వినాయకుడి దేవాలయాల జాబితా
| వినాయకుడు | |
|---|---|
 బసోహ్లి మినియేచర్, c. 1730. ఢిల్లీ నేషనల్ మ్యూజియం.[1] | |
| అనుబంధం | దేవుడు, బ్రహ్మము (గాణాపత్యం), సగుణ బ్రహ్మ (పంచాయతన పూజ) |
| నివాసం | • కైలాస పర్వతం (తల్లిదండ్రులైన శివ పార్వతులతో కలిసి) , • గణేశలోకం |
| మంత్రం | ఓం శ్రీ గణేశాయనమః ఓం గం గణపతయేనమః |
| ఆయుధములు | పరశు, పాశం, అంకుశం |
| గుర్తులు | ఓం, మోదకం |
| భర్త / భార్య | |
| తోబుట్టువులు | షణ్ముఖుడు అశోకసుందరి |
| పిల్లలు | • శుభ • లాభ • సంతోషి మాత |
| వాహనం | ఎలుక |
| పాఠ్యగ్రంథాలు | గణేశ పురాణం, ముద్గల పురాణం, గణపతి అధర్వశీర్షము |
| పండుగలు | వినాయక చవితి |
| తండ్రి | శివుడు |
| తల్లి | పార్వతి |
వినాయకుడు, లేదా గణేశుడు, వినాయక, విఘ్నేశ్వరుడు హిందూ దేవతల్లో బాగా ప్రసిద్ధి చెందిన, ఎక్కువగా ఆరాధించబడే దేవుడు.[4] ఏనుగు రూపంలో కనిపించే ఈ దేవతా స్వరూపం భారతదేశంలోనే కాక, నేపాల్, శ్రీలంక, థాయ్ లాండ్, బాలి, బంగ్లాదేశ్ దేశాల్లోనూ, భారతీయులు ఎక్కువగా నివసించే ఫిజి, మారిషస్, ట్రినిడాడ్- టుబాగో లాంటి దేశాల్లో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది.[5] హిందువుల్లో ప్రధానంగా ఐదురకాలైన పంచాయతన సాంప్రదాయం ఉన్నా, వాటితో సంబంధం లేకుండా అందరూ వినాయకని ఆరాధించడం కద్దు.[6] గణేశుడి పట్ల భక్తి జైన, బౌద్ధమతాల్లోకి కూడా విస్తృతంగా వ్యాపించింది.[7] గణేశుని అనేక విశేషణాలతో వర్ణించినప్పటికీ ఏనుగు ముఖం వల్ల ఆయనను సులభంగా గుర్తించవచ్చు.[8] గణేశుడిని ఆటంకాలను తొలగించేవాడిగా (విఘ్నేశ్వరుడు),[9] కళలకు, శాస్త్రాలకు అధిపతిగా, బుద్ధికి, జ్ఞానానికి ఆరాధ్యుడిగా[10] భావించి పూజలు చేస్తుంటారు. పనులు ప్రారంభించేటపుడు కృతువుల్లో, పూజల్లో ప్రథమ పూజ వినాయకకి చేస్తుంటారు. మానవ జీవితంలో విద్య ప్రారంభ సమయంలో చేసే అక్షరాభ్యాసంలో కూడా వినాయకని పూజిస్తారు.[11][3] ఆయన పుట్టుక, లీలల గురించి అనేక పౌరాణిక గ్రంథాలు వివరిస్తూ ఉన్నాయి.
ఋగ్వేదంలోని 2.23.1 శ్లోకంలో బ్రాహ్మణస్పతిని వేద కాలపు వినాయకగా పరిగణిస్తారు.[12] సా. శ 1వ శతాబ్దం నాటికే గణేశుడు ఒక ప్రత్యేకమైన దైవంగా అవతరించాడు.[13] కానీ సా.శ 4 నుంచి 5 వ శతాబ్దంలో గుప్తుల కాలం నాటికి వేదకాలంలోని, అంతకు ముందు కాలపు పూర్వగాముల లక్షణాలను సంతరించుకున్నాడు.[14] శైవ సాంప్రదాయం ప్రకారం వినాయక పునర్జీవితుడైన శివు పార్వతుల పుత్రుడే కానీ, వినాయక అన్ని హిందూ సంప్రదాయాల్లోనూ కనిపిస్తాడు.[15][16] గాణాపత్యంలో వినాయకుడు సర్వోత్కృష్టమైన దేవుడు.[17]
గణేశుడి గురించి వివరించే ముఖ్యమైన గ్రంథాలు గణేశ పురాణం, ముద్గల పురాణం, వినాయక అధర్వశీర్షం, బ్రహ్మ పురాణము, బ్రహ్మాండ పురాణం, ఇంకా మరో రెండు పౌరాణిక విజ్ఞాన శాస్త్రాలు ముఖ్యమైనవి.
భారతదేశం
[మార్చు]అష్టవినాయకుడు
[మార్చు]| పేరు | నగరం/పట్టణం | రాష్ట్రం |
|---|---|---|
| బల్లాలేశ్వర్ పాలి | పాలి, కర్జత్, రాయిగఢ్ జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| చింతామణి దేవాలయం | తేర్, పూణె జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| లేన్యాద్రి | లేన్యాద్రి, పూణె జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| మోర్గావ్ వినాయక దేవాలయం | మోర్గావ్, పూణె జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| రంజన్‌గావ్ వినాయక | రంజన్‌గావ్ | మహారాష్ట్ర |
| సిద్ధివినాయక దేవాలయం (సిద్ధాటెక్‌) | సిద్ధటెక్, అహ్మద్‌నగర్ జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| వరద్వినాయక దేవాలయం | మహద్, రాయిగఢ్ జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| విఘ్నేశ్వర దేవాలయం, ఓజర్ | ఓజర్, పూణె జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
గుర్తించదగినవి
[మార్చు]| పేరు | నగరం/పట్టణం | రాష్ట్రం |
|---|---|---|
| లార్డ్ వినాయక దేవాలయం బోహా పహార్ | మయోంగ్ | అస్సాం |
| గణపత్యార్ దేవాలయం | శ్రీనగర్ | జమ్మూ కాశ్మీర్ (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) |
| శ్రీ వినాయక దేవాలయం | రఫియాబాద్, బారాముల్లా జిల్లా | జమ్మూ కాశ్మీర్ (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) |
| త్రినేత్ర గణేశ దేవాలయం | రణతంబోర్ కోట | రాజస్థాన్ |
| బొహ్రా వినాయక దేవాలయం | ఉదయపూర్ | రాజస్థాన్ |
| శ్రీ వినాయక దేవాలయం | ఆనెగుడ్డె | కర్ణాటక |
| బుధ వినాయక దేవాలయం | జాజ్పూర్ | ఒడిషా |
| చింతామన్ వినాయక దేవాలయం, ఉజ్జయిని | ఉజ్జయిని | మధ్యప్రదేశ్ |
| దగదుషేత్ హల్వాయి వినాయక దేవాలయం | పూణే | మహారాష్ట్ర |
| దశభుజ వినాయక దేవాలయం | పూణే | మహారాష్ట్ర |
| ద్విభుజ గణపతి స్వామి ఆలయం | ఇడగుంజి | కర్ణాటక |
| వినాయకపూలే | వినాయకపూలే, రత్నగిరి జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| కలమస్సేరి మహావినాయక దేవాలయం | కలమస్సేరి | కేరళ |
| కాణిపాకం వినాయక దేవాలయం | కాణిపాకం | ఆంధ్రప్రదేశ్ |
| కర్పాక వినాయక దేవాలయం | పిల్లయార్‌పట్టి | తమిళనాడు |
| కస్బా వినాయక దేవాలయం | పూణే | మహారాష్ట్ర |
| ఖజ్రానా గణేష్ దేవాలయం | ఇండోర్ | మధ్యప్రదేశ్ |
| పొటాలి వాలె వినాయక దేవాలయం | ఇండోర్ | మధ్యప్రదేశ్ |
| కొట్టారక్కర శ్రీ మహావినాయక క్షేత్రం | కొట్టారక్కర | కేరళ |
| పౌర్ణమికవు దేవాలయం | త్రివేండ్రం | కేరళ |
| కుమార స్వామి దేవస్థానం, బెంగళూరు | బెంగళూరు | కర్ణాటక |
| మధుర్ దేవాలయం | కాసరగోడ్ జిల్లా | కేరళ |
| మహా వినాయక మహమ్మయ్య దేవాలయం | షిరాలీ, ఉత్తర కన్నడ జిల్లా | కర్ణాటక |
| మహావినాయక దేవాలయం | జాజ్పూర్ జిల్లా | ఒడిషా |
| నంద్రుదయన్ వినాయక దేవాలయం | తిరుచిరాపల్లి | తమిళనాడు |
| పద్మాలయ | పద్మాలయ, జలగావ్ జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| పజవంగడి వినాయక దేవాలయం | తిరువనంతపురం | కేరళ |
| రంజన్‌గావ్ వినాయక | రంజన్‌గావ్ | మహారాష్ట్ర |
| సిద్ధివినాయక మహావినాయక దేవాలయం | టిట్వాలా | మహారాష్ట్ర |
| సిద్ధివినాయక దేవాలయం | ముంబై | మహారాష్ట్ర |
| శ్రీ ఇండిలయప్పన్ దేవాలయం | కరికోమ్, కొల్లాం జిల్లా | కేరళ |
| గుడ్డట్టు వినాయక దేవాలయం | కుందపురా, ఉడిపి | కర్ణాటక |
| శ్వేత వినాయక దేవాలయం | తిరువలంచుజి | తమిళనాడు |
| టార్సోడ్-వినాయక దేవాలయం | తర్సోడ్, జల్గావ్ జిల్లా | మహారాష్ట్ర |
| తూండుగై వినాయక దేవాలయం | తిరుచెందూర్ | తమిళనాడు |
| ఉచ్చి పిళ్లయార్ దేవాలయం, రాక్‌ఫోర్ట్ | తిరుచిరాపల్లి | తమిళనాడు |
| ఉత్రపతిశ్వరస్వామి దేవాలయం | తిరుచెంకట్టుకుడి, తిరువారూర్ జిల్లా | తమిళనాడు |
| వరసిద్ధి వినాయక దేవాలయం | చెన్నై | తమిళనాడు |
| స్వయంభూ శ్రీ అభీష్ట జ్ఞాన వినాయక దేవాలయం | కర్నూలు | ఆంధ్రప్రదేశ్ |
| జై వినాయక దేవాలయం | కచారే గ్రామం, రత్నగిరి జిల్లా. | మహారాష్ట్ర |
| శ్రీ నవ్య వినాయక దేవాలయం | నాసిక్, గోదావరి నది ఒడ్డున | మహారాష్ట్ర |
| రేజింతల్ సిద్ధి వినాయక దేవాలయం | రేజింతల్, సంగారెడ్డి జిల్లా | తెలంగాణ |
| కాజీపేట శ్వేతార్కమూల గణపతి దేవాలయం | కాజీపేట, హన్మకొండ జిల్లా | తెలంగాణ |
విదేశాలలో
[మార్చు]| పేరు | నగరం / పట్టణం | దేశం |
|---|---|---|
| సూర్యవినాయక దేవాలయం | ఖాట్మండు | నేపాల్ |
| అరుల్మిగు నవశక్తి వినాయక దేవాలయం | విక్టోరియా | సేషెల్స్ |
| హిందూ టెంపుల్ సొసైటీ ఆఫ్ నార్త్ అమెరికా | ఫ్లషింగ్, క్వీన్స్ | అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు |
| శ్రీ వినాయక దేవాలయం | నాష్విల్లే | సంయుక్త రాష్ట్రాలు |
| సిద్ధి వినాయకుని దేవాలయం | రహీమ్ యార్ ఖాన్, పంజాబ్ | పాకిస్తాన్ |
| గణేశ దేవాలయం | రావల్పిండి | పాకిస్తాన్ |
| ఉటాలోని శ్రీ గణేశ హిందూ దేవాలయం [18] | దక్షిణ జోర్డాన్, ఉటా, 84095 | సంయుక్త రాష్ట్రాలు |
| శ్రీ వినాయక దేవాలయం [19] | బెర్లిన్ | జర్మనీ |
| శ్రీ సిద్ధి వినాయక దేవాలయం | మెదన్ | ఇండోనేషియా |
| శ్రీ సిద్ధి వినాయక దేవాలయం | పెటాలింగ్ జయ | మలేషియా |
| శ్రీ వరతరాజ సెల్వవినాయక దేవాలయం | డెన్ హెల్డర్ | నెదర్లాండ్స్ |
| దేవస్థాన్ లోపల వినాయక దేవాలయం | రత్తనాకోసిన్ ద్వీపం, బ్యాంకాక్ | థాయిలాండ్ |
| వినాయక దేవాలయం, హువాయ్ ఖ్వాంగ్ | దిన్ డేంగ్, బ్యాంకాక్ | థాయిలాండ్ |
| వినాయక దేవాలయం, బ్యాంగ్ యాయ్ | బ్యాంగ్ యాయ్, నోంతబురి | థాయిలాండ్ |
| పికనేసుఅందేవలై | ముయాంగ్ చియాంగ్ మాయి, చియాంగ్ మాయి | థాయిలాండ్ |
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "Ganesha getting ready to throw his lotus. Basohli miniature, circa 1730. National Museum, New Delhi. In the Mudgalapurāṇa (VII, 70), in order to kill the demon of egotism (Mamāsura) who had attacked him, Gaṇeśa Vighnarāja throws his lotus at him. Unable to bear the fragrance of the divine flower, the demon surrenders to Gaṇeśha." For quotation of description of the work, see: Martin-Dubost (1997), p. 73.
- ↑ Heras 1972, p. 58.
- ↑ 3.0 3.1 Getty 1936, p. 5.
- ↑ Rao, p. 1.
- ↑ * Brown, p. 1. "Gaṇeśa is often said to be the most worshipped god in India."
- Getty, p. 1. "Gaṇeśa, Lord of the Gaṇas, although among the latest deities to be admitted to the Brahmanic pantheon, was, and still is, the most universally adored of all the Hindu gods and his image is found in practically every part of India."
- ↑ * Rao, p. 1.
- Martin-Dubost, pp. 2–4.
- Brown, p. 1.
- ↑ * Chapter XVII, "The Travels Abroad", in: Nagar (1992), pp. 175–187. For a review of Ganesha's geographic spread and popularity outside of India.
- Getty, pp. 37–88, For discussion of the spread of Ganesha worship to Nepal, Chinese Turkestan, Tibet, Burma, Siam, Indo-China, Java, Bali, Borneo, China, and Japan
- Martin-Dubost, pp. 311–320.
- Thapan, p. 13.
- Pal, p. x.
- ↑ Martin-Dubost, p. 2.
- ↑ విఘ్నాలను తొలగించడంలో గణేశుని పాత్ర ఏమిటో తెలుసుకోవడానికి గణపతి ఉపనిషత్తుపై వ్యాఖ్యానం చూడండి. 12 వ శ్లోకం Saraswati 2004, p. 80
- ↑ Heras 1972, p. 58
- ↑ These ideas are so common that Courtright uses them in the title of his book, Ganesha: Lord of Obstacles, Lord of Beginnings.
- ↑ "Gananam Tva Ganapatim - In sanskrit with meaning". Green Message.
- ↑ Brown, Robert L. (1991). Ganesh: Studies of an Asian God (in ఇంగ్లీష్). SUNY Press. ISBN 978-0791406564.
- ↑ Narain, A.K. "Gaṇeśa: The Idea and the Icon" in Brown 1991, p. 27
- ↑ Gavin D. Flood (1996). An Introduction to Hinduism. Cambridge University Press. pp. 14–18, 110–113. ISBN 978-0521438780.
- ↑ Vasudha Narayanan (2009). Hinduism. The Rosen Publishing Group. pp. 30–31. ISBN 978-1435856202.
- ↑ For history of the development of the gāṇapatya and their relationship to the wide geographic dispersion of Ganesha worship, see: Chapter 6, "The Gāṇapatyas" in: Thapan (1997), pp. 176–213.
- ↑ "Sri Ganesha Hindu Temple of Utah".
- ↑ "Sri Ganesha Hindu Temple". Sri Ganesha Hindu Tempel Berlin e.V. Archived from the original on 19 డిసెంబరు 2019. Retrieved 16 June 2019.
బయటి లింకులు
[మార్చు]
వికీమీడియా కామన్స్‌లో Ganesha templesకి సంబంధించి దస్త్రాలు ఉన్నాయి.