీ ఇవ్వలేదు. ఇప్పటి వరకు ఒక్క మారు మాత్రమే క్రీడా జట్టుకు పురస్కారం లభించింది. ఈ పురస్కారంలో నగదు బహుమతి 1991-92 లో లక్ష రూపాయిలు, 2000-01 లో మూడు లక్షల రూపాయిలు, 2004-05 నాటికి అయిదు లక్షల రూపాయిలు ఉంది.

అర్జున పురస్కారానికీ, ఈ పురస్కారానికి మధ్య ఉన్న ముఖ్య వ్యత్యాసం ఏమనగా - అర్జున పురస్కారాన్ని ప్రతి క్రీడలోని ఉత్తమ క్రీడాకారునికి ఇస్తారు. కానీ ఈ పురస్కారం మాత్రం క్రీడాకారులందరిలో అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కనబరిచిన వారికి మాత్రమే ఇస్తారు. ఖేల్ రత్న అను హిందీ పదానికి క్రీడారత్నమని అర్థం.

పురస్కార విజేతలు

క్రమ సంఖ్య	సంవత్సరం	క్రీడాకారుని (ల) పేరు/పేర్లు	క్రీడావిభాగం
01	1991-92	విశ్వనాథన్ ఆనంద్	చదరంగం
02	1992-93	గీత్ సేథి	బిలియర్డ్స్
03	1993-94	పురస్కార ప్రధానం జరుగలేదు	-
04	1994-95	హోమీ మోతీవాలా, పి. కె. గర్గ్	యాటింగ్ (టీం క్రీడ)
05	1995-96	కరణం మల్లీశ్వరి	వెయిట్‌లిఫ్టింగ్
06	1996-97	లియాండర్ పేస్, కుంజరాణి (సహవిజేతలు)	టెన్నిస్, వెయిట్‌లిఫ్టింగ్
07	1997-98	సచిన్ టెండుల్కర్	క్రికెట్
08	1998-99	జ్యోతిర్మయి సిక్దర్	ఆథ్లెటిక్స్
09	1999-2000	ధన్‌రాజ్ పిళ్ళై	హాకీ
10	2000-01	పుల్లెల గోపీచంద్	బ్యాడ్మింటన్
11	2001-02	అభినవ్ భింద్ర	షూటింగ్
12	2002-03	అంజలి వేద్ పాథక్ భగవత్, బీనామోల్ (సహవిజేతలు)	షూటింగ్, ఆథ్లెటిక్స్
13	2003-04	అంజు బాబి జార్జ్	ఆథ్లెటిక్స్
14	2004-05	రాజ్యవర్ధన్ సింగ్ రాథోడ్	షూటింగ్
15	2005-06	పంకజ్ అద్వానీ	బిలియర్డ్స్ & స్నూకర్స్
16	2006-07	మనవ్జీత్ సింగ్ సంధు	షూటింగ్
17	2007-08	మహేంద్ర సింగ్ ధోనీ	క్రికెట్
18	2011-12	విజయ్ కుమార్ (shooting)	yogshwar dutt (wresting)

2020 రాజీవ్ గాంధీ ఖేల్ రత్న పురస్కారం మొత్తం ఐదుగురికి ఇచ్చారు

• రోహిత్ శర్మకు క్రికెట్
• వినేశ్ ఫోగట్ మహిళల రెజ్లింగ్
• రాణి రాంఫల్ హాకీ
• మనికభత్ర. టేబుల్ టెన్నిస్
• మరియప్పన్ తంగావెలు
• పార అథ్లెట్