రాయ్‌పూర్

రాయ్‌పుర్

रायपुर
రాయ్‌పుర్ रायपुर
మెట్రోపాలిటన్ నగరం
	నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ,రాయ్‌పుర్
దేశం	India
రాష్ట్రం	ఛత్తీస్‌గఢ్
జిల్లా	రాయ్‌పుర్
Government
• Type	స్థానిక ప్రభుత్వం
• మేయర్	కిరణ్మయి నాయక్
విస్తీర్ణం
• మెట్రోపాలిటన్ నగరం	226 కి.మీ2 (87 చ. మై)
Elevation	298.15 మీ (978.18 అ.)
జనాభా (2011)
• మెట్రోపాలిటన్ నగరం	11,22,555 (UA)
• Rank	47th
• Metro	21,87,232
భాషలు
• అధికార	హిందీ, ఛత్తీస్‌ఘరీ,గోండీ, ఆంగ్లం
Time zone	UTC+5:30 (IST)
పిన్‌కోడ్	492001
Vehicle registration	CG-04

రాయ్‌పుర్, భారతదేశంలోని ఛత్తీస్‌గఢ్ రాష్ట్రానికి రాజధాని. అంతేకాకుండా ఇది ఛత్తీస్‌గఢ్ రాష్త్రంలో అతిపెద్ద నగరం. 2000 సంవత్సరం నవంబరు 1 న ఛత్తీస్‌ఘఢ్ రాష్ట్రం ఏర్పడకముందు ఇది మధ్య ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో భాగంగా ఉండేది.^[3] ఇది దేశవ్యాప్తంగా చూసినప్పుడు అది విస్తృత జనాభా కలిగిన రాష్ట్రం.పారిశ్రామిక అవకాశాలపై, ఇది సంవత్సరాలుగా ఘాతాంక వృద్ధిని సాధించింది. అంతర్జాతీయ బ్రాండ్లు, గ్లోబల్ ఆటోమొబైల్ కంపెనీల బలమైన ఉనికితో, రాయ్పూర్ మధ్య భారతదేశంలో ఒక ప్రధాన వ్యాపార కేంద్రంగా అవతరించింది.కేంద్ర గృహనిర్మాణ, పట్టణ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ (మోహువా) ఈజీ ఆఫ్ లివింగ్ ఇండెక్స్ 2019 లో ఇది 7 వ స్థానంలో ఉంది

చరిత్ర

రాయ్ పూర్ నగరాన్ని రాయ్ జగత్ అనే గోండు రాజు స్థాపించాడు, ఆయన నిర్మించిన బుడ తాలబ్ అనే చేరువు ఆయన పాలనకు సజీవ సాక్ష్యం.అతని వల్లనే ఆ నగరానికి రాయ్ పూర్ అనే పేరు వచ్చింది. పురాతత్వ శాస్త్రవేత్తలు జరిపిన తవ్వకాలలో లభించిన పలు సాక్ష్యాలు, శిధిలమైన పలు కోటలలో జరిపిన తవ్వకాలలో లభించిన ఆధారాలు రాయ్‌పూర్ ఉనికిని చాటుతున్నాయి.మౌర్య సామ్రాజ్యం నుండి రాయ్‌పూర్ ఉనికి కలదని చాటిచెప్పే పలు ఆధారాలు వివిధ సాహిత్య గ్రంధాలలో పొందుపరచబడ్డాయి.రాయ్‌పూర్ జిల్లా ఒకప్పుడు దక్షిణ కోస్టల్ లో భాగంగా ఉండేది, మౌర్య సామ్రాజ్యం కింద పరిగణించబడింది. రాయ్‌పూర్ తరువాత హైహాయ రాజుల రాజధానిగా ఉంది. ఈ కాలంలో ఛత్తీస్‌గఢ్ లోని పలు కోటలు ఇక్కడినుండే నియంత్రించబడ్డాయి.సా.శ. 2 నుండి 3 శతాబ్దాల మధ్య శాతవాహనులు ఈ భూభాగాన్ని పరిపాలించారు.నాల్గవ శతాబ్దంలో సముద్ర గుప్తుడు ఈ ప్రాంతాన్ని జయించాడు, కాని ఈ ప్రాంతం 5, 6 వ శతాబ్దాలలో సరభపురి రాజులు, తరువాత నాలా రాజుల ఆధీనంలోకి వచ్చింది. తరువాత సోమవంశీ రాజులు ఈ ప్రాంతంపై నియంత్రణ సాధించారు. సిర్పూర్‌తో తమ రాజధాని నగరంగా పరిపాలించారు. తుమ్మన్ కల్చురి రాజులు ఈ భాగాన్ని చాలాకాలం పాలించారు, రతన్పూర్ రాజధానిగా చేశారు. ఈ రాజవంశం రాజు రామచంద్ర రాయ్‌పూర్ నగరాన్ని స్థాపించి, తరువాత దానిని తన రాజ్యానికి రాజధానిగా మార్చారని నమ్ముతారు.^[4]

రాయ్‌పూర్ గురించి మరో కథ ఏమిటంటే రాజుచంద్ర కుమారుడు బ్రహ్మదేవు రాయ్ రాయ్‌పూర్‌ను స్థాపించాడు. అతని రాజధాని ఖల్వతికా (ఇప్పుడు ఖల్లారి). కొత్తగా నిర్మించిన నగరానికి బ్రహ్మదీవు రాయ్ పేరు పెట్టారు ‘రాయ్‌పూర్’ 1402 సంవత్సరంలో అతని కాలంలోనే ఖరున్ నది ఒడ్డున హట్కేశ్వర్ మహాదేవ్ ఆలయం నిర్మించబడింది, ఇది ఇప్పటికీ రాయ్‌పూర్‌లోని పురాతన మైలురాళ్లలో ఒకటిగా ఉంది. రాజు అమర్‌సింగ్ దేవ్ మరణం తరువాత, ఈ ప్రాంతం నాగ్‌పూర్‌కు చెందిన భోంస్లే రాజుల పాలిత ప్రాంతంగా మారింది.

రఘుజీ III మరణంతో, ఈ భూభాగాన్ని బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం భోన్స్లే నుండి తీసుకుని 1854 లో రాయ్‌పూర్‌లోని ప్రధాన కార్యాలయంతో ప్రత్యేక కమిషన్‌గా ప్రకటించబడింది. స్వాతంత్ర్యం తరువాత, రాయ్‌పూర్ జిల్లాను సెంట్రల్ ప్రావిన్స్, బెరార్లలో చేర్చారు. రాయ్‌పూర్ జిల్లా 1956 నవంబర్ 1 న మధ్యప్రదేశ్‌లో భాగమైంది. తరువాత 2000 నవంబర్ 1 న ఛత్తీస్‌గఢ్ రాష్ట్రం ఏర్పడిన తర్వాత రాయ్‌పూర్ ఈ రాష్ట్ర రాజధానిగా మారింది.^[5]

ప్రముఖులు

ఉన్నతి దావరా, భారతీయ సినిమా నటి

మూలాలు

↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 26 March 2012.
↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 26 March 2012.
↑ Ajit Kumar Jha (8 July 2018). "Credible Chhattisgarh". State of the States. India Today. Archived from the original on 14 July 2018. Retrieved 8 January 2019 – via INDIATODAY.IN.
↑ "Raipur Heritage and History". raipur-heritage.mapunity.com. Archived from the original on 8 జనవరి 2019. Retrieved 8 జనవరి 2019.
↑ "Archived copy". Archived from the original on 2 జనవరి 2019. Retrieved 2 జనవరి 2019.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)

వెలుపలి లంకెలు

[2011Cities-1] "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 26 March 2012.

[2011UA-2] "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 26 March 2012.

[IT_2018-07-08-3] Ajit Kumar Jha (8 July 2018). "Credible Chhattisgarh". State of the States. India Today. Archived from the original on 14 July 2018. Retrieved 8 January 2019 – via INDIATODAY.IN.

[4] "Raipur Heritage and History". raipur-heritage.mapunity.com. Archived from the original on 8 జనవరి 2019. Retrieved 8 జనవరి 2019.

[5] "Archived copy". Archived from the original on 2 జనవరి 2019. Retrieved 2 జనవరి 2019.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]