లోక్‌సభ స్పీకర్

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
స్పీకర్ లోకసభ
Lok Sabhā Adhyakṣa
Incumbent
ఓం బిర్లా

since 2019 జూన్ 19
లోకసభ
విధంది హానర్ (అధికారిక)
మిస్టర్. స్పీకర్ (అనధికారిక)
సభ్యుడులోకసభ
రిపోర్టు టుభారత పార్లమెంటు
అధికారిక నివాసం20, అక్బర్ రోడ్, న్యూ ఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం [1]
స్థానం16, పార్లమెంట్ హౌస్, సంసద్ మార్గ్, న్యూఢిల్లీ, ఢిల్లీ, భారతదేశం
నియామకంలోకసభ సభ్యుడు
కాల వ్యవధిలోక్‌సభ జీవిత కాలంలో (గరిష్టంగా ఐదు  సంవత్సరాలు)
స్థిరమైన పరికరంభారత రాజ్యాంగం ఆర్టికల్ 93
అగ్రగామిభారత రాజ్యాంగ సభ అధ్యక్షుడు
ప్రారంభ హోల్డర్ గణేష్ వాసుదేవ్ మావలంకర్ (1952–1956)
నిర్మాణం1952 మే 15
ఉపలోక్ సభ డిప్యూటీ స్పీకర్
జీతం నెలకు 3.5 లక్షలు (భత్యాలు మినహా)

లోకసభ స్పీకరు, భారత పార్లమెంటు దిగువ సభకు (లోక్‌సభ) అధిపతిగా ఉండి, సభాకార్యక్రమాలపై నియంత్రణాధికారం కలిగిఉంటాడు. లోక్‌సభ సభ్యులు తమలో ఒకరిని స్పీకర్‌గా ఎన్నుకుంటారు. స్పీకర్‌కు సహాయంగా ఒక డిప్యూటీ స్పీకర్‌ను ఎన్నుకుంటారు. సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత సభ్యుల ప్రమాణ స్వీకారంతో లోక్‌సభ ఏర్పాటు అవుతుంది. ప్రమాణ స్వీకార కార్యక్రమ నిర్వహణకు ఒక తాత్కాలిక స్పీకరును, సభ్యులు తమలో ఒకరిని ఎంచుకుంటారు. సాధారణంగా అనుభవజ్ఞుడైన సభ్యుడిని ఎంచుకోవడం రివాజు. ఇలా ఎన్నుకున్న స్పీకర్ ను ప్రోటెం స్పీకరు అంటారు. తరువాత స్పీకరు ఎన్నిక జరుగుతుంది. ఆపై, సభా నిర్వహణ బాధ్యత పూర్తిగా స్పీకరుకు ఉంటుంది. సభానిర్వహణ కొరకు వివిధ నిబంధనలు ఏర్పాటయ్యాయి. సభ్యుల ప్రవర్తనను నిర్దేశిస్తూ ప్రవర్తనా నియమావళి ఉంది. వివిధ అంశాలకు సమయం కేటాయింపు కొరకు బిజినెస్ ఎడ్వైజరీ కౌన్సిల్ ఉంటుంది.

స్పీకర్ అధికారాలు , విధులు[మార్చు]

లోక్‌సభ స్పీకర్ లోక్ సభ అత్యున్నత అధికారి. లోక్ సభ పనులను నిర్వహిస్తారు. బిల్లును ద్రవ్య బిల్లు అని నిర్ణయించే అధికారముంది. లోకసభ క్రమశిక్షణను హూందాతనాన్ని నిర్వహిస్తారు. సభ్యుని ప్రవర్తన సరిగాలేకుంటే వారిని సభనుండి బహిష్కరించవచ్చు. అవిశ్వాస తీర్మానం, వాయిదా తీర్మానం, అభిశంసన తీర్మానం, నిబంధనల ప్రకారం శ్రద్ధ నోటీసును పిలవడం వంటి వివిధ రకాల చర్చలను, తీర్మానాలను అనుమతిస్తారు. సమావేశపు కార్యక్రమం స్పీకర్ నిర్ణయిస్తారు. స్పీకర్ ఎన్నిక తేదీని రాష్ట్రపతి నిర్ణయిస్తారు. సభలో సభ్యులు అన్ని వ్యాఖ్యలు, ప్రసంగాలు స్పీకర్‌ను ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తారు. భారత పార్లమెంటు ఉభయ సభల ఉమ్మడి సమావేశానికి స్పీకర్ అధ్యక్షత వహిస్తాడు. రాజ్యసభ లో స్పీకర్ స్థానంలో వ్యక్తిని చైర్‌పర్సన్ గా పిలుస్తారు. భారత ఉపరాష్ట్రపతి, రాజ్యసభకు చైర్‌పర్సన్ గా వ్యవహరిస్తాడు. ప్రాధాన్యత ప్రకారం , లోకసభ స్పీకర్, భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తితో పాటు ఆరో స్థానంలో ఉన్నాడు. స్పీకర్ సభకు జవాబుదారీగా ఉంటాడు. మెజారిటీ సభ్యులు ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా స్పీకర్, ఉప స్పీకర్ ఇద్దరినీ తొలగించవచ్చు. లోక్‌సభ స్పీకర్‌ను రాష్ట్రపతి నామినేషన్ ప్రాతిపదికన ఎన్నుకోవచ్చు. ఆమోదించిన అన్ని బిల్లులు రాజ్యసభ పరిశీలనకు పంపే ముందు స్పీకర్ సంతకం అవసరం ఉంటుంది.

స్పీకర్ తొలగింపు[మార్చు]

స్పీకర్ ఆర్టికల్ 94, 96 ప్రకారం హౌస్ యొక్క సమర్థవంతమైన మెజారిటీ ఆమోదించిన తీర్మానం ద్వారా లోక్ సభ స్పీకర్ ను తొలగించవచ్చు.స్పీకర్ కూడా సెక్షన్ల కింద లోక్ సభ సభ్యుడు 7 రిప్రజెంటేషన్, 8 అనర్హతకు పొందడానికి తొలగించబడుతుంది చట్టం, 1951 ఈ వ్యాసాలు రాజ్యాంగంలోని 110 లో ఇచ్చిన నిర్వచనంతో డబ్బు బిల్లు అస్థిరమైన వంటి బిల్లులోని స్పీకర్ తప్పు సర్టిఫికేషన్ నుండి ఉత్పన్నమవుతాయి. కోర్టులు డబ్బు బిల్లులోని తప్పు ధ్రువీకరణ కోసం స్పీకర్ రాజ్యాంగ విరుద్ధంగా చట్టం సమర్థించేలా, అది విభాగం 8కె క్రింద స్పీకర్ లోక్ సభ సభ్యత్వానికి అనర్హత వర్తిస్తుంది. ఇది నేషనల్ హానర్ యాక్ట్, 1971 వరకు చిహ్నాలకు అవమానాలు నిరోధించే క్రింద దోషిగా అర్హమైన 1951 ప్రాతినిధ్య రాజ్యాంగం చట్టానికి లోబడి ఉంటుంది.

తాత్కాలికాధికార (ఫ్రొటెం) స్పీకర్[మార్చు]

ఒక సాధారణ ఎన్నికల, ఒక కొత్త ప్రభుత్వం ఏర్పడిన తరువాత, శాసన విభాగం తయారుచేసిన సీనియర్ లోకసభ సభ్యుల జాబితా ఒక తాత్కాలికాధికారం స్పీకర్ ఎంపిక చేసిన పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల మంత్రికి సమర్పించబడుతుంది.అపాయింట్మెంట్ అధికారం అధ్యక్షుడు ఉంటుంది.ఎన్నికల తరువాత మొదటి సమావేశంలో పార్లమెంట్ సభ్యులు ఎంపిక చేసిన ఫ్రొటెం స్పీకర్ కింద నిర్వహించబడుతుంది.ఆ సమావేశంలో స్పీకర్, డిప్యూటీ స్పీకర్ ఎన్నిక జరుగుతుంది.

మహిళా స్పీకర్లు[మార్చు]

మీరా కుమార్ తర్వాత, 16 వ లోక్ సభ స్పీకరైన సుమిత్రా మహాజన్ 2వ మహిళా లోక్‌సభ స్పీకర్ గా ఆమె విధులు నిర్వహించారు.

ప్రస్తుత లోకసభ స్పీకరు[మార్చు]

ప్రస్తుత 17 లోక్‌సభ స్పీకరుగా భారతీయ జనతా పార్టీ తరపున ఓం బిర్లా ఉన్నాడు.

లోకసభ స్పీకర్ల జాబితా[మార్చు]

ఈ క్రిందివారు లోకసభ స్పీకర్లుగా పనిచేసారు.[2]

అం పేరు చిత్రం వ్యవధి పార్టి కూటమి
1 గణేశ్ వాసుదేవ్ మావలన్ కర్ 1952 మే 15 - 1956 ఫిబ్రవరి 27 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
2 మాడభూషి అనంతశయనం అయ్యంగార్ 1956 మార్చి 8 - 1962 ఏప్రిల్ 16 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
3 సర్దార్ హుకమ్ సింగ్ 1962 ఏప్రిల్ 17 - 1967 మార్చి 16 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
4 నీలం సంజీవరెడ్డి 1967 మార్చి 17 - 1969 జూలై 19 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
5 జి. యస్. ధిల్లొన్ 1969 ఆగస్టు 8 - 1975 డిసెంబరు 1 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
6 బలి రామ్ భగత్ 1976 జనవరి 15 - 1977 మార్చి 25 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
4 నీలం సంజీవరెడ్డి 1977 మార్చి 26 - 1977 జూలై 13 జనతా పార్టీ జనతా పార్టీ+
7 కె. యస్. హెగ్డే జులై 21, 1977 - 1980 జనవరి 21 జనతా పార్టీ జనతా పార్టీ+
8 బలరామ్ జక్కర్ 1980 జనవరి 22 - 1989 డిసెంబరు 18 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
9 రబి రే 1989 డిసెంబరు 19 - 1991 జూలై 9 జనతాదళ్ నేషనల్ ఫ్రంట్
10 శివరాజ్ పాటిల్ జులై 10, 1991 - 1996 మే 22 కాంగ్రెస్ భారత జాతీయ కాంగ్రేసు+
11 పి. ఏ. సంగ్మా 1996 మే 25 - 1998 మార్చి 23 కాంగ్రెస్ యునైటెడ్ ఫ్రంట్
12 గంటి మోహనచంద్ర బాలయోగి 1998 మార్చి 24 - 2002 మార్చి 3 తె.దే.పా నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలియన్స్
13 మనోహర్ జోషి 2002 మే 10 - 2004 జూన్ 2 శివ సేన నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలియన్స్
14 సోమనాథ్ ఛటర్జీ 2004 జూన్ 4 - 2009 మే 30 సిపిఐ(ఎం) యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్
15 మీరా కుమార్ 2009 మే 30 - 2014 జూన్ 2 కాంగ్రెస్ యునైటెడ్ ప్రోగ్రెసివ్ అలయన్స్
16 సుమిత్ర మహాజన్ 2014 జూన్ 6 -2019 జూన్ 17 భాజపా నేషనల్ డెమోక్రటిక్ అలియన్స్
17 ఓం బిర్లా 2019 జూన్ 19 నుండి ప్రస్తుతం భాజపా భాజపా భాజపా+

మూలాలు[మార్చు]

  1. "Members : Lok Sabha". 164.100.47.194. Retrieved 10 April 2021.
  2. "The Office of Speaker Lok Sabha". speakerloksabha.nic.in. Retrieved 2021-11-01.

బాహ్య లంకెలు[మార్చు]