హర్యానాలో ఎన్నికలు
భారతదేశంలోని రాష్ట్రమైన హర్యానాలో రాష్ట్ర స్థాయి హర్యానా శాసనసభ, జాతీయ స్థాయి లోక్‌సభ సభ్యులను ఎన్నుకోవడానికి 1967 నుండి ఎన్నికలు నిర్వహించబడుతున్నాయి. 90 అసెంబ్లీ నియోజకవర్గాలు (17 ఎస్సీలకు రిజర్వ్ చేయబడినవి), 10 లోక్‌సభ నియోజకవర్గాలు (2 ఎస్సీకి రిజర్వ్ చేయబడినవి) ఉన్నాయి.[1]
ప్రధాన రాజకీయ పార్టీలు
[మార్చు]హర్యానా రాజకీయాలలో, ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్, భారతీయ జనతా పార్టీ, ఇండియన్ నేషనల్ లోక్ దళ్, జననాయక్ జనతా పార్టీ మొదలైనవి రాష్ట్రంలోని ప్రధాన రాజకీయ పార్టీలుగా ఉన్నాయి. గతంలో హర్యానా వికాస్ పార్టీ, హర్యానా జనహిత్ కాంగ్రెస్ (బిఎల్), జనతాదళ్, జనతా పార్టీ, విశాల్ హర్యానా పార్టీ, భారతీయ జనసంఘ్ వంటి వివిధ పార్టీలు రాష్ట్రంలో ప్రభావం చూపాయి.
హర్యానాలోని రాజవంశ రాజకీయ వంశాలు తరచూ పార్టీ మారడం, రాజకీయ గుర్రపు వ్యాపారం, అపవిత్ర రాజకీయ పొత్తులు, రాజకీయ అవినీతి, రాజకీయ కుటిలత్వం, బంధుప్రీతి -రాజవంశ పాలనలో అపఖ్యాతి పాలైన ఆయా రామ్ గయా రామ్ టర్న్‌కోట్‌ల అపఖ్యాతి పాలైన స్వార్థ రాజకీయాల కోసం తరచుగా విమర్శించబడుతున్నాయి. ఇది వారి ఓటర్లకు, హర్యానా ప్రజలకు సేవ చేయవలసిన దానికంటే వారి స్వంత వంశానికి ఎక్కువ సేవ చేస్తుంది.[2][3]
లోక్‌సభ ఎన్నికలు
[మార్చు]- హర్యానా లోక్‌సభ ఎన్నికల జాబితా
| సంవత్సరం | లోక్‌సభ ఎన్నికలు | పార్టీల వారీగా వివరాలు | |
|---|---|---|---|
| 1967 | 4వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 9. కాంగ్రెస్: 7, బిజెఎస్: 1, స్వతంత్ర: 1[4] | |
| 1971 | 15వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 9. కాంగ్రెస్: 7, బిజెఎస్: 1, వి.హెచ్.పి.: 1 | |
| 1977 | 6వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. జనతా పార్టీ: 10. | |
| 1980 | 7వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. కాంగ్రెస్(ఐ): 5, జెపి(ఎస్): 4, JP: 1 | |
| 1984 | 8వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. కాంగ్రెస్: 10 | |
| 1989 | 9వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. జనతాదల్: 6, కాంగ్రెస్: 4 | |
| 1991 | 10వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. కాంగ్రెస్: 9, హెచ్.వి.పి.: 1 | |
| 1996 | 11వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. బిజెపి: 4 + హెచ్.వి.పి.: 3, కాంగ్రెస్: 2, స్వతంత్ర: 1 | |
| 1998 | 12వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. HLD(R): 4 + బిఎస్పీ: 1, కాంగ్రెస్: 3, ఎన్డీఏ: 2 (బిజెపి: 1, హెచ్.వి.పి.: 1) | |
| 1999 | 13వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. ఎన్డీఏ: 10 (బిజెపి: 5, ఐఎన్ఎల్డీ: 5), కాంగ్రెస్: 0 | |
| 2004 | 14వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. కాంగ్రెస్: 9, బిజెపి: 1 | |
| 2009 | 15వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. కాంగ్రెస్: 9, హెచ్.జె.సి (బిఎల్): 1 | |
| 2014 | 16వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. బిజెపి: 7, ఐఎన్ఎల్డీ: 2, కాంగ్రెస్: 1 | |
| 2019 | 17వ లోక్‌సభ | మొత్తం: 10. బిజెపి: 10, ఐఎన్ఎల్డీ: 0, కాంగ్రెస్: 0 |
విధానసభ ఎన్నికలు
[మార్చు]| సంవత్సరం | విధానసభ ఎన్నికలు | పార్టీల వారీగా వివరాలు | ముఖ్యమంత్రి | పార్టీ | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1966 | మొదటి అసెంబ్లీ* | పంజాబ్ అసెంబ్లీ నుండి ఏర్పాటు చేయబడింది | భగవత్ దయాళ్ శర్మ | కాంగ్రెస్ | |
| 1967 | రెండవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 81. కాంగ్రెస్: 48, బిజెఎస్: 12, స్వతంత్రులు: 16 | రావ్ బీరేందర్ సింగ్ | వి.హెచ్.పి. (INC నుండి ఫిరాయించారు), అపఖ్యాతి పాలైన ఆయ రం గయా రామ్ ప్రారంభమైంది [5] | |
| 1968 | మూడవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 81. కాంగ్రెస్: 48, వి.హెచ్.పి.: 16, బిజెఎస్: 7 | బన్సీ లాల్ | కాంగ్రెస్ | |
| 1972 | నాల్గవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 81. కాంగ్రెస్: 52, ఎన్.సి.ఓ.: 12 | బన్సీ లాల్ బనార్సీ దాస్ గుప్తా |
కాంగ్రెస్ | |
| 1977 | ఐదవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. జనతా: 75, వి.హెచ్.పి.: 5, కాంగ్రెస్: 3 | చౌదరి దేవి లాల్ భజన్ లాల్ |
జెపి జెపి / కాంగ్రెస్ (ఫిరాయింపు) | |
| 1982 | ఆరవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. కాంగ్రెస్: 36, లోక్ దళ్: 31 + బిజెపి: 6, స్వతంత్రులు: 16 | భజన్ లాల్ బన్సీ లాల్ |
కాంగ్రెస్ | |
| 1987 | ఏడవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. లోక్ దళ్: 60 + బిజెపి: 16, కాంగ్రెస్: 5 | చౌదరి దేవి లాల్ ఓం ప్రకాష్ చౌతాలా బనార్సీ దాస్ గుప్తా హుకం సింగ్ |
లోక్ దళ్ / జెడి | |
| 1991 | ఎనిమిదవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. కాంగ్రెస్: 51 | భజన్ లాల్ | కాంగ్రెస్ | |
| 1996 | తొమ్మిదవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. హెచ్.వి.పి.: 33 + బిజెపి: 11, సాప్: 24, కాంగ్రెస్: 9 | బన్సీ లాల్ | హెచ్.వి.పి. | |
| 2000 | పదవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. ఐఎన్ఎల్డీ: 47 + బిజెపి: 6, కాంగ్రెస్: 21 | ఓం ప్రకాష్ చౌతాలా | ఐఎన్ఎల్డీ | |
| 2005 | పదకొండవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. కాంగ్రెస్: 67, ఐఎన్ఎల్డీ: 9 | భూపీందర్ సింగ్ హుడా | కాంగ్రెస్ | |
| 2009 | పన్నెండవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. కాంగ్రెస్: 40, ఐఎన్ఎల్డీ: 31, HJC(BL): 6, బిజెపి: 4 | భూపీందర్ సింగ్ హుడా | కాంగ్రెస్ | |
| 2014 | పదమూడవ అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. బిజెపి: 47 (ఫిరాయింపుల తర్వాత 52), ఐఎన్ఎల్డీ: 19, కాంగ్రెస్: 15 | మనోహర్ లాల్ ఖట్టర్ | బీజేపీ | |
| 2019 | పద్నాలుగో అసెంబ్లీ | మొత్తం: 90. బిజెపి: 40, కాంగ్రెస్: 31, జెజెపి: 10, ఇతరులు: 9 | మనోహర్ లాల్ ఖట్టర్ | బీజేపీ |
ఎలక్టోరల్ డెమోగ్రఫీ
[మార్చు]ఓటర్లు
[మార్చు]
హర్యానా ఎన్నికల సంఘం ప్రకారం, హర్యానా జనాభా 2001లో 2,1145,000 కాగా, మరియు 2011లో 25,352,000 గా ఉంది.[6] 2019 అక్టోబరులో, హర్యానాలో 1,82,98,714 మంది ఓటర్లు ఉన్నారు, ఇందులో 1,81,91,228 సాధారణ ఓటర్లు, 1,07,486 సర్వీస్ ఓటర్లు (పోస్టల్ ఓటర్లు) ఉన్నారు. వీరు 2019 హర్యానా శాసనసభ ఎన్నికల కోసం 19,425 పోలింగ్ స్టేషన్‌లలో ఓటు వేశారు.[7] సైఫాలజిస్టులు, ఎన్నికల డేటా శాస్త్రవేత్తలు, రాజకీయ విశ్లేషకులు, రాజకీయ అంచనాదారులు, అభిప్రాయ సేకరణలు, మీడియా తరచుగా ఎన్నికల జనాభాను లింగం, వయస్సు వర్గం, కులాలు, ఎన్నికల భౌగోళిక శాస్త్రం, జాతి ఆవరణలు, నిర్దిష్ట పార్టీ లేదా అభ్యర్థి నుండి/అభ్యర్థుల పరంగా ఎలక్టోరల్ డెమోగ్రఫీని విశ్లేషిస్తుంది, చర్చిస్తుంది.
2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం, 87.46% హిందువులు, 7.03% ముస్లింలు (ప్రధానంగా మియోస్), 4.91% సిక్కులు ఉన్నారు.[8] మాతృభాష పరంగా, 87.31% హిందీ, 10.57% పంజాబీ, 1.23% ఉర్దూను ఉపయోగిస్తున్నారు.[9] హర్యానాలో 70% గ్రామీణ జనాభా ఉంది, వీరు ప్రధానంగా హిందీ హర్యాన్వి మాండలికం,[10] బాగ్రీ[11][12] మేవాటి వంటి సంబంధిత మాండలికాలు మాట్లాడతారు.[13][14]
- విధానసభ ఎన్నికల్లో మహిళా పోటీదారులు
| ఎన్నికల సంవత్సరం | మొత్తం అభ్యర్థులు | స్త్రీలలో % | # మహిళా అభ్యర్థులు | #మహిళ గెలిచింది | గెలిచిన స్త్రీలలో % (మహిళలలో) | గెలిచిన మహిళల్లో % (అన్నింటిలో) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1967 | 8 | 4 | 50 | |||
| 1968 | 12 | 7 | 58 | |||
| 1972 | 12 | 4 | 33 | |||
| 1977 | 20 | 4 | 20 | |||
| 1982 | 27 | 7 | 26 | |||
| 1987 | 35 | 5 | 14 | |||
| 1991 | 41 | 6 | 15 | |||
| 1996 | 93 | 4 | 4 | |||
| 2000 | 49 | 4 | 8 | |||
| 2005 | 68 | 11 | 16 | |||
| 2009 | ||||||
| 2014 | 115 | 13 | 11 | |||
| 2019 | 1168 | 4 | ? | 9 [15] | ? |
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Parties seek women's votes but not representation in Assembly, Daily Pioneer, 09 October 2019.
- ↑ In the land of fence-sitters, Millennium Post.
- ↑ How 5 families over 3 generations have controlled Haryana's politics from day one, The Print,-29 Apr 2019.
- ↑ "Lok Sabha Results 1967". Election Commission of India.
- ↑ As turncoats grab headlines, a look back at the original ‘Aaya Ram, Gaya Ram’, The Print, 19 May 2018.
- ↑ Haryana electoral data in brief, Election Commission of Haryana, retrieved 17 October 2019.
- ↑ Haryana Assembly Election 2019, Narnaul profile: Marking first win in 2014, BJP likely to fight hard to retain constituency, First Post, 17 October 2019.
- ↑ "Population by religion community - 2011". Census of India, 2011. The Registrar General & Census Commissioner, India. Archived from the original on 25 August 2015.
- ↑ "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 50th report (July 2012 to June 2013)" (PDF). Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India. Archived from the original (PDF) on 8 July 2016. Retrieved 4 December 2016.
- ↑ "Bagri". Archived from the original on 12 October 2012. Retrieved 4 December 2017.
- ↑ "Revised Land and Revenue Settlement of Hisar District 9006-9011" (PDF). Archived from the original (PDF) on 17 May 2017. Retrieved 4 December 2017.
- ↑ Gusain 2000, p. 14.
- ↑ "Mina - South Asian people". Archived from the original on 4 December 2017. Retrieved 4 December 2017.
- ↑ Moonis Raza (1993). Social structure and regional development: a social geography perspective : essays in honour of Professor Moonis Raza. Rawat Publications Original from-the University of California. p. 166. ISBN 9788170331827.
- ↑ Only 9 women make it to Haryana assembly, 23 in Maharashtra, Economic Times, 25 October 2019.
- Gusain, Lakhan (2000). Bagri. Languages of the world. Materials. Munich: LINCOM Europa. ISBN 978-3-89586-398-1.
- NIDM, National Disaster Risk Reduction Portal - Haryana (PDF), National Institute of Disaster Management (MHA, GOI), archived from the original (PDF) on 9 September 2016, retrieved 12 November 2015
బాహ్య లింకులు
[మార్చు]- చీఫ్ ఎలక్టోరల్ ఆఫీసర్ - అధికారిక వెబ్‌సైట్, ఓటర్ల జాబితాలను కలిగి ఉంటుంది.
- హర్యానా యొక్క జియో-ఎత్నిక్ కల్చరల్ ఎలక్టోరల్ రీజియన్స్, టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియా రిపోర్ట్.
- వెస్ట్ బెంగాల్ నేషనల్ యూనివర్శిటీ ఆఫ్ జురిడికల్ సైన్సెస్ ప్రచురించిన MR మాధవ మీనన్ పుస్తకం "క్రిమినల్ జస్టిస్ ఇండియా సిరీస్: హర్యానా" నుండి హర్యానా పర్యావరణ-సాంస్కృతిక ప్రాంతాలు, పేజీ 6.