శుష్క ప్రాంతాలలో పెరిగే భారతీయ ఔషధ మొక్కలు

శుష్క ప్రాంతాలలో పెరిగే భారతీయ ఔషధ మొక్కలుఅనగా తక్కువ వర్షపాతం వున్న ప్రాంతాలు అలాగే తక్కువ భూగర్భ జలాలు వున్న నేలల్లో పెరిగే భారతీయ ఔషధ మొక్కల గురించి ఈ వ్యాసంలో క్లుప్తంగా వివరించడం జరిగినది.ఇలాంటి నేలలను ఆంగ్లంలో arid lands లేదా arid soils అంటారు.భారత దేశం అనేక ఔషధ మొక్కలకు నెలవు.మొక్కల యొక్క ఆకులు,వేర్లు,బెరడు, కాండం,కాయలు,పండ్లు ,పూలను ఉపయోగించి వైద్యం చెయవిధం ఆయుర్వేద వైద్య విధానం లో ఒక భాగం.ఆయుర్వేదం లేదా ఆయుర్వేద ఔషధం అనేది భారతదేశానికి చెందిన సాంప్రదాయ ఔషధం. అయుర్వెద చికిత్స ఎంపికలు వైవిధ్యంగా ఉంటాయి అవి యోగా, ఆక్యుపంక్చర్(సూదులను రోగ గ్రస్త ప్రాంతంలో గుచ్చి,స్వస్తత కలిగించదం), మూలికా వైద్రం(చెట్ల మొక్కల భాగాల లెపనం,చూర్ణం లేదా కషాయం,పేదా పొడుల ద్వారా రోగం ను తగ్గించుట), మసాజ్ థెరపీ(దేహ మర్ధన వైద్యం) మరియు అహర పత్య వైద్యం కలిగి ఉంటాయి.

ఆయుర్వేదం (సంస్కృత పదం యొక్క తెలుగు భావం "జీవిత శాస్త్రం" లేదా "జీవితం యొక్క జ్ఞానం") అనేది ప్రపంచంలోని పురాతన మొత్తం శరీర వైద్యం చేసే వ్యవస్థలలో ఒకటి. ఇది భారతదేశంలో 5,000 సంవత్సరాల క్రితం అభివృద్ధి చేయబడింది.

గురివింద మొక్క

గురివింద మొక్క,కాయ గింజలు

ప్రధాన వ్యాసం: గురివింద

ఈ మొక్క ఫాబేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.శాస్త్రియ నామం అబ్రస్ ప్రికాటోరియస్(Abrus precatorius).ఆగ్లంలో గురివింద మొక్కను ఇండియన్ లిక్కోరైస్ అని, సంస్కృతం లో గుంజ,రక్తిక అని అంటారు.హిందిలో స్థానికంగా చిరిమిత్తి,రత్తి అంటారు.

ఇది భారతదేశంలోని చాలా ప్రాంతాలలో ముఖ్యంగా కొండలపై,కొండ అంచులపై పెరిగే బహు వార్షిక ఎగబాకే మొక్క.దీనికి అనేక శాఖలు కలిగి వున్న మొక్క.ఆకు 10-20 జతల లఘుపత్రాలను కలిగి, దీర్ఘచతురస్రాకార, మందంగా ఉంటుంది, మరియు దిగువ వెంట్రుకలు వంటి నిర్మాణాలు వుండును.పూలు పింకులేదా తెల్లగా వుండును.కాయలు 3-5 గింజలు కల్గి దీర్ఘచతురస్రాకారంలో ఉంటాయి ఉబ్భిన, ముక్కులా సాగిఉండును.మొక్కలు పుష్పికరణ,పలధీకరణ అక్టోబరునుండి మార్చి వరకు వుండును.

భారతీయ భాషల్లో ఈ మొక్క పేరు

• ఆంగ్లంలో – Crabs eye, Abrus seed, John crow bead
• హిందిలో – Gunja, Gunchi, Gamanchi, Rati
• కన్నడలో – Gulaganji, Gulgunji
• మరాథిలో – Gunja, Gunj
• బెంగాళి లో – Koonch, Kunch, Chunhali
• పంజాబీ లో – Mulati
• వుర్దులో – Ghunchi
• కష్మిరిలో – Shangir

ఔషధంగా ఉపయోగపడు భాగాలు

మొక్క యొక్క ఆకు,వేరు అలాగే విత్తనం ఉపయోగాలుకలిగి వున్నాయి.

ఉపయోగాలు

• దగ్గు నివారణ మందులో వేరు అతిమధురం(liquorice) గా పనిచెస్తుంది.అలాగే మూత్ర వర్ధనంగా,జలుబు నివారిణిగా,అలాగే వాంతి నివారిణిగా,టానిక్ గా ఉపయొగ పడును.

గురువింద గింజ/విత్తనం యొక్క ఒషధ గుణాలు

గురువింద గింజ ఈ దిగువ ఔషధ గుణాలను కలిగి వున్నది.

• ప్రక్షాళన తత్వం(Purgative)
• వాంతి మందు(Emetic)
• టానిక్(tonic)
• కామోద్దీపన మందు(Aphrodisiac)
• నేత్ర సంబంధమైన మందు(Ophthalmic)

జాగ్రత్తలు

మొక్క యొక్క అన్నిభాగాలు కొద్దిగా,తక్కువ మొతాదులో విషగుణాన్ని కలిగి వున్నాయి. అందువలన ఉపయోగించునపుడు తగు జాగ్రత్తలు అవసరం.

తుత్తురు బెండ లేదా దువ్వెన బెండ

దువ్వెన బెండ

ప్రధాన వ్యాసం: దువ్వెన బెండ

తుత్తురు బెండ లేదా దువ్వెన బెండ అనే మొక్క యొక్క శాస్త్రీయ పేరు అబుటిలోన్ ఇండికమ్(Ahutilon indicum).ఇది వృక్షశాస్త్రంలో మాల్వేసికుటుంబానికి చెందిన మొక్క.

ఇతర స్థానిక పేర్లు

• సంస్కృతంలొ - Kanktika
• హిందిలో - Kanghi, Kakahi
• బెంగాలిలో - Petari, Jhanpi
• పంజాబిలో -Mudra
• తమిళంలో- Makanne
• గుజరాతిలో -Khapat, dabli, Kansika
• తెలుగులో-Tutturabendha
• మళయాళంలొ -Vellula

నివాసం

ఇది మాల్వేసీ కుటుంబానికి చెందిన ఒక చిన్న పొద, మరియు ఇది ఒక నిటారుగా ఉండే, బహువార్షిక మూలికగా గుర్తించబడింది, ఇది ఒకటి నుండి రెండు మీటర్ల ఎత్తు వరకు పెరుగుతుంది, తల్లి వేరు కలిగి ఉంటుంది, ఇవి లేత గోధుమరంగు రంగులో ఉంటాయి.ఇది అందమైన బంగారు-పసుపు పువ్వులతో కూడిన సాధారణ రహదారి పక్కన కలుపు మొక్క, ఇది ప్రకృతిలో యాంటీ ఇన్‌ఫ్లమేటరీ, ఇమ్యునోమోడ్యులేటరీ, హెపాటోప్రొటెక్టివ్ మొదలైన వివిధ ఔషధ లక్షణాలను కలిగి ఉన్నది.ఈ మూలికలో టానిన్‌లు, ఆస్పరాగిన్ వున్నాయి. మరియు దాని విత్తనాలు వివిధ రకాల వ్యాధుల చికిత్సకు ఉపయోగించే శ్లేష్మ రసాయనాలను కలిగి ఉన్నాయి.

ఔషధ ఉపయోగాలు

• అతిబల ఆయుర్వేదం, సిద్ధ మరియు దేశియ ఔషధాలలో ఉపయోగించబడుతుంది మరియు పైల్స్(మొలలు), విరేచనాలు, జ్వరం మరియు మూత్ర మార్గము, అంటువ్యాధులు వంటి అనేక రకాల ఇన్ఫెక్షన్ల వంటి వివిధ ఆరోగ్య రుగ్మతలకు చికిత్స చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు మరియు గుండె టానిక్‌గా కూడా ఉపయోగించబడుతుంది .అలాగే సహజ సిద్ధ హెపాటోప్రొటెక్టివ్‌గా పనిచేస్తుంది.దాని వేర్లు, బెరడులు, ఆకులు మరియు పువ్వులు పలు రకాల రొగ చికిత్సకు మందులను తయారు చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.

నల్ల తుమ్మ

నల్ల తుమ్మ

ప్రధాన వ్యాసం: నల్ల తుమ్మ

ఈ మొక్క యొక్క శాస్త్రీయ పేరు అకాసియా నీలోటికా (Acacia nilotica).ఇది వృక్ష శాస్త్ర కుటుంబంలో ఫాబేసి కుటుంబంలో మిమోసోయిడే(Mimosoideae)ఉప కుటుంబానికి చెందిన మొక్క. బబ్బుల్/నల్లతుమ్మ(అకాసియా అరబికా/నిలొటికా) ఆయుర్వేదంలో "వైద్యం/నయం చేసే చెట్టు"గా సూచించబడుతుంది.సాంప్రదాయ వైద్య విధానంలో దీనినిసహజ రక్తస్రావ నివారిణిగా వాడతారు. గాయం అంటువ్యాధులు, చర్మ వ్యాధులు, నోటి పూతల నివారణకు, విరేచనాలు తగ్గించుటకు ఉపయోగిస్తారు.

ఇతర స్థానిక పేర్లు

• హిందిలో- Kikar, babbul, babool, babbulu
• ఆంగ్లంలో - Indian gum arabic, Thorn acacia
• కన్నడలో - Jaali, Gobbli
• మళయాళంలో - Velutha, Karuvelan
• గుజరాతీలో - Baval, kaloabaval
• తమళంలో- Karuvelam
• కష్మీరిలో - Sak
• అరబ్బిలో - Ummughilan

ఆవాసం- మొక్క/చెట్టు విన్యాసం

• నల్ల తుమ్మ మొక్క సూర్యరశ్మిని ఎక్కువగా కోరుతుంది, కానీ చలికి సున్నితంగా ఉంటుంది. ఇది ప్రపంచంలోని శుష్క మరియు పాక్షిక శుష్క ప్రాంతాలలో విస్తృతంగా పంపిణీ చేయబడింది.వర్షపాతం అవసర పరిధి 100 మిమీ నుండి 1000 మిమీ వరకు కావాలి.ఇది లవణీయతను తట్టుకోగలదు మరియు నిస్సార మరియు రాతి ప్రాంతాలలో కూడా పెరుగుతుంది.ఈ బహు వార్ధిక పొద లేదా చిన్న చెట్టు 20 మీటర్ల ఎత్తు వరకు పెరుగుతుంది.శాఖలు విస్తరించి, ముదురు గోధుమ నుండి నలుపు రంగు కాండంతో ఆకారంలో ఒక కిరీటంలా మొక్క పైబాగం ఏర్పడుతుంది.బెరడు సన్నగా, గరుకుగా, పగుళ్లు కలిగి ,ఎరుపు గోధుమ రంగులో ఉంటుంది.ముళ్ళు సన్నగా ఉంటాయి. నిటారుగా, లేత బూడిద రంగులో ఉన్నప్పుడు పరిపక్వ చెట్లులో ముల్లు బోలుగా లేకుండా ఉంటాయి.

వైద్య పర ఉపయోగాలు

• ఇది అల్జీమర్ వ్యాధి, మలేరియా, మధుమేహం, క్యాన్సర్, గుండె జబ్బులు, నోటి సమస్యలు మరియు వంధ్యత్వానికి చికిత్సలో ఉపయోగించబడుతుంది.

రసాయన కూర్పు

నల్ల తుమ్మ మొక్కలోని ఆకులు,బెరడు,పూలు,జిగురు పలు ఔషధ గుణాలు కల్గి వున్నాయి.అందులోని రసాయనాలు దిగువ పట్టికలో వున్నవి

మొక్క భాగం	ఫైటోకెమికల్	వైద్య గుణం
ఆకులు	టానిన్లు, ప్రొటీన్లు, సపోనిన్లు, గ్లైకోసైడ్లు, ట్రైటెర్పెనాయిడ్స్, ఫ్లేవనాయిడ్స్, ఫినాల్, 𝛄 - సిటోస్టెరాల్, డి-పినిటాల్ పుష్కలంగా ఉన్నాయి	యాంటీ డయాబెటిక్, యాంటీ క్యాన్సర్, యాంటీ హైపర్‌టెన్సివ్స్, యాంటీ డయేరియా, యాంటెల్మింటిక్
బెరడు	కార్బోహైడ్రేట్లు, ఆంత్రాక్వినోన్, మిథైల్ గాలెట్, గల్లిక్ యాసిడ్, ఉంబెల్లిఫెరోన్, డైటర్పెన్, నీలోటికేన్, కాస్సేన్ వున్నాయి	యాంటీ బాక్టీరియల్, యాంటీ డయాబెటిక్, యాంటీ థ్రాంబోటిక్, యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ, యాంటీ కార్సినోజెనిక్, యాంటీ ఆక్సిడెంట్, మూత్రవిసర్జన, యాంటీ మొలస్సిసిడల్
జిగురు	టానిన్, టెర్పెనాయిడ్స్, పాలిసాకరైడ్స్, కాల్షియం, మెగ్నీషియం, పొటాషియం వున్నాయి	యాంటిపైరేటిక్, యాంటీ ఆస్తమాటిక్, యాంటీ అల్సరేటివ్, యాంటీ డయాబెటిక్, ఇమ్యునో-మాడ్యులేటరీ ఎఫెక్ట్, యాంటీ మలేరియా, పునరుత్పత్తి అవయవాలపై రక్షణ ప్రభావం
పూలు	నరింగెనిన్, ఎసిటైల్కోలిన్, గల్లిక్ యాసిడ్, గ్లూకోపైరనోసైడ్, కెంప్ఫెరోల్, గ్లూకోపైరనోసైడ్ వున్నాయి	యాంటీఆక్సిడెంట్, ఆస్ట్రింజెంట్, ఇమ్యునోమోడ్యులేటరీ, ల్యుకోరోయా చికిత్స

ఉత్తరేణి

ఉత్తరేణి

ప్రధాన వ్యాసం: ఉత్తరేణి

ఉత్తరేణి మొక్క వృక్ష శాస్త్రంలో అమరాంథేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఈ మొక్క యొక్క శాస్త్రీయ పేరు ఆండ్రోగ్రాఫిస్ పానిక్యులేటా(Andrographis paniculata).సంకృత్యంలో కాల్ మెఘ(kaalmegh)అనే స్థానిక పేరుతో పిలుస్తారు.

భారతీయ భాషల్లో ఉత్తరేణి వ్యవహారిక పేరు

ఉత్తరేణీ వివిధ బాషల్లోని స్థానిక నాఅమం

• హిందిలో - Kalmegh
• గుజరాతిలో - Kariyatu
• బెంగాలిలో - Kalamegh
• తమిళంలో- Nelavemu
• కన్నడలో- Nelabevu
• ఉర్ధులో- Bhooinimo
• ఇంగ్లిసులో- Creat/Indian chiretta

ఆవాసం

ఈ జాతులు ఉష్ణమండల ఆసియా దేశాలలో, సాధారణంగా వివిక్త ప్రాంతాలలో కనిపిస్తాయి.ఇది కొండలు, మైదానాలు మరియు తీరప్రాంతాలతో పెరుగును, వీటితో పాటు పొలాలు మరియు రోడ్ల పక్కన పెరుగును. అలాగే సాగు చేయబడిన మరియు చెదిరిన ప్రాంతాలతో సహా అనేక రకాల ఆవాసాలలో కూడా ఈ మొక్కలు పెరగడం చూడవచ్చు.బీడు పొలాల్లో కూడా చూడవచ్చు.ఉత్తరేణి స్థానిక జనాభా శ్రీలంక మరియు దక్షిణ భారతదేశం అంతటా కనుగొనబడిందిఈ మొక్కఉత్తర భారతదేశం, మలేషియా, జావా, ఇండోనేషియా మరియు అమెరికాలోని ఇతర ప్రాంతాలకు వ్యాప్తి చేయబడింది.ఈ జాతులు హాంకాంగ్, ఫిలిప్పీన్స్, థాయిలాండ్, సింగపూర్, బ్రూనై మరియు ఇతర ఆసియా దేశాలలో కూడా కనిపిస్తాయి,

మొక్క స్వరూపం

మొక్క 30-110 సెం.మీ ఎత్తు వరకు నిటారుగా పెరుగును.గా తేమ మరియు నీడ ఉన్న ప్రదేశాలలో పెరుగుతుంది.సన్నని, ముదురు ఆకుపచ్చ కాండం కోణాల అంతటా రేఖాంశ కోతలు మరియు రెక్కలతో చదరపు క్రాస్-సెక్షన్ కలిగి ఉంటుంది.కేశాలు లేని బల్లెపు ఆకారపు ఆకులు 8 సెం.మీ పొడవు 2.5 సెం.మీ వెడల్పులో వుండును.గులాబి రంగుతో ఒంటరిగా ఉండే పుష్పాలు ,వదులుగా వ్యాపించి గెలలు లేదా కంకి లా విన్యాసం లో వుండును.పండు 2 సెంటీమీటర్ల పొడవు మరియు కొన్ని మిల్లీమీటర్ల వెడల్పుతో ఉండి గుళిక రూపంలో ఉంటుంది.పుష్పించే కాలం సెప్టెంబర్ నుండి డిసెంబర్ వరకు ఉంటుంది.

ఉపయోగాలు

మొక్క యొక్క అన్ని భాగాలు కూడా వైద్య వినియోగ స్వభావాన్ని కల్గివున్నవి.

బలురక్కసి

బలురక్కసి

ప్రధాన వ్యాసం: బలురక్కసి

దీనిని మెక్సికన్ పప్పు,బ్రహ్మదండి వంటి స్థానిక పేర్లతో పిలుస్తారు.ఈ మొక్క పెపావరేసికుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఈ మొక్క శాస్త్ర నామం అర్జెమోన్ మెక్సికానా(Argemone mexicana)

అర్జెమోన్ మెక్సికానా/బలు రక్కసి అనేది గుడ్డు ఆకారపు విత్తనం/ఆవాల వంటీ ఆకారంతో కూడిన వార్షిక మూలిక మొక్క, బెర్బెరిన్, ప్రోటోపిన్, ప్రోటోపైన్ హైడ్రోక్లోరైడ్, సాంగునారిన్ మరియు డైహైడ్రోసాంగ్వినారైన్ వంటి ఆల్కలాయిడ్‌లు,అలాగే ఫార్మాకోలాజికల్, స్పాస్మోలిటిక్, యాంటీ బాక్టీరియల్, యాంటీ ఫంగల్ మరియు యాంటీప్రొటోజోల్ పదార్థాలను మొక్క నుండి వేరుచేయబడ్డాయి.విత్తనంలో నూనె 35% మరియు ప్రోటీన్ కంటెంట్ 24% ఉన్నట్లు గుర్తించారు.

విత్తనంలోని నూనె వివరాలు

విత్తనంలోని నూనెలో సంతృప్త కొవ్వు ఆమ్లాలు 14.2-14.5% వరకు అసంతృప్త కొవ్వు ఆమ్లాలు 54-61% వరకు ఉండును.అందులో ఏక ద్విబంధమున్న ఒలిక్ కొవ్వు ఆమ్లం 21-33% వరకు,రెండు ద్విబంధాలున్న లినోలిక్ ఆమ్లాన్ని 54-61% వరకు కల్గి వుండును.అయితే ఈ గింజల నూనె ఆరోగ్య యొగ్యం కాదు.దీనిని క్రిమిసంహారక మందుల తయారిలో ద్రావణిగా,బయో డిజిల్ ఉత్త్పత్తిలో మరియు సబ్బుల తయారి లో ఉపయోగిస్తారు.

ఔషధ పరంగా ఉపయోగాలు

• మొక్కల రసం కంటి ఇన్ఫెక్షన్, కంటిశుక్లం సమస్య, కంటి చూపును పెంచడానికి మరియు రుమాటిక్ నొప్పిని తగ్గించడానికి ఉపయోగిస్తారు,చర్మసంబంధమైన అంటూ వ్యాధులకు మరియు కామెర్లకు మందుగా పనిచెస్తుంది.దీర్ఘకాలిక చర్మ వ్యాధులలో వేర్లు ఉపయోగపడతాయి.ఆకులను చర్మంపై రుద్దటం వల్ల గజ్జిని నయంఅవుతుంది.విత్తనాలు భేదిమందు, కఫహరమైన, క్షీణత మరియు జలుబు, దగ్గు, ఆస్తమా మరియు ఇతర శ్వాసకోశ వ్యాధులను నయం చేస్తాయి.

సముద్రపాల

సముద్రపాల

ప్రధాన వ్యాసం: సముద్రపాల

సముద్రపాల/ఎలిఫెంట్ క్రీపర్ భారతదేశానికి చెందిన శక్తివంతమైన తీగ, ప్రపంచవ్యాప్తంగా వ్యాప్తి చెందింది. ఈ తీగ వృక్షశాస్త్రం లోకన్వాల్వులేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క. మొక్క యొక్క శాస్త్రీయ పేరు ఆర్గిరియా నెర్వోసా(Argyreia nervosa).

అది స్థావరం

భారతదేశానికి చెందినది. (అనగా అస్సాం నుండి బెల్గాం మరియు మైసూర్ వరకు) అలాగే మయన్మార్ కు కూడా. ఈ తీగ (ఆర్గిరియా నెర్వోసా) గతంలో ఆస్ట్రేలియాకు చెందినదిగా కొన్నిసార్లు జాబితా చేయబడింది మరియు ఐరోపా స్థావరానికి ముందు ఆదిమవాసులు ఈ జాతిని పరిచయం చేశారా అనే సందేహం ఉంది.

ఆవాసం

ఈ జాతి ఉష్ణమండల మరియు ఉప-ఉష్ణమండల ఆవాసాల కలుపు మొక్కలుగా పెరుగును., ఇందులో వర్షారణ్యాలు, బహిరంగ అడవులు, రోడ్డు పక్కన, చెదిరిన ప్రదేశాలు మరియు వ్యర్థ ప్రాంతాలు ఉన్నాయి.ఒక బలమైన ఎగబ్రాకే తీగజాతి మొక్క. 10 మీ లేదా అంతకంటే ఎక్కువ ఎత్తు వరకు పెరుగుతుంది మరియు చెట్లను మొత్తం కప్పగలదు.

మొక్క నిర్మాణం

దీని కాడలు సాపేక్షంగా మందంగా ఉంటాయి మరియు వయస్సుపెరిగే కొలది చెక్కగా మారుతాయి. చిన్న కాడలు తెల్లటి రంగు వెంట్రుకలతో దట్టంగా కప్పబడి ఉంటాయి.పెద్ద ఆకులు (15-30 సెం.మీ పొడవు మరియు 13-30 సెం.మీ వెడల్పు) గుండె ఆకారంలో ఉంటాయి.ఈ ఆకులు కాండం వెంట ప్రత్యామ్నా యంగా అమర్చబడి ఉంటాయి మరియు పొడవైన కాండాలపై (అంటే పెటియోల్స్) ఉంటాయి.పెద్ద గొట్టపు పువ్వులు (5-7.5 సెం.మీ పొడవు మరియు దాదాపు 5 సెం.మీ. అంతటా) తెల్లటి వెంట్రుకలతో (అంటే టోమెంటోస్ పెడుంకిల్స్‌పై) కప్పబడిన పొడవాటి కాండాలపై (15 సెం.మీ పొడవు వరకు) గుత్తులుగా పుడతాయి.అవి ఐదు సీపల్స్ (పువ్వులో ఉన్నప్పుడు 13-20 మి.మీ పొడవు) కలిగి ఉంటాయి, ఇవి ఆకుల దిగువ భాగంలో వెల్వెట్-వెంట్రుకలతో ఉంటాయి.రేకులు ఒక ట్యూబ్‌లో కలిసిపోతాయి (అంటే కరోలా ట్యూబ్), ఇది లేత గులాబీ నుండి తెలుపు వరకు రంగులో మారుతూ ముదురు గులాబీ నుండి వైలెట్ వరకు చాలా ముదురు రంగు తో ఉంటుంది. పుష్పించడం ప్రధానంగా వసంత మరియు వేసవి కాలంలో జరుగుతుంది.పండు ఒక గుండ్రని (అనగా గోళాకారంగా) తోలు కాయ (1-2 సెం.మీ. అంతటా) ఇది పరిపక్వమైనప్పుడు (అనగా ఇది అస్థిరంగా ఉంటుంది) విడిపోదు. ఇది ఐదు నిరంతర సీపల్స్‌తో చుట్టుముట్టబడి ఉంది మరియు ఈ నిర్మాణాన్ని చెక్కిన గులాబీతో పోల్చారు (అందుకే 'వుడ్‌రోస్' యొక్క హవాయి సాధారణ పేరు). ఈ పండులో ప్రతి ఒక్కటి లేత లేదా ముదురు గోధుమ రంగులో 4-6 పెద్ద విత్తనాలను కలిగి ఉంటుంది.

ఉపయోగాలు

• సాంప్రదాయకంగా, ఈ మొక్క యాంటీవైరల్, యాంటీ బాక్టీరియల్, యాంటీ ఫంగల్ మరియు యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ లక్షణాల వంటి విస్తృత శ్రేణి క్లినికల్ ప్రభావాల కోసం చికిత్సాపరంగా ఉపయోగించబడింది.

గాడిదగడప లేదా గడపరాకు

గాడిదగడప

ప్రధాన వ్యాసం: గాడిదగడప

గాడిదగడప లేదా గడపరాకు అనే మొక్క అరిస్టోలోకియేసి(Aristolochiaceae) కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఈ మొక్క యొక్క శాస్త్రీయ పేరు అరిస్టోలోకియా బ్రాక్టియోలాటా(Aristolochia bracteolata) గాడిదగడప/వార్మ్ కిల్లర్ అనేది పేగు పురుగుల చికిత్స కోసం ఆయుర్వేదంలో పేర్కొనబడిన మూలిక.

ఆవాసం

ఈ మొక్క ఉత్తర మరియు దక్షిణ భారతదేశంలో కనిపిస్తుంది.

మొక్క నిర్మాణం

ఇది 10-40 సెం.మీ పొడవు వరకు పెరుగు, అసహ్యకరమైన వాసన కలిగిన మూలిక, ఇది బహువార్షిక లేదా అరుదుగా వార్షికంగా ఉంటుంది, ఎక్కువగా నిటారుగా ఉంటుంది.కాండం మృదువుగా మరియు కొద్దిగా మెలితిరిగివుండును.శాఖలు పదునైనవి మరియు చిన్నవి.ఆకులు 2-3 అంగుళాల పొడవు వుండి, మూత్రపిండాల ఆకారంలో మరియు పొరలుగా ఉంటాయి.ఆకూ అడుగుభాగంం జల్లెడ వంటి నిర్మాణంతొ వుండును.పువ్వులు ఊదా రంగుతో వుండి ఒంటరి విన్యాసంతో, 1.5-2 అంగుళాల పొడవు వుండును.పూలు పొడవాటి పూల గొట్టం వలె కొనసాగి, నాలుక ఆకారంలో, ముదురు రంగుల లోబ్‌లో ముగుస్తాయి.పువ్వులో పూల రెక్కలు వుండవు.పండ్లు గుండ్రని ఆకారంలో అండాకారంగా ఉంటాయి, 1 అంగుళం పొడవు ఉంటాయి. విత్తనాలు త్రిభుజాకారంగా మరియు చదునుగా ఉంటాయి.

ఔషధ ఉపయోగాలు

• ఆకు యొక్క పేస్ట్ గాయాలపై రాస్తే త్వరగా నయం అవుతుంది.ఆకు యొక్క కషాయాన్ని 50 మి.లీ మోతాదులో తీసుకుంటే డిస్మెనోరియా కుంపని చేస్తుంది. మరియు ప్రసవంలో ఇబ్బందికి చికిత్స చేస్తారు.బెరడు లేదా మొత్తం మొక్క యొక్క కషాయాలను పేగు పురుగు చికిత్సకు సుమారు 40 ml మోతాదులో తీసుకుంటారు. ఆకు యొక్క పేస్ట్ తామర వ్యాధి చికిత్స కోసం తామర మీద పూతగా పుస్తారు. జ్వర నివారణకు విత్తన పొడిని ఎండుమిర్చి పొడితో ఇస్తారు. మూలం యొక్క పేస్ట్ దాని చికిత్స కోసం స్థానికీకరించిన వాపు మీద లేపనం చెయబడుతుంది.

శతావరి

శతావరి

శతావరి

ప్రధాన వ్యాసం: శతావరి

ఈ మొక్క ఆస్పరాగేసికుటుంబానికి చెందిన మొక్క.దీని శాస్త్రీయనామం ఆస్పరాగస్ రెసిమోసస్ (Asparagus racemosus). ఇవి హిమాలయాలలోను, భారతదేశమంతా పెరుగుతుంది. ఇది 1-2 మీటర్ల ఎత్తు పెరుగుతుంది. ఆస్పరాగస్ రేసెమోసస్/శతావరి అనేది అత్యంత ముఖ్యమైన సాంప్రదాయ ఔషధ మొక్కలలో ఒకటి, ఇందులో వృక్షజనిత రసాయనాలు/పైటోకెమికల్స్పో వున్నవి.ఈ రసయనాలు పోషకాలు లేనివిఅయినను ఆరోగ్యానికి మేలు చేస్తాయి.

ఉపయోగాలు

ఇందులో ఫ్రక్టో-ఒలిగోశాకరైడ్‌లు, పాలిసాకరైడ్‌లు, ఆస్పరోసైడ్‌లు, షాటవారిన్‌లు, సాపోజెనిన్‌లు, రేస్‌మోసోల్స్, ఐసోఫ్లేవోన్స్, గ్లైకోసైడ్‌లు, మసిలేజ్ మరియు ఫ్యాటీ యాసిడ్‌లు వంటి బయోయాక్టివ్ మెటాబోలైట్‌లు ఉంటాయి, అయితే ఆస్పరాగస్ వేరులో వుండే సపోనిన్ ప్రధాన క్రియాశీలక భాగాలలో ఒకటి.ఆస్పరాగస్ /శతావరిసంతానోత్పత్తి ప్రమోషన్, ఒత్తిడి నిర్వహణ మరియు హార్మోన్ మాడ్యులేషన్‌లో సహాయపడుతుంది.ఇది కడుపు కూపులు/పూతల, మూత్రపిండాల రుగ్మతలు మరియు అల్జీమర్స్ వ్యాధికి కూడా చికిత్స చేస్తుంది.

వేప

ప్రధాన వ్యాసం: వేప

వేప చెట్టు మెలియేసి కుటుంబానికి చెందిన భారతదేశపు చెట్టు.వేప యొక్క శాస్త్రీయ పేరు అజారిక్టా ఇండికా(Azadirachta indica)

వజ్రదంతి

ఇది అకాంథేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఈ మొక్క శాస్త్రీయ పేరు బార్లెరియా అకాంథోయిడ్స్(Barleria acanthoides)

మొక్క నిర్మాణం

ఒక చిన్న, ఘాటైన, చాలా శాఖలు కలిగిన పొద. 2 అడుగుల వరకు పెరుగును, దట్టమైన బూడిద-వెల్వెట్-వెంట్రుకలు, ఆకు కక్ష్యలలో సాధారణంగా వుండును, 5-6 మిల్లీమీటర్ల పొడవు ముళ్లనుఉంటాయి. పువ్వులు తెలుపుగా పెద్దవి వుండును, పూలు 6-7.5 సెం.మీ పొడవు వుండును, 1-8-పువ్వులు దగ్గరిగా తేలుకండీ ఆకారపు గెలలో అమరి ఉంటాయి.పూలు సాధారణంగా రాత్రి వేళల్లో వికసిస్తాయి.పూవు గొట్టం 5-6 సెం.మీ పొడవుతో స్థూపాకారంగా ఉంటుంది, 5-పూరెక్కచీలికలులో క్రింద కొద్దిగా వెడల్పుగా ఉంటుంది, రేకులు అండాకారంగా, 6-10 మిమీ పొడవు, సూటిగా ఉంటాయి.ఈ మొక్కను మేకలకు, ఒంటెలకు మేతగా ఉపయోగిస్తారు.

ఆవాసం

ఈ మొక్క ఈజిప్ట్ నుండి N. టాంజానియా, అరేబియా ద్వీపకల్పం, పాకిస్తాన్ వరకు వ్యాపించి వున్నది.అలాగే వాయవ్య భారతదేశం లో వ్యాప్తి చెంది వున్నది.

వైద్యపర ఉపయోగం

మొక్క యొక్కమొత్తం కషాయాలను పంటి నొప్పి చికిత్సలో మరియు రక్తస్రావం చిగుళ్లను నయం చేయడానికి ఉపయోగిస్తారు.

అటికమామిడి

అటికమామిడి

ప్రధాన వ్యాసం: అటికమామిడి

ఈ మొక్క వృక్ష శాస్త్రంలో నిక్టాజినేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఓ మొక్క యొక్క శాస్త్రీయ పేరు బోయర్హావియా డిఫ్యూసా(Boerhavia Diffusa).సంస్కృతం మరియు హింది తదితర భాషల్లో పునర్నవ అంటారు.కన్నడ బాషలో అడక పుట్ట లేదా అటకపుట్టన గిడ అంటారు. ఈ మొక్కను ఆంగ్లంలొ రెడ్ స్పైడర్లింగ్ అని పిలుస్తారు.

ఉనికి

ఈ మొక్క భారతదేసం అంతా విస్తారంగా వ్యాపించి వున్నది.

మొక్క నిర్మాణం

ఈమొక్క బోర్లపడి పెరిగే మొక్క.దీని పుస్పగుచ్చం విస్తారంగా వుండును.ఆకులు అసమానంగా, అండాకారంగా, మొద్దుబారినవి, అంచుల పొడవునా ఉంగరాలుగా ఉంటాయి, చదునైనవి గా వుండి, కొంతవరకు గుండె ఆకారంలో ఉంటాయి, ఉన్నివంటీ కేసాలు ఉంటాయి; ఆకుతొడిమె 1 సెం.మీ పొడవు వుండును.పుష్పగుచ్చాలు కొమ్మల చివర ఏర్పడతాయి,ముందూ పొడుచుకు వచ్చినట్లు ఏర్పడి వుండును.పువ్వులు 0.5 మిమీ కంటే తక్కువ తొడిమె కలిగి ఉంటాయి.పువ్వులు ఊదా ఎరుపు నుండి ఎర్రటి గులాబీ లేదా దాదాపు తెలుపు రంగులో ఉంటాయి.

వైద్యపరంగా/ఔషధ వినియోగం/ప్రయోజనాలు

• మొత్తం మొక్క తాజాగా లేదా ఎండబెట్టినసి, 'పునమవ' ఔషధానికి మూలం. ఇది మూత్రవిసర్జన, యాంటిపైరేటిక్ మరియు భేదిమందు గా పనిచెస్తుంది.తాజా లేదా పొడి మొక్క యొక్క తాజా ఉడికించిన మూలిక లేదా ద్రవ సారం డ్రాప్సీ చికిత్సలో చాలా ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది,తాపజనక మూత్రపిండ వ్యాధులు మరియు అసిటిస్ చికిత్సలో ఉపయోగిస్తారు.రక్త శుద్ధి మరియు కండరాల నొప్పి నుండి ఉపశమనం పొందడానికి తాజా రసంఉపయోగిస్తారు.రాత్రి అంధత్వాన్ని/రేచీకటి నయం చేయడానికి ఆకులను కూరగాయగా తింటారు.రూట్ పౌడర్ కడుపు రుగ్మత, ముఖ్యంగా పేగు కోలిక్ మరియు పేగు పురుగులను బహిష్కరించడం, ఉబ్బసం, మూత్రపిండాలు మరియు గుండె సమస్యలను నయం చేయడంలో, గోనేరియా, రక్తహీనత, దగ్గు, నాడీ సంబంధిత వ్యాధులలో ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది.

బలహీనత మరియు పక్షవాతం చికిత్సకు ఉపయోగిస్తారు.కామెర్లు కోసంమొక్క వేర్లుఉపయోగకరంగా పరిగణించబడతాయి.వేరు యొక్కలేపనం అనేక చర్మ వ్యాధులకు వర్తించబడుతుంది.

గుగ్గిలం చెట్టు

గుగ్గిలం చెట్టు

ప్రధాన వ్యాసం: గుగ్గిలం

గుగ్గిలం బర్సరెసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఈ మొక్క యొక్క వృక్షశాస్త్ర నామం బోస్వెల్లియా సెర్రాటా(Boswellia Serrata ).గుగ్గిలంను తెలుగులో పరంగి సాంబ్రాణి చెట్తు అని కూడా పిలుస్తారు.

ఆవాసం

బోస్వెల్లియా సెరటా (సలై/సలై గుగ్గల్)/గుగ్గిలం భారతదేశం, ఉత్తర ఆఫ్రికా మరియు మధ్యప్రాచ్యంలోని పర్వత ప్రాంతాలలో పెరుగుతుంది (ఆలం మరియు ఇతరులు, 2012).భారతదేశంలో, ఆంధ్ర ప్రదేశ్, గుజరాత్, మధ్యప్రదేశ్, జార్ఖండ్ మరియు ఛత్తీస్‌గఢ్ వంటి కొన్ని రాష్ట్రాలు ఉన్నాయి, ఇవి బోస్వెల్లియా సెరాటా యొక్క ప్రధాన వాణిజ్య ఉత్పత్తిదారులు.బోస్వెల్లియా సెర్రాటా అనేది ఆయుర్వేదంలో అత్యంత విలువైన మూలికలలో ఒకటి (యూసెఫ్, 2011). దీనిని ఇండియన్ ఒలిబనమ్, సలై గుగ్గల్, లోబన్ లేదా కుందూర్ అని పిలుస్తారు (ఇరామ్ మరియు ఖాన్, 2017).ఇది మతపరమైన ఆచారాలు మరియు సాంస్కృతిక వేడుకలకు ఉపయోగింస్తారు.

ఔషధ ప్రయోజనాలు

వివిధ వ్యాధుల చికిత్స కోసం గుగ్గిలం ఆయుర్వేద వైద్య విధానంలో అనాల్జేసిక్ ఏజెంట్, యాంటీ ఇన్ఫ్లమేటరీ, యాంటీ ఆర్థరైటిక్, యాంటీ ప్రొలిఫెరేటివ్ మరియు ఎగ్జిమా/డెర్మటైటిస్‌గా ఉపయోగించబడింది (ఖురిషి మరియు ఇతరులు, 2010).బోస్వెల్లియా సారం యొక్క శోథ నిరోధక చర్య యొక్క మెకానిజం బోస్వెల్లిక్ ఆమ్లాల (BAs) కారణంగా ఉంది, ఇవిగుగ్గిలంయొక్క ప్రధాన క్రియాశీల సమ్మేళనాలుగా గుర్తించబడ్డాయి.

మోదుగ చెట్టు

మోదుగ చెట్టు

ప్రధాన వ్యాసం: మోదుగ

మోదుగ చెట్టు ఫాబేసి కుటుంబానికి చెందిన మొక్క.ఓ చెట్టు యొక్క వృక్షశాస్త్రపేరు బుటియా మోనోస్పెర్మా(Butea monosperma).ఇంగ్లిసులో స్థానికంగా ఫైర్ ఆఫ్ ఫారెస్ట్ అంటారు.తెలుగులో అగ్నిపూల చెట్టు అంటారు.కారణం పూలు అగ్నిజ్వాలను తలిపిస్తూ ఎర్రగా ఉండతం కారణం.

ఆవాసం

బ్యూటీయా మోనోస్పెర్మా/మోదుగ ప్రధానంగా భారత ఉపఖండంలోని ఉష్ణమండల మరియు ఉపఉష్ణమండల ప్రాంతాలకు చెందినది. ఇది భారతదేశం, బంగ్లాదేశ్, నేపాల్, శ్రీలంక, మయన్మార్, థాయిలాండ్, ఇండోనేషియా, వియత్నాం మరియు మలేషియా వంటి ఆగ్నేయాసియాలో కూడా పంపిణీ చేయబడింది.

వినియోగం

• చెట్టు యొక్క ఆకులు,పూలు,కాందం బెరదు అలాగే చెట్టు నుండిలభించు జిగురును కూడా వైద్యచికిత్స లో ఉపయోగిస్తారు.
• ఆకులు టానిక్‌గా, మధుమేహం, ల్యుకోరియా, మందుగా ఉపయోగిస్తారు. గొంతు నొప్పి ,గొంతు గరగర లో మరియు మూత్ర ఆపుకొనలేని చికిత్సలో మరియు మౌత్ వాష్‌గా కూడా ఉపయోగపడతాయి..

తెల్లజిల్లేడు మొక్క

తెల్లజిల్లేడు మొక్క

ప్రధాన వ్యాసం: జిల్లేడు

ప్రధాన వ్యాసం: తెల్లజిల్లేడు

జిల్లెడు మొక్క అపోసైనేసికుటుంబానికి చెందిన మొక్క.జిల్లేడు లో రెందు జతులు వున్నవి ఒకటి ఎర్ర జిల్లెడు(Calotropis gigantea) మరొకటి తెల్ల జిల్లెడు(Calotropis procera ) తెల్ల జిల్లేడు ఎక్కువ వైద్య ప్రయోజనాలు వున్న మొక్క.

వైద్య ప్రయోజనాలు

• బెరడు మరియు ఆకులు వరుసగా కుష్టు వ్యాధి మరియు ఉబ్బసం చికిత్సకు ఉపయోగిస్తారు.

ఏనుగుదంత

ప్రధాన వ్యాసం: ఏనుగుదంత