పెద్దాపురం
పట్టణం | |
 | |
| నిర్దేశాంకాలు: 17°05′N 82°08′E / 17.08°N 82.13°ECoordinates: 17°05′N 82°08′E / 17.08°N 82.13°E | |
| దేశం | భారతదేశం |
| రాష్ట్రం | ఆంధ్రప్రదేశ్ |
| జిల్లా | కాకినాడ జిల్లా |
| మండలం | పెద్దాపురం మండలం |
| విస్తీర్ణం | |
| • మొత్తం | 41.13 km2 (15.88 sq mi) |
| జనాభా వివరాలు (2011)[1] | |
| • మొత్తం | 49,477 |
| • సాంద్రత | 1,200/km2 (3,100/sq mi) |
| జనగణాంకాలు | |
| • లింగ నిష్పత్తి | 1033 |
| ప్రాంతీయ ఫోన్ కోడ్ | +91 ( ) |
| పిన్(PIN) | 533433  |
| జాలస్థలి | |
.svg)
పెద్దాపురం పట్టణం, దక్షిణ భారతదేశంలో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని కాకినాడ జిల్లా, పెద్దాపురం మండలానికి చెందిన ఒక ప్రసిద్ధ పురాతన పట్టణం, మండల కేంద్రం. ఇక్కడ గల పాండవుల గుహలు ఒక పర్యాటక ఆకర్షణ.
చరిత్ర[మార్చు]
ఏనుగుల వీరాస్వామయ్య తన యాత్రా రచన కాశీయాత్ర చరిత్రలో పెద్దాపురం ప్రస్తావన ఉన్నది. "పెద్దపురమనే వూరు పిఠాపురముకన్నా గొప్పది. యీ వూరి యిండ్లున్ను గొప్పలుగానే కట్టియున్నారు. 100 బ్రాహ్మణుల యిండ్లు ఉన్నాయి. యిక్కడ పోలీసుదారోగా సహితముగా యిక్కడి జమీందారుడు వసింపుచు నుంటాడు. యితని తాలూకా 3 లక్షలది. అంగళ్ళు ఉన్నాయి. సమస్తపదార్ధాలు దొరుకు చున్నవి. యీ వూళ్ళో 3 సంవత్సరములుగా యీ జమీందారుని భార్య అమ్మన్న అనే పురుషుని గొప్పయిల్లు స్వాధీనము చేసుకుని ఒక అన్నసత్రము వేసియున్నది. ఆ స్థలము విశాలముగా వున్నందున అందులోనే యీ రాత్రి వసించినాను."
భౌగోళికం[మార్చు]
పెద్దాపురం పట్టణం17.08° N 82.13° ఏ అక్షాంశాం, రేఖాంశాలపై ఉంటుంది[2]. సముద్రమట్టం నుండి 35 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంటుంది. జిల్లా కేంద్రమైన కాకినాడ కు వాయవ్యంగా 22 కి.మీ దూరంలో వుంది.
జనగణన వివరాలు[మార్చు]
2001 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం పెద్దాపురం పట్టణ జనాభా 45,174. ఇందులో పురుషులు 22,308 (49%) ,స్త్రీలు 22,866 (51%) ఉన్నారు. పెద్దాపురం పట్టణంలో అక్షరాస్యతా శాతం 63%, ఇది మన జాతీయ అక్షరాస్యతాశాతం 59.5% కన్నాకూడా ఎక్కువ: అందులో పురుషుల అక్షరాస్యతా శాతం 66%,, స్త్రీల అక్షరాస్యతా శాతం 59%. 6 సం.ల లోపు ఉన్న పిల్లల శాతం 11%.[3]
పరిపాలన[మార్చు]
పెద్దాపురం పట్టణంనకు మునిసిపాలిటి హొదా 1915 లోనే ఇవ్వబడింది. ఇది ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో భీమునిపట్టణం తరువాత రెండవ అతి పురాతన మునిసిపాలిటి. పెద్దాపురం పురపాలక సంఘం పట్టణ పరిపాలన నిర్వహిస్తుంది.
రవాణా సౌకర్యాలు[మార్చు]
సమీప జాతీయ రహదారి 16 ఉత్తరంగా 15 కి.మీ. దూరంలో గల జగ్గంపేట గుండా పోతుంది. ఆగ్నేయంగా 6 కి.మీ. దూరంలో గల సామర్లకోట అతి దగ్గరలో ఉన్న రైల్వే స్టేషను.
విద్యా, పరిశోధనా సౌకర్యాలు[మార్చు]
19వ శతాబ్దంలో బ్రిటిష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపనీ వారిచే లూధరన్ హైస్కూల్ స్థాపించబడింది. పెద్దాపురం పట్టణంలో బహుళ ప్రాశస్త్యం పొందిన రాజా వత్సవాయి జగపతి బహద్దూర్ మహారాణి కళాశాల ఉంది. దీనిని 1967 లో అప్పటి జిల్లా పరిషత్ అధ్యక్ష్యులు బలుసు పి.బి.కే. సత్యనారాయణ రావు, పెద్దాపురం సంస్థానం మహారాణి బుచ్చి సీతయమ్మ గారి జ్ఞాపకార్ధం ప్రారంబించారు.
7వ పంచవర్ష ప్రణాళికా కాలంలో పి.వి.నరసింహారావు చొరవతో ప్రతిభ గల గ్రామీణ ప్రాంతానికు చెందిన విద్యార్థులకు మంచి విద్యను అందించుటకు, ప్రతీ జిల్లాకు ఒక్కటి చొప్పున, జవహర్ నవోదయ విద్యాలయ ప్రారంబించారు. అందులో పెద్దాపురం పట్టణం ఎన్నిక కాబడింది. పెద్దాపురం పట్టణంలో గల పాండవుల మెట్ట మీద గల జవహర్ నవోదయ విద్యాలయ దేశంలోనే మొదటి 10 స్థానాలలో ఒకటి.
ఇక్కడ ఉన్న వ్యవసాయ పరిశోధనా క్షేత్రంలో రాగి, కర్ర పెండలం మీద పరిశోధన జరుపుతున్నారు. ఈ పరిశోధనా క్షేత్రం ఆచార్య ఎన్.జి.రంగా వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం పరిధిలోకి వస్తుంది.
కొన్ని ప్ర్రముఖ విద్యాసంస్థలు[మార్చు]
- లూథరన్ ఉన్నత పాఠశాల పెద్దాపురం
- రాజా వత్సవాయి జగపతి బహద్దూర్ మహారాణి కళాశాల, పెద్దాపురం
- జవహర్ నవోదయ విద్యాలయం, పెద్దాపురం
సంస్కృతి[మార్చు]
పెద్దాపురం పట్టణంలో మరిడమ్మ తల్లి దేవాలయం ఉంది. ప్రతీ సంవత్సరం ఆషాఢమాసములోఒక నెల పాటు జాతర జరుగుతుంది. ఆషాఢ మాసం మొత్తం పెద్దాపురం పట్టణంలో పండుగ వాతావరణం ఉంటుంది. ప్రతి ఆదివారం పట్టణంలోని ఒక్కొక్క వీధి చొప్పున వంతుల వారీగా సంబరాలు జరుపుతారు. పెద్దాపురం సిల్కు. చీరలకు ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచింది.
పట్టణ ప్రముఖులు[మార్చు]
- మొక్కపాటి సుబ్బారాయుడు: పరిపాలన దక్షుడు, పండితుడు. ప్రఖ్యాత హాస్యరచయిత మొక్కపాటి నరసింహశాస్త్రి ఇతని సహోదరుడు.
- భావరాజు సర్వేశ్వరరావు:భారత ఆర్థిక వేత్త, సామాజిక శాస్త్రవేత్త.
- బుద్ధవరపు పట్టాభిరామయ్య
- రాళ్లబండి సుబ్బారావు
- యాసలపు సూర్యారావు
- టేకుమళ్ళ రాజగోపాలరావు :విద్యావేత్త, దార్శనికుడు, పండితుడు, గ్రంథాలయోద్ధారకుడు,, రచయిత.
- విస్సా అప్పారావు
- డేనియల్ నెజర్స్
కళాకారులు[మార్చు]
భారత దేశ స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వం నుండి కూడ పెద్దాపురం నాటక రంగానికి ప్రసిద్ధి. పెద్దాపురంలో ఒకానొకప్పుడు 21 నాటక సమాజాలు వెల్లివిరిసాయి. ఇక్కడి నుండి కళాకారులు నాటక ప్రదర్శనలివ్వడానికి ఇతర ప్రాంతాలకు తీసుకు వెళ్లబడేవారు. తరువాతి కాలంలో ఇక్కడ నుండి చాల మంది సినీ రంగ ప్రవేశం కూడ చేసేరు. వారిలో కొందరు ప్రముఖుల వివరాలు:
పర్యాటక ఆకర్షణలు[మార్చు]
- పాండవుల మెట్ట: ఇచ్చట భీముడు (పాండవులు) పాద ముద్రలు, పురాతన గుహలు, సూర్యనారాయణ స్వామి దేవాలయం.
- హజరత్ షేక్ మదీనా పాచ్ఛా ఔలియా దర్గా: తొమ్మిది మూరల సాహెబ్ దర్గా
పరిసర ప్రాంతాల పర్యాటక ఆకర్షణలు[మార్చు]
- మరిడమ్మ తల్లి దేవాలయం
- సామర్లకోట చాళుక్య కుమరారామ మందిరం (భీమేశ్వరాలయం), ప్రసన్న ఆంజనేయస్వామి ఆలయం
- ముప్పన వారి బంగ్లా గాలి బంగ్లా - కార్తీక మాసంలో జరుగు వనభోజనాలకు ప్రసిద్ధి
- కాండ్రకోట నూకాలమ్మ అమ్మవారి దేవాలయం
- తిరుపతి (పెద్దాపురం) శృంగార వల్లభస్వామి వారి దేవాలయం
- వాలుతిమ్మాపురం ఆంజనేయ స్వామి వారి దేవాలయం
- చంద్రబాబు శతాబ్ది పార్కు
ఇతర విశేషాలు[మార్చు]
పెద్దాపురం పట్టణంలో ప్రతి ఆదివారం జరిగే పెద్దాపురం సంత ఎంతో ప్రాముఖ్యం సంతరించుకుంది. బ్రిటిషువారి కాలం నుండి ఇక్కడ అనాదిగా వర్తకం జరుగుతుంది. చుట్టు ప్రక్కల గ్రామంల వారు ఈ సంతలో వస్తువులు కొనుగోలు చేస్తారు.
ఇవికూడా చూడండి[మార్చు]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ 1.0 1.1 ఆంధ్ర ప్రదేశ్ జిల్లాల జనగణన దత్తాంశ సమితి - పట్టణాలు (2011), భారత రిజిస్ట్రార్ జనరల్, జనగణన కమిషనరు కార్యాలయం, Wikidata Q58768667, archived from the original on 15 March 2018
- ↑ "ఫాలింగ్ రెయిన్ జీనోమిక్స్ సంస్థ - పెద్దాపురం". Archived from the original on 2008-01-15. Retrieved 2008-06-27.
- ↑ https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999