అజ్మీర్

అజ్మీర్
అజ్మీర్; అజయ్‌మేర్
	నగరం
	అజ్మీర్
	అజ్మీర్‌లోని మాయో కళాశాలలో పృథ్వీరాజ్ చౌహాన్ విగ్రహం
	అజ్మీర్ అజ్మీర్
	నిర్దేశాంకాలు: 26°27′00″N 74°38′24″E / 26.4499°N 74.6399°ECoordinates: 26°27′00″N 74°38′24″E / 26.4499°N 74.6399°E
దేశం	భారతదేశం
రాష్ట్రం	రాజస్థాన్
జిల్లా	అజ్మీర్
స్థాపించిన వారు	అజయ్‌రాజ్ I లేదా II
పేరు వచ్చినవిధం	అజ్మీర్
ప్రభుత్వం
• ప్రభుత్వ రకం	నగరపాలక సంస్థ
• నిర్వహణ	అజ్మీర్ నగరపాలక సంస్థ
• మేయర్	Braj Lata Hada (బిజెపి)
విస్తీర్ణం
• నగరం	55 కి.మీ2 (21 చ. మై)
సముద్రమట్టం నుండి ఎత్తు	480 మీ (1,570 అ.)
జనాభా (2011)
• నగరం	542,321
• సాంద్రత	9,900/కి.మీ2 (26,000/చ. మై.)
• విస్తీర్ణం	551,101
కాలమానం	UTC+5:30 (భారత ప్రామాణిక కాలమానం)
పిన్‌కోడ్	305001 to 305023
ఫోన్‌కోడ్	0145, +91145
వాహనాల నమోదు కోడ్	RJ-01 (అజ్మీర్); RJ-36 (Beawar); RJ-42 (Kishangarh); RJ-48 (Kekri);
జాలస్థలి	అధికార వెబెసైట్

అజ్మీర్ లేదా అజ్మేర్, భారతదేశం, రాజస్థాన్ రాష్ట్రంలోని అజ్మీర్ జిల్లాకు చెందిన ఒక నగరం.ఇది అజ్మీర్ జిల్లాకు ప్రధాన పరిపాలనా కేంద్రం.ఈ నగరం చుట్టూ కొండలు వ్యాపించి ఉన్నాయి.దీనికి 'అజయ్‌మేరు' అనే పేరూ ఉంది.దీనిని పృధ్వీరాజ్ చౌహాన్ పరిపాలించాడు. దీని జనాభా 2001 భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం 5,00,000. బ్రిటిష్ కాలంలో దీని పేరు 'అజ్మేర్-మార్వార్' నవంబర్ 1, 1956 వరకూ స్వతంత్రంగా వున్న అజ్మీర్, తరువాత భారతదేశంలో కలుపబడింది.^[3]

చరిత్ర[మార్చు]

అజ్మీర్‌ను మొదట అజయమేరు అని పిలిచేవారు. ఈ నగరాన్ని 11 వ శతాబ్దపు చాహాన్ రాజు అజయదేవ స్థాపించారు. ఏదేమైనా, దీనిని 13 వ శతాబ్దంలో మమ్లుక్ రాజవంశం చేజిక్కించుకుంది. తరువాత ఇది మేవార్ రాజవంశం క్రిందకు వచ్చింది. రానా సంగ్ రాజ్‌పుతానాలో గణనీయమైన భాగాన్ని పాలించింది.వారిలో అజ్మీర్ ఒకరు.^[3]

జనాభా గణాంకాలు[మార్చు]

2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం అజ్మీర్ నగరంలో మొత్తం 109,229 కుటుంబాలు నివసిస్తున్నాయి. అజ్మీర్ మొత్తం జనాభా 542,321, అందులో 278,545 మంది పురుషులు, 263,776 మంది మహిళలు. అజ్మీర్ సగటు సెక్స్ నిష్పత్తి 947.

అజ్మీర్ నగరంలో 0-6 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లల జనాభా 60922, ఇది మొత్తం జనాభాలో 11%గా ఉంది. 0-6 సంవత్సరాల మధ్య 32296 మంది మగ పిల్లలు కాగా, 28626 మంది ఆడ పిల్లలు ఉన్నారు. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అజ్మీర్ చైల్డ్ సెక్స్ రేషియో 886, ఇది సగటు సెక్స్ రేషియో (947) కన్నా తక్కువ.

2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం అజ్మీర్ అక్షరాస్యత రేటు 86.5%గా ఉంది అజ్మీర్ జిల్లా అక్షరాస్యత 69.3%తో పోలిస్,తే అజ్మీర్ అక్షరాస్యత ఎక్కువ.అజ్మీర్ నగరంలోని పురుషుల అక్షరాస్యత రేటు 92.08%, అజ్మీర్‌లో స్రీల అక్షరాస్యత రేటు 80.69%గా ఉంది.^[4]

ప్రయాణ మార్గాలు[మార్చు]

ఆజ్మీర్ నగరం దేశంలో అనేక నగరాలతో భూమార్గం, రైలు మార్గంతో కలుపబడి ఉంది.

వాయు మార్గం

ఆజ్మీర్ సమీపంలో కిషన్‌ఘర్ లో విమానాశ్రయం నెలకొల్పుటకు రాజస్థాన్ ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. ప్రస్తుతం ఆజ్మీర్ సమీపంలో గల విమానాశ్రయం జైపూర్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం, ఇది 132 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఇచటి నుండి భారతదేశంలో గల అనేక నగరాలకు విమాన వసతి ఉంది.

రైలు మార్గం

ఆజ్మీర్ లో ప్రముఖ రైల్వే కూడలి ఉంది. ఇది బ్రాడ్ గేజ్ రైలుమార్గాలతో కూడినది. ఇచ్చటి నుండి జైపూర్, జోధ్‌పూర్, ఉదయపూర్, అహ్మదాబాద్, ఇండోర్, ఢిల్లీ, జమ్మూ, ముంబాయి, హైదరాబాదు, బెంగళూరు నగరాలకు వెళ్ళుటకు రైలు వసతి ఉంది.

రోడ్డు మార్గం

ఈ నగరం బంగారు చతుర్భుజ జాతీయ రహదారి 8 (ఎన్ఎచ్ 8) లో ఉంది. ఇది ఢిల్లీ, ముంబై రెండిటిని కలిపే మార్గం. ఈ నగరానికి ఢిల్లీ 400 కి.మీ, జైపూర్ 135 కి.మీ దూరంలో ఉంటుంది. ఆజ్మీర్ - జైపూర్ ఎక్స్‌ప్రెస్ మార్గం 6 లైన్ల హైవే. ఆజ్మీర్ నుండి ఎయిర్ కండిషన్డ్ బస్ సర్వీసులు ఉన్నాయి.

దర్శనీయ స్థలాలు[మార్చు]

పుష్కర్: అజ్మీర్ నుండి కొన్ని కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న ఇది ఒక ముఖ్యమైన పర్యాటక, తీర్థయాత్ర గమ్యం.అజ్మీర్ నగరంలోని ఉపగ్రహ పట్టణం.ఇది పుష్కర్ సరస్సుకు, 14 వ శతాబ్దపు పుష్కర్ వద్ద ఉన బ్రహ్మ ఆలయానికి ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది బ్రహ్మకు అంకితం చేయబడింది.పద్మ పురి ప్రకారం, పుష్కర్ బ్రహ్మ ప్రభువుకు ముఖ్యమైన పుణ్యక్షేత్రం. ప్రపంచవ్యాప్తంగా, బ్రహ్మ ఆలయం పుష్కర్ సరస్సు వద్ద మాత్రమే ఉంది.^[5]
మణిబంద్ లేదా చాముండీ మాతా మందిర్ (ఆలయం): అజ్మీర్ నుండి 11 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న పుష్కర్ సమీపంలోని గాయత్రి కొండల వద్ద ఉన్న 108 శక్తి పీట్లలో ఇది ఒకటి. పుష్కర్ సరస్సు నుండి చాముండీ మాతా మందిరం సుమారు 6 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ప్రయాణించడానికి 15 నిమిషాలు పడుతుంది.
తారాగఢ్ కోట: ఇది భారతదేశంలోని పురాతన కొండ కోటగా పేరుపొందింది. ఇది సముద్ర మట్టానికి 2,855 అడుగుల ఎత్తులో, దాని బేస్ వద్ద లోయ పైన 1,300, 1,400 అడుగుల మధ్య ఉంటుంది.ఇది పాక్షికంగా 20 అడుగుల మందపాటి, చాలా ఎత్తైన గోడతో కప్పబడి ఉంది. భారీ రాళ్ళను తొలచి నిర్మించబడింది.చతురస్రం ఆకారంలో చుట్టుకొలతలో రెండు మైళ్ళు (3 కిమీ) ఉంటుంది. అజ్మీర్‌కు కాపలాగా ఉన్న ఈ కొండ కోట చౌహాన్ పాలకుల నిలయం.దీనిని తారాగఢ్ కొండ శిఖరంపై రాజు అజయ్‌పాల్ చౌహాన్ నిర్మించాడు.ఇది బ్రిటీష్ పరిపాలనలో 1832లో లార్డ్ విలియం బెంటింక్ ఆదేశాల మేరకు ఈ కోట కూల్చివేసారు. నాసిరాబాద్ గారిసన్ పట్టణం వద్దఉన్న బ్రిటిష్ దళాలకు ఆరోగ్య కేంద్రంగా మార్చబడింది.
ఖ్వాజా మొయినుద్దీన్ చిష్తి (దర్గాహ్ - సమాధి):అజ్మీర్ షరీఫ్ దర్గా ఇది తారాగఢ్ కొండ దిగువన ఉన్న ఖ్వాజా మొయినుద్దీన్ చిష్తి దర్గా.రెండు ప్రాంగణాల చుట్టూ ఏర్పాటు చేసిన అనేక తెల్ల పాలరాయి భవనాలు ఉన్నాయి. వీటిలో హైదరాబాద్ నిజాం విరాళంగా ఇచ్చిన భారీ గేట్, అక్బరి మసీదు, మొఘల్ చక్రవర్తి షాజహాన్ చేత నిర్మించబడింది.సాధువు గోపురం సమాధిని కలిగి ఉంది. అక్బర్, అతని రాణి ప్రతి సంవత్సరం ఒక కొడుకు కోసం ప్రార్థించేటప్పుడు, ప్రతిజ్ఞను పాటిస్తూ ఆగ్రా నుండి తీర్థయాత్రలకు కాలినడకన ఇక్కడకు వచ్చేవారు. "కోస్ ('మైల్') మినార్లు" (కోస్ మినార్) అని పిలువబడే పెద్ద స్తంభాలు, ఆగ్రా, అజ్మీర్ మధ్య మొత్తం మార్గంలో రెండు మైళ్ళ (3 కి.మీ) వ్యవధిలో నిర్మించబడ్డాయి.

వాతావరణం[మార్చు]

Ajmer-వాతావరణం
నెల	జనవరి	ఫిబ్రవరి	మార్చి	ఏప్రిల్	మే	జూన్	జూలై	ఆగస్టు	సెప్టెంబరు	అక్టోబరు	నవంబరు	డిసెంబరు	సంవత్సరం
సగటు అధిక °C (°F)	22.9	25.7	31.3	36.5	39.7	38.4	33.6	31.3	32.6	33.5	29.2	24.7	—
సగటు అల్ప °C (°F)	7.6	10.5	16.0	22.2	26.8	27.5	25.6	24.4	23.7	18.8	12.3	8.4	—
వర్షపాతం mm (inches)	7.3	6.0	5.0	4.0	15.7	58.1	181.5	157.5	73.0	13.1	4.0	3.8	—
Source: IMD^[6]

చిత్రమాలిక[మార్చు]

పుష్కర్ ఘాటీ, ఆజ్మీర్, పుష్కర్ లను కలుపుతుంది.
పుష్కర్ సరస్సు.
ఖ్వాజా మొయినుద్దీన్ చిష్తి దర్గాహ్.
అన్నాసాగర్ సరస్సు, అజ్మీర్

మూలాలు[మార్చు]

↑ Majumdar, R.C. Volume 5: The Struggle for Empire. Bharatiya Vidya Bhavan. p. 107.
↑ "Braj Lata Hada of BJP was elected mayor of the Ajmer Muncipa ." Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-02-10.
↑ ^3.0 ^3.1 Ajmer-Rajasthan. "About Ajmer". ajmer.rajasthan.gov.in (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-03-01.
↑ "Ajmer Population, Caste Data Ajmer Rajasthan - Census India". www.censusindia.co.in (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-03-01.
↑ "PADMA PURANA Significance of Pushkara Tirtha". www.kamakoti.org. Retrieved 2021-03-01.
↑ "Monthly mean maximum and minimum temperature and total rainfall of important cities (PDF)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 13 April 2015. Retrieved 28 July 2013.

బయటి లింకులు[మార్చు]

[1] Majumdar, R.C. Volume 5: The Struggle for Empire. Bharatiya Vidya Bhavan. p. 107.

[2] "Braj Lata Hada of BJP was elected mayor of the Ajmer Muncipa ." Times of India (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-02-10.

[:0-3] 3.0 ^3.1 Ajmer-Rajasthan. "About Ajmer". ajmer.rajasthan.gov.in (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-03-01.

[4] "Ajmer Population, Caste Data Ajmer Rajasthan - Census India". www.censusindia.co.in (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2021-03-01.

[5] "PADMA PURANA Significance of Pushkara Tirtha". www.kamakoti.org. Retrieved 2021-03-01.

[6] "Monthly mean maximum and minimum temperature and total rainfall of important cities (PDF)" (PDF). Archived from the original (PDF) on 13 April 2015. Retrieved 28 July 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]