రజాకార్లు

రజాకార్లు హైదరాబాద్ చివరి నిజాం మీర్ ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్ ప్రైవేట్ ఆర్మీ రజాకార్లు. రజాకార్లంటే వాంచించే స్వచ్ఛంద సేవకులు అని అర్థం.

అలా మొదలైంది

1910 భారతదేశానికి, బ్రిటిషుకీ మద్య జరిగిన సుదీర్ఘ స్వాతంత్ర్య సమరం ఫలితంగా మనకు స్వతంత్రం బ్రిటిషు వారు ఎప్పుడైన ఇవ్వవచ్చు అనే మాట ఊహాగానాలు వినిపిస్తూన్న రోజుల్లో 1919 బ్రిటీష్ పాలన ప్రజా సంక్షేమం మరిచి ప్రజల్ని పిండి పిప్పిచేసి ఇక భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం మంజూరు చేసే ప్రక్రియ ప్రారంభమైంది మరి వినిపిస్తూన్న రోజుల్లో 1920 వరకు హైదరాబాద్లో ఎలాంటి రాజకీయ సంస్థ లేదు.ఆంధ్ర జన సంఘం (ఆంధ్ర మహాసభ పేరు మార్చబడింది) అని పిలవబడే ఒక సంస్థ 1921 నవంబరులో స్థాపించబడింది, భారతదేశంలో ఉన్న రాష్ట్రాలలో రాచరిక ప్రభుత్వలు "భారతదేశం యొక్క అంతర్భాగమైనవి" అని ప్రకటించాయి, భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ పరిపూర్ణంగా ఆ తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది,హైదరాబాదుకు స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి కావాలని ఆశిస్తూ, దాన్ని ప్రత్యేక దేశంగా గుర్తించాలని నిజాం ఆలోచనలతో హైదరాబాద్ రాష్ట్ర జనాభాలో 80% కంటే ఎక్కువ మంది హిందూలు అయినప్పటికీ, నిజాం యొక్క అధికారం, ముస్లింలు ఆధిపత్యం వహించాయి.

రాజాకర్స్ రకాల

1. ముస్లిం రజకర్లు
2. హిందూ రాజాకర్స్

నకిలీ రజాకార్లు

1. కమ్యూనిస్ట్ రాజాకర్లు
2. కాంగ్రెస్ రాజాకర్స్

సంస్ధను

బహదూర్ యార్ జంగ్

హైదరాబాద్ స్టేట్ యొక్క రాచరికపు విశ్రాంతిత ఉద్యోగి అయిన నవాబ్ మహ్మూద్ నవాజ్ ఖాన్ ఖైల్లార్చే మజ్లిస్-ఇ-ఇతిహాదుల్ ముస్లైమేన్తో MIM సంస్ధను 1927 నవంబరు 12 స్థాపించబడింది. భారతదేశంతో ఏకీకరణ కంటే "ముస్లింల రాజ్యంగా" . 1938 లో, బహదూర్ యార్ జంగ్ MIM యొక్క "ప్రెసిడెంట్"గా ఎన్నికయ్యారు,ఇతడే రజాకార్ అనే పదం ఉపయోగిచారు, రజాకార్లంటే శాంతిని వాంచించే స్వచ్ఛంద సేవకులు అని అర్థం ఇది "సాంస్కృతిక", మతపరమైన మానిఫెస్టో కలిగి ఉంది. ఇది ముస్లిం లీగ్తో పాటు, బ్రిటీష్-ఆక్రమిత భారత దళాధిపతుల సహచరులుగా ఉండేది. 1944 లో బహదూర్ యార్ జంగ్ మరణించిన తరువాత, సయ్యద్ ఖాసిమ్ రజ్వి నాయకుడిగా ఎన్నికయ్యారు.

రజాకార్ నాయకుడు

సయ్యద్ ఖాసిమ్ రజ్వి

సయ్యద్ ఖాసిమ్ రజ్వి నేతృత్వంలోని రజాకార్ల, హింసాత్మక, "స్వయంసేవకుల" సంస్థ, రజాకార్లు MIM కోసం "తుఫాను దళాల"గా పనిచేశారు.

కాసిం రిజ్వీ జన్మస్ధలం లాతుర్ లో జన్మించాడు, అలీఘర్ ముస్లిం విశ్వవిద్యాలయంలో లా చట్టాన్ని అభ్యసించారు. హైదరాబాద్ నగరంలో మొహమ్మద్ అలీ ఫజైల్తో కలిసి అతను పట్టభద్రుడైన తర్వాత హైదరాబాద్కు వలస వచ్చారు. తరువాత అతను ఓస్మానాబాద్ జిల్లాలోని లాతూర్లో ఒక న్యాయవాదిగా స్థిరపడ్డాడు, ఇక్కడ అతని మాజీ అప్పటి డిప్యూటీ సూపరింటెండెంట్ అయిన అతని అత్తగారు అబ్దుల్ హై ద్వారా పరిచయాలు ఉన్నాయి.

మాజీ హైదరాబాద్ ప్రభుత్వ ఉద్యోగి మొహమ్మద్ హైదర్ కథనం ప్రకారం మజ్లిస్-ఇ-ఇతిహాడుల్ ముస్లైమీన్ (ఇత్తెహాద్) లో చేరిన తరువాత, రజ్వి తన ఆస్తి మొత్తాన్ని పార్టీకి విరాళంగా ఇచ్చినట్లు చెబుతారు, ఇది అతనిని ప్రముఖంగా చేసింది, అతనిని సిద్దిక్-ఎ-డెక్కన్ పేరుతో సంపాదించింది.1944 లో నవాబ్ బహదూర్ యార్ జంగ్ యొక్క అకాల మరణం తరువాత, ఇతిహాడ్ పార్టీ వినాశకరమైన తీవ్రవాదానికి గురైంది. ఇతిహాద్ సభ్యత్వానికి వారు సానుకూలంగా లేనప్పటికీ, రాజకీయ సంస్కరణలను సమర్ధించడం ద్వారా రజ్వి తన వైవిధ్యతను స్థాపించడానికి ప్రయత్నించారు. అప్పుడు లాతూర్లో తన సొంత సంఘాన్ని ఏర్పాటు చేశాడు, మజ్లిస్-ఎ-ఇస్లా నజ్మ్-ఓ-నస్క్ అనే పేరు పెట్టారు, సంస్కరణలను తీసుకురావటానికి, పార్టీ యొక్క ప్రధాన స్రవంతి నుండి తన సొంత స్వతంత్రాన్ని స్థాపించటానికి ఎక్కువ అవకాశం ఉంది.

1946 ఫిబ్రవరి లో, అబ్దుర్ రెహమాన్ రాయ్స్ నాయకత్వంలోని పార్టీలో తీవ్రవాదులు ఒక మసీదు పునర్నిర్మాణం మీద హింసాత్మక నిరసన ప్రదర్శించారు, ఛత్రా యొక్క ప్రధాన మంత్రి నవాబ్, సర్ విల్ఫ్రిడ్ గ్రిగ్సన్, రెవిన్యూ, పోలీసుల మంత్రి. సంఘటన ఇథిహాడ్ నాయకుడు రాజీనామాకు దారితీసింది. నూతన అధ్యక్షుడి కోసం జరిగిన పోటీలో కాసిమ్ రజ్వి రైట్ను ఇతిహాడ్ నాయకుడిగా వెలుగులోకి తెచ్చాడు. అతని తీవ్రవాదం రైస్, పార్టీలో ఉన్న మితవాదులు రెండూ అభ్యర్థుల నుండి దూరమయ్యాయి. నిజాం పాలన కొనసాగింపు, పాకిస్థాన్కు వెళ్లడానికి నిజాంని ఒప్పిస్తున్నట్లు ముస్లిం వేర్పాటువాదులు ఉన్నారు.రజ్వి కఠినంగా ఉన్న దృక్పధాన్ని తీసుకోవటానికి నిజామ్ను ప్రోత్సహించాడు, కొత్తగా ఏర్పడిన భారతదేశ ప్రభుత్వానికి హైదరాబాద్ లో ప్రవేశపెట్టడానికి రజకర్లను ఆదేశించాడు.రజ్వి యొక్క రాజాకర్లను ఖండిస్తూ, భారతదేశంతో విలీనం చేయమని వాదించిన షూబూల్లా ఖాన్ వంటి దేశభక్తి ముస్లింల హత్యలో అతను కూడా చిక్కుకున్నాడు. రజ్వి హిందూ జనాభాపై క్రిమినల్ దాడులను ప్రారంభించాడు, భారతదేశానికి పోలీస్ యాక్షన్కు దారితీసింది.ఆపరేషన్ పోలో తర్వాత, భారత సైన్యం రజకర్లను ఓడించి, భారత దేశంలో హైదరాబాద్ను స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత, రజ్వీని గృహ నిర్బంధంలో ఉంచారు, భారతీయ చట్టాలపై తిరుగుబాటు కార్యకలాపాలకు ప్రయత్నించారు, మత హింసను ప్రేరేపించారు. అతనికి 1948 నుండి 1957 వరకు జైలు శిక్ష విధించబడింది.1957 సెప్టెంబరు 11న జైలు నుంచి విడుదలయ్యాక ఖాసిం రజ్వీ పాకిస్తాన్కి వెళ్లిపోయాడు. సరిగ్గా హైదరాబాద్ సంస్థానానికి విమోచనం లభించిన రోజునే రజ్వీ పాకిస్తాన్కి వెళ్లడం మరో విషయం. అతను 1970 లో అనాధాలా మరణించాడు. హైదరాబాద్ నుండి వెళ్లి, 1949 లో నుంచి అతని కుటుంబం పాకిస్తాన్ కు వెళ్లి అక్కడ నివసిస్తున్నది.

ఎదిరించి

ఇనుగుర్తిలో రజాకార్ల దాడులు 1922 ఆగస్టు 22న అప్పటి నిజాం ప్రభుత్వం హయంలో ఓరుగల్లుకు గ్రామంగా ఉన్న కేసముద్రం మండలం ఇనుగుర్తిలోనే ముద్రించారు. తెనుగు పత్రికలో నిజాం ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా వస్తున్న వార్తలకు మండిపడ్డ రజాకార్లు ఇనుగుర్తి గ్రామానికి చేరుకుని దాడులకు దిగారు. ఒద్దిరాజు సోదరులకు చెందిన గ్రంథాలను, ముద్రణ మిషన్‌లను ధ్వంసం చేసి తగుల బెట్టారు. ఈ క్రమంలో స్నేహితుల సహకారంతో పత్రిక నిర్వహణను జిల్లా కేంద్రానికి మార్చారు. తర్వాత కొద్ది నెలలకు పలు కారణాల వల్ల పత్రిక ప్రచురణ నలిచిపోయిం ది. మొత్తం మీద తెనుగు పత్రిక ఆరు సంవత్సరాల పాటు విజయవంతంగా ప్రచురితమైంది.

'గోలకొండ పత్రిక తెనుగు పత్రిక తర్వాత పుట్టిన గోలకొండ పత్రిక కూడా స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో కీలక పాత్ర పోషించింది. హైదరాబాద్ దక్కన్ కేంద్రంగా ప్రతీ సోమ, గురువారాల్లో వెలువడిన ఈ పత్రికలో సురవరం ప్రతాపరెడ్డి. పత్రికా సంపాదకుడు. 1926లో గోలకొండ పత్రికను ప్రారంభించారు.

ఇమ్రోజ్ ఇమ్రోజ్ పత్రిక ద్వారా నిరంకుశ నిజాం పాలనను షోయబ్ ఉల్లాఖాన్ వ్యతిరేకంగా రాసినందుకు, నిజాం వ్యతిరేక ప్రజాపోరాటాలను బలపర్చినందుకు మత దురహంకారులు 1948, ఆగస్టు 22 న రజాకార్లు పత్రికా కార్యాలయం నుంచి ఇంటికి వెళుతున్న సమయంలో అతిక్రూరంగా కాల్చిచంపారు.

బైరాన్‌పల్లి వీరుల చరిత్ర

బైరాన్‌పల్లి గ్రామంలో 1946లో కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆధ్వర్యంలో ప్రజలు సంఘాన్ని ఏర్పాటు చేసుకున్నారు. సాయుధ దళాలు ఆ సంఘ సభ్యులకు సాయుధ శిక్షణ కార్యక్రమాలు నిర్వహించేది. ఈ తరుణంలో ఖాసీం రజ్వీ నాయకత్వంలోని రజాకార్ల దోపిడీ, దౌర్జన్యాలు జనగామ పరిసర గ్రామాల్లో విచ్ఛలవిడిగా పెరిగిపోయాయి. బైరాన్‌పల్లిలో ఇమ్మడి రాజిరెడ్డి, దుబ్బూరి రామిరెడ్డి, మోటం రామయ్య తదితర యువకులు గ్రామరక్షణ దళాన్ని ఏర్పాటు చేసుకున్నారు.

గ్రామంలో గ్రామరక్షక దళం సంఘం ఏర్పడి ప్రభుత్వానికి పన్నులు కట్టడం మానేశారు. రాజాకార్లు పోలీస్ క్యాంప్‌ల కోసం ప్రతి గ్రామానికి జరిమానా విధించి వసూలు చేసేవారు. బైరాన్‌పల్లి రైతులను సైతం రకరకాల పన్నులు చెల్లించాలని రజాకార్లు ఆజ్ఞలు జారీచేశారు. వారి ఆదేశాలపై ధిక్కార స్వరం వినిపించి గ్రామమంతా ఒకేతాటిపై నిలిచింది. రజాకార్లు పొరుగు గ్రామమైన లింగాపూర్ (మద్దూర్)పై దాడిచేసి ధాన్యాన్ని ఎత్తుకెళుతున్న క్రమంలో బైరాన్‌పల్లి గ్రామరక్షక దళం నాయకులు ఇమ్మడి రాజిరెడ్డి, మోటం రామయ్య, వంగాల అనంతరామిరెడ్డితోపాటు దూల్మిట్టకు చెందిన ముకుందారెడ్డి, మురళీధర్‌రావు దళాలు, గ్రామస్తులంతా ఏకమై గొడ్డళ్లు, బరిసెలు, ఒడిసెలతో ఎదురుదాడికి దిగారు. బండ్లలో దోచుకొని వెళుతున్న ధాన్యాన్ని రజాకార్లు వదిలేయడంతో ధాన్యాన్ని గ్రామస్తులకు అప్పజెప్పారు.

రాజకీయ పరిణామాలు

విలీన సందర్భం ఆపరేషన్ పోలో-1948 ఇక్ యావత్ భారతదేశానికి 1947 ఆగస్టు 15న బ్రిటిషు పాలకుల నుంచి స్వాతంత్ర్యం సిద్ధించింది. కానీ, అటు పాకిస్థాన్‌లో కానీ హైదరాబాద్ రాష్ట్రాన్ని భారత్‌లో కలపడానికి నిజాం పాలకులు సిద్ధంగా లేకపోవడంతో అసలు సమస్య మొదలైంది. నిజాం కూడా.‘బ్రిటిష్ కామన్ ఆఫ్ నేషన్స్’ నుండి ‘రాజ్యాంగ బద్ధమైన ఒక స్వతంత్ర దేశం’గా హైదరాబాద్‌కు ప్రత్యేక గుర్తింపు నివ్వాలంటూ ప్రభువు బ్రిటిషు ప్రభుత్వాన్ని మొదట్లోనే సంప్రదించారు. ఆ విజ్ఞప్తిని వారు తిరస్కరించారు. కనీసం ఒక అధికార పత్రం (దస్తావేజు)పై సంతకం చేయాలని అప్పటి ఇండియన్ హోం మంత్రి సర్దార్ వల్లభాయ్ పటేల్ హైద్రాబాద్ ప్రభుత్వాన్ని కోరారు. ‘అదేమీ కుదరదంటూ’ భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన రోజే (15.8.1947) ‘హైదరాబాద్ స్వతంత్ర రాజ్యం’గా ఉంటుందని ప్రకటించారు, ‘కనీసం హైదరాబాద్ రాష్ట్రాన్ని పాకిస్థాన్‌లో చేర్చబోమని’ హామీ ఇవ్వాలని, అలా చేస్తే యధాస్థితిని కొనసాగించడానికి తమకెలాంటి అభ్యంతరం లేదని భారతీయ ప్రభుత్వం నిజాం రాజును కోరినా, ‘దానికీ ససేమిరా’ అన్నారు. ‘తన రాష్ట్రానికి పూర్తి స్వేచ్ఛ కావాలని, అది కూడా ‘బ్రిటిష్ కామన్ సామంత దేశపు హోదాను మాత్రమే ఇవ్వాలని’ అతను డిమాండ్ చేశారు. ఏకంగా యునైటెడ్ స్టేట్స్ ఆఫ్ అమెరికాకు చెందిన అధ్యక్షుడు హేరీ ఎస్ ట్రూమన్‌తోనూ మధ్యవర్తిత్వం నెరిపించడానికి విఫలయత్నం చేశారు. ఏదైతేనేం, నిజాం జరగకూడదని అనుకున్నారో చివరకు అదే జరిగింది. ఈ రాజకీయ పరిణామాలన్నీ ఒకవైపు, రజాకార్ల దుర్మార్గాలు మరోవైపు హైదరాబాద్ ప్రజలను తీవ్ర అశాంతిలోకి నెట్టివేశాయి.

‘ఒకవేళ భారత్ మాపై దాడి చేస్తే నేను భారత్ అంతటా అల్లకల్లోలం సృష్టించి తీరతాను’ అన్నది ఖాసిం రజ్వీ శపథం. ‘భారత్ కనుక హైదరాబాద్‌పై దాడి చేస్తే రజాకార్లు హిందువులపై నరమేధం సృష్టిస్తారు. ఫలితంగా దేశవ్యాప్తంగా ముస్లిమ్‌లపై ప్రతీకార దాడులు జరుగుతాయి’ అని ‘టైమ్’ మేగజైన్ అప్పట్లో రిపోర్ట్ చేసింది.

అలా ముగిసిపోయారు

అది 1948 సెప్టెంబరు 13. ఆపరేషనే మొదలైంది తొలి యుద్ధం ‘షోలాపూర్-సికింవూదాబాద్ రహదారిపైగల నాల్‌దుర్గ్ వద్ద మొదలైంది.1948 ఆగష్టు 9వ తేదీన టైమ్స్ ఆఫ్లండన్లో వచ్చిన వార్త ప్రకారం హైదరాబాద్ 40,000 సైన్యాన్ని, ఆయుధాలను సమకూర్చుకుంది. భారత ప్రభుత్వాన్ని ఎదుర్కోవడానికి లక్ష మందితో నిజాం సైన్యం సిద్ధంగా ఉందని, బొంబాయిపై బాంబులు వెయ్యడానికి సౌదీ అరేబియా కూడా సిద్ధంగా ఉందని హైదరాబాదు ప్రధాన మంత్రి లాయిక్ఆలీ అన్నాడు. హైదరాబాద్ నగరానికి 300 కిలోమీటర్ల దూరంలోని షోలాపూర్ నుంచి బయలుదేరిన భారత సైన్యం నల్దుర్గ్ కోటను స్వాధీనం చేసుకుని తల్ముడి, తుల్జాపూర్ మీదుగా హైదరాబాద్ దిశగా సాగింది. మేజర్ జనరల్ డిఎస్ బ్రార్ ముంబై నుంచి, ఆపరేషన్ కమాండర్ మేజర్ జనరల్ ఎఎ రుద్రా మద్రాసు వైపు నుంచి, బ్రిగేడియర్ శివదత్త బేరార్ నుంచి బయలుదేరారు. మొదటి హైదరాబాద్ నిజాం సైన్యం భారతీయ 7వ బ్రిగేడ్‌ను ఎదుర్కొంది. రెండవ రోజు (14 సెప్టెంబర్) రాజసూర్ పట్టణానికి 48 కి.మీ. దూరంలోని ఉమార్గ్‌వద్ద ఇరు సైన్యాలు తలపడ్డాయి. మూడోరోజు (15వ తేదీ) నాటికి భారతసైన్యం సూర్యాపేట పట్టణం చేరింది. ఇదే రోజు మరో సంఘటనలో నార్కట్‌పల్లి వద్ద భారత సైనికులు రజాకార్ల సమూహాన్ని ఓడించారు.16వ తేదీకల్లా నిజాం ఓటమి సుస్పష్టమై పోయింది. లెఫ్టెనెంట్ కల్నల్ రామ్‌సింగ్ నేతృత్వంలో భారత సైన్యం జహీరాబాద్ వైపు వచ్చింది. అయితే, ఇక్కడ రజాకార్లు ఆకస్మిక దాడులకు పాల్పడ్డారు. భారత సైన్యం 75 ఎంఎం గన్స్ వాడేదాకా వారు అలా రెచ్చిపోతూనే ఉన్నారు. హైదరాబాద్ రాష్ట్రం యొక్క "స్వాతంత్ర్యం" కోసం "150,000 రజాకార్లు " సైనికులు "భారతీయ యూనియన్కు వ్యతిరేకంగా పోరాడటానికి" ఉద్దేశపూర్వకంగా "సమీకరించారు.పోరాట చివరి దశ నాటికి రజాకార్లలో ఐదు రకాల రజాకార్లు పనిచేసిండ్రు. ముస్లిం రజాకార్లు, హిందూ రజాకార్లు, పోలీసు రజాకార్లు, కమ్యూనిస్టు రజాకార్లు, కాంగ్రెస్ రజాకార్లు.అధికారిక లెక్కల ప్రకారం 1373 మంది రజాకార్లు హతమయ్యారు. హైదరాబాద్ రాజ్యం... నిజాం ఏలుబడిలో హైదరాబాద్ రాజ్యం ఇలా ఉండేది. భారత యూనియన్ సైనిక చర్యలోమరో 1911 మంది బందీలుగా పట్టుబడ్డారు. హైదరాబాదు సైన్యంలో 807 మంది చనిపోగా, 1647 మంది పట్టుబడ్డారు.అనదికారిక లెక్కల ప్రకారం పారిపోయిన వారి సంఖ్య చాలా యెక్కువ...అందులో కొందరు చాలామంది పాకిస్తాన్ కి పారిపోయారు.. ఇక్కడే మిగిలిపోయినవాళ్లు మాత్రం గెడ్డాలు తీసేసి.. మామూలు పౌరుల్లో జనజీవన స్రవంతిలో కలిసిపోయి ప్రాణాలు దక్కించుకున్నారు.. పలురకాల ఊచకోతల్లోను రజాకార్లు చాలా యెక్కువ మంది మరణించారు.

బయటి లింకులు

• నిజాంను ‘అసహన అణచివేతదారుడిగా’ చిత్రీకరించే ప్రయత్నం విఫలమైంది
• పుచ్చలపల్లి సుందరయ్య రచన P. Sundarayya, Telengana People's Struggle and Its Lessons, December 1972, Published by the Communist Party of India (Marxist), Calcutta-29.