ధృతరాష్ట్రుడు

కురుపాండవుల యుధ్ధము గురించి సంజయుడు చెప్పగా వినుచున్న ధృతరాష్టుడు

ధృతరాష్ట్రుడు (సంస్కృతం: धृतराष्ट्र, ISO-15919: Dhr̥tarāṣṭra) మహాభారతంలో కౌరవులకు తండ్రి. ఇతను హస్తినాపురం రాజధానిగా ఉన్న కురు సామ్రాజ్యానికి రాజు. అతను విచిత్రవీర్యుడి మొదటి భార్యయైన అంబికకు జన్మించిన వాడు. ఇతను పుట్టుకతో అంధుడు. వ్యాసుని యోగ దృష్టి చేత జన్మించాడు. అతను గాంధారిని పెళ్ళాడాడు. అతనికి కౌరవులు అని పిలువబడే వందమంది పుత్రులు, ఒక కుమార్తె దుశ్శల ఉన్నారు. అతని పుత్రులలో మొదటి ఇరువురు పుత్రులు దుర్యోధనుడు, దుశ్శాసనుడు.

శబ్దవ్యుత్పత్తి - చారిత్రకత

ధృతరాష్ట్రుడు అంటే "జాతికి ఆధారాన్నిచ్చేవాడు / భరించేవాడు"

"ధృతరాష్ట్ర వైచిత్రవీర్య" అనే చారిత్రాత్మక కురు రాజు, యజుర్వేదం (c. 1200–900 BCE) యొక్క కథక సంహితలో ఋగ్వేద కాలం నాటి భరతుల రాజు సుదాస్ వారసుడిగా పేర్కొనబడ్డాడు. వ్రత్య సన్యాసులతో జరిగిన ఘర్షణ ఫలితంగా అతని పశువులు నాశనమైనట్లు నివేదించబడింది; అయినప్పటికీ, ఈ వేద ప్రస్తావన మహాభారతం యొక్క అతని పాలన యొక్క కచ్చితత్వానికి ధ్రువీకరణను అందించదు. ధృతరాష్ట్రుడు వ్రాత్యులను తన భూభాగంలోకి అంగీకరించలేదు. ఆచారాల సహాయంతో వ్రాత్యులు అతని పశువులను నాశనం చేశారు. వ్రత్యాల బృందానికి పాంచాల దేశానికి చెందిన వాక దల్భి నాయకత్వం వహించాడు.

జననం

విచిత్రవీర్యుడు అనారోగ్యంతో మరణించడంతో, భీష్ముడు తన ప్రతిజ్ఞతో సింహాసనాన్ని అధిష్టించలేకపోయాడు. బాహ్లిక రాజ్యాన్ని విడిచిపెట్టడానికి ఇష్టపడని బాహ్లిక వంశానికి, హస్తినాపురంలో వారసత్వ సంక్షోభం ఏర్పడింది. సత్యవతి తన కుమారుడైన వ్యాసుని నియోగ సాధనలో రాణులైన అంబిక, అంబాలికలను గర్భం ధరించమని ఆహ్వానిస్తుంది. వ్యాసుడు అంబికను గర్భం ధరించడానికి వెళ్ళినప్పుడు,ఆయన తేజాన్ని చూడలేక ఆమె కళ్ళు మూసుకుంటుంది. కాబట్టి ఆమెకు ధృతరాష్ట్రుడు కళ్ళు లేకుండా జన్మించాడు. దాంతో రెండవ భార్యయైన అంబాలికకు జన్మించిన పాండురాజు హస్తినాపురాన్ని పరిపాలించాడు.

ధృతరాష్ట్రుడు, తన తమ్ముడు పాండురాజుతో కలిసి భీష్ముడు, కృపాచార్యులచే సైనిక కళలలో శిక్షణ పొందాడు. తన వైకల్యం కారణంగా ధృతరాష్ట్రుడు ఆయుధాలను ప్రయోగించలేకపోయాడు, కానీ వ్యాసుడు ఇచ్చిన వరం వల్ల లక్ష ఏనుగుల బలాన్ని కలిగి ఉన్నాడు. అతను తన చేతులతో ఇనుమును నలిపివేయగలడని మహాభారతంలో చెప్పబడింది.

వారసుడిని ప్రకటించవలసిన సమయం వచ్చినప్పుడు, పాండురాజు అంధుడు కానందున అతను రాజ్య పరిపాలనకు యోగ్యుడని విదురుడు సూచించాడు. తన జన్మహక్కును కోల్పోయినందుకు కష్టంగా ఉన్నప్పటికీ, ధృతరాష్ట్రుడు రాజ్యాధికారాన్ని ఇష్టపూర్వకంగా ఇచ్చేందుకు అంగీకరించాడు. ధృతరాష్ట్రుడు హస్తినాపురానికి చెందిన గాంధారిని వివాహం చేసుకున్నాడు; వారి వివాహం తరువాత, గాంధారి తన భర్త యొక్క అంధత్వాన్ని తానుకూడా అనుభవించడానికి కళ్లకు గంతలు కట్టుకుంది. దృతరాష్ట్రనికి, గాంధారికి కౌరవులు అని పిలువబడే వంద మంది కుమారులు, ఒక కుమార్తె దుశల ఉన్నారు. అతనికి పనిమనిషి ద్వారా యుయుత్సుడు అనే కుమారుడు కూడా ఉన్నాడు.

రాజ్య పాలన

కిండమ ఋషి శాపం కారణంగా పాండురాజు పాండురాజు రాజ్యాన్ని విడిచిపెట్టాడు. ధృతరాష్ట్రుడు రాజ్యాధికారం పొందాడు. వేద వ్యాసుని ఆశీర్వాదం కారణంగా అతనికి వందమంది కుమారులు, ఒక కుమార్తె కలిగారు. వారిలో పెద్దవాడు దుర్యోధనుడు అతని వారసత్వం పొందాడు. దుర్యోధనుడు పుట్టిన తరువాత, చెడు శకునాలు కనిపించాయి; చాలా మంది ఋషులు, పురోహితులు ధృతరాష్ట్రుడిని, గాంధారిని ఆ శిశువును విడిచిపెట్టమని సలహా ఇచ్చారు. కానీ వారు అలా చేయడానికి నిరాకరించారు; దుర్యోధనుడు రాజరిక విద్యతో పెరిగాడు. అతను గొప్ప వారసుడు అవుతాడని అతని తల్లిదండ్రులు విశ్వసించారు.

కిండమ ఋషి పాండురాజును దాంపత్య సుఖం పొందితే మరణిస్తాడని శపిస్తాడు. కొంత కాలానికి శాపం విషయం మరచిన అతను మాద్రితో ఆకర్షితుడై శారీరకంగా దగ్గరవగా వెంటనే మరణిస్తాడు. మరణించిన తరువాత అతని భాత్య కుంతి తన కుమారులతో హస్తినాపురం చేరింది. దృతరాష్ట్రుని పిల్లలతో కలసి పాండవులు కూడా పెరిగారు. పాండురాజు పెద్ద కుమారుడైన ధర్మరాజు దుర్యోధనుడి కంటే పెద్దవాడు. పాండురాజు రాజు అయినందున అతని కుమారుడు యుధిష్టరుడు యమధర్మరాజుచే యోగ శక్తితో జన్మించినందున అతనికి సింహాసనం అధిష్టించడానికి బలమైన హక్కు ఉంది. వారసత్వ సంక్షోభం ప్రారంభమైంది; యుధిష్ఠిరుని యోగ్యతలను గుర్తించినప్పటికీ, ధృతరాష్ట్రుడు ప్రేమతో అంధుడైన తాను స్వంత కుమారునికి అనుకూలంగా ఉన్నాడు. బ్రాహ్మణులు, విదురుడు, భీష్ముడి నుండి చాలా ఒత్తిడితో, ధృతరాష్ట్రుడు అయిష్టంగానే యుధిష్ఠిరుడిని తన వారసుడిగా పేర్కొన్నాడు.

కురు సామ్రాజ్య విభజన

లక్క ఇల్లు దహనం సంఘటన తరువాత, పాండవులు కాల్చివేయబడ్డారని అందరూ నమ్ముతారు. ధృతరాష్ట్రుడు దుఃఖించాడు, కానీ చివరకు దుర్యోధనుడిని తన వారసుడిగా పేర్కొన్నాడు. పాండవులు బతికి ఉన్నారని వెల్లడి అయినప్పుడు, కౌరవులు, పాండవుల మధ్య సంబంధాలు చెడిపోయిన కారణంగా, దుర్యోధనుడు వారసుడిగా తన పదవిని వదులుకోవడానికి నిరాకరించాడు. భీష్ముని సలహా మేరకు, ధృతరాష్ట్రుడు రాజ్యాన్ని రెండుగా విభజించి, దుర్యోధనుడికి హస్తినాపురాన్ని, యుధిష్ఠిరునికి ఖాండవప్రస్థాన్ని ఇచ్చాడు.

పాచికల ఆట

గాంధారి సోదరుడైన శకుని పాచికల నైపుణ్యం కలిగినవాడు. ఎందుకంటే అతను తన ప్రత్యర్థులకు అవకాశం లేకుండా కూడా పాచికల ఆట ఆడగలడు. అతను తన మేనల్లుడు దుర్యోధనుడితో కలిసి పాచికల ఆటలో కుట్ర చేసేందుకు పాండవులను జూదానికి ఆహ్వానించాడు. ఈ ఆటలో పాండవులు చివరికి తమ రాజ్యం, సంపద, ప్రతిష్ఠను కోల్పోయి పదమూడు సంవత్సరాలు వనవాసం చేశారు. పాండవుల భార్య అయిన ద్రౌపది, దుశ్శాసనుడు తన వస్త్రాపహరణం చేయడానికి ప్రయత్నించిన తర్వాత సభలో అవమానానికి గురయ్యింది. ద్రౌపది కురు వంశాన్ని శపించబోతున్నప్పుడు గాంధారి హితబోధ చేసిన తర్వాత అంధుడైన రాజు జోక్యం చేసుకున్నాడు. వికర్ణుడు, విదురుడు వంటి ప్రముఖులు దుర్యోధనుని పాపాలను వ్యతిరేకించినప్పటికీ, చాలా మంది ముఖ్యులు హస్తినాపుర రాజ్యంలో తమ బాధ్యతల కారణంగా నిస్సహాయంగా ఉన్నారు; ధృతరాష్ట్రుడు మాట్లాడే అవకాశం ఉన్నా మాట్లాడలేదు.

కురుక్షేత్ర యుద్ధం

ధృతరాష్ట్రుడు తన కుమారుల మరణానికి దుఃఖిస్తున్నాడు.

కృష్ణుడు, పాండవుల శాంతి దూతగా, కౌరవులను వారి స్వంత బంధువుల రక్తపాతాన్ని నివారించడానికి వారిని ఒప్పించడానికి హస్తినాపురానికి వెళ్లాడు. అయితే, దుర్యోధనుడు అతనిని బంధించడానికి కుట్ర పన్నాడు, దీని ఫలితంగా రాయబారం విఫలమైంది. కృష్ణుడి రాయబారం విఫలమై యుద్ధం అనివార్యమని అనిపించిన తరువాత, వ్యాసుడు ధృతరాష్ట్రుడిని సంప్రదించి, ధృతరాష్ట్రుడు యుద్ధాన్ని చూడగలిగేలా అతనికి దివ్య దర్శనం ఇచ్చేందుకు ప్రతిపాదించాడు. అయితే, యుద్ధంలో తన బంధువుల మరణాన్ని చూడడానికి ఇష్టపడని ధృతరాష్ట్రుడు తన సారథి అయిన సంజయునికి వరం ఇవ్వమని కోరాడు. భీముడు తన పిల్లలందరినీ ఎలా చంపాడో సంజయుడు దృతరాష్ట్రునికి వివరించాడు. తన స్వంత దృక్కోణాలు, రాజనీతితో రాజును సవాలు చేస్తూ సంజయుడు అంధుడైన రాజును ఓదార్చాడు. శ్రీకృష్ణుడు కురుక్షేత్ర యుద్ధభూమిలో అర్జునుడికి తన విశ్వరూపాన్ని (నిజమైన రూపం) ప్రదర్శించినప్పుడు, ధృతరాష్ట్రుడు దివ్యదృష్టిని పొందనందుకు చింతించాడు.

ధృతరాష్ట్రుడు తన కుమారుల మరణానికి దుఃఖించాడు. భీష్ముడు, ద్రోణుడు, కర్ణుడుతో పాటు ఇతర అజేయమైన యోధులు కౌరవ శిబిరాన్ని విజయం సాధిస్తారని ధృతరాష్ట్రుడు విశ్వసించాడు. పాండవులకు వ్యతిరేకంగా యుద్ధం జరిగినప్పుడల్లా అతను సంతోషించాడు. అయితే, యుద్ధ ఫలితాలు అతనికి నిరాశను కలిగించాయి. అతని కుమారులతో పాటు బంధువులందరూ మారణహోమంలో మరణించారు. ధృతరాష్ట్రుని ఏకైక కుమార్తె దుహ్శల వితంతువు అయింది. యుయుత్సుడు యుద్ధం ప్రారంభంలో పాండవుల వర్గం వైపుకు ఫిరాయించాడు. కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో తట్టుకుని నిలబడగలిగిన ధృతరాష్ట్ర ఏకైక కుమారుడు యుయుత్సుడు.

భీముని లోహపు విగ్రహాన్ని చూర్ణం చేయడం

యుద్ధం ముగిసిన తరువాత, విజయం సాధించిన పాండవులు అధికారికంగా అధికార మార్పిడి కోసం హస్తినాపురానికి వచ్చారు. పాండవులు తమ పినతండ్రిని కౌగిలించుకుని, అతనికి గౌరవించేందుకు బయలుదేరారు. ధృతరాష్ట్రుడు ద్వేషం లేకుండా యుధిష్ఠిరుని హృదయపూర్వకంగా కౌగిలించుకున్నాడు. ధృతరాష్ట్రుడు భీముని వైపు తిరిగినప్పుడు, కృష్ణుడు అతని ఉద్దేశ్యాన్ని పసిగట్టి అతని స్థానంలో దుర్యోధనుని ఇనుప విగ్రహాన్ని (శిక్షణ కోసం యువరాజు ఉపయోగించాడు) తరలించమని భీముడిని కోరాడు. ధృతరాష్ట్రుడు విగ్రహాన్ని ముక్కలుగా నలిపివేసి ఏడుస్తూ విలపించాడు, అతని కోపం తగ్గిన తరువాత, ధృతరాష్ట్రుడు తన మూర్ఖత్వానికి క్షమాపణలు కోరాడు. తరువాత భీముడితో పాటు ఇతర పాండవులను హృదయపూర్వకంగా కౌగిలించుకున్నాడు.

తరువాతి కాలం - మరణం

మహాభారత యుద్ధం తరువాత, దుఃఖంతో ఉన్న అంధుడైన రాజు తన భార్య గాంధారితో పాటు కుంతి, సవతి సోదరుడు విదురుడు తపస్సు కోసం హస్తినాపురాన్ని విడిచిపెట్టారు. వీరంతా (అతని పూర్వజన్మలో విదురుడు తప్ప) అడవి మంటల్లో నశించి మోక్షం పొందారని నమ్ముతారు.

మూల్యాంకనం

హస్తినాపురానికి రాజుగా తన హయాంలో, ధృతరాష్ట్రుడు ధర్మ సూత్రాల మధ్య నలిగిపోయాడు. అతని కొడుకు దుర్యోధనుడిపై అతని ప్రేమ. అతను తరచుగా తన కొడుకు చర్యలను కేవలం తండ్రి ప్రేమతో ఆమోదించాడు.

ధృతరాష్ట్రుడు శారీరకంగా బలవంతుడు, ఇంకా మానసికంగా బలహీనుడు, అతని బావమరిది శకుని చేత సులభంగా తారుమారు చేస్తాడు. ధృతరాష్ట్రుడు మహాభారత విభాగాలలో కనిపిస్తాడు, అవి ప్రత్యేక గ్రంథాలుగా ప్రచారం చేయబడ్డాయి, ముఖ్యంగా భగవద్గీత, అతని సంభాషణ అతనికి చెప్పబడింది.