మదన్ మోహన్ మాలవ్య
 | ఈ వ్యాసాన్ని లేదా వ్యాస విభాగాన్ని మదన్ మోహన్ మాలవ్యా తో విలీనం చెయ్యాలని ప్రతిపాదించడమైనది. (చర్చించండి) |
'భారతరత్న' మదన్ మోహన్ మాలవ్య[1] ఒక ప్రముఖ భారతీయ రాజనీతిజ్ఞుడు, విద్యావేత్త, స్వాతంత్ర్య కార్యకర్త. మాలవ్య దశాబ్దాల సుదీర్ఘ రాజకీయ జీవితంలో అతను నాలుగుసార్లు 'ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్' అధ్యక్షుడిగా పనిచేశాడు. అతను ఆసియాలోని అతిపెద్ద రెసిడెన్షియల్ విశ్వవిద్యాలయం, ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద 'బనారస్ హిందూ విశ్వవిద్యాలయం' (బి హెచ్ యు ) స్థాపకుడిగా జ్ఞాపకం చేసుకున్నాడు. దాదాపు రెండు దశాబ్దాలుగా అతను 35,000 మంది విద్యార్థులతో సైన్సెస్, మెడికల్, ఇంజినీరింగ్, టెక్నాలజీ, లా, అగ్రికల్చర్, ఆర్ట్స్, పెర్ఫార్మింగ్ ఆర్ట్స్ విభాగాలతో కూడిన బి హెచ్ యు వైస్ ఛాన్సలర్‌గా పనిచేశాడు. అతను హిందూ జాతీయవాదం ప్రతిపాదకుడు, 'హిందూ మహాసభ'లో సభ్యుడిగా కొనసాగాడు, గయా, కాశీలో జరిగిన రెండు ప్రత్యేక సమావేశాలలో అధ్యక్షుడిగా పనిచేశాడు. హరిద్వార్‌లో ‘గంగా మహాసభ’ని స్థాపించాడు. మాలవీయ, ఇతర భారతీయ ప్రముఖులు యు కె 'స్కౌట్ అసోసియేషన్' విదేశీ శాఖగా 'స్కౌటింగ్ ఇన్ ఇండియా'ను స్థాపించారు. అతను అలహాబాద్ నుండి ప్రచురితమైన 'ది లీడర్' అనే ఆంగ్ల వార్తాపత్రిక స్థాపకుడు, అది క్రమంగా ప్రభావవంతంగా మారింది. ప్రజలు ఆయనను పండిట్ మదన్ మోహన్ మాలవ్య అని గౌరవంగా సంబోధించేవారు. మహాత్మాగాంధీ[2] ప్రదానం చేసిన బిరుదును మహామనా[3] అని ముద్దుగా పిలిచేవారు. "సత్యమేవ జయతే" (సత్యమే గెలుస్తుంది) అనే నినాదాన్ని 'ముండకోపనిషత్' నుండి దేశానికి నినాదం అని వ్యక్తపరిచాడు.
మదన్ మోహన్ మాలవ్య | |
|---|---|
 | |
| 3వ బనారస్ హిందూ యూనివర్సిటీ వైస్ ఛాన్సలర్ | |
| In office 1919–1938 | |
| అంతకు ముందు వారు | పి. ఎస్. శివస్వామి అయ్యర్ |
| తరువాత వారు | సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ |
| భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడు | |
| In office 1909–1910 | |
| అంతకు ముందు వారు | రాష్ బిహారీ ఘోష్ |
| తరువాత వారు | విలియం వెడర్‌బర్న్ |
| In office 1918 | |
| అంతకు ముందు వారు | అన్నీ బిసెంట్ |
| తరువాత వారు | సయ్యద్ హసన్ ఇమామ్ |
| In office 1932–1933 | |
| అంతకు ముందు వారు | వల్లభాయ్ పటేల్ |
| తరువాత వారు | నెల్లీ సేన్‌గుప్తా |
| వ్యక్తిగత వివరాలు | |
| జననం | 1861 డిసెంబరు 25 అలహాబాద్, వాయువ్య ప్రావిన్స్‌లు, బ్రిటిష్ ఇండియా (ప్రస్తుతం ప్రయాగ్రాజ్, ఉత్తర ప్రదేశ్, భారతదేశం) |
| మరణం | 1946 నవంబరు 12 (వయసు 84) అలహాబాద్, యునైటెడ్ ప్రావిన్స్, బ్రిటిష్ ఇండియా (ప్రస్తుతం ప్రయాగ్రాజ్, ఉత్తర ప్రదేశ్, భారతదేశం) |
| రాజకీయ పార్టీ | కాంగ్రెస్ నేషనలిస్ట్ పార్టీ అఖిల భారత హిందూ మహాసభ |
| ఇతర రాజకీయ పదవులు | భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (పూర్వం) |
| జీవిత భాగస్వామి | కుమారి కుందన్ దేవి మాలవీయ |
| సంతానం | 6 (including గోవింద్ మాలవ్య) |
| కళాశాల | కలకత్తా విశ్వవిద్యాలయం (బి.ఎ.) |
| నైపుణ్యం | |
| పురస్కారాలు | భారతరత్న (2015) (మరణాంతరం) |
| సంతకం |  |
కుటుంబం:[మార్చు]
జీవిత భాగస్వామి: కుమారి దేవి
తండ్రి: పండిట్ బ్రిజ్ నాథ్
తల్లి: మూనా దేవి
పిల్లలు: గోవింద్ మాలవ్య, రమాకాంత్ మాలవ్య
బాల్యం & ప్రారంభ జీవితం[మార్చు]
అతను డిసెంబర్ 25, 1861న భారతదేశంలోని అలహాబాద్[4]లో బ్రాహ్మణ కుటుంబంలో పండిట్ బ్రిజ్ నాథ్, అతని భార్య మూనా దేవి దంపతులకు ఐదుగురు కుమారులు, ఇద్దరు కుమార్తెలలో వారి ఐదవ సంతానంగా జన్మించాడు.
అతని పూర్వీకులు మొదటగా మధ్యప్రదేశ్‌లోని మాల్వా నుండి వచ్చిన సంస్కృత పండితులు, అందుకే వారిని 'మాలవ్యలు' అని పిలుస్తారు, అయితే వారి అసలు ఇంటిపేరు చతుర్వేది.
అతని తండ్రి, సంస్కృత పండితుడు, అసాధారణమైన కథావాచక్, అతను 'శ్రీమద్ భగవత్' నుండి కథలను పఠించాడు. యువ మాలవ్య కూడా తన తండ్రిలాగే కథావాచక్ కావాలని ఆకాంక్షించారు.
అతని ప్రాథమిక విద్య ఐదేళ్ల వయసులో సంస్కృతంలో ప్రారంభమైంది. అతను పండిట్ హర్దేవ 'ధర్మ జ్ఞానోపదేశ్ పాఠశాల' నుండి తన ప్రాథమిక విద్యను పూర్తి చేసాడు, ఆ తర్వాత 'విధ వర్దిని సభ' నడుపుతున్న పాఠశాలలో చదివాడు.
ఆ తర్వాత 'అలహాబాద్ జిలా స్కూల్' అనే ఆంగ్ల మాధ్యమ పాఠశాలలో చదివారు. ఇక్కడ అతను 'మకరంద్' అనే మారుపేరుతో కవితలు రాయడం ప్రారంభించాడు, అవి తరువాత 1883-84లో 'హరిశ్చంద్ర చంద్రిక' పత్రికలో ప్రచురించబడ్డాయి. సమకాలీన, మతపరమైన విషయాలపై ఆయన రాసిన వ్యాసాలు ‘హిందీ ప్రదీప’లో ప్రచురితమయ్యాయి.
1879లో 'ముయిర్ సెంట్రల్ కాలేజీ' (ప్రస్తుతం 'అలహాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం') నుండి మెట్రిక్యులేషన్ పూర్తి చేశాడు.
అతని కుటుంబం ఆర్థిక సంక్షోభంలో కూరుకుపోవడంతో, 'హారిసన్ కళాశాల' ప్రిన్సిపాల్ అతనికి నెలవారీ స్కాలర్‌షిప్‌తో సహాయం చేశాడు, దానితో అతను 'యూనివర్శిటీ ఆఫ్ కలకత్తా'లో చదివి బి.ఎ. డిగ్రీ.
అతను సంస్కృతంలో మాస్టర్స్ చేయాలనుకున్నాడు, కాని అతని కుటుంబం ఆర్థిక పరిస్థితి 1884 జూలైలో అలహాబాద్‌లోని ప్రభుత్వ ఉన్నత పాఠశాలలో ఉపాధ్యాయ ఉద్యోగాన్ని చేపట్టవలసి వచ్చింది, నెలవారీ జీతం రూ. 40.
కెరీర్[మార్చు]
డిసెంబరు 1886లో కలకత్తాలో జరిగిన రెండవ 'ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్' సమావేశానికి హాజరైనప్పుడు, అతను కౌన్సిల్‌లలో ప్రాతినిధ్యాలపై తన అభిప్రాయాలను వ్యక్తం చేశాడు, సెషన్ ఛైర్మన్ దాదాభాయ్ నౌరోజీని, కలకంకర్ ఎస్టేట్ (ప్రతాప్‌గఢ్ జిల్లా) రాజా రాంపాల్ సింగ్‌ను కూడా ఆకట్టుకున్నాడు. సింగ్ తన హిందీ వారపత్రిక ‘హిందుస్థాన్’ను దినపత్రికగా మార్చగల సమర్థుడైన సంపాదకుని కోసం వెతుకుతున్నాడు.
మాలవ్య సింగ్ ఆఫర్‌ను అంగీకరించి, జూలై 1887లో పేపర్‌లో ఎడిటర్‌గా చేరడానికి తన పాఠశాల ఉద్యోగాన్ని విడిచిపెట్టాడు. అతను 2 ½ సంవత్సరాలు ఆ పదవిలో పనిచేశాడు, ఆ తర్వాత అతను న్యాయశాస్త్రం అభ్యసించడానికి అలహాబాద్‌కు తిరిగి వచ్చాడు.
న్యాయశాస్త్రం చదువుతున్నప్పుడు 1889లో ‘ఇండియన్ ఒపీనియన్’ అనే ఆంగ్ల దినపత్రికకు సంపాదకునిగా పని చేయడం ప్రారంభించాడు. అతని ఇతర పాత్రికేయ ప్రయత్నాలలో 1907లో 'అభ్యుదయ' అనే హిందీ వారపత్రికను స్థాపించడం, దాని సంపాదకునిగా పని చేయడం, తర్వాత దానిని 1915లో దినపత్రికగా మార్చడం; ఆంగ్ల వార్తాపత్రిక 'లీడర్' (1909) స్థాపించి, దాని సంపాదకుడిగా (1909-11), తరువాత అధ్యక్షుడిగా (1911-19); హిందీ పేపర్ 'మర్యాద' (1910) ప్రారంభించడం; ఎం. ఆర్. జయకర్, లాలా లజపత్ రాయ్, ఘనశ్యామ్ దాస్ బిర్లాల సహాయంతో 1924లో మరణించకుండా 'హిందూస్థాన్ టైమ్స్'ని సంపాదించడం, రక్షించడం, దాని ఛైర్మన్‌గా (1924-46); 1936లో ‘హిందుస్థాన్ టైమ్స్’ హిందీ ఎడిషన్‌ను ‘హిందుస్తాన్’ పేరుతో ప్రారంభించింది.
తన ఎల్. ఎల్. బి సంపాదించిన తర్వాత, అతను 1891లో అలహాబాద్ జిల్లా కోర్టులో ప్రాక్టీస్ చేయడం ప్రారంభించాడు.
1893లో అలహాబాద్ హైకోర్టులో ప్రాక్టీస్ చేయడం ప్రారంభించాడు.
అతను 1909, 1918లో 'ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్' అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు. గోపాల్ కృష్ణ గోఖలే నేతృత్వంలోని కాంగ్రెస్ 'మృదు వర్గానికి' చెందిన మితవాద నాయకుడు, మాలవ్య 'లక్నో' ప్రధాన లక్షణాలలో ఒకదానికి వ్యతిరేకంగా ఉన్నాడు. 1916 నాటి ఒప్పందంలో ముస్లింలకు ప్రత్యేక నియోజకవర్గాలు ఉన్నాయి.
సాంఘిక పని, విద్య కోసం పూర్తిగా అంకితం చేయడానికి, మాలవ్య 1911లో తన బాగా ఏర్పాటు చేసిన న్యాయవాద అభ్యాసాన్ని విడిచిపెట్టాడు, సన్యాసి జీవితాన్ని గడపాలని ప్రతిజ్ఞ చేశాడు. అయితే 1924లో, 1922లో జరిగిన చౌరీ-చౌరా ఘటన తర్వాత, సెషన్స్ కోర్టు ఉరిశిక్ష విధించిన 177 మంది స్వాతంత్య్ర సమరయోధులను వాదించేందుకు అలహాబాద్ హైకోర్టు ముందు హాజరయ్యాడు, 156 మందిని నిర్దోషులుగా విడుదల చేయడంలో విజయం సాధించాడు.
‘సెంట్రల్ హిందూ కాలేజ్’ (1898) స్థాపించిన ప్రముఖ బ్రిటిష్ మహిళా హక్కుల కార్యకర్త, సోషలిస్ట్, థియోసఫిస్ట్, వక్త, రచయిత అన్నీ బెసెంట్, ఏప్రిల్ 1911లో మాలవ్యను కలిశారు. వారణాసిలో హిందూ విశ్వవిద్యాలయం ఏర్పాటు చేయాలని వారిద్దరూ నిర్ణయించుకున్నారు. రాబోయే యూనివర్శిటీలో భాగంగా 'సెంట్రల్ హిందూ కాలేజ్'ని చేర్చడానికి భారత ప్రభుత్వం ముందస్తు ఆవశ్యకతతో వారు ఏకగ్రీవంగా వచ్చారు.
ఈ విధంగా 1916లో పార్లమెంటరీ చట్టాన్ని ఆమోదించిన ‘బి. హెచ్. యు. చట్టం 1915. అతను 1939 వరకు యూనివర్సిటీ వైస్-ఛాన్సలర్‌గా కొనసాగాడు.
1912లో ‘ఇంపీరియల్ లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్’లో సభ్యుడయ్యాడు, అది 1919లో ‘సెంట్రల్ లెజిస్లేటివ్ అసెంబ్లీ’గా రూపాంతరం చెందినప్పుడు, అతని సభ్యత్వం 1926 వరకు కొనసాగింది.
అతను జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ, లాలా లజపత్ రాయ్‌తో, 1928లో 'సైమన్ కమిషన్'ని వ్యతిరేకిస్తూ అనేకమంది వ్యక్తులతో అనుబంధం ఏర్పరచుకున్నాడు, మే 30, 1932న దేశంలో 'బై ఇండియన్' ఉద్యమంపై దృష్టి కేంద్రీకరించాలని పట్టుబట్టే మ్యానిఫెస్టోను ప్రచురించాడు.
1931లో ‘రెండో రౌండ్ టేబుల్ సమావేశానికి’ ప్రతినిధిగా హాజరయ్యారు.
1932లో ఢిల్లీలో జరిగిన కాంగ్రెస్ సమావేశానికి ఆయన అధ్యక్షత వహించారు. ఖిలాఫత్ ఉద్యమంలో కాంగ్రెస్ భాగస్వామ్యాన్ని వ్యతిరేకించినప్పటికీ, సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమంలో మాలవ్య ప్రధాన పాత్ర పోషించారు. ఏప్రిల్ 25, 1932న ఢిల్లీలో మాలవ్యతో పాటు దాదాపు 450 మంది కాంగ్రెస్ వాలంటీర్లను అరెస్టు చేశారు.
సెప్టెంబరు 25, 1932న ఆయనకు, డాక్టర్ అంబేద్కర్‌కు మధ్య ‘పూనా ఒప్పందం’ ఒప్పందం కుదిరింది. ఇది ప్రత్యేక ఓటర్లను ఏర్పరచడానికి బదులుగా, ప్రాంతీయ శాసనసభలలోని సాధారణ ఓటర్లలో అణగారిన తరగతులకు (హిందువులలో అంటరానివారిని సూచిస్తూ) రిజర్వ్ సీట్లను అందించింది.
1933లో కలకత్తాలో నాలుగోసారి కాంగ్రెస్ అధ్యక్షుడయ్యాడు.
'కమ్యూనల్ అవార్డు'తో విసుగు చెంది, అతను మాధవ్ శ్రీహరి అనీతో కలిసి కాంగ్రెస్ నుండి విడిపోయారు, ఇద్దరూ కలిసి 1934లో 'కాంగ్రెస్ నేషనలిస్ట్ పార్టీ'[5]ని స్థాపించారు. ఆ సంవత్సరం కేంద్ర శాసనసభకు జరిగిన ఎన్నికలలో పార్టీ 12 సీట్లు గెలుచుకుంది.
1937లో క్రియాశీల రాజకీయ జీవితం నుండి విరమించుకున్నారు.
అవార్డులు & విజయాలు[మార్చు]
డిసెంబరు 24, 2014న, అతని 153వ జన్మదినోత్సవానికి ఒక రోజు ముందు, అతనికి మరణానంతరం భారతదేశ అత్యున్నత పౌర గౌరవం 'భారతరత్న' అందించబడింది.
వ్యక్తిగత జీవితం & వారసత్వం[మార్చు]
1878లో అతను మీర్జాపూర్‌కు చెందిన కుమారి దేవిని వివాహం చేసుకున్నాడు, ఇద్దరు కుమారులు రమాకాంత్ మాలవ్య, గోవింద్ మాలవ్య ఉన్నారు.
నవంబర్ 12, 1946న వారణాసిలో తుదిశ్వాస విడిచారు.
ట్రివియా[మార్చు]
ఢిల్లీలోని మాల్వియా నగర్, జైపూర్, లక్నో, అలహాబాద్ వంటి అనేక ప్రదేశాలు, సంస్థలు, హాస్టల్ క్యాంపస్‌లకు అతని పేరు పెట్టారు; గోరఖ్‌పూర్‌లోని ‘మదన్ మోహన్ మాలవ్య యూనివర్శిటీ ఆఫ్ టెక్నాలజీ’; జైపూర్‌లోని ‘మాలవ్య నేషనల్ ఇన్‌స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ’.
జనవరి 22, 2016న ప్రారంభించిన రైలు ‘మహామాన ఎక్స్‌ప్రెస్‌’కి ఆయన పేరు పెట్టారు.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "Who was Madan Mohan Malaviya? Everything You Need to Know". www.thefamouspeople.com (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-06-20.
- ↑ "Madan Mohan Malaviya", Wikipedia (in ఇంగ్లీష్), 2023-06-10, retrieved 2023-06-20
- ↑ Shekhar, Shashi (2017-12-25). "'Mahamana': A forgotten visionary". mint (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-06-20.
- ↑ Daniyal, Shoaib (2014-12-30). "Madan Mohan Malviya: how a four-time Congress president became a BJP icon". Scroll.in (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-06-20.
- ↑ TIMES, Wireless to THE NEW YORK (1932-04-25). "450 SEIZED AT DELHI FOR DEFIANCE OF BAN ON INDIAN CONGRESS; Leaders Arrested as Fast as They Arrive for Prohibited All-India Meeting. ARMORED CARS PATROL CITY No Violence Reported -- Crowd Swarms Streets, Shouting Independence Slogans. 50,000 GANDHISTS IN JAIL. Detention of Mrs. Naidu and Pandit Malaviya Leaves Party Without an Outstanding Head". The New York Times (in అమెరికన్ ఇంగ్లీష్). ISSN 0362-4331. Retrieved 2023-06-20.