లాలా లజపతిరాయ్
| సింగ్ సాహేబ్ | |
|---|---|
| జనవరి 28, 1865 - నవంబరు 17, 1928 | |
 పంజాబ్ కేసరి | |
| జన్మస్థలం: | ఫిరోజ్‌పూర్, పంజాబ్, భారతదేశం |
| ఉద్యమం: | భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమం |
| ప్రధాన సంస్థలు: | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్, ఆర్య సమాజ్ |
లాలా లజపత్ రాయ్ (1865 జనవరి 28-1928 నవంబరు 17) (ఆంగ్లం: Lala Lajpat Rai) - (పంజాబీ భాష: ਲਾਲਾ ਲਜਪਤ ਰਾਯ, لالا لجپت راے; హిందీ భాష: लाला लाजपत राय) భారత్ కు చెందిన రచయిత, రాజకీయనాయకుడు. పంజాబ్ రాష్ట్రం మోఘా జిల్లా ధుడీకే గ్రామంలో జనవరి 28, 1865 న జన్మించాడు. భారత స్వతంత్ర సంగ్రామంలో బ్రిటిష్ పాలనకు వ్యతిరేకంగా పోరాడిన ధీరులలో ఒకడుగా చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయి, నవంబరు 17, 1928 న.తుది శ్వాస విడిచాడు. ఇతడికి భారతీయులు పంజాబ్ కేసరి అనే బిరుదును ఇచ్చారు. ఇతను పంజాబ్ నేషనల్ బ్యాంకు, లక్ష్మి ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీల స్థాపకుడు.[1]
లాల్ (లాలా లజపత్ రాయ్), బాల్ (బాలగంగాధర తిలక్), పాల్ (బిపిన్ చంద్రపాల్) త్రయం, కాలంలో లాల్-బాల్-పాల్ లో ఒకడుగా ప్రసిద్ధి చెందాడు. 1928 లో భారతదేశ పర్యటనకు వచ్చిన సైమన్ విచారణ సంఘం (సైమన్ కమిషన్ ) ను వ్యతిరేకిస్తూ లాలా లజపతిరాయి చేసిన ఆందోళన బ్రిటిష్ ఇండియా చరిత్రలో చాల ప్రముఖమైంది. 1920-30 దశాబ్దములో జాతీయకాంగ్రెస్సు వారి మెత్తదనపు మితవాద సిద్దాంతమును విడనాడిన తీవ్రజాతీయవాదు లలో లాలా లజపతిరాయ్ ప్రముఖుడు. 1924 ట్రిబ్యూన్ పత్రికలో అనేక వ్యాసాలు ప్రచురించాడు తద్వారా కాంగ్రెస్సు వారు తమ తరఫున హిందు మహాసభకు ప్రతినిధిగా నియమించాలని ప్రతిపాదించాడు.
ప్రారంభ జీవితం
[మార్చు]రాయ్ 28 జనవరి 1865న అగర్వాల్ జైన్ కుటుంబంలో ఉర్దూ, పర్షియన్ ప్రభుత్వ పాఠశాల ఉపాధ్యాయుడు మున్షీ రాధా కృష్ణ అగర్వాల్, అతని భార్య గులాబ్ దేవి దంపతులకు లూథియానా జిల్లాలోని ధుడికేలో జన్మించాడు. అతను తన యవ్వనంలో ఎక్కువ భాగం జాగ్రావ్‌లో గడిపాడు. అతని ఇల్లు ఇప్పటికీ జాగ్రావ్‌లో ఉంది. అక్కడ లైబ్రరీ, మ్యూజియంలు ఉన్నాయి. అతను జాగ్రావ్‌లో మొదటి విద్యా సంస్థను కూడా నిర్మించాడు.[2][3][4][5][6]
విద్య
[మార్చు]
1870ల చివరలో, అతని తండ్రి రేవారీకి బదిలీ చేయబడ్డాడు, అక్కడ అతను పంజాబ్ ప్రావిన్స్‌లోని రేవారిలోని ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాలలో తన ప్రాథమిక విద్యను అభ్యసించాడు, అక్కడ అతని తండ్రి ఉర్దూ ఉపాధ్యాయునిగా నియమించబడ్డాడు. 1880లో, లాజ్‌పత్ రాయ్ న్యాయ విద్య చదవడానికి లాహోర్‌లోని ప్రభుత్వ కళాశాలలో చేరాడు, అక్కడ అతను లాలా హన్స్ రాజ్, పండిట్ గురుదత్ వంటి దేశభక్తులు, ఇతర స్వాతంత్ర్య సమరయోధులతో పరిచయం పెంచుకున్నాడు. లాహోర్‌లో చదువుతున్నప్పుడు అతను స్వామి దయానంద్ సరస్వతి హిందూ సంస్కరణవాద ఉద్యమం ద్వారా ప్రభావితమయ్యాడు, ప్రస్తుతం ఉన్న ఆర్య సమాజ్ లాహోర్ (స్థాపన 1877) సభ్యుడు, లాహోర్ ఆధారిత ఆర్య గెజెట్ వ్యవస్థాపకుడు-సంపాదకుడు.[7]
సైమన్ కమిషన్ తిరస్కరణ
[మార్చు]1928లో, యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్ భారతదేశంలోని రాజకీయ పరిస్థితులను నివేదించడానికి సర్ జాన్ సైమన్ నేతృత్వంలో సైమన్ కమిషన్‌ను ఏర్పాటు చేసింది. కమిషన్‌ను భారతీయ రాజకీయ పార్టీలు బహిష్కరించాయి, ఎందుకంటే ఇందులో భారతీయ సభ్యులు ఎవరూ లేరని, దేశ వ్యాప్తంగా నిరసనలు వెల్లువెత్తాయి. కమిషన్ 30 అక్టోబర్ 1928న లాహోర్‌ను సందర్శించినప్పుడు, దానికి నిరసనగా లజపత్ రాయ్ ఒక మార్చ్‌కు నాయకత్వం వహించి "సైమన్ గో బ్యాక్" అనే నినాదాన్ని ఇచ్చాడు. నిరసనకారులు నల్లజెండాలు చేతబూని నినాదాలు చేశారు.[8] లాహోర్ లోని పోలీసు సూపరింటెండెంట్, జేమ్స్ A. స్కాట్, నిరసనకారులపై లాఠీఛార్జ్ చేయమని పోలీసులను ఆదేశించాడు, రాయ్‌పై వ్యక్తిగతంగా దాడి చేశాడు. తీవ్రంగా గాయపడినప్పటికీ, రాయ్ తదనంతరం ప్రజలను ఉద్దేశించి "ఈరోజు నాపై పడిన దెబ్బలు భారతదేశంలోని బ్రిటీష్ పాలన శవపేటికకు చివరి మేకులు అవుతాయని నేను ప్రకటిస్తున్నాను" అని చెప్పాడు.[9]
మరణం
[మార్చు]రాయ్ తన గాయాల నుండి పూర్తిగా కోలుకోలేక, 17 నవంబర్ 1928న మరణించాడు.[10] జేమ్స్ స్కాట్ దెబ్బలు అతని మరణాన్ని వేగవంతం చేశాయని వైద్యులు భావించారు. అయితే, ఈ విషయం బ్రిటిష్ పార్లమెంట్‌లో లేవనెత్తినప్పుడు, రాయ్ మరణంలో ఎలాంటి పాత్ర లేదని బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం తిరస్కరించింది.[11] భగత్ సింగ్, ఈ సంఘటనకు సాక్షిగా ఉండి, భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో ముఖ్యమైన నాయకుడు అయిన రాయ్ మరణానికి ప్రతీకారం తీర్చుకుంటానని ప్రమాణం చేశాడు.[12]
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Ashalatha, A.; Koropath, Pradeep; Nambarathil, Saritha (2009). "Chapter 6 – Indian National Movement" (PDF). Social Science: Standard VIII Part 1. State Council of Educational Research and Training (SCERT). p. 7. Retrieved 13 October 2011.
{{cite book}}:|work=ignored (help) - ↑ "Collected Works of Mahatma Gandhi" (PDF). gandhiashramsevagram.org. 15: 516–17.
- ↑ "Lala Lajpat Rai Birth Anniversary: The legacy of the famed nationalist". Hindustan Times (in ఇంగ్లీష్). 2020-01-27. Retrieved 2021-01-16.
- ↑ Pioneer, The. "A martyr's day many Indians fail to recognise". The Pioneer (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-07-11.
- ↑ Agarwal, Dr Meena (2017-12-29). Lala lajpat rai: राष्ट्रीय जीवनी माला - लाला लाजपत राय (in హిందీ). Diamond Pocket Books Pvt Ltd. ISBN 978-93-5278-756-2.
- ↑ Punjab Kesri Lala Lajpat Rai (in హిందీ). Atmaram & Sons.
- ↑ Ahluwalia, Kewal (February 2010). "Lala Lajpat Rai". aryasamaj.com.
- ↑ https://www.india.com/news/india/lala-lajpat-rai-birth-anniversary-all-you-need-to-know-about-the-man-from-punjab-who-gave-simon-go-back-slogan-1790189/
- ↑ Friend, Corinne (Fall 1977). "Yashpal: Fighter for Freedom – Writer for Justice". Journal of South Asian Literature. 13 (1): 65–90. JSTOR 40873491. (subscription required)
- ↑ Rai, Raghunath (2006). History For Class 12: Cbse. India. VK Publications. p. 187. ISBN 978-81-87139-69-0.
- ↑ Rana, Bhawan Singh (2005). Bhagat Singh. Diamond Pocket Books. p. 36. ISBN 978-81-288-0827-2.
- ↑ Singh, Bhagat; Hooja, Bhupendra (2007). The Jail Notebook and Other Writings. LeftWord Books. p. 16. ISBN 978-81-87496-72-4.