బ్రిటిషు భారతదేశంలో సంస్థానాల జాబితా (ప్రాంతం వారీగా)
1947లో దేశ విభజనకు ముందు, భారతదేశంలో "స్థానిక సంస్థానాలు" అని పిలిచే సుమారు 584 సంస్థానాలు ఉన్నాయి.[1] ఇవి బ్రిటిషు భారతదేశంలో భాగం కాదు, భారత ఉపఖండంలోని భాగాలు. ప్రత్యక్షంగా బ్రిటిషు వారి పరిపాలనలో లేనప్పటికీ, పరోక్షంగా సైన్య సహకార ఒప్పందాలకు లోబడి ఉండేవి.
1947లో దేశ విభజన తర్వాత పరిస్థితులు వేగంగా మారాయి. 1949 చివరి నాటికి, సంస్థానాలన్నీ కొత్తగా స్వతంత్రం పొందిన భారతదేశం, పాకిస్తాన్‌లలో ఏదో ఒకదానిలో చేరాలని నిర్ణయించుకున్నాయి. అలా నిర్ణయించుకోని వాటిని రెండు దేశాలు బలవంతాన విలీనం చేసుకున్నాయి.
అవలోకనం
[మార్చు]
సూత్రప్రాయంగా, సంస్థానాలకు అంతర్గత స్వయంప్రతిపత్తి ఉంది. అయితే ఒప్పందం ద్వారా బ్రిటిష్ రాజ్యానికి వాటిపై ఆధిపత్యం ఉంది. సంస్థానాల విదేశీ వ్యవహారాలు బ్రిటిషు సామ్రాజ్యం అధీనంలో ఉంటాయి. మహారాజా, రాజా, నిజాం, రాజే, రాయ్, దేశ్‌ముఖ్, నవాబ్, మీర్జా, బేగ్, ఛత్రపతి, ఖాన్, ఠాకూర్ సాహబ్, దర్బార్ సాహెబ్ లేదా ప్రత్యేకంగా జామ్ (జడేజా/సమ్మ) వంటి వివిధ బిరుదులతో సంస్థానాధీశులు వీటిని పాలిస్తున్నప్పటికీ, వాటిపై బ్రిటిష్ వారికి గణనీయమైన ప్రభావం ఉండేది.
1947లో బ్రిటిషు వారు నిష్క్రమించే సమయానికి, అతిపెద్ద సంస్థానాలలో నాలుగింటిలో మాత్రమే ప్రత్యేకించిన బ్రిటిష్ రెసిడెంటు ఉండేవాడు. రెసిడెంటు అనేది సంస్థానాల రాజధానులలో ఉన్న బ్రిటిషు సలహాదారుకు ఉన్న దౌత్యపరమైన బిరుదు. మిగిలిన సంస్థానాలలో చాలా వరకు, సెంట్రల్ ఇండియా ఏజెన్సీ, డెక్కన్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ, రాజ్‌పుతానా ఏజెన్సీ వంటి ఏజెన్సీలలో భాగంగా ఉండేవి.
1920 నుండి, సంస్థానాలకు ఛాంబరు ఆఫ్ ప్రిన్సెస్‌లో ప్రాతినిధ్యం ఉండేది. ఇది న్యూఢిల్లీలో సమావేశాలను నిర్వహించేది.
అత్యంత ముఖ్యమైన సంస్థానాలను సెల్యూట్ స్టేట్‌లు అనేవారు. ఆయా సంస్థానాల స్థాయిని బట్టి అక్కడి పాలకులకు ఒక నిర్ణీత సంఖ్యలో గన్‌ల సెల్యూట్‌కు అర్హత ఉండేది.
భారత స్వాతంత్ర్య చట్టం 1947 ద్వారా, బ్రిటిషు వారు సంస్థానాలపై తమ ఆధిపత్యాన్ని వదులుకున్నారు. భారతదేశం, పాకిస్తాన్‌లలో ఏదో ఒకదానిలో చేరాలా లేదా వాటి వెలుపల ఉండాలా అనేదానిని ఎంచుకునే స్వేచ్ఛను సంస్థానాధీశులకే విడిచిపెట్టారు. కొద్దికాలం పాటు, ఈ రెండింటి నుండి విడిగా ఉంటూ సంస్థానాల సమాఖ్యను ఏర్పరచే అవకాశాలను కొంతమంది పాలకులు అన్వేషించారు, కానీ అది ఫలించలేదు. 1947-1948 లో జూనాగఢ్, 1948 అక్టోబరు 12 న బిలాస్పూర్, 1949 మే 1 న భోపాల్ వంటి చాలా సంస్థానాలు భారతదేశం లోనో, పాకిస్తాన్ లోనో చేరాలని నిర్ణయించుకున్నాయి. ట్రావెన్‌కోర్ స్వతంత్ర దేశంగా ఉండాలని ఎంచుకుంది.
స్వతంత్రంగా ఉండాలని ఎంచుకున్న వాటిలో హైదరాబాద్ రాజ్యం అతిపెద్దది. 1948 సెప్టెంబరులో ఆపరేషన్ పోలోలో, భారతదేశం దాన్ని విలీనం చేసుకుంది.
హిందూ పాలకుడి పాలనలో ముస్లిం మెజారిటీ ఉన్న జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో, అక్కడి మహారాజా స్వతంత్రంగా ఉండాలని ఆశించాడు. అయితే పాకిస్తాన్ జమ్మూ, కాశ్మీర్‌పై దాడి చేయడంతో, 1947 అక్టోబరు 27 న అతను జమ్మూ కాశ్మీరును భారతదేశంలో విలీనం చేసాడు. అది 1947 నాటి భారత-పాకిస్తాన్ యుద్ధానికి దారితీసింది.
కాలత్ సంస్థానం, 1948 మార్చి 31 న పాకిస్తాన్‌లో విలీనమైంది. అక్కడి ఖాన్ సోదరుడు ఈ నిర్ణయానికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేసినప్పటికీ అది ఫలించలేదు.
1947 ఆగస్టు 15 న విభజన సమయంలో సంస్థానాలు
[మార్చు]
| మ్యాప్ | రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|---|
|
 |
ప్రత్యేక రెసిడెన్సీ |  తెలంగాణ, మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక
|
మీర్ ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్ |
_in_British_India_1940.png)
|
.svg){kind=small} జమ్మూ కాశ్మీర్
|
ప్రత్యేక రెసిడెన్సీ | జమ్మూ, కాశ్మీర్, లడఖ్
|
హరి సింగ్ |
|
 మైసూర్
|
ప్రత్యేక రెసిడెన్సీ | కర్ణాటక
|
శ్రీ జయచామరాజేంద్ర వడియార్ |
|
 ట్రావెన్‌కోర్
|
ప్రత్యేక రెసిడెన్సీ (మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీ కింద ప్రత్యేక రెసిడెన్సీ హోదా) | కేరళ, తమిళనాడులో 5 తాలూకాలు (కన్యాకుమారి జిల్లా ).
|
శ్రీ చితిర తిరునాళ్ బలరామ వర్మ |
బలూచిస్తాన్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]బలూచిస్తాన్ ఏజెన్సీ లోని సంస్థానాలు.
| మ్యాప్ | రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|---|
|
 కాలత్
|
సంస్థానం |  బలూచిస్తాన్, పాకిస్తాన్
|
బెగ్లర్ బేగీ మీర్ అఘా సులేమాన్ జాన్, కాలాత్ ఖాన్ |
|
మూస:Country data State of Kharan ఖరన్ | సంస్థానం | హబీబుల్లా ఖాన్ | |
_in_British_India_1940.png)
|
 లాస్ బేలా
|
సంస్థానం | మీర్ ముహమ్మద్ యూసుఫ్ ఖాన్, ది అమీర్, జామ్ ఆఫ్ లాస్ బేలా | |
_in_British_India_1940.png)
|
మూస:Country data State of Makran మక్రాన్ | సంస్థానం | బాయి ఖాన్ బలోచ్ గిక్చి |
డెక్కన్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ, కొల్హాపూర్ రెసిడెన్సీ (మరాఠా)
[మార్చు]డెక్కన్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ, కొల్హాపూర్ రెసిడెన్సీ ( మరాఠా ) యొక్క సంస్థానంస్.
| రాష్ట్ర పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 అకల్కోట్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | శ్రీమంత్ మాలోజీరాజే భోంస్లే |
 ఔంధ్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | మెహెర్బన్ శ్రీమంత భవనరావు శ్రీనివాసరావు పంత్ ప్రతినిధి |
 భోర్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | రాజా శ్రీమంత్ సర్ రఘునాథరావు శంకర్రావ్ పండిట్ పంత్ సచీవ్, భోర్ రాజు |
 జమ్ఖండి
|
సంస్థానం | కర్ణాటక | రాజా సాహెబ్ శ్రీమంత రాజా ప్రణయ్ రావు పరశురామ్ రావు పట్వర్ధన్ |
 జంజీరా
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | నవాబ్ సిది ముహమ్మద్ ఖాన్ II సిది అహ్మద్ ఖాన్, జంజీరా నవాబ్ |
 జత్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | లెఫ్టినెంట్ శ్రీమంత్ రాజా విజయసింహరావ్ రామ్రావ్ బాబాసాహెబ్ డాఫ్లే |
 కొల్హాపూర్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | రాజాధిరాజ్ ఛత్రపతి రెండవ షాహు భోంస్లే |
| ఇచల్కరంజి
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | శ్రీమంత గోవిందరావు (అబాసాహెబ్ ఘోర్పాడే) |
 కురుంద్వాడ్ సీనియర్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | రాజా శ్రీమంత భాల్చంద్రావు చింతామనరావు పట్వర్ధన్, కురుంద్వాడ్ రాజు సీనియర్. |
 కురుంద్వాడ్ జూనియర్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | రాజా శ్రీమంత హరిహరరావు రఘునాథరావు [బాపుసాహెబ్] పట్వర్ధన్, కురుంద్వాడ్ రాజు జూనియర్. |
| మిరాజ్ జూనియర్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | రాజా మెహెర్బన్ శ్రీమంత్ సర్ మాధవరావు హరిహర్రావ్ పట్వర్ధన్ |
| మిరాజ్ సీనియర్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | నారాయణ్ రావు జత్యా సాహిబ్ పట్వర్ధన్ |
 ముధోల్
|
సంస్థానం | కర్ణాటక | శ్రీమంత రాజా భైరవసింహరావు మాలోజీరావు ఘోర్పడే II |
 ఫల్టాన్
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | శ్రీమంత్ రామరాజే ప్రతాసిన్హా నాయక్-నింబాళ్కర్, |
 సాంగ్లీ
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | కెప్టెన్ శ్రీమంత రాజా సాహెబ్ సర్ చింతామనరావు II ధుండిరాజ్రావ్ అప్పాసాహెబ్ పట్వర్ధన్ |
సవణూరు
|
సంస్థానం | కర్ణాటక | సావనూర్ నవాబు, రెండవ అబ్దుల్ మజీద్ ఖాన్ |
| సావంత్వాడి
|
సంస్థానం | మహారాష్ట్ర | రాజా ఖేమ్ సావంత్-భోంస్లే బహదూర్ |
గ్వాలియర్ రెసిడెన్సీ (మరాఠా)
[మార్చు]గ్వాలియర్ రెసిడెన్సీ లోని సంస్థానాలు
| రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 గ్వాలియర్
|
సంస్థానం | మధ్యప్రదేశ్ | శ్రీమంత్ జ్యోతిర్దిత్య సింధియా |
| గర్హ
|
సంస్థానం | మధ్యప్రదేశ్ | |
| ఖనియాధన
|
సంస్థానం | మధ్యప్రదేశ్ | |
| రాంగడి
|
సంస్థానం | ఉత్తర ప్రదేశ్ | దివాన్ మహాదేవ్ మిశ్రా </link> |
| రాజ్గఢ్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | మధ్యప్రదేశ్ | మహారాణి శుశీలా సింహా రుద్రాణి |
 రాంపూర్
|
సంస్థానం | ఉత్తర ప్రదేశ్ | రాంపూర్‌కు చెందిన రజా అలీఖాన్ |
మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీ
[మార్చు]మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీ లోని సంస్థానాలు.
- ↑ Cahoon, Ben. "Indian Princely States before 1947 A-J". www.worldstatesmen.org. Retrieved 21 September 2018.
| రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 బనగానపల్లె
|
సంస్థానం | ఆంధ్రప్రదేశ్ | నవాబ్ సయ్యద్ ఫజల్-ఇ-'అలీ ఖాన్ IV బహదూర్, బనగానపల్లె నవాబ్ |
 కొచ్చిన్
|
సంస్థానం | కేరళ | రామవర్మ పరీక్షిత్ థంపురాన్, కొచ్చిన్ మహారాజు |
 పుదుక్కోట్టై
|
సంస్థానం | తమిళనాడు | రాజగోపాల తొండైమాన్, పుదుక్కోట్టై మహారాజు |
 సండూర్
|
సంస్థానం | కర్ణాటక | యశ్వంతరావు ఘోర్పడే |
నార్త్-వెస్ట్ ఫ్రాంటియర్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]నార్త్-వెస్ట్ ఫ్రాంటియర్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ లోని సంస్థానాలు (అన్నీ ప్రస్తుత పాకిస్తాన్‌లో ఉన్నాయి). ఏజెన్సీలలో దిర్ స్వాత్, చిత్రల్ ఏజెన్సీ, హజారా డిప్యూటీ కమీషనర్ అంబ్, ఫుల్రాకు రాజకీయ ఏజెంట్‌గా వ్యవహరించేవాడు.
| మ్యాప్ | రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|---|
|
 అంబ్
|
సంస్థానం | ఖైబరు పఖ్తుంక్వా, పాకిస్తాన్
|
నవాబ్ ముహమ్మద్ సయీద్ ఖాన్ తనోలి |
|
 చిత్రాల్
|
సంస్థానం | మెహతార్ సైఫ్-ఉల్-ముల్క్ నాసిర్ | |
|
మూస:Country data State of Dirడైరెక్టర్ | సంస్థానం | ముహమ్మద్ షా ఖోస్రూ ఖాన్ | |
|
 ఫుల్రా
|
సంస్థానం | ఖాన్ అటా మహమ్మద్ ఖాన్ | |
|
 స్వాత్
|
సంస్థానం | మియాంగుల్ అబ్దుల్-హక్ జహంజిబ్ |
గిల్గిట్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]హుంజా, నగర్ సంస్థానాలు, గిల్గిట్ ఏజెన్సీలోని అనేక భూస్వామ్య జాగీర్లు ( పునియాల్, షిగర్, మొదలైనవి) జమ్మూ & కాశ్మీర్ మహారాజుకు ఉపనదులు.
| రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 హుంజా
|
గిల్గిట్ ఏజెన్సీ | గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్, పాకిస్తాన్
|
మహ్మద్ జమాల్ ఖాన్ |
| నగర్
|
గిల్గిట్ ఏజెన్సీ | షోకత్ అలీ ఖాన్ |
సింధ్ ప్రావిన్స్
[మార్చు]| రాజ్యం పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 ఖైర్పూర్
|
సంస్థానం | సింధ్, పాకిస్తాన్
|
జార్జ్ అలీ మురాద్ ఖాన్ |
పంజాబ్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]పంజాబ్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ సంస్థానాలు ( పంజాబ్)
| రాష్ట్ర పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
| బహవల్పూర్మూస:Country data Bahawalpur | సంస్థానం | పంజాబ్, పాకిస్తాన్ | నవాబ్ సాదిక్ మొహమ్మద్ ఖాన్ V |
 బిలాస్పూర్
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | బిలాస్పూర్ రాజు కీర్తి చంద్ |
 ఫరీద్కోట్
|
సంస్థానం | పంజాబ్, భారతదేశం | కల్నల్ ఫరజంద్-ఇ-సాదత్-ఇ-నిషాన్-ఇ-హజ్రత్-ఇ, కైజర్-ఇ-హింద్ మహారాజా సర్ హరీందర్ సింగ్ బ్రార్ బాన్స్ సాహిబ్ బహదూర్, ఫరీద్కోట్ మహారాజు |
| జింద్
|
సంస్థానం | పంజాబ్, హర్యానా | మహారాజా సత్బీర్ సింగ్ ["ప్రిన్స్ సన్నీ"], జింద్ మహారాజు |
| కల్సియా
|
సంస్థానం | హర్యానా | రాజా హిమ్మత్ షేర్ సింగ్ సాహిబ్ బహదూర్ |
కాంగ్రా
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | రాజా ఆదిత్య దేవ్ చంద్ కటోచ్ (1846లో లాహోర్ ఒప్పందం ద్వారా బ్రిటిష్ ఇండియాకు విలీనం చేయబడ్డాడు) |
 కపుర్తలా
|
సంస్థానం | పంజాబ్, భారతదేశం | బ్రిగేడియర్ మహారాజా శ్రీ సుఖ్జిత్ సింగ్ సాహిబ్ బహదూర్, కపుర్తలా మహారాజు |
కుమ్హర్సైన్ |
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | రాణా సురేంద్ర సింగ్ |
లోహారు సంస్థానం
|
సంస్థానం | హర్యానా | రెండవ నవాబ్ మీర్జా అల్లావుద్దీన్ అహ్మద్ ఖాన్ (పరవేజ్ మీర్జా) లోహారు నవాబు |
| మలేర్కోట్లా
|
సంస్థానం | పంజాబ్, భారతదేశం | నవాబ్ ముహమ్మద్ ఇఫ్తికార్ అలీ ఖాన్ బహదూర్ |
 మండి
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | మేజర్ రాజా సర్ జోగిండర్ సేన్ బహదూర్ |
 నభా
|
సంస్థానం | పంజాబ్, భారతదేశం | సర్ ప్రతాప్ సింగ్ సర్ హీరా సింగ్ |
 పాటియాలా
|
సంస్థానం | పంజాబ్, భారతదేశం | మహారాజాధిరాజ్ సర్ యాదవింద్ర సింగ్ మహేంద్ర బహదూర్ |
| రాజ్గఢ్
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | మహారాణి సుశీల సిన్హా |
| సిర్మూర్
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | లెఫ్టినెంట్ మహారాజా రాజేంద్ర ప్రకాష్ బహదూర్ |
 సుకేత్/సుందర్నగర్
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | సుకేత్కు చెందిన రాజా హరి సేన్ బహదూర్ |
| సిబా
|
సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | రాజా డాక్టర్ అశోక్ కె. ఠాకూర్, సిబా & తాంత్పలన్ రాజు |
| థరోచ్ | సంస్థానం | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | రాణా రాకేష్ సింగ్ |
 తెహ్రీ గర్వాల్
|
సంస్థానం (జమీందారీ) | ఉత్తరాఖండ్ | మహారాజా మానబేంద్ర షా సాహిబ్ బహదూర్ |
రాజ్‌పుతానా ఏజెన్సీ
[మార్చు]రాజపుతానా ఏజెన్సీ సంస్థానాలు.
| రాష్ట్ర పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 అల్వర్
|
సంస్థానం | రాజస్థాన్ | రాజ్ రిషి శ్రీ సవాయి మహారాజా జితేంద్ర ప్రతాప్ సింగ్జీ వీరేంద్ర శిరోమణి దేవ్ భారత్ ప్రభాకర్ బహదూర్ జితేంద్ర సింగ్, అల్వార్ మహారాజు. |
 బన్శ్వారా
|
సంస్థానం | రాయ్ రాయన్ మహిమేంద్ర మహారాజాధిరాజ్ మహారావల్జీ సాహిబ్ శ్రీ జగ్మల్జీ సాహిబు బహదూర్, నరేష్ రాజ్య, బన్స్వారాకు చెందిన మహారావల్. | |
భరత్పూర్
|
సంస్థానం | శ్రీ మహారాజా శ్రీ బ్రజేంద్ర సవాయి విశ్వేంద్ర సింగ్ బహదూర్ జంగ్ | |
 బికనీర్
|
సంస్థానం | శ్రీ రాజ్ రాజేశ్వర మహారాజాధిరాజ్ నరేంద్ర సవాయి మహారాజా శిరోమణి రవి రాజ్ సింగ్జీ బహదూర్, బికనీర్ మహారాజు, బికనీర్ రాజ గృహ అధిపతి. | |
 బుంది
|
సంస్థానం | కల్నల్ మహారావ్ రాజా శ్రీ బహదూర్ సింగ్జీ బహదూర్ | |
 ధోల్పూర్
|
సంస్థానం | మహారాజాధిరాజ
ధోల్పూర్కు చెందిన శ్రీ సవాయ్ మహారాజ్ రాణా శ్రీ హేమంత్ సింగ్, లోకేంద్ర బహదూర్, దిలెర్ జంగ్ జై దేవ్, మహారాజ్ రాణా | |
దుంగార్పూర్
|
సంస్థానం | రాయ్-ఇ-రాయన్, మహిమేంద్ర, మహారాజాధిరాజ్ మహారావల్ శ్రీ మహిపాల్ సింగ్జీ II సాహిబ్ బహదూర్, దుంగార్పూర్ మహారావల్. | |
 జైపూర్
|
సంస్థానం | హెచ్. హెచ్. సరమద్-ఇ-రాజహాయ్ హిందూస్తాన్ రాజ్ రాజేంద్ర శ్రీ మహారాజాధిరాజ్ సర్ సవాయ్ మహారాజా సవాయ్ మాన్ సింగ్ IIరెండవ సవాయి మాన్ సింగ్ | |
 జైసల్మేర్
|
సంస్థానం | మహారాజాధిరాజ్ మహారావల్ సర్ జవాహిర్ సింగ్ బహదూర్ | |
 ఝాలావర్
|
సంస్థానం | మహారాజాధిరాజ మహారాజ్ రాణా శ్రీ చంద్రజిత్ సింగ్ దేవ్ బహదూర్, ఝాలావర్ మహారాజ్ రాణా. | |
 జోధ్పూర్
|
సంస్థానం | రాజ్ రాజేశ్వర సరమద్-ఇ-రాజా-ఇ-హిందుస్తాన్ మహారాజాధిరాజ మహారాజా శ్రీ గజ్ సింగ్జీ II సాహిబ్ బహదూర్, జోధ్పూర్ మహారాజు. | |
 కరౌలీ
|
సంస్థానం | మహారాజా శ్రీ గణేష్ పాల్ దేవ్ బహదూర్ యాదకుల్ చంద్ర భాల్ | |
 కిషన్గఢ్
|
సంస్థానం | ఉమ్డే రాజే బులంద్ మకాన్ మహారాజాధిరాజ మహారాజా సుమేర్ సింగ్జీ బహదూర్ | |
 కోటాహ్
|
సంస్థానం | మహారావ్ శ్రీ భీమ్ సింగ్ II బహదూర్ | |
| కుశాల్గఢ్
|
సంస్థానం | రావు హరేంద్ర సింగ్ | |
| సర్దార్గఢ్ (గతంలో ఉదయపూర్లోని లావాహైకానా)
|
సంస్థానం | ||
 మేవార్
|
సంస్థానం | మహారాణా సర్ భూపాల్ సింగ్ | |
| పటాన్, రాజస్థాన్ | సంస్థానం | రావు బీర్ బిక్రమ్ సింగ్ | |
 ప్రతాప్గఢ్
|
సంస్థానం | రాజా అజిత్ ప్రతాప్ సింగ్ | |
|
శేఖావతి |
సంస్థానం | శ్రీ మహారావ్ షియోరాజ్ సింగ్ | |
 షాహ్పురా
|
సంస్థానం | రాజాధిరాజ్ సుదర్శన్ సింగ్ | |
 సిరోహి
|
సంస్థానం | మహారావ్ రఘుబీర్ సింగ్ | |
 టోంక్
|
సంస్థానం | నవాబ్ ముహమ్మద్ ఫరూక్ అలీ ఖాన్ |
గుజరాత్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ, బరోడా రెసిడెన్సీ
[మార్చు]
- బజన సంస్థానం
- బాన్స్డా సంస్థానం
- బంత్వా-మానవదార్
- బరోడా సంస్థానం
- భావ్నగర్ సంస్థానం
- కాంబే స్టేట్
- చోటా ఉదయపూర్ సంస్థానం
- కచ్ స్టేట్
- చర్ఖా సంస్థానం
- డాంగ్ డిస్ట్రిక్ట్, ఇండియా
- ధృంగాధ్ర సంస్థానం
- ధ్రోల్ స్టేట్
- గొండాల్ సంస్థానం
- ఇదార్ సంస్థానం
- జామ్‌నగర్
- జవహర్ సంస్థానం
- జునాగఢ్ సంస్థానం
- లాఠీ సంస్థానం
- లింబ్డా
- లింబ్డీ సంస్థానం
- లునవాడ సంస్థానం
- మోర్వి సంస్థానం
- ములి సంస్థానం
- నవానగర్ సంస్థానం
- పాలన్‌పూర్ సంస్థానం
- పోర్బందర్ సంస్థానం
- పోషినా
- రాధన్‌పూర్ సంస్థానం
- రాజ్కోట్ సంస్థానం
- రాజ్‌పరా సంస్థానం (హలార్)
- రాజ్‌పిప్లా రాజ్యం
- అంబ్లియారా సంస్థానం సబర్‌కాంత ఏజెన్సీ
- సచిన్ సంస్థానం
- సంజెలి
- సంత్ సంస్థానం
- సుర్గాన సంస్థానం
- తారద్ సంస్థానం
- వనోద్
- మాన్సా సంస్థానం
- విజయనగర్ సంస్థానం
- వాధ్వన్ సంస్థానం
- వాంకనేర్ సంస్థానం
- కొత్త నాయని
కతియావార్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]| రాష్ట్ర పేరు | బ్రిటిష్ రెసిడెంట్ లేదా ఏజెంట్ | ఇప్పుడు ఎక్కడ ఉంది | చివరి లేదా ప్రస్తుత పాలకుడు |
|---|---|---|---|
 ధోల్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | తరువాత కతియవార్,
ఇప్పుడు గుజరాత్ |
ఠాకూర్ సాహెబ్ శ్రీ శ్రీ చంద్రసింహ్జీ జడేజా |
 నవానగర్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | జామ్ సాహెబ్ శ్రీ శత్రుశయిల్సిన్హ్జీ దిగ్విజయ్సిన్హ్జీ జడేజా | |
 మకాజీ మేఘ్పర్
|
జాగీర్ | హార్డ్హ్రోల్ భయాట్స్ | |
 రాజ్కోట్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | ఠాకూర్ సాహెబ్ శ్రీ ప్రద్యుమన్సిన్హ్జీ జడేజా | |
 గోండాల్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | ఠాకూర్ సాహెబ్ శ్రీ భగవత్సిన్హ్జీ జడేజా | |
 మోర్వి సంస్థానం
|
సంస్థానం | ఠాకూర్ సాహెబ్ శ్రీ లఖ్ధిర్సిన్హ్జీ జడేజా | |
 పోర్బందర్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | మహారాణా శ్రీ నట్వర్సింగ్జీ జేత్వా | |
 భావ్నగర్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | మహారాజా రావల్ శ్రీ కృష్ణకుమారసింహ్జీ గోహిల్ | |
 వాధ్వాన్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | మహారాజా శ్రీ సురేద్రసింహ్జీ ఝాలా | |
 జునాగఢ్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | నవాబ్ సాహిబ్ మహాబత్ఖాన్జీ 3వ.ఆర్డీ. | |
 జాఫరాబాద్ సంస్థానం
|
సంస్థానం | మహ్మద్ ఖాన్ 2వ.ఎన్. |
సెంట్రల్ ఇండియా ఏజెన్సీ సంస్థానాలు
[మార్చు]
- అజైగర్ సంస్థానం
- అలిపురా సంస్థానం
- అలిరాజ్‌పూర్ సంస్థానం
- బరౌంధ సంస్థానం
- బర్వానీ సంస్థానం
- బసోడా సంస్థానం
- భైసుండా
- భోపాల్ సంస్థానం
- బిజావర్ సంస్థానం
- చర్ఖారి సంస్థానం
- ఛతర్పూర్ సంస్థానం
- చిర్గావ్
- దాటియా స్టేట్
- దేవాస్ జూనియర్
- దేవాస్ సీనియర్
- ధార్ సంస్థానం
- ధుర్వాయి
- గౌరిహార్ సంస్థానం
- గ్వాలియర్ సంస్థానం
- ఇండోర్ సంస్థానం
- జామ్నియా సంస్థానం
- జయోరా సంస్థానం
- జాసో స్టేట్
- జాబాట్ సంస్థానం
- కమత-రాజుల
- ఖనియాధన సంస్థానం
- ఖిల్చిపూర్ సంస్థానం
- కోఠి సంస్థానం
- కుర్వాయి సంస్థానం
- మైహార్ సంస్థానం
- మక్రై సంస్థానం
- ముహమ్మద్‌గర్ సంస్థానం|మహమ్మద్‌గర్
- నాగోడ్ సంస్థానం
- నర్సింగ్‌ఘర్ సంస్థానం
- ఓర్చా సంస్థానం
- పహ్రా
- పాల్డియో
- పన్నా సంస్థానం
- పఠారి సంస్థానం
- పిప్లోడా స్టేట్
- రాజ్గఢ్ సంస్థానం
- రత్లాం సంస్థానం
- రేవా సంస్థానం
- సైలానా సంస్థానం
- సీతామౌ సంస్థానం
- సోహవాల్ సంస్థానం
- తారాన్
- టోరీ ఫతేపూర్
తూర్పు సంస్థానాల ఏజెన్సీ
[మార్చు]
- అత్ఘర్ సంస్థానం
- అత్మల్లిక్ సంస్థానం
- బమ్రా సంస్థానం
- బరంబా సంస్థానం
- బౌద్ సంస్థానం
- బోనై సంస్థానం
- దస్పల్లా సంస్థానం
- ధెంకనల్ సంస్థానం
- గంగ్పూర్ సంస్థానం
- హిందోల్ సంస్థానం
- కలహండి సంస్థానం (కరోండ్)
- కియోంఝర్ సంస్థానం
- ఖండ్‌పారా సంస్థానం
- ఖర్సవాన్ సంస్థానం
- మయూర్‌భంజ్ సంస్థానం
- నర్సింగ్‌పూర్ సంస్థానం
- నయాగర్ సంస్థానం
- నీలగిరి సంస్థానం
- పాల్ లహారా సంస్థానం
- పాట్నా సంస్థానం (బలంగీర్)
- రైరాఖోల్ సంస్థానం
- రాన్‌పూర్ సంస్థానం
- సరైకేలా సంస్థానం
- సోనేపూర్ సంస్థానం
- తాల్చర్ సంస్థానం
- టిగిరియా సంస్థానం
ఛత్తీస్‌గఢ్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]
- బస్తర్ సంస్థానం
- చంగ్‌భాకర్ సంస్థానం
- ఛూయిఖాడాన్ సంస్థానం
- జాష్పూర్ సంస్థానం
- కంకర్ సంస్థానం
- కవర్ధ సంస్థానం
- ఖైరాఘర్ సంస్థానం
- కోరియా సంస్థానం
- నందగావ్ సంస్థానం
- రాయ్‌ఘర్ సంస్థానం
- శక్తి సంస్థానం
- సారన్‌ఘర్ సంస్థానం
- సుర్గూజా సంస్థానం
- ఉదయ్‌పూర్ సంస్థానం (ఛత్తీస్‌గఢ్) (ధరమ్‌జైగర్)
బెంగాల్ స్టేట్స్ ఏజెన్సీ
[మార్చు]- కూచ్ బెహర్
- త్రిపుర
మహి కాంత ఏజెన్సీ
[మార్చు]
- ఇదార్ సంస్థానం
- డాంటా స్టేట్
- విజయనగర్ సంస్థానం (పోల్)
- మల్పూర్ సంస్థానం
- మాన్సా సంస్థానం
- మోహన్‌పూర్ సంస్థానం
- ఇలోల్ సంస్థానం
- కటోసన్ సంస్థానం
- అంబలియారా సంస్థానం
- పెతాపూర్ సంస్థానం
- పునాద్ర సంస్థానం
- రానాసన్ సంస్థానం
- దభా సంస్థానం
- దధాలియా సంస్థానం
- రూపాల్ సంస్థానం
- వర్సోడా సంస్థానం
- వస్నా సంస్థానం
- దేధ్రోట
బ్రిటిష్ సామ్రాజ్య పాలనా కాలంలో విలీనమైన పూర్వపు సంస్థానాలు
[మార్చు]
- బల్లభగఢ్ (1858)
- బాన్పూర్, 1857లో స్వాధీనం చేసుకున్నారు
- భద్దయ్యన్ రాజ్ (1858)
- విజయరాఘవ్‌గఢ్
- చిర్గావ్ (స్వాధీనం చేయబడిన హష్త్ భయ్యా జాగీర్లలో ఒకటి)
- ఖడ్డీ
- కుల్పహార్ (1858)
- మక్రై రాష్ట్రం|మక్రై (1890–1893)
- పూర్వా (స్వాధీనం చేసుకున్న చౌబే జాగీర్లలో ఒకటి)
- షాగఢ్, 1857లో స్వాధీనం చేసుకున్నారు
- తిరోహా
- తులసిపూర్ సంస్థానం (1859)
- ఉదయ్‌పూర్ సంస్థానం (ఛత్తీస్‌గఢ్) (1854–1860)
- వల్లభిపుర సంస్థానం (1860)
- మణిపూర్ సంస్థానం (1891), కొద్ది కాలానికి విలీనమైన చివరి సంస్థానం.
బ్రిటిష్ ఈస్టిండియా కంపెనీ కాలంలో విలీనమైన పూర్వ రాజ్యాలు
[మార్చు]
కర్నాటిక్ (1801)- శివగంగై (1803)
- గులర్ (1813)
- జైత్‌పూర్ (1849)
- దస్త్రం:ఫ్లాగ్ ఆఫ్ మరాఠా ఎంపైర్.svg జలౌన్ (1840)
- జస్వాన్ (1849)
ఝాన్సీ (1854)- దస్త్రం:ఫ్లాగ్ ఆఫ్ కాంగ్రా స్టేట్.png కంగ్రా (1846)
కుమాన్ (1816)
లఖాహి (1818)- దస్త్రం:ఫ్లాగ్ ఆఫ్ ది కుట్లేహర్ స్టేట్.svg కుట్లేహర్ (1825)
- దస్త్రం:సిక్కు సామ్రాజ్యం flag.svg పంజాబ్, ముల్తాన్ (1849)
- దస్త్రం:నాగ్‌పూర్ స్టేట్ ఫ్లాగ్.png నాగ్‌పూర్ (1854)
- నూర్పూర్ (1849)
Oudh (1856)
రామ్‌ఘర్ (1858)- సతారా రాష్ట్రం (1849)[1]
- సంబల్పూర్ (1849)
- సిబా (1849)
- తంజావూరు (1855)
ఇవి కూడా చూడండి
[మార్చు]మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Ramusack, Barbara N. (2007). The Indian princes and their states (Digitally print. version. ed.). Cambridge: Cambridge Univ. Press. pp. 81–82. ISBN 978-0521039895. Retrieved 13 October 2016.