శార్దూల విక్రీడితము
| పద్య విశేషాలు |
|---|
| వృత్తాలు |
| ఉత్పలమాల, చంపకమాల |
| మత్తేభం, శార్దూలం |
| తరళం, తరలము |
| తరలి, మాలిని |
| మత్తకోకిల |
| స్రగ్ధర, మహాస్రగ్ధర |
| ఇంద్రవజ్రము, ఉపేంద్రవజ్రము |
| లయగ్రాహి, లయవిభాతి |
| జాతులు |
| కందం, ద్విపద |
| తరువోజ |
| అక్కరలు |
| ఉప జాతులు |
| తేటగీతి |
| ఆటవెలది |
| సీసము |
ఇది వృత్త ఛందస్సు క్రిందికి వస్తుంది. ప్రతి వృత్త పద్యములో ఈ లక్షణాలు ఉంటాయి. నాలుగు పాదములు ఉంటాయి, నియమిత గణాలు ఉంటాయి, నియమిత సంఖ్యలో ఆక్షరాలు ఉంటాయి, యతి, ప్రాస నియము ఉంటాయి.
శార్దూలం
[మార్చు]సారాచార విశారదాయి నయితిన్ శార్దూల విక్రీడితా
కారంబై మసజమ్ము లిమ్ముగ సతాగప్రాప్తమై చెల్వగున్
శార్థూలం వృత్తమునందు గణములు
పాదాలు: నాలుగు
ప్రతి పాదంలోనూ అక్షరముల సంఖ్య = 19
ప్రతిపాదంలోని గణాలు: మ, స, జ, స, త, త, గ
యతి : ప్రతిపాదంలోనూ 13 వ అక్షరము
ప్రాస: పాటించ వలెను, ప్రాస యతి చెల్లదు
ఉదాహరణలుసవరించు
తాటంకాచలనంబుతో, భుజనటద్దమ్మిల్ల బండంబుతో, శాటీముక్త కుచంబుతో, సదృఢచంచత్కాంచితో, శీర్ణలా లాటాలేపముతో, మనోహరకరాలగ్నోత్తరీయంబుతో గోటీందుప్రభతో, సురోజభర సంకోచద్విలగ్నంబుతోన్,
భీమంబై తల ద్రుంచి ప్రాణముల బాపెం జక్ర మాశు క్రియన్ హేమక్ష్మాధర దేహముం జకితవన్యేభేంద్ర సందోహముం గామ క్రోధన గేహమున్ గరటి రక్త స్రావ గాహంబు ని స్పీమోత్పాహము వీత దాహము జయశ్రీ మోహమున్ గ్రాహమున్.
మూలాలు.
లక్షణములు
[మార్చు]| మ | స | జ | స | త | త | గ |
| U U U | I I U | I U I | I I U | U U I | U U I | U |
| తా టం కా | చ ల నం | భు తో, భు | జ న ట | ద్ద మ్మి ల్ల | బం డం బు | తో |
- పాదాలు: నాలుగు
- ప్రతి పాదంలోనూ అక్షరముల సంఖ్య = 19
- ప్రతిపాదంలోని గణాలు: మ, స, జ, స, త, త, గ
- యతి : ప్రతిపాదంలోనూ 13 వ అక్షరము
- ప్రాస: పాటించ వలెను, ప్రాస యతి చెల
- EXAMPLES
తాటంకాచలనంబుతో, భుజనటద్దమ్మిల్ల బండంబుతో,
శాటీముక్త కుచంబుతో, సదృఢచంచత్కాంచితో, శీర్ణలా
లాటాలేపముతో, మనోహరకరాలగ్నోత్తరీయంబుతో
గోటీందుప్రభతో, సురోజభర సంకోచద్విలగ్నంబుతోన్,
భీమంబై తల ద్రుంచి ప్రాణముల బాపెం జక్ర మాశు క్రియన్
హేమక్ష్మాధర దేహముం జకితవన్యేభేంద్ర సందోహముం
గామ క్రోధన గేహమున్ గరటి రక్త స్రావ గాహంబు ని
స్పీమోత్పాహము వీత దాహము జయశ్రీ మోహమున్ గ్రాహమున్.