1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు
 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
లోక్‌సభలోని 543 సీట్లలో 529 మెజారిటీకి 265 సీట్లు అవసరం | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| నమోదైన వోటర్లు | 498,906,129 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| వోటింగు | 61.95% ( 2.06 శాతం | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 నియోజకవర్గాల వారీగా ఫలితాలు | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
తొమ్మిదవ లోక్‌సభ సభ్యులను ఎన్నుకోవడానికి 1989 నవంబర్ 22, 26 తేదీలలో భారతదేశంలో సార్వత్రిక ఎన్నికలు జరిగాయి.[1] లోక్‌సభలో ఇప్పటికీ అతిపెద్ద ఏకైక పార్టీగా ఉన్నప్పటికీ, రాజీవ్ గాంధీ ప్రధానమంత్రిత్వంలో అధికారంలో ఉన్న భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఇందిర) ప్రభుత్వం తన అధికారాన్ని కోల్పోయింది. రెండవ అతిపెద్ద పార్టీ జనతాదళ్ (ఇది నేషనల్ ఫ్రంట్‌కు కూడా నాయకత్వం వహించింది) నాయకుడు వీపీ సింగ్‌ను ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేయడానికి భారత రాష్ట్రపతి ఆహ్వానించారు.[2] సీపీఐ(ఎం) నేతృత్వంలోని భారతీయ జనతా పార్టీ, కమ్యూనిస్ట్ పార్టీల వెలుపలి మద్దతుతో ప్రభుత్వం ఏర్పడింది. వీపీ సింగ్ భారతదేశానికి ఏడవ ప్రధానమంత్రిగా 2 డిసెంబర్ 1989న ప్రమాణ స్వీకారం చేశాడు.
నేపథ్యం[మార్చు]
మునుపటి లోక్‌సభ ఐదు సంవత్సరాలు అధికారంలో ఉన్నందున 1989 భారత సార్వత్రిక ఎన్నికలు జరిగాయి. రాజ్యాంగం కొత్త ఎన్నికలకు అనుమతించింది. రాజీవ్ గాంధీ గత ఎన్నికలలో భారీ మెజారిటీతో గెలిచినప్పటికీ (ప్రధానంగా తన తల్లి హత్య కారణంగా ప్రజల దుఃఖం వెల్లువెత్తిన కారణంగా ), ఈ ఎన్నికల్లో ఆయన తన పరిపాలనకు విఘాతం కలిగించిన కుంభకోణాలను ఎదుర్కొనేందుకు ప్రయత్నించారు.
బోఫోర్స్ కుంభకోణం,1984 భోపాల్ దుర్ఘటనలో పాల్గొన్న ఆదిల్ షహర్యార్‌ను రక్షించడానికి గాంధీ చేసిన ప్రయత్నం, షా బానో కేసు నేపథ్యంలో ముస్లింల బుజ్జగింపు ఆరోపణలు, అస్సాంలో పెరుగుతున్న తిరుగుబాటు, పంజాబ్‌లో తిరుగుబాటు, శ్రీలంకలో భారత ప్రమేయం అంతర్యుద్ధం కేవలం అతని ప్రభుత్వాన్ని చూసే కొన్ని సమస్యలే. రాజీవ్ గాంధీని విమర్శించిన వి.పీ.సింగ్ ప్రభుత్వంలో ఆర్థిక మంత్రిత్వ శాఖ & రక్షణ మంత్రిత్వ శాఖల శాఖలను నిర్వహించాడు.
కానీ వి.పి.సింగ్ వెంటనే మంత్రివర్గం నుండి తొలగించడంతో ఆయన కాంగ్రెస్ పార్టీకి, లోక్‌సభ సభ్యత్వాలకు రాజీనామా చేశాడు. ఆయన అరుణ్ నెహ్రూ, ఆరిఫ్ మహ్మద్ ఖాన్‌లతో కలిసి జన మోర్చాను స్థాపించి అలహాబాద్ నుండి స్వతంత్ర ఎంపీగా లోక్‌సభలో తిరిగి ఎన్నికయ్యాడు. జాతీయ వేదికపై వి.పీ.సింగ్ ను ఎదురుకోవడానికి రాజీవ్ రాజ్‌పుత్ దిగ్గజం సత్యేంద్ర నారాయణ్ సింగ్‌తో ప్రయత్నించాడు, కానీ చివరికి విఫలమయ్యాడు.
జయప్రకాష్ నారాయణ్ జయంతి సందర్భంగా 11 అక్టోబరు 1988న వి.పీ.సింగ్ జనతాపార్టీతో జనమోర్చాను విలీనం చేసి జనతా పార్టీ (సెక్యులర్) , లోక్ దళ్ & కాంగ్రెస్ (జగ్జీవన్) వంటి కొన్ని విడిపోయిన వర్గాలను జనతాదళ్ ఏర్పాటు చేశాడు. వి.పీ.సింగ్ అప్పుడు జనతాదళ్, శరత్ చంద్ర సిన్హా కాంగ్రెస్ (సోషలిస్ట్), ఎన్.టి. రామారావు టీడీపీ, ఎం.కరుణానిధి డీఎంకే & ప్రఫుల్ల మహంత ఏజీపీలతో కూడిన నేషనల్ ఫ్రంట్‌ను ఏర్పాటు చేశాడు. నేషనల్ ఫ్రంట్‌కు భారతీయ జనతా పార్టీ (జనతా పార్టీ నుండి కూడా ఏర్పడినది) నుండి లాల్ కృష్ణ అద్వానీ, కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) నుండి జ్యోతి బసు నుండి బయటి మద్దతు లభించింది.
పెరుగుతున్న అశాంతి, బోడోల తిరుగుబాటు కారణంగా అస్సాంలో ఓటింగ్ జరగలేదు, ఇది గోహ్‌పూర్‌లో 535 మంది ఊచకోతగా దారి తీసింది. అంతేకాకుండా గోవా, డామన్ & డయ్యూ కేంద్రపాలిత ప్రాంతం గోవా, డామన్ & డయ్యూగా విభజించబడింది. గోవా తన 2 స్థానాలను నిలుపుకుంది, తరువాతి 1 స్థానాన్ని పొందింది. ఆ విధంగా మొత్తం లోక్‌సభ స్థానాలు 1 పెరిగి మొత్తం 543కి చేరుకున్నాయి. అస్సాం ఎప్పుడూ ఎన్నికలకు వెళ్లనందున, ఈ ఎన్నికల్లో పోటీ చేసిన మొత్తం స్థానాలు 529కి తగ్గాయి.
ఫలితాలు[మార్చు]
| ||||
|---|---|---|---|---|
| పార్టీ | ఓట్లు | % | సీట్లు | |
| భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ (ఇందిర) | 118,894,702 | 39.53 | 197 | |
| జనతాదళ్ | 53,518,521 | 17.79 | 143 | |
| భారతీయ జనతా పార్టీ | 34,171,477 | 11.36 | 85 | |
| కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్) | 19,691,309 | 6.55 | 33 | |
| తెలుగుదేశం పార్టీ | 9,909,728 | 3.29 | 2 | |
| కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 7,734,697 | 2.57 | 12 | |
| ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం | 7,196,099 | 2.39 | 0 | |
| బహుజన్ సమాజ్ పార్టీ | 6,213,390 | 2.07 | 3 | |
| ఆల్ ఇండియా అన్నా ద్రవిడ మున్నేట్ర కజగం | 4,518,649 | 1.50 | 11 | |
| జనతా పార్టీ | 3,029,743 | 1.01 | 0 | |
| శిరోమణి అకాలీదళ్ (సిమ్రంజిత్ సింగ్ మాన్) | 2,318,872 | 0.77 | 6 | |
| రివల్యూషనరీ సోషలిస్ట్ పార్టీ | 1,854,276 | 0.62 | 4 | |
| పట్టాలి మక్కల్ కట్చి | 1,561,371 | 0.52 | 0 | |
| దూరదర్శి పార్టీ | 1,338,566 | 0.45 | 0 | |
| ఆల్ ఇండియా ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ | 1,261,310 | 0.42 | 3 | |
| జార్ఖండ్ ముక్తి మోర్చా | 1,032,276 | 0.34 | 3 | |
| ఇండియన్ కాంగ్రెస్ (సోషలిస్ట్) - శరత్ చంద్ర సిన్హా | 978,377 | 0.33 | 1 | |
| ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్ | 974,234 | 0.32 | 2 | |
| ఇండియన్ పీపుల్స్ ఫ్రంట్ | 737,551 | 0.25 | 1 | |
| రైతులు & వర్కర్స్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 636,589 | 0.21 | 0 | |
| ఆల్ ఇండియా మజ్లిస్-ఇ-ఇత్తెహాదుల్ ముస్లిమీన్ | 617,376 | 0.21 | 1 | |
| లోక్ దళ్ (బహుగుణ) | 602,110 | 0.20 | 0 | |
| భారతీయ రిపబ్లికన్ పక్ష | 572,434 | 0.19 | 0 | |
| కర్ణాటక రాజ్య ర్యోటా సంఘం | 495,565 | 0.16 | 0 | |
| రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (ఖోబ్రగడే) | 468,615 | 0.16 | 0 | |
| గూర్ఖా నేషనల్ లిబరేషన్ ఫ్రంట్ | 435,070 | 0.14 | 1 | |
| శిరోమణి అకాలీదళ్ (బాదల్) | 427,609 | 0.14 | 0 | |
| జార్ఖండ్ దళ్ | 367,838 | 0.12 | 0 | |
| కేరళ కాంగ్రెస్ (ఎం) | 352,191 | 0.12 | 1 | |
| శివసేన | 339,426 | 0.11 | 1 | |
| మార్క్సిస్ట్ కో-ఆర్డినేషన్ కమిటీ | 247,013 | 0.08 | 1 | |
| నాగాలాండ్ పీపుల్స్ కౌన్సిల్ | 239,124 | 0.08 | 0 | |
| హిందూ మహాసభ | 217,514 | 0.07 | 1 | |
| మణిపూర్ పీపుల్స్ పార్టీ | 147,128 | 0.05 | 0 | |
| రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 129,300 | 0.04 | 0 | |
| హ్యూమనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 122,947 | 0.04 | 0 | |
| అఖిల భారత దళిత ముస్లిం మైనారిటీల సురక్ష మహాసంఘ్ | 120,159 | 0.04 | 0 | |
| మహారాష్ట్రవాది గోమంతక్ పార్టీ | 116,392 | 0.04 | 1 | |
| కుకీ జాతీయ అసెంబ్లీ | 108,085 | 0.04 | 0 | |
| శిరోమణి అకాలీదళ్ | 100,570 | 0.03 | 0 | |
| మార్క్సిస్ట్ కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (ఎస్ఎస్ శ్రీవాస్తవ) | 100,300 | 0.03 | 0 | |
| పీపుల్స్ పార్టీ ఆఫ్ అరుణాచల్ | 96,181 | 0.03 | 0 | |
| ఉత్తరప్రదేశ్ రిపబ్లికన్ పార్టీ | 91,740 | 0.03 | 0 | |
| సిక్కిం సంగ్రామ్ పరిషత్ | 91,608 | 0.03 | 1 | |
| ఆమ్రా బంగాలీ | 80,834 | 0.03 | 0 | |
| జమ్మూ & కాశ్మీర్ నేషనల్ కాన్ఫరెన్స్ | 71,194 | 0.02 | 3 | |
| మిజో నేషనల్ ఫ్రంట్ | 70,749 | 0.02 | 0 | |
| కేరళ కాంగ్రెస్ | 68,811 | 0.02 | 0 | |
| తరాసు మక్కల్ మందారం | 64,885 | 0.02 | 0 | |
| డెమోక్రటిక్ పార్టీ | 43,667 | 0.01 | 0 | |
| శోషిత్ సమాజ్ దళ్ | 42,282 | 0.01 | 0 | |
| ఉత్తరాఖండ్ క్రాంతి దళ్ | 39,465 | 0.01 | 0 | |
| కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్క్సిస్ట్-లెనినిస్ట్) | 38,937 | 0.01 | 0 | |
| ముస్లిం మజ్లిస్ ఉత్తర ప్రదేశ్ | 25,839 | 0.01 | 0 | |
| ప్రౌటిస్ట్ బ్లాక్ ఆఫ్ ఇండియా | 23,331 | 0.01 | 0 | |
| జమ్మూ & కాశ్మీర్ పాంథర్స్ పార్టీ | 22,625 | 0.01 | 0 | |
| భారతీయ జనసంఘ్ | 22,446 | 0.01 | 0 | |
| కర్ణాటక గణ పరిషత్ | 19,593 | 0.01 | 0 | |
| సోషలిస్ట్ పార్టీ (లోహియా) | 17,639 | 0.01 | 0 | |
| తమిళియర్ కజగం | 12,859 | 0.00 | 0 | |
| రైజింగ్ సన్ పార్టీ | 12,858 | 0.00 | 0 | |
| ఇండియన్ కాంగ్రెస్ (జె) త్రిఖా గ్రూప్ | 12,539 | 0.00 | 0 | |
| సోషలిస్టు పార్టీ | 12,430 | 0.00 | 0 | |
| సోషలిస్ట్ యూనిటీ సెంటర్ ఆఫ్ ఇండియా | 8,747 | 0.00 | 0 | |
| ఆల్ ఇండియా గరీబ్ కాంగ్రెస్ | 7,635 | 0.00 | 0 | |
| హల్ జార్ఖండ్ పార్టీ | 6,663 | 0.00 | 0 | |
| భాటియా కృషి ఉద్యోగ్ సంఘ్ | 5,895 | 0.00 | 0 | |
| లోక్ పార్టీ | 4,731 | 0.00 | 0 | |
| అఖిల్ భారతీయ గూర్ఖా లీగ్ (బుధిమాన్ గురుంగ్) | 4,426 | 0.00 | 0 | |
| శోషిత్ సమాజ్ పార్టీ | 3,756 | 0.00 | 0 | |
| సైంటిఫిక్ వైదిక్ రివల్యూషనరీ పార్టీ | 3,470 | 0.00 | 0 | |
| దేశీయ కర్షక పార్టీ | 3,059 | 0.00 | 0 | |
| అఖిల భారతీయ రామ్ రాజ్య పరిషత్ | 2,998 | 0.00 | 0 | |
| బరాత్ దేశం లేబర్ పార్టీ | 2,944 | 0.00 | 0 | |
| ప్రోగ్రెసివ్ హుల్ జార్ఖండ్ | 2,890 | 0.00 | 0 | |
| రిపబ్లికన్ ప్రెసిడియం పార్టీ | 2,791 | 0.00 | 0 | |
| వెస్ట్ ఒరిస్సా పీపుల్స్ ఫ్రంట్ | 2,682 | 0.00 | 0 | |
| పశ్చిమ బెంగాల్ సోషలిస్ట్ పార్టీ (బిమన్ మిత్ర) | 2,411 | 0.00 | 0 | |
| ఆల్ ఇండియా శిరోమణి బాబా జీవన్ సింగ్ మజ్బీ దళ్ | 2,368 | 0.00 | 0 | |
| అఖిల భారతీయ హిందుస్థానీ క్రాంతికారీ సమాజ్‌వాదీ పార్టీ | 2,263 | 0.00 | 0 | |
| గ్రీన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 2,142 | 0.00 | 0 | |
| అఖిల్ బారతీయ పిచ్ర వర్గ్ పార్టీ | 2,055 | 0.00 | 0 | |
| తమిళనాడు పీపుల్స్ వెల్ఫేర్ అసోసియేషన్ | 1,964 | 0.00 | 0 | |
| సదరమ్ రాజ్య పరిషత్ | 1,928 | 0.00 | 0 | |
| ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ (O) యాంటీ-మెర్జర్ గ్రూప్ | 1,735 | 0.00 | 0 | |
| గుజరాత్ జనతా పరిషత్ | 1,577 | 0.00 | 0 | |
| ఆల్ ఇండియా జస్టిస్ పార్టీ | 1,428 | 0.00 | 0 | |
| పీపుల్స్ డెమోక్రసీ ఆఫ్ ఇండియా | 1,392 | 0.00 | 0 | |
| పంజాబ్ పీపుల్స్ పార్టీ | 1,374 | 0.00 | 0 | |
| హిందుస్థాన్ జనతా పార్టీ | 1,361 | 0.00 | 0 | |
| భరత మక్కల్ కాంగ్రెస్ | 1,357 | 0.00 | 0 | |
| దక్కన్ కాంగ్రెస్ | 1,332 | 0.00 | 0 | |
| అఖిల భారతీయ లోక్ తాంత్రిక్ పార్టీ | 1,272 | 0.00 | 0 | |
| విజయ శక్తి | 1,093 | 0.00 | 0 | |
| భారతీయ లోక్తాంత్రిక్ మజ్దూర్ దళ్ | 1,035 | 0.00 | 0 | |
| పాండవ్ దళం | 918 | 0.00 | 0 | |
| నేషనల్ రిపబ్లికన్ పార్టీ | 839 | 0.00 | 0 | |
| భారతీయ లోక్తాంత్రిక్ మజ్దూర్ సంఘ్ | 703 | 0.00 | 0 | |
| మహాభారత్ పీపుల్స్ పార్టీ | 694 | 0.00 | 0 | |
| ఇండియన్ యూనియన్ ముస్లిం లీగ్ (IML) | 687 | 0.00 | 0 | |
| మణిపూర్ పీపుల్స్ కౌన్సిల్ | 677 | 0.00 | 0 | |
| విశాల్ భారత్ పరి | 621 | 0.00 | 0 | |
| రిపబ్లికన్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (గవై గ్రూప్) | 539 | 0.00 | 0 | |
| పంజాబ్ కైరోన్ దాల్ | 493 | 0.00 | 0 | |
| పీపుల్స్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 478 | 0.00 | 0 | |
| ఇండియన్ లేబర్ పార్టీ | 406 | 0.00 | 0 | |
| సోషలిస్ట్ లేబర్ లీగ్ | 391 | 0.00 | 0 | |
| భారతీయ క్రాంతికారి కిసాన్ సాంగ్ | 367 | 0.00 | 0 | |
| కామరాజ్ దేశీయ కాంగ్రెస్ | 322 | 0.00 | 0 | |
| పంజాబ్ నయా ఫ్రంట్ | 314 | 0.00 | 0 | |
| హిందూ శివసేన | 160 | 0.00 | 0 | |
| భారతీయ లోక్ కళ్యాణ్ దళ్ | 145 | 0.00 | 0 | |
| లేబర్ పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా | 99 | 0.00 | 0 | |
| స్వతంత్రులు | 15,793,781 | 5.25 | 12 | |
| నామినేట్ చేయబడిన ఆంగ్లో-ఇండియన్లు | 2 | |||
| మొత్తం | 300,776,423 | 100.00 | 531 | |
| చెల్లుబాటు అయ్యే ఓట్లు | 300,776,423 | 97.32 | ||
| చెల్లని/ఖాళీ ఓట్లు | 8,274,072 | 2.68 | ||
| మొత్తం ఓట్లు | 309,050,495 | 100.00 | ||
| నమోదైన ఓటర్లు/ఓటింగ్ శాతం | 498,906,129 | 61.95 | ||
| మూలం:ECI | ||||
అనంతర పరిణామాలు[మార్చు]
జనతాదళ్ అధ్యక్షుడిగా ఉన్న వి.పీ.సింగ్, బీజేపీ & సీపీఐ (ఎం) బయటి మద్దతుతో నేషనల్ ఫ్రంట్ ప్రభుత్వ నాయకుడిగా ఎంపికయ్యాడు.[3] 23 అక్టోబరు 1990న అయోధ్యలోని బాబ్రీ మసీదు ప్రదేశానికి వెళ్తున్న తన రామరథ యాత్రను ఆపడానికి సమస్తిపూర్‌లో అద్వానీని అరెస్టు చేసేందుకు బీహార్ ముఖ్యమంత్రి లాలూ ప్రసాద్ యాదవ్ తీసుకున్న చర్యకు సింగ్ మద్దతు ఇవ్వడంతో కూటమి విచ్ఛిన్నమైంది. ఈ సంఘటన తర్వాత బిజెపి సింగ్ ప్రభుత్వానికి తమ మద్దతును ఉపసంహరించుకుంది, దీని వలన వారు 7 నవంబర్ 1990న పార్లమెంటరీ విశ్వాసాన్ని కోల్పోయాడు.[4]
చంద్రశేఖర్ 64 మంది ఎంపీలతో జనతాదళ్ నుండి విడిపోయి 1990లో సమాజ్ వాదీ జనతా పార్టీని స్థాపించాడు. అతను కాంగ్రెస్(ఐ) నుండి బయటి మద్దతు పొంది భారతదేశ 9వ ప్రధానమంత్రి అయ్యాడు. రాజీవ్ గాంధీపై చంద్రశేఖర్ ప్రభుత్వం గూఢచర్యం చేస్తోందని ఆరోపిస్తూ కాంగ్రెస్ (ఐ) మద్దతు ఉపసంహరించుకోవడంతో 21 జూన్ 1991న రాజీనామా చేశాడు.
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "INDIA: Parliamentary elections Lok Sabha, 1989". Inter-Parliamentary Union. Archived from the original on 22 February 2017. Retrieved 26 April 2009.
- ↑ Krishna, India since Independence (2011), p. 349: 'The Rashtrapati Bhawan communiqué that evening was a commentary on the fractured nature of the mandate: "Since the Congress (I), elected to the Ninth Lok Sabha with the largest membership, has opted not to stake its claim for forming the Government, the President invited Mr. V. P. Singh, leader of the second largest party/group, namely the Janata Dal/National Front to form the Government and take a vote of confidence in the Lok Sabha within 30 days of his assuming office."'
- ↑ "V. P. Singh: Prime Minister of India who tried to improve the lot of the poor". The Independent. 19 December 2008. Archived from the original on 1 May 2022. Retrieved 6 October 2017.
- ↑ "India's Cabinet Falls as Premier Loses Confidence Vote, by 142–346, and Quits". The New York Times. 8 November 1990. Archived from the original on 11 July 2018. Retrieved 6 October 2017.
