మణిపురి జానపద నృత్యాలు
మణిపురి లేదా మణిపూర్ రాష్ట్రం అనేక నృత్య రీతులకు నిలయం. మణిపురి నృత్యాలు జానపద, శాస్త్రీయ నృత్య రూపాలను కలిగి వున్నాయి. రాస్ లీలా, మణిపురి నృత్య రూపకం, భారతదేశంలోని ఎనిమిది ప్రాథమిక శాస్త్రీయ నృత్య రూపాలలో ఒకటి.మణిపురి జానపద నృత్యాలు ప్రధానంగా లై హరోబా వంటి పండుగల సమయంలో ఉమంగ్ లై వంటి స్థానిక దేవతలకు భక్తితో ప్రదర్శించబడతాయి. అనేక స్థానిక తెగల నృత్య రూపాలు కూడా మణిపురి నృత్య రీతులకు దోహదం చేస్తాయి.ఇది సాధారణంగా బహుళ సమూహాలచే నిర్వహించబడుతుంది, ఇక్కడ ప్రతి సమూహం దాని ప్రత్యేక దుస్తులు, ఇతివృత్తం నమూనాలు, నైపుణ్యాన్ని కలిగి ఉంటుంది.మణిపురి నృత్యం ప్రధానంగా మతపరమైనది.ఆధ్యాత్మికతను వ్యక్తపరచడమే లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.ఇది ప్రధానంగా పండుగలు, వివాహాలు, ఆచారాల వంటి వేడుకల సమయంలో, ముఖ్యంగా మెయిటీ ప్రజలచే ప్రదర్శించబడుతుంది.చాలా మణిపురి నృత్య రూపాలు దేవాలయాలలో ఉద్భవించాయని, కాలానుగుణంగా మౌఖికంగా అందించబడుతున్నాయని చెబుతారు. [1] మణిపురి జానపద నృత్యాలలో పెరెన్నికకన్న,ఎక్కువ ప్రాచర్యం వున్న ముఖ్యమైన జానపద నృత్యాలను దిగువన వివరించడ మైనది.
1.రాస్ లీల(Raas leela)నృత్యం[మార్చు]
రాస్ లీల అనేది శ్రీకృష్ణుడు తన మహిళా అనుచరులు, గోపికలు, ప్రత్యేకించి అతని భార్య-భక్తురాలు రాధ తో ఐక్యతను వర్ణించే అత్యంత అభివృద్ధి చెందిన నృత్య నాటకం. ఈ అద్భుతమైన మణిపూర్ నృత్యాన్ని జ్యువెల్/మణి డ్యాన్స్ అని సముచితంగా పిలుస్తారు. ఈ నృత్యం మణిపూర్ యొక్క బలమైన వైష్ణవ చరిత్రకు ప్రతీక. నృత్యాల ఇతివృత్తాలు 'కృష్ణ లీల' లేదా కృష్ణుడి జీవితంలోని వివిధ సంఘటనల చుట్టూ తిరుగుతాయి.చైత్ర పౌర్ణమి రాత్రి చైత్ర పూర్ణిమ నాడు అత్యంత అందమైన రాస లీలలో ఒకటైన వసంత్ రాస్ గమనించబడుతుంది. (ఏప్రిల్ నుండి మే వరకు). ఈ నృత్యం రాధ, కృష్ణుల అంతులేని ప్రేమను సూచిస్తుంది. ప్రదర్శకులు ఉపయోగించే విస్తృతమైన దుస్తులు ఈ నృత్యం యొక్క గంభీరతకు దోహదం చేస్తాయి. ఇది 'ఆర్తి' లేదా హోలీ యూనియన్ వేడుకతో ముగుస్తుంది.[2]
మహారాజా జే సింగ్ మొదటిసారిగా AD 1700 లో రాస్ లీలని ఊహించాడు. శ్రీకృష్ణుడి జీవితంపై ఆధార పడిన ప్రతి మణిపురి నృత్యం, మానవుల పట్ల భగవంతుని యొక్క గొప్ప ప్రేమను వివరిస్తుంది. నృత్యాలు నియంత్రిత ఆనందం, శక్తి యొక్క భావాన్ని తెలియజేస్తాయి. వాటిలో సున్నితమైన లయలు, క్రమంగా ఉత్కంఠ, వేగం, కవిత్వం, నాటకీయత ఉన్నాయి. డ్యాన్స్‌లోని అనేక భాగాలు క్రియాత్మకంగా అనుసంధానించబడి ఉంటాయి. సాధారణ ఇంద్రియ గాంభీర్యం యొక్క ఆకర్షణీయమైన ఆకర్షణలను మించిన అందం మొత్తం ప్రకాశిస్తుంది. వారు జీవితం, ప్రేమ యొక్క ఆంతర్యాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి.[2]
2.లై హరోబా(Lai Haraoba)నృత్యం[మార్చు]
లై హరోబాను దేవతల పండుగ అని కూడా అంటారు. 'విశ్వం సృష్టి'ని వర్ణించే లై హరోబా నృత్యం నిజానికి లై హరోబా వేడుకలో భాగంగా ప్రదర్శించబడింది. ఈ నృత్యం సాధారణంగా స్థానిక దేవాలయాలలో మీటీస్ యొక్క పూర్వీకుల దేవుడైన ఉమంగ్లై యొక్క పుణ్యక్షేత్రాల ముందు ప్రదర్శించబడుతుంది. స్వచ్ఛతకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న మైబాస్ (పూజారి), మైబిస్ (పురోహితులు) ప్రధాన ప్రదర్శకులు. వారు తమ అత్యంత ప్రతీకాత్మకమైన పునరావృత, లయబద్ధమైన కదలికల ద్వారా దైవాన్ని ప్రార్థిస్తారు. ఇది ప్రాథమికంగా ఒక ఉత్సవ నృత్యం, ఆధునిక మణిపురి నృత్య రూపానికి నాందిగా భావించబడుతుంది. మైబాలు, మైబిస్ మైటీ ప్రజల తత్వశాస్త్రాన్ని వివరిస్తారు. వారి నృత్యం ద్వారా వారి జీవన విధానాన్ని ఉద్వేగభరితంగా వ్యక్తీకరిస్తారు.[2]మణిపూర్ పూర్వ వైష్ణవ సంప్రదాయాన్ని ప్రతిబింబించే లై హరోబా వేడుక సంవత్సరం చివరిలో ప్రారంభమై నూతన సంవత్సరం (ఏప్రిల్-మే) వరకు కొనసాగుతుంది. దేశవ్యాప్తంగా ఉన్న 'లైబంగ్స్' అని పిలవబడే పూర్వీకుల యొక్క పూర్వీకుల పుణ్యక్షేత్రాలలో ఇది ఆచరింపబడుతుంది. ప్రజలు తమ పాపాలకు ప్రాయశ్చిత్తం చేసుకోవడానికి, రాబోయే సంవత్సరంలో పవిత్రమైన జీవితాన్ని గడపడానికి ప్రతిజ్ఞ చేయడానికి ఈ పండుగకు హాజరవుతారు.[3]
3.కబుయ్ డ్యాన్స్(Kabui Dance)[మార్చు]
మణిపురి యొక్క పశ్చిమ కొండ శ్రేణులలో నివసించే కబుయిలు నృత్యం, పాటల యొక్క గొప్ప వారసత్వాన్ని కలిగి ఉన్నారు . వారి అద్భుతమైన దుస్తులకు గుర్తింపు పొంది వున్నారు . గ్యాంగ్-న్గై పండుగ సందర్భంగా, కబుయిలు శక్తివంతమైన డ్రమ్స్/డోలు , హై-పిచ్ గాత్రాలకు అనుగుణంగా శైలీకృత నృత్యాల శ్రేణిని ప్రదర్శిస్తారు. కుర్రాళ్ళు తమ చేతుల్లో పదునైన ఆయుధాలను(దావోస్) పట్టు కుని, సంప్రదాయ దుస్తులు ధరించిన అమ్మాయిలతో వలయాలు తిరుగుతారు.షిమ్ లామ్ డ్యాన్స్, కిట్ లామ్ డ్యాన్స్ కబుయ్ నాగాల నృత్యాలలో రెండు రకాలు.కబుయ్ నాగాల నృత్యాలలో రెండు రకాలు, అవి షిమ్ లామ్ డ్యాన్స్, కిట్ లామ్ డ్యాన్స్.[2]ఫ్లై డ్యాన్స్ అనేది షిమ్ లామ్ నృత్యానికి మరో పేరు. కబుయ్ జానపద కథల ప్రకారం, మ్హంగ్ అనే ప్రవక్త గ్రహం మీద ఉన్నఅన్ని జీవ జాతులను నియంత్రించే చట్టాలను రూపొందించాడు.మ్హంగ్ 'జౌరుమీ' యాగం చేసాడు, దానిలో అన్ని జీవులను ఆహ్వానించారు. ప్రతి జాతి దాని ప్రత్యేక నృత్యం చేసింది. షిమ్ లామ్ నృత్యం తాజుయిబోన్ చేసిన నృత్యం నుండి ప్రేరణ పొందింది, ఇది వికసించిన నుండిపువ్వు ల వరకు తేనెను సిప్ చేసే నిగనిగలాడే రెక్కలతో ఎగిరేకీటకం(తుమ్మెద/భ్రమరం).ఈనృత్యాన్ని కబుయిస్ గ్యాంగ్-న్గై ఫెస్టివల్‌ లో ప్రదర్శించారు. కబుయిలు తమ పంటను కిట్ లామ్ అనే రంగుల నృత్యంతో జరుపుకుంటా రు.ఈ వార్షిక వేడుకలు ఎక్కువగా సరదాగా గడపడమే.లయబద్ధమైన నృత్యం క్రికెట్‌ల కదలికను అనుకరిం చడానికి ఉద్దేశించబడింది.[2] [4]
4.మావో నాగా డాన్స్(Mao Naga Dance)[మార్చు]
మావో నాగా డ్యాన్స్ అనేది ఉత్తరాన ఉన్నఎత్తైన ప్రాంతాలలో నివసించే మణిపూరిలోని మావో నాగా కమ్యూనిటీకి చెందిన ఒక ప్రసిద్ధ నృత్యం.వార్షిక పంట కోత, విత్తనాలు నాటే వేడుకల సమయంలో, యువతులు, అబ్బాయిలు నృత్యం చేస్తారు (చికుని).). దీనికి క్లిష్టమైన పాదాల నర్తనం తో పాటు అందమైన శరీర కదలికలు అవసరం. మావో మరమ్ డ్యాన్స్ (ఆశరాలి ఓడో), దాని స్వర లయలు, మధురమైన హావభావాలకు గుర్తింపు పొందిన రంగుల నృత్యం, ఈ సంఘం యొక్క అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన నృత్యాలలో ఇది ఒకటి.[2] [5]
5.లుయివాట్ ఫీజాక్ డాన్స్ ( Luivat Pheizak Dance)[మార్చు]
మణిపూర్‌లోని అత్యంత ప్రముఖమైన తంగ్ఖుల్ నాగా కమ్యూనిటీ నృత్యాలలో లుయివాత్ ఫీజాక్ నృత్యం ఒకటి. వ్యవసాయం యొక్క అనేక దశలను, తంగ్ఖుల్ నాగా సమాజం యొక్క వినయ పూర్వకమైన ఉనికిని సూచించే ఈ నృత్యం అన్ని సాంప్రదాయ పండుగలలో ప్రదర్శించబడుతుంది.[2]. నాలుగు రెట్లు టోన్‌లు లేదా వైవిధ్యమైన పిచ్‌ల స్వరాలు తప్ప, సంగీత సాహచర్యాలు లేవు.డ్యాన్స్‌లో రంగురంగుల కాస్ట్యూమ్‌ల వైవిధ్యాలను, ఒక రంగం నుండి రంగంకుమారినపుడు గమనించ వచ్చు, నృత్యంలో శీఘ్ర చేతి, కాలు కదలికలు ఉంటాయి. [6]
6.థాంగ్-టా డాన్స్ (Thang-Ta dance)[మార్చు]
థాంగ్-టా కళ పురాతన, అత్యుత్తమ మణిపూర్ సంస్కృతికి ప్రతీక. ఇది థాంగ్ (కత్తి), టా (ఈటె) యొక్క అద్భుతమైన పోరాట శైలిని ప్రదర్శిస్తుంది.థంగ్-టా మణిపురీల పురాతన యుద్ధ కళల నైపుణ్యాలను సూచిస్తుంది. మణిపురి పురుషులందరూ యుద్ధం లాంటి దృష్టాంతానికి ప్రతి స్పందించడానికి సిద్ధంగా ఉండటానికి ఈ సాంకేతికతను పూర్తి చేయడానికి కఠినమైన శిక్షణను పొందవలసి ఉంటుంది.ఈ నృత్యం ప్రాథమిక యుద్ధ శిక్షణలో, శారీరక బలం, వేగం, సున్నితత్వం, మానసిక చురుకుదనాన్ని అభివృద్ధి చేయడంలో సహాయపడుతుంది. మణిపూర్ రాజులు నృత్యం అందించిన బహుళ ప్రయోజనాలకు మెచ్చి ,వారి ఆస్థానాలలో థాంగ్-టా నిపుణులను కలిగి ఉండేవారు.అన్ని మెయిటిస్ నృత్య కదలికలు,భంగిమలు ఈ యుద్ద కళల నుండి అభివృద్ధి చెందినవి, మణిపూర్ సర్పపురాణంతో ముడిపడి ఉన్నాయి.[2]థాంగ్ యొక్క కదలికలు చెడు ఆత్మలను అరికట్టడానికి సహాయపడతాయి, అయితే టా రక్షణాత్మక వైఖరిలో నిర్వహించ బడుతుంది. మణిపురి యుద్ధ కళలను మార్షల్ మెయిటిస్ మూడు రూపాల్లో అభ్యసిస్తారు: కత్తి యుద్ధం ఈటె పోరాటం,కుస్తీ.స్వీయ-రక్షణ యొక్క ఈ విభిన్న శైలులు ప్రదర్శన కళలుగా అందంగా మార్చబడ్డాయి. భగవంతుడు, గురువులు, ప్రేక్షకుల నుండి ఆశీర్వాదం కోసం ప్రదర్శకులు తమ వాయిద్యాలను లేదా వారి చేతులను పట్టుకునే ఖురుమ్జాబాతో థాంగ్-టా ప్రదర్శన ప్రారంభమవుతుంది. [7]
7.లౌ షా డాన్స్(Lhou Sha dance)[మార్చు]
లౌ షా అనేది రెండు గ్రామాల మధ్య జరిగే ప్రతి ఘర్షణలో ప్రదర్శించబడే ఒక యుద్ధ నృత్యం. మణిపూర్ మారింగ్ కమ్యూనిటీ యొక్క సంస్కృతిలో భాగంగా నృత్య శైలి అలాగే ఉంచబడింది.[2]మరియు ముఖ్యమైన సంఘటనల ముగింపును సూచిస్తుంది. మొదట్లో పురుషులు మాత్రమే ప్రదర్శించే ఈ నృత్యం తెగ స్త్రీలను కలుపుకొని జానపద కళగా ఎదిగింది.[8]
8.ధోల్ ధోలక్ చోలోమ్(Dhol Dholak Cholom)[మార్చు]
మణిపూర్‌లో, యాయోషాంగ్ అని పిలువబడే రంగుల పండుగ మతపరమైన పాటలు, నృత్యాలతో కలిసి ఉంటుంది. హిందూమతం వచ్చిన తర్వాత మణిపురీలకు వైష్ణవం ఒక జీవన విధానంగా మారింది. ఫలితంగా, సంకీర్తన, లేదా శ్రీకృష్ణుడు, రాధా ఆరాధన పాట, నృత్యం ద్వారా భక్తిరస యొక్క అత్యంత శక్తివంతమైన వ్యక్తీకరణగా మారింది.ఈ వైష్ణవ మతపరమైన పాట, నృత్య అభ్యాసం శ్రీకృష్ణుడికి సమర్పణగా నిర్వహించబడుతుంది. మణిపురి సంస్కృతిలో ముఖ్యమైన అంశంగా మారిన సంకీర్తన ఇప్పుడు అన్ని కీలక కార్యక్రమాలు, పండుగలలో ప్రదర్శించ బడుతుంది. యాయోషాంగ్ ఉత్సవంలో ధోల్, ఢోలక్, వివిధ రకాల డ్రమ్స్ ఉపయోగించి ధోల్ ధోలక్ చోలోమ్ ఆడతారు. రంగురంగుల దుస్తులలో డ్రమ్మర్లు విన్యాసాలు చేస్తూనే వివిధ రకాల బీట్‌లను అమలు చేస్తారు.నృత్యం శక్తి, గాంభీర్యాన్ని అద్భుతంగా మిళితం చేస్తుంది.[2]
జటిలమైన పాద నర్తనలు ,మనోహరమైన శరీర కదలికలు, ప్రదర్శకుల రంగురంగుల దుస్తులు మణిపూర్ జానపద నృత్యాలను దృశ్యమానంగా చేస్తాయి. ఈ నృత్యాలు వినోదాన్ని మాత్రమే కాకుండా రాష్ట్ర సాంస్కృతిక, చారిత్రక ప్రాముఖ్యతను కూడా ప్రదర్శిస్తాయి. నృత్యాలు సంవత్సరాలుగా అభివృద్ధి చెందాయి, కానీ వాటి సారాంశం, సాంప్రదాయ విలువలు,మూలాలు భద్రపరచబడ్డాయి, వాటిని రాష్ట్ర సాంస్కృతిక వారసత్వంలో అంతర్భాగంగా మార్చాయి. ఈ నృత్యాల అందం, గాంభీర్యం ప్రేక్షకులను ఆకర్షిస్తూనే ఉన్నాయి, రాష్ట్ర సాంస్కృతిక వారసత్వాన్ని పరిరక్షించడం, ప్రచారం చేయడంలో దోహదపడతాయి.[9]
ఇవికూడా చదవండి[మార్చు]
- చత్తీస్‌గఢ్ జానపద నృత్యాలు
- కేరళ జానపద నృత్యాలు
- కాశ్మీర్ జానపద నృత్యాలు
- సిక్కిం జానపద నృత్యాలు
- మేఘాలయ జానపద నృత్యాలు
- త్రిపుర జానపద నృత్యాలు
- నాగాలాండ్ జానపద నృత్యాలు
- జాగోయ్
- మణిపురి (నృత్యం)
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "major dance forms of manipur". unacademy.com. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 "Exploring the Folk Dance forms of Manipur". caleidoscope.in. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "Lai haraoba". indianetzone.com. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "kabui Dance". indianetzone.com. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "Mao naga dance". ezcc-india.org. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "Luivat phezak dance". india9.com. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "Thang ta Dance". oknortheast.com. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "lhou sha dance". auchitya.com. Retrieved 2024-02-16.
- ↑ "dhol holak dance". alamy.com. Retrieved 2024-02-16.