మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం
| ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న | ||
 | ||
| పురస్కారం గురించి | ||
|---|---|---|
| ఎలాంటి పురస్కారం | ఫౌర | |
| విభాగం | క్రీడా పురస్కారం వ్యక్తిగతం లేదా జట్టుకు | |
| వ్యవస్థాపిత | 1991–1992 | |
| మొదటి బహూకరణ | 1991–1992 | |
| బహూకరించేవారు | భారత ప్రభుత్వం | |
| నగదు బహుమతి | ₹750,000 | |
| వివరణ | భారతదేశంలో అత్యధిక క్రీడా గౌరవం | |
| మొదటి గ్రహీత(లు) | విశ్వనాథన్ ఆనంద్ | |
| క్రితం గ్రహీత(లు) | యోగేశ్వర్ దత్, Vijay Kumar | |
| Award Rank | ||
| none ← ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న → అర్జున అవార్డు | ||
ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్ రత్న పురస్కారం, భారత దేశంలో అత్యున్నత క్రీడా పురస్కారం. భారత మాజీ ప్రధాని కీ.శే. రాజీవ్ గాంధీ జ్ఞాపకార్థం 1991-92 లో ఈ పురస్కారం ప్రారంభింపబడింది. ఒక ప్రశంసాపత్రం, ఒక పతకం, నగదు ఈ పురస్కారం లోని భాగాలు.
ఒలింపిక్స్, ఆసియాడ్, కామన్‌వెల్త్ క్రీడల్లో గాని, బిలియర్డ్స్, స్నూకర్, క్రికెట్, చదరంగం వంటి క్రీడల్లో గానీ అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కనబరిచిన క్రీడాకారునికి లేక జట్టుకు ఈ పురస్కారం ఇస్తారు. సాధారణంగా, పురస్కారం ప్రకటించేందుకు ఒక సంవత్సరం ఏప్రిల్ 1 నుండి మరుసటి సంవత్సరం మార్చి 31 వరకు కనబరచిన ప్రదర్శనలను లెక్కిస్తారు. క్రీడలు, యువజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ ఈ పురస్కార విజేతను నిర్ణయించేందుకు క్రీడలతో సంబంధమున్న వారితో కూడిన ఒక బృందాన్ని నియమిస్తుంది. ఏదైనా సంవత్సరం ప్రదర్శనలు ఆశించిన విధంగా లేవని ఎంపిక బృందం భావిస్తే ఆ ఏటికి పురస్కార ప్రధానం జరగదు.
ఖేల్ రత్న పురస్కారం 1991 నుండి 2021 వరకు మాజీ ప్రధానమంత్రి రాజీవ్ గాంధీ పేరిట రాజీవ్ గాంధీ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం అని ఉండేది. 2021 ఆగస్టు 6 న దీని పేరును ప్రముఖ హాకీ క్రీడాకారుడైన ధ్యాన్ చంద్ పేరిట మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం అని మార్చారు.
ఇప్పటివరకు ఈ పురస్కారం వేరు వేరు విభాగాలకు చెందిన ఇద్దరేసి క్రీడాకారులకు సంయుక్తంగా రెండు సార్లు ప్రధానం చేయగా, 1993-94 లో మాత్రం ఎవ్వరికీ ఇవ్వలేదు. ఇప్పటి వరకు ఒక్క మారు మాత్రమే క్రీడా జట్టుకు పురస్కారం లభించింది. ఈ పురస్కారంలో నగదు బహుమతి 1991-92 లో లక్ష రూపాయిలు, 2000-01 లో మూడు లక్షల రూపాయిలు, 2004-05 నాటికి అయిదు లక్షల రూపాయిలు ఉంది.
అర్జున పురస్కారానికీ, ఈ పురస్కారానికి మధ్య ఉన్న ముఖ్య వ్యత్యాసం ఏమనగా - అర్జున పురస్కారాన్ని ప్రతి క్రీడలోని ఉత్తమ క్రీడాకారునికి ఇస్తారు. కానీ ఈ పురస్కారం మాత్రం క్రీడాకారులందరిలో అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కనబరిచిన వారికి మాత్రమే ఇస్తారు. ఖేల్ రత్న అను హిందీ పదానికి క్రీడారత్నమని అర్థం.
పురస్కార విజేతలు
[మార్చు]| క్రమ సంఖ్య | సంవత్సరం | క్రీడాకారుని (ల) పేరు/పేర్లు | క్రీడావిభాగం |
|---|---|---|---|
| 01 | 1991-92 | విశ్వనాథన్ ఆనంద్ | చదరంగం |
| 02 | 1992-93 | గీత్ సేథి | బిలియర్డ్స్ |
| 03 | 1993-94 | పురస్కార ప్రధానం జరుగలేదు | - |
| 04 | 1994-95 | హోమీ మోతీవాలా, పి. కె. గర్గ్ | యాటింగ్ (టీం క్రీడ) |
| 05 | 1995-96 | కరణం మల్లీశ్వరి | వెయిట్‌లిఫ్టింగ్ |
| 06 | 1996-97 | లియాండర్ పేస్, కుంజరాణి (సహవిజేతలు) | టెన్నిస్, వెయిట్‌లిఫ్టింగ్ |
| 07 | 1997-98 | సచిన్ టెండుల్కర్ | క్రికెట్ |
| 08 | 1998-99 | జ్యోతిర్మయి సిక్దర్ | ఆథ్లెటిక్స్ |
| 09 | 1999-2000 | ధన్‌రాజ్ పిళ్ళై | హాకీ |
| 10 | 2000-01 | పుల్లెల గోపీచంద్ | బ్యాడ్మింటన్ |
| 11 | 2001-02 | అభినవ్ భింద్ర | షూటింగ్ |
| 12 | 2002-03 | అంజలి వేద్ పాథక్ భగవత్, బీనామోల్ (సహవిజేతలు) | షూటింగ్, ఆథ్లెటిక్స్ |
| 13 | 2003-04 | అంజు బాబి జార్జ్ | ఆథ్లెటిక్స్ |
| 14 | 2004-05 | రాజ్యవర్ధన్ సింగ్ రాథోడ్ | షూటింగ్ |
| 15 | 2005-06 | పంకజ్ అద్వానీ | బిలియర్డ్స్ & స్నూకర్స్ |
| 16 | 2006-07 | మనవ్జీత్ సింగ్ సంధు | షూటింగ్ |
| 17 | 2007-08 | మహేంద్ర సింగ్ ధోనీ | క్రికెట్ |
| 18 | 2011-12 | విజయ్ కుమార్ (shooting) | yogshwar dutt (wresting) |
2020 రాజీవ్ గాంధీ ఖేల్ రత్న పురస్కారం మొత్తం ఐదుగురికి ఇచ్చారు
- రోహిత్ శర్మకు క్రికెట్
- వినేశ్ ఫోగట్ మహిళల రెజ్లింగ్
- రాణి రాంఫల్ హాకీ
- మనికభత్ర. టేబుల్ టెన్నిస్
- మరియప్పన్ తంగావెలు
- పార అథ్లెట్