శ్రీపతి
శ్రీపతి (1019-1066) సుప్రసిద్ధ భారతీయ గణిత, ఖగోళ శాస్త్రవేత్త. ఇతడు సూర్య, చంద్ర గ్రహణాల గురించి ధికోటిడకరణం (1939 రచన), గ్రహ స్థితుల్ని వివరించే 105 శ్లోకాలతో కూడిన ధృవమానసం (1056 రచన), 19 అధ్యాయాలలో ఖగోళశాస్త్రంపై ఒక ప్రధాన రచన సిద్ధాంతశేఖరం , 125 శ్లోకాలలో అసంపూర్ణమైన అంకగణిత గ్రంథం ఘటతిలకం మొదలైన ప్రామాణిక గ్రంథాల్ని రచించాడు.[1]
ప్రారంభ జీవితం
[మార్చు]అతని తండ్రి పేరు నాగదేవ (కొన్నిసార్లు నామదేవ అని వ్రాయబడినది). నాగదేవ తండ్రి, శ్రీపతి తాత కేశవ. జ్యోతిషశాస్త్రం, ఖగోళ శాస్త్రం, గణితం లపై శ్రీపతి లల్లా రచనలను, బోధననలు అనుసరించాడు.
అతని గణిత సేవలు ఖగోళ శాస్త్రాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని చేపట్టాడు. ఉదాహరణకు గోళాల అధ్యయనం. అతని జ్యోతిషశాస్త్రానికి ఒక ఆధారాన్ని అందించడానికి ఖగోళశాస్త్రంపై అతను కృషి చేయడం జరిగింది. 11 వ శతాబ్దానికి చెందిన భారతీయ గణిత శాస్త్రజ్ఞులలో ముఖ్యమైన వాడు శ్రీపతి.
సేవలు
[మార్చు]శ్రీపతి రచనలలో: 1039 లో వ్రాసిన ధికోటిడకరణం, సూర్య, చంద్ర గ్రహణాలపై ఇరవై శ్లోకాల రచన; 1056 లో వ్రాసిన ధ్రువమానస, గ్రహ రేఖాంశాలు, గ్రహణాలు, గ్రహాల చలనాలను లెక్కించడానికి 105 శ్లోకాల రచన; సిద్ధాంతశేఖర 19 అధ్యాయాలలో ఖగోళశాస్త్రంపై ఒక ప్రధాన రచన; గణితతిలక శ్రీధర రచన ఆధారంగా 125 శ్లోకాలలో అసంపూర్ణ అంకగణిత గ్రంథం.
సిద్ధాంతశేఖర లోని 13,14.15 అధ్యాయాలలో అంకగణితం, బీజగణితం, గోళాల గూర్చి వివరించబడింది. 13వ అధ్యాయంలో అంకగణీతం, కొలతలు, నీడ పొడవు లెక్కింపు గూర్చి 55 శ్లోకాలున్నాయి. గణితతిలక అనే అంకగణిత గ్రంథం లోని కోల్పోయిన భాగం తప్పనిసరిగా ఈ అధ్యాయంలోని 19–55 శ్లోకాలను కలిగి ఉండవచ్చు. బీజగణితంపై 14 వ అధ్యాయంలోని 37 శ్లోకాలు రుజువు లేకుండా బీజగణితం యొక్క వివిధ నియమాలను పేర్కొన్నాయి. బీజగణిత చిహ్నాలు లేకుండా ఇవి శబ్ద రూపంలో ఇవ్వబడ్డాయి. 3,4,5 అధ్యాయాలలో శ్రీపతి సంకలనం, వ్యవకలనం, గుణకారం, భాగహారం, వర్గం, వర్గమూలం, ఘనం, ఘనమూలం, ఋణాత్మక విలువల కు గుర్తుల నియమాలను తెలియజేసాడు. సమీకరణాలకు సంబంధించిన అధ్యాయంలో అతను వర్గ సమీకరణాలను సాధించే నియమాలను తెలియజేసాడు.
శ్రీపతి రచనలో చేర్చబడిన ఇతర గణితాంశాలలో ముఖ్యంగా, మొదటి డిగ్రీ యొక్క ఏకకాల అనిశ్చిత సమీకరణాల పరిష్కారం కోసం నియమాలు ఉన్నాయి, ఇవి బ్రహ్మగుప్తుడు ఇచ్చిన మాదిరిగానే ఉంటాయి.
అతను ఇతర ప్రాంతాల కంటే జ్యోతిషశాస్త్రంలో ఎక్కువ ఖ్యాతిని పొందాడు. అతను లల్లా జ్యోతిషరత్నకోశం ఆధారంగా జ్యోతిసారత్నమాల అనే జ్యోతిషశాస్త్ర గ్రంథం ఇరవై అధ్యాయాలతో రాశాడు. ఈ గ్రంథంపై వ్యాఖ్యానాన్ని మరాఠీ భాషలో రాసాడు. ఆ భాషలో వ్రాయబడిన మనుగడలో ఉన్న పురాతన రచనలలో ఇది ఒకటి.
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Shripati | Indian astronomer, astrologer, and mathematician". Encyclopedia Britannica (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2020-07-15.
వనరులు
[మార్చు]- O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Sripati", MacTutor History of Mathematics archive.