లోక్సభ సభ్యుడు
| పార్లమెంటు సభ్యుడు | |
|---|---|
 | |
 | |
| విధం |
|
| స్థితి | అమలులో ఉంది |
| Abbreviation | ఎం.పి |
| సభ్యుడు | లోక్సభ |
| రిపోర్టు టు | స్పీకర్ |
| స్థానం | భారత పార్లమెంట్ |
| కాల వ్యవధి | 5 సంవత్సరాల కొకసారి |
| స్థిరమైన పరికరం | భారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 81 |
| నిర్మాణం | 1950 జనవరి 26 |
| జీతం | ₹1,00,000 (US$1,300) (incl. allowances) per month[1] |
.jpg)
లోక్‌సభలో పార్లమెంటు సభ్యుడు (సంక్షిప్తంగా:ఎంపీ) ఏదేని ఒక రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతానికి చెందిన లోక్సభ నియోజకవర్గానికి చెందిన భారత పార్లమెంటు దిగువ సభ ప్రతినిధి; లోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యులను వయోజన ఓటు హక్కు ఆధారంగా ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా ఎంపిక చేస్తారు. లోక్‌సభలో పార్లమెంటు సభ్యుల గరిష్ట అనుమతి బలం 550. ఇందులో రాష్ట్రాల లోని లోక్సభ నియోజకవర్గాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి గరిష్టంగా 530 మంది సభ్యులు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలకు చెందిన లోక్సభ నియోజకవర్గాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి గరిష్టంగా 20 మంది సభ్యులు ఉంటారు. (రెండిటికీ ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా ఎంపిక చేయబడతారు). 1952, 2020 మధ్య, ఆంగ్లో-ఇండియన్ కమ్యూనిటీ సభ్యులకు రెండు సీట్లు రిజర్వ్ చేయబడ్డాయి. లోక్‌సభలో ప్రస్తుతం ఎన్నికైన వారి సంఖ్య 543. లోక్‌సభలో మెజారిటీ ఉన్న పార్టీ లేదా పార్టీల కూటమి భారత ప్రధానమంత్రిని ఎన్నుకుంటుంది.[2] [3] [4]
చరిత్ర[మార్చు]
భారతదేశంలో పార్లమెంటు సభ్యునికి సమానమైన మొదటి ఉదాహరణ 1946 డిసెంబరు 9 నాటిది, భారతదేశానికి రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించే ఉద్దేశ్యంతో భారత రాజ్యాంగ సభ ఏర్పడిన రోజు. వయోజన ఓటు హక్కు ఆధారంగా ఎన్నుకోబడటానికి విరుద్ధంగా, భారత రాజ్యాంగ సభ పరోక్షంగా ఎన్నుకోబడిన ప్రతినిధులను కలిగి ఉంటుంది. రాజ్యసభ, లోక్సభ మధ్య వర్గీకరించలేద. ముస్లింలు, సిక్కులకు మైనారిటీలుగా ప్రత్యేక ప్రాతినిధ్యం కల్పించారు. స్వతంత్ర భారతదేశం కోసం రాజ్యాంగాన్ని రూపొందించడానికి భారత రాజ్యాంగ సభ 2 సంవత్సరాల, 11 నెలల, 18 రోజులు పట్టింది. అది 1949లో రద్దు చేయబడింది.[5]
26 జనవరి 1950న, భారత రాజ్యాంగం అమల్లోకి వచ్చింది. మొదటి సాధారణ ఎన్నికలు (కొత్త రాజ్యాంగం ప్రకారం) 1951-1952లో జరిగాయి.[6] 1వ లోక్సభ 1952 ఏప్రిల్ 17 స్థాపించబడింది. ఆ సమంయంలో 489 నియోజకవర్గాలను కలిగి ఉంది, తద్వారా భారతదేశంలో లోక్సభ పార్లమెంటుకు ఎన్నికైన సభ్యుల మొదటి సమూహం. [7] [8]
అర్హత ప్రమాణం[మార్చు]
ఒక వ్యక్తి లోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యుడు కావడానికి తగిన అర్హత సాధించడానికి ఈ కింది అన్ని షరతులను తప్పనిసరిగా సంతృప్తి పరచాలి.
- భారతదేశ పౌరుడిగా ఉండాలి.
- 25 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉండకూడదు.
- మంచి వ్యక్తిగా ఉండాలి
- రెండు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సంవత్సరాల జైలు శిక్షతో కోర్టు దోషిగా నిర్ధారించబడకూడదు
- భారతదేశంలోని ఏదైనా నియోజకవర్గానికి ఓటరు అయి ఉండాలి.
- గుర్తింపు పొందిన రాజకీయ పార్టీ అభ్యర్థి నామినేషన్ కోసం వారి నియోజకవర్గం నుండి ఒక ప్రతిపాదకుడు అవసరం.
- స్వతంత్ర అభ్యర్థికి పదిమంది ప్రతిపాదకులు అవసరం.
- అభ్యర్థులు ₹25,000 (US$310) ముందస్తు ధరావత్తుగా చెల్లించాలి.[9]
అనర్హత కారణాలు[మార్చు]
ఒక వ్యక్తి లోక్సభ సభ్యునిగా ఉండటానికి అనర్హుడవుతాడు;
- భారత ప్రభుత్వం (చట్టం ద్వారా భారత పార్లమెంటు అనుమతించిన కార్యాలయం కాకుండా) కింద ఏదైనా లాభదాయకమైన కార్యాలయాన్ని కలిగి ఉండకూడదు.
- తెలివి లేనివాడు.
- ఒక అధికారంగా దివాలా తీసినట్లు గుర్తింపు పొందిన వ్యక్తి.
- భారతదేశ పౌరుడిగా గుర్తింపు లేనందున
- భారత పార్లమెంటు చేసిన ఏ చట్టం ద్వారా అయినా అనర్హులైనవారు.
- ఫిరాయింపుల కారణంగా అనర్హులు.
- వివిధ సమూహాల మధ్య శత్రుత్వాన్ని ప్రోత్సహించినందుకు ఇతర విషయాలతోపాటు, దోషిగా నిర్ధారించబడినవారు .
- లంచం తీసుకున్న నేరానికి శిక్ష పడిన వ్యక్తులు.
- అంటరానితనం, వరకట్నం, లేదా సతి వంటి సామాజిక నేరాలను బోధించినందుకు, ఆచరించినందుకు శిక్షించబడినచో.
- ఒక నేరం కోసం దోషిగా నిర్ధారించబడి, రెండు సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ జైలు శిక్ష విధించబడిన పక్షంలో.
- అవినీతి కారణంగా లేదా రాష్ట్రానికి నమ్మకద్రోహం చేసినందుకు (ప్రభుత్వ సేవకుడి విషయంలో) తొలగించబడిన వ్యక్తులు. [4] [10]
పదవీకాలం[మార్చు]
లోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యుని పదవీకాలం దాని మొదటి సమావేశం తేదీ నుండి ఐదు సంవత్సరాలు. ఎమర్జెన్సీ సమయంలో, అయితే ఈ పదాన్ని భారత పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా ఒక సంవత్సరానికి మించకుండా పొడిగించవచ్చు. అత్యవసర పరిస్థితి ముగిసిన తర్వాత, పొడిగింపు ఆరునెలల వ్యవధి కంటే మించకూడదు.[11]
పార్లమెంటు సభ్యుల బాధ్యతలు[మార్చు]
లోక్సభ పార్లమెంటు సభ్యుల విస్తృత బాధ్యతలు;
- శాసన బాధ్యత: లోక్‌సభలో భారత చట్టాలను ఆమోదించడం.
- పర్యవేక్షణ బాధ్యత: కార్యనిర్వాహకుడు (అంటే ప్రభుత్వం) తన విధులను సంతృప్తికరంగా నిర్వర్తించేలా చూసుకోవడం.
- ప్రతినిధి బాధ్యత: భారత పార్లమెంటు (లోక్సభ)లో తమ నియోజకవర్గ ప్రజల అభిప్రాయాలకు, ఆకాంక్షలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడం.
- పర్స్ బాధ్యత శక్తి: ప్రభుత్వం ప్రతిపాదించిన ఆదాయాలు, వ్యయాలను ఆమోదించడం, పర్యవేక్షించడం.
- మంత్రి మండలిలో లేనివారితో పోలిస్తే, కేంద్ర మంత్రి మండలి, పార్లమెంటు సభ్యులు అయిన వారికి కార్యనిర్వాహక బాధ్యతలు అదనంగా ఉంటాయి.[10]
జీతం, అలవెన్సులు, అర్హతలు[మార్చు]
భారతదేశం తన 543 మంది లోక్సభ సభ్యులకు 2015లో జీతాలు, ఖర్చుల రూపంలో ₹176 కోట్లు (2023లో ₹266 కోట్లు లేదా US$33 మిలియన్‌లకు సమానం) లేదా కేవలం ₹2.7 లక్షలు (2023లో ₹4.1 లక్షలు లేదా US$5,100కి సమానం) మాజీ ఎంపీలపై ఆధారపడిన వారికి పెన్షన్‌లను చేర్చడంలో ప్రతి పార్లమెంటు సభ్యునికి నెలకు చెల్లించింది. లోక్సభ సభ్యుని జీతం, అలవెన్సులు, పెన్షన్ పార్లమెంటు సభ్యుల చట్టం, 1954 ద్వారా నిర్వహించబడుతుంది.ఈ చట్టం రాజ్యాంగ నిబంధనలకు అనుగుణంగా ఉంది, ఇక్కడ భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 106 పార్లమెంటులోని ఏ సభల సభ్యులు అయినా చట్టం ద్వారా పార్లమెంటు ద్వారా ఎప్పటికప్పుడు నిర్ణయించబడే జీతాలు, భత్యాలను పొందేందుకు అర్హులు.
జీతాలు, అలవెన్సులు, వైద్యం, హౌసింగ్, టెలిఫోన్ సౌకర్యాలు, రోజువారీ భత్యం మొదలైన సౌకర్యాలను నియంత్రించే నియమాలును, ఉభయ సభల (లోక్సభ, రాజ్యసభ) సంయుక్త కమిటీ చూసుకుంటుంది. భారత ప్రభుత్వంతో సంప్రదించిన తర్వాత ఎప్పటికప్పుడు కమిటీని ఏర్పాటు చేస్తారు.
సంఖ్యా బలం[మార్చు]
1949 భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 81 ప్రకారం,లోక్‌సభలో పార్లమెంటు సభ్యుల గరిష్ట సంఖ్యను 552గా పేర్కొంది. ప్రతి రాష్ట్రానికి కేటాయించిన సీట్ల సంఖ్య, రాష్ట్ర జనాభా మధ్య నిష్పత్తి, ఆచరణ సాధ్యమైనంత వరకు,అనుమతించబడిన గరిష్ట బలం నుండి, అన్ని రాష్ట్రాలకు ఒకే విధంగా ఉండే విధంగా పార్లమెంటు సభ్యుల సంఖ్య రాష్ట్రాల మధ్య నిర్ణయించబడింది.[12]
- భారత రాష్ట్రాల్లోని ప్రాదేశిక నియోజకవర్గాల నుండి ప్రత్యక్ష ఎన్నికల ద్వారా 530 మంది సభ్యులకు మించకూడదు.
- కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలకు ప్రాతినిధ్యం వహించడానికి 20 మంది సభ్యులకు మించకూడదు, భారత పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా అందించబడే విధంగా ఎంపిక చేయబడుతుంది.
- మొత్తం అనుమతించబడిన గరిష్ట బలం 550 మంది సభ్యులు. [2] [3]
లోక్సభ సభ్యులు[మార్చు]
2019 ఏప్రిల్-మే మాసాలలో జరిగిన భారత సాధారణ ఎన్నికలలో భారత పార్లమెంటు దిగువసభ (లోక్సభ) సభ్యులు ఎన్నికయ్యారు. 17వ లోక్సభ మొత్తం బలం 544 మంది సభ్యులు, అప్పుడు ఆమోదించబడిన బలం 552 మంది సభ్యులు. [13]
నియోజకవర్గాల సంఖ్య: 1951–2019[మార్చు]
1951లో ప్రారంభమయ్యే ప్రతి ఎన్నికల సంవత్సరంలో లోక్‌సభలోని నియోజకవర్గాల సంఖ్య వివరాలను తెలిపే జాబితాను కింద చూడవచ్చు. సంఖ్యలలో ఆంగ్లో-ఇండియన్ వర్గానికి చెందిన రెండు స్థానాలు లేవు, ఆ వ్యక్తులను భారత రాష్ట్రపతి నామినేట్ చేస్తారు.
| వ.సంఖ్య | లోక్సభ | తేదీ | నియోజవర్గాలు |
|---|---|---|---|
| 1 | 1వ లోక్సభ | 1951 ఏప్రిల్ | 488 |
| 2 | 2వ లోకసభ | 1957 ఏప్రిల్ | 494 |
| 3 | 3వ లోక్సభ | 1962 ఏప్రిల్ | 494 |
| 4 | 4వ లోకసభ | 1967 మార్చి | 520 |
| 5 | 5వ లోకసభ | 1971 మార్చి | 518 |
| 6 | 6వ లోక్సభ | 1977 మార్చి | 542 |
| 7 | 7వ లోక్సభ | 1980 జనవరి | 542 |
| 8 | 8వ లోక్సభ | 1984 డిసెంబరు | 541 |
| 9 | 9వ లోక్సభ | 1989 డిసెంబరు | 529 |
| 10 | 10వ లోక్సభ | 1991 జూన్ | 534 |
| 11 | 11వ లోక్సభ | 1996 మే | 543 |
| 12 | 12వ లోక్సభ | 1998 మార్చి | 543 |
| 13 | 13వ లోక్సభ | 1999 అక్టోబరు | 543 |
| 14 | 14వ లోక్సభ | 2004 మే | 543 |
| 15 | 15వ లోక్సభ | 2009 మే | 543 |
| 16 | 16వ లోక్సభ | 2014 మే | 543 |
| 17 | 17వ లోక్సభ | 2019 మే | 543 |
ఆంగ్లో-ఇండియన్ రిజర్వేషన్[మార్చు]
2020 జనవరిలో, 104వ రాజ్యాంగ సవరణ చట్టం, 2019 గా అమలులోకి వచ్చినప్పుడు, 2019, 126వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు ద్వారా భారతదేశ పార్లమెంటు, రాష్ట్ర శాసనసభలలో ఆంగ్లో-ఇండియన్ రిజర్వు స్థానాలు నిలిపివేయబడ్డాయి. [14] [15] దాని ఫలితంగా లోక్‌సభలో గరిష్టంగా అనుమతించిన బలం 552 నుంచి 550కి తగ్గింది.
ఇవి కూడ చూడు[మార్చు]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ "Salaries, allowances and facilities to Members" (PDF). Lok Sabha website. Archived from the original (PDF) on 23 August 2016. Retrieved 15 August 2016.
- ↑ 2.0 2.1 "Lok Sabha". Lok Sabha. Archived from the original on 11 October 2007. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ 3.0 3.1 "Lok Sabha, House of people". Parliament of India. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ 4.0 4.1 "Members of Parliament (Lok Sabha and Rajya Sabha)". elections.in. Archived from the original on 2 December 2013. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "History of Indian Parliament Elections (Lok Sabha)". factly.in. Archived from the original on 16 September 2016. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "Our Parliament". Parliament of India website. Archived from the original on 17 May 2011. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "1951 election" (PDF). Election Commission of India website. Archived from the original (PDF) on 8 October 2014. Retrieved 19 August 2016.
- ↑ "Statistical Report On General Elections, 1951" (PDF). Election Commission of India website. Archived from the original (PDF) on 4 April 2014. Retrieved 20 August 2016.
- ↑ "Contesting for Elections". Election Commission of India (in Indian English). Archived from the original on 27 May 2019. Retrieved 27 May 2019.
- ↑ 10.0 10.1 "The Indian Parliament". prsindia.org. Archived from the original on 10 June 2018. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "Lok Sabha term". Government of India website. Archived from the original on 18 August 2016. Retrieved 16 July 2016.
- ↑ "Lok Sabha: House of the People". Parliament of India website. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 30 August 2016.
- ↑ "Notification by Election Commission" (PDF). Archived from the original (PDF) on 30 June 2014. Retrieved 15 August 2016.
- ↑ "Anglo Indian Representation To Lok Sabha, State Assemblies Done Away; SC-ST Reservation Extended For 10 Years: Constitution (104th Amendment) Act To Come Into Force On 25th Jan" (PDF). egazette.nic.in. Archived (PDF) from the original on 27 January 2020. Retrieved 25 January 2020.
- ↑ "Anglo Indian Members of Parliament (MPs) of India – Powers, Salary, Eligibility, Term". www.elections.in. Archived from the original on 25 November 2020. Retrieved 8 September 2020.