ఫ
 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| తెలుగు వర్ణమాల | |||||||||
| అచ్చులు | |||||||||
| అ | ఆ | ఇ | ఈ | ఉ | ఊ | ||||
| ఋ | ౠ | ఌ | ౡ | ||||||
| ఎ | ఏ | ఐ | ఒ | ఓ | ఔ | ||||
| ఉభయాక్షరమలు | |||||||||
| ఁ | ం | ః | |||||||
| హల్లులు | |||||||||
| క | ఖ | గ | ఘ | ఙ | |||||
| చ | ఛ | జ | ఝ | ఞ | |||||
| ట | ఠ | డ | ఢ | ణ | |||||
| త | థ | ద | ధ | న | |||||
| ప | ఫ | బ | భ | మ | |||||
| య | ర | ల | వ | ||||||
| శ | ష | స | హ | ||||||
| ళ | క్ష | ఱ | |||||||
| ౘ | ౙ | ||||||||
| చిహ్నములు | |||||||||
| ఽ | |||||||||
హల్లులలో ఓష్ఠ్య శ్వాస మహాప్రాణ (aspirated voiceless bilabial plosive) ధ్వని ఇది. అంతర్జాతీయ ధ్వని వర్ణమాల (International Phonetic Alphabet) లో దీని సంకేతం [pʰ]. IAST లోనూ ISO 15919 లోనూ దీని సంకేతం [ph].
ఉచ్చారణా లక్షణాలు
[మార్చు]స్థానం: కింది పెదవి (lower lip)
కరణం: పై పెదవి (upper lip)
సామాన్య ప్రయత్నం: మహాప్రాణ (unaspirated), శ్వాసం (voiceless)
విశేష ప్రయత్నం: స్పర్శ (stop)
నిర్గమనం: ఆస్యవివరం (oral cavity)
చరిత్ర
[మార్చు]ఫ, fa ధ్వనుల ఉచ్చారణలో కొంత అయోమయం ఉంది. fa-వర్ణం సంస్కృత తెలుగు భాషల వర్ణమాలలలో లేదు. ఓనమాలు నేర్చుకొనేటప్పుడు ప, ఫ, బ, భ అంటూ ఫ-కారాన్ని అల్ప ప-కారానికి మహాప్రాణంగానే పలుకుతారు. ఉచ్చారణా లక్షణాలను బట్టి "ఫ" ఓష్ఠ్య స్పర్శం, శ్వాసం, మహాప్రాణం (bilabial stop, voiceless, aspirated) అయితే, "fa" దంతోష్ఠ్య ఉష్మం (labiodental fricative). అంటే, ఫ-ధ్వని రెండు పెదవులను వాడుతూ మహాప్రాణంగా పలికితే, fa-ధ్వని కింది పెదవి, పై దంతాలను ఉపయోగిస్తూ ఊష్మం (fricative) గా పలుకుతారు. అయితే, విద్యావంతులు కాని తెలుగు వారు ఈ రెండు ధ్వనులను సవర్ణాలుగానే (allophones) పలుకుతారు. ఫణిని faణిగానూ, coffeeని కాఫీ (kaaphii) గానూ పలకడం సర్వసామాన్యం. కన్నడ, హిందీ భాషలలో ఈ ధ్వనిని సూచించడానికి ప్రత్యేక లిపిసంకేతం ఉంది. फणी (ఫణీ) काफ़ी (kaafii) అంటూ fa-ధ్వనిని సూచిస్తూ ఫ-సంకేతానికి కింద దేవనాగరిలో ఒక చుక్క, కన్నడ లిపిలో రెండు చుక్కలు పెడతారు.
ఫ గుణింతం
[మార్చు]ఫ, ఫా, ఫి, ఫీ, ఫు, ఫూ, ఫె, ఫే, ఫై, ఫొ, ఫో, ఫౌ, ఫం, ఫః