అశోక చక్రవర్తి (బ్రహ్మి: 𑀅𑀲𑁄𑀓, అశోకా[5]) ; (సా.శ.పూ.304–సా.శ.పూ.232) మౌర్య రాజవంశ చక్రవర్తి. ఆయన దాదాపు భారత ఉపఖండాన్నంతా సా.శ.పూ. 268 నుండి 232 వరకు పరిపాలించాడు.[6][7] అశోకుడు మౌర్య రాజవంశం వ్యవస్థాపకుడైన చంద్రగుప్త మౌర్య మనవడు. అనేక సైనిక దండయాత్రలతో అశోకుడు పశ్చిమాన ప్రస్తుత ఆఫ్ఘనిస్తాన్, పర్షియా పశ్చిమ ప్రాంతాల నుండి తూర్పున బెంగాల్, అస్సాంల వరకు దక్షిణాన మైసూరు వరకు దాదాపు దక్షిణ ఆసియా మొత్తాన్ని పరిపాలించాడు. ఇది ప్రస్తుత తమిళనాడు కర్ణాటక, కేరళలోని కొన్ని ప్రాంతాలు మినహా మొత్తం భారత ఉపఖండం అంతటా విస్తరించింది. సామ్రాజ్యం రాజధాని పాటలీపుత్ర (మగధలో, ప్రస్తుత పాట్నా), తక్షశిల, ఉజ్జయిని వద్ద ప్రాంతీయ రాజధానులు ఉన్నాయి. కళింగ యుద్ధం తరువాత శాంతి కాముకుడై బౌద్ధ మతాన్ని అవలంబించడమే కాకుండా పురాతన ఆసియా అంతటా బౌద్ధమతం వ్యాప్తికి విశేష కృషి చేశాడు. ఈయన పరిపాలనలో రాజ్యం చాలా సుభిక్షంగా ఉండేదనీ ప్రజలు సుఖశాంతులతో వర్ధిల్లే వారని చరిత్ర చెపుతోంది.
కళింగ (ఆధునిక ఒడిశా) రాష్ట్రానికి వ్యతిరేకంగా విధ్వంసక యుద్ధం చేసి[8] క్రీ.పూ 260 లో విజయం సాధించాడు.[9] క్రీ.పూ 263 లో ఆయన బౌద్ధమతం స్వీకరించాడు.[8] అసంఖ్యాక మరణాల (1,00,000 మంది మరణించడం, 1,00,500 మంది నిరాశ్రయులు కావడం) తరువాత లభించిన విజయం పట్ల విరక్తి పెంచుకున్నాడు.[10] అశోక స్తంభాలు, శాసనాలు, శ్రీలంక - మధ్య ఆసియాకు బౌద్ధ సన్యాసులను పంపినందుకు, గౌతమ బుద్ధుని జీవితంలో అనేక ముఖ్యమైన సంఘటనలను గుర్తించే ప్రదేశాలలో స్మారక కట్టడాలను స్థాపించినందుకు ఆయన జ్ఞాపకం పదిలంగా ఉంది.[11]
అశోకుని శాసనాలతో పాటు, అతని జీవిత చరిత్ర సమాచారాన్ని 2 వ శతాబ్దం రచించబడిన అశోకవదన ("దివ్యవదానంలోని ఒక భాగం" "అశోక కథనం"), శ్రీలంక గ్రంథాలు మహావంశ ("గ్రేట్ క్రానికల్" వంటి శతాబ్దాల తరువాత వ్రాసిన ఇతిహాసాలపై ఆధారపడుతుంది. ") అందిస్తున్నాయి. అశోక లయన్ కాపిటల్ భారతదేశ చిహ్నంగా ఉంది. అతని సంస్కృత పేరు "అశోకా" అంటే "నొప్పిలేకుండా, దుఃఖం లేకుండా" ( అ అంటే లేని, శోక" బాధ"). అతని శాసనాలలో ఆయనను దేవనాంప్రియా (పాలి దేవనాస్పియా లేదా "దేవతల ప్రియమైనవారు"), ప్రియదర్శన్ (పాలి ప్రియాదాస లేదా "ప్రతి ఒక్కరినీ ఆప్యాయంగా గౌరవించేవాడు") అని పిలుస్తారు. సారకా అసోకా చెట్టు, లేదా "అశోక చెట్టు"తో అతని పేరు సంబంధం పట్ల ఆయనకున్న అభిమానం కూడా అశోకవదనలో ప్రస్తావించబడింది. ది అవుట్లైన్ ఆఫ్ హిస్టరీలో, హెచ్.జి. వెల్స్ ఇలా వ్రాశాడు. "చరిత్ర స్తంభాలను, ఘనత, దయ, ప్రశాంతత, రాజ ఉన్నత కలిగి ఉన్న పదివేల మంది రాజుల పేర్ల మధ్య, అశోకుడి పేరు ఏకైక నక్షత్రంగా ప్రకాశిస్తుంది.[12]
అశోకుడి గురించిన చాలా సమాచారం ప్రధానంగా కొద్దిపాటి బౌద్ధమతానికి సంబంధించిన మూలాల నుంచి లభ్యమైనదే. ప్రత్యేకించి 2వ శతాబ్దంలో సంస్కృతంలో రాయబడిన అశోకవదనం,, పాళీ భాషలో రాయబడిన దీప వంశం, మహావంశం అనే శ్రీలంకకు చెందిన గ్రంథాలలో ఇప్పుటి వరకు అశోకుని గురించి తెలిసిన సమాచారం అందుబాటులో ఉంది. మిగతా సమాచారం అశోకుడు రాయించిన శాసనాల నుండి లభ్యమవుతున్నది.
అశోకుని తల్లి సుభద్ర లేక సుభద్రాంగి.వృత్తాంత '''శాంతిసామ్రాట్టు ''' ద్వితీయ తృతీయ కాండముల ఉంది. నేపాళ బౌద్ధవాజ్మయ చరిత్రమున అశోకుని తల్లి వృత్తాంతము ఈ రీతిగా కలదు: పాటలీపుత్రమును బిందుసారుడు పరిపాలన చేయుచున్న కాలమున ఒక పేదబ్రాహ్మణుడు భిక్షాటన చేయుచూ జీవించుచుండెను. అతనికి ఒక్కర్తి కూతురు. ఆమె చక్కని చుక్క.ఒకనాడా బాలిక ఆడుకొనుచుండగా సోదెగత్తె ఒకతివచ్చి, ఆపిల్లను చూచి నీవురాజును పెండ్లాడి రాణివి కాగలవు అన్నది. ఏదో వేళాకోళముగా భావించి ఆబాలిక ఊరకుండేను. కానీ అప్పుడే వీధిలోకి వెళ్ళి తిరిగివచ్చిన తండ్రి చెవిని యామాటలు పడినవి. చోదికత్తే చెప్పిన మాటలు చోద్యాలు కావు. నిజమై ఉండును అని భావించి ఆతని మనస్సులో మెదిలెను.ఆమెకు యవ్వనము రాగానే తండ్రి రాజుగారి అంతఃపురానికి ఆమెను తోడ్కొని వెళ్ళినాడు.ఆసమయములో రాణీగారికీ కొంతమంది అనుచరులు కావలసి ఉండెను.వెంటనే ఆమెను తన సహచర వర్గములో ఒకర్తెగా తీసికొన్నారు.తండ్రి ఇంటికి వచ్చాడు.
అంతః పురములో స్త్రీలమధ్యలో ఉన్నప్పటికీ ఆమె అందము, చందము అందరును అసూయ కల్పించెను. ఆమెను ఏరీతిగా నైననూ రాజుగారి దృష్టి పధములో నుండి తప్పించుటకు ప్రయత్నించారు.ఆమెకు హీనమైన పనులను వినియోగించెడివారు.వానిని ఆమె యోర్పుతో నిర్వహించెడిది. మృగచర్మములపై రోమములను నిర్మూలించు పని నిచ్చారు. అదియు ఆమె చేసింది. ఆపై ఆమెకు అంతః పురములో కల కొజ్జాలకు మంగలి పని చేయమని పురమాయించారు. ఇంతలో ఒకరోజు రాజుగారి ఖాసా మంగలి రాలేదు. రాజుగారు అత్యవసరముగా కార్యము మీద ఆవశ్యకముగా వెళ్ళవలసి ఉండెడిది. ఇంకా మంగలి రాలేదేమి? అని రాజుగారు చికాకు పడుచున్నప్పుడు ఒక పరిచారిక వచ్చి మంగలి పని వచ్చిన ఒక దాసి అంతః పురమున కలదు అని మనవి చేసింది. రాజు గారామెను రమ్మనినారు.ఆమె భయపడుచు వచ్చి భయపడుచు నమస్కరించినది, కాని రాజుగారి ప్రసన్న గంభీరమైన మొహమును చూడగానే ఆమె భయము పోయినదట. రాజు గారు ఆమెను చూచి మొగవారు చేయు పని నీవు చేయగలవా అని ప్రశ్నించిరి. అవసరాన్ని బట్టి ఆవిద్య నేర్చుకోవాలిసి వచ్చినది ప్రభూ! మీరు అనుగ్రహిస్తే చేచి చూపుతాను అను ఆమె ప్రత్యుత్తరమిచ్చింది. సరే అన్నారు రాజుగారు. క్షారము చేయడము ప్రారంభించేసరికి రాజుగారికి కొంచెము నిద్రవచ్చింది. ఆనిద్రకు ఏమాత్రమూ భంగము కలుగకుండా ఆమె పని ముగించింది. చంద్రబింబమువలె ముఖము ప్రకాశించింది. అటుపై రాజుగారు చాలా సంతోషించి కావలసినది కోరుకోమన్నారు. తప్పక ఇత్తునని మాట ఇచ్చిరట. ఆమె రాజుగారినే భర్తగా కోరినది. నీవి హీనజాతిస్త్రీవి నేనెట్లా పెండ్లాడుదును అని రాజుగారు చెప్పినారు.నేను బ్రాహ్మణజాతి స్త్రీని అని జరిగిన కథ యంతయూ యేకరువు పెట్టినది. అప్పుడు రాజుగారు ఆమెను దేవేరిగా అంగీకరించిరట. ఆమెకు పుట్టినవాడే అశోక చక్రవర్తి యట. ఈ రెండు కథలు The Nepalese Buddistic Literature అని గ్రంథమున తెలుపబడినవి. ఈ గ్రంథము సా.శ.1882 లో అచ్చూయినది.
అశోకుడు మౌర్య చక్రవర్తి బిందుసారుడు (ధర్మ), సుభద్రంగి లకు జన్మించాడు.[13] ఆయన మౌర్య రాజవంశం స్థాపకుడు చంద్రగుప్త మౌర్యుని మనవడు. చంద్రగుప్తుడు చాణక్యుడి సలహాతో ప్రాచీన భారతదేశంలో అతిపెద్ద సామ్రాజ్యాలలో ఒకదాన్ని నిర్మించాడు.
[14][15][16] రోమను చరిత్రకారుడు అప్పీయను అభిప్రాయం ఆధారంగా చంద్రగుప్తుడు సెలూకసుతో "వైవాహిక కూటమి" చేసుకున్నాడు; అందువలన అశోకునికి సెలూసిదు గ్రీక్ నానమ్మ వుండే అవకాశం ఉందని కొందరు చరిత్రకారులు భావిస్తున్నారు.[17][18] భారతీయ పురాణ మూలం అయిన భవష్య పురాణం ప్రతిసర్గ పర్వం చంద్రగుప్తుడి వివాహం గ్రీకు ("యవన") యువరాణి, సెలూకసు కుమార్తెను గురించి కూడా వివరించింది.[19][20] మౌర్య అంతఃపురంలోని అనేక మంది భార్యలలో ఒకరైన సెలూసిదు యువరాణికి పిల్లలు ఉన్నారా అని చూపించడానికి ఎటువంటి ఆధారాలు లేనప్పటికీ బిందుసారకు జన్మవివరాలు అస్పష్టంగా ఉన్నాయి.[21]
ప్రాచీన బౌద్ధ, హిందూ, జైన గ్రంథాలు వివిధ జీవిత చరిత్రలను అందిస్తాయి. అతని తల్లి రాణి సుభద్రంగి అని అవదాన గ్రంథం పేర్కొన్నది. అశోకవదన అభిప్రాయం ఆధారంగా ఆమె చంపా నగరానికి చెందిన బ్రాహ్మణుడి కుమార్తె.[22][23] ఆమె అతనికి అశోక అనే పేరు పెట్టారు. అంటే "దుఃఖం లేనిది". దివ్యవదానా ఇలాంటి కథను చెబుతుంది. కాని రాణి పేరును జనపదకల్యాణ అని ఇస్తుంది.[24][25] అశోకుడికి చాలా మంది పెద్ద తోబుట్టువుల బృందం ఉంది. వీరందరూ అతని తండ్రి బిందుసారుడి ఇతర భార్యల కుమారులు, ఆయన సోదరులు. అశోకుడికి రాజ సైనిక శిక్షణ ఇవ్వబడింది.[26]
దుష్ట మంత్రుల కార్యకలాపాల కారణంగా అశోకుడు తిరుగుబాటును అణిచివేస్తున్నట్లు బౌద్ధ గ్రంథం దివ్యావదానం వివరిస్తుంది. ఇది బిందుసారుడి కాలంలో జరిగిన సంఘటన కావచ్చు. బిందుసారుడు ముఖ్య సలహాదారు అయిన చాణక్యుడు 16 పట్టణాల ప్రభువులను, రాజులను నాశనం చేసి తూర్పు, పశ్చిమ సముద్రాల మధ్య ఉన్న అన్ని భూభాగాలకు తనను తాను యజమానిగా చేసుకున్నాడని తారనాథ వృత్తాంతం పేర్కొంది. కొంతమంది చరిత్రకారులు దీనిని బిందుసారుడు దక్కనును జయించటానికి సూచనగా భావిస్తారు, మరికొందరు దీనిని తిరుగుబాటును అణచివేసేదిగా భావిస్తారు.[22]
ఉజ్జయినీ రాజప్రతినిధి
దీని తరువాత అశోకుడిని మాల్వా రాజధాని ఉజ్జయిని రాజప్రతినిధిగా నియమించారు.[22] మధ్యప్రదేశ్ " సరు మారు "లో లభించిన ఒక స్మారక శాసనం అవివాహిత యువరాజుగా ఉన్నప్పుడు పియాదాసి (అశోక తన శాసనాల్లో ఉపయోగించిన గౌరవప్రదమైన పేరు) సందర్శన గురించి ప్రస్తావించింది.[27][28] ఈ శాసనం మధ్యప్రదేశ్ యువకుడిగా అశోకుడి ఉనికిని, ఆయన అక్కడ ఉన్నప్పుడు ఆయన స్థితిని నిర్ధారిస్తుంది.[29]
అశోకుడి సరుమారు, మద్యప్రదేశ్ శిలాశాసనం.
అనువాదం (తెలుగు)
అనువాదం
అనువాదం (బ్రాహ్మి లిపి)
శిలాశాసనం (బ్రాహ్మి లిపిలో ప్రాకృతం)
(ఇప్పుడు పవిత్రమైన తరువాత) "పియాదాసి" అని పిలువబడే రాజు, (ఒకసారి) ఆనంద పర్యటన కోసం ఈ ప్రదేశానికి వచ్చాడు (పాలక) యువరాజు, తన పెళ్లి కాని భార్యతో కలిసి నివసిస్తున్నాడు.
—అశోకుడి సారు మారు సందర్శన స్మారక శాసనం. ఫాకు చేత అనువదించబడింది.[29]
క్రీస్తుపూర్వం 272 లో బిందుసారుడి మరణం వారసత్వ యుద్ధానికి దారితీసింది. దివ్యవదానం ఆధారంగా బిందూసారుడు తన పెద్ద కుమారుడు సుసిమా తన తరువాత వారసుడుగా రావాలని కోరుకున్నాడు. సుసిమా అహంకారంగా, వారి పట్ల అగౌరవంగా ఉన్నట్లు గుర్తించిన బిందుసారుడి మంత్రులు అశోకుడికి మద్దతు ఇచ్చారు.[30] అశోకుడు సింహాసనం అధిరోహించడంలో రాధాగుప్తా అనే మంత్రి ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించినట్లు తెలుస్తోంది. అశోకవదన రాధగుప్తా రాజ ఏనుగును అశోకుడికి అర్పించడానికి బంగారు ఉద్యానవన ద్వారానికి వెళ్ళిన తరువాత అక్కడ రాజు బిందుసారుడు తన వారసుడిని నిర్ణయిస్తాడు. అశోకుడు తరువాత సింహాసనానికి చట్టబద్ధమైన వారసుడిని నిప్పుల కుండంలో ప్రవేశించేలా చేసి మోసగించాడు. రాధగుప్తుడి అశోకవదనం ఆధారంగా అశోకుడు సింహాసనాన్ని అధిష్టించిన తరువాత రాధాగుప్తుడిని ప్రధానిగా నియమిస్తాడు. ఈ సంఘటన గురించి స్పష్టమైన రుజువులు లేనప్పటికీ (ఇలాంటి అనేక సమాచారాలు పౌరాణిక అంశాలతో సంతృప్తమయ్యాయి) అయినప్పటికీ అశోకుడు తన 99 మంది సోదరులను చంపినట్లు దిపావన్సా, మహావంసా సూచిస్తున్నాయి.[3] పట్టాభిషేకం క్రీస్తుపూర్వం 269 లో పట్టాభిషేకం జరిగింది.
[31]
జింకల పార్కులో అశోక చక్రవర్తి, అతని రాణి. సాంచి స్థూపం.[2]
బౌద్ధ ఇతిహాసాలు అశోకుడు చెడ్డ స్వభావం గలవాడు, దుష్ట స్వభావం గలవాడు అని పేర్కొన్నది. ఆయన " అశోకా హెల్ "ను నిర్మించాడు. అందమైన బాహ్యభాగం, అంతర్భాగంలో ఆయన చేత నియమించబడిన ఉరిశిక్షకుడు గిరికా చర్యల మధ్య వ్యత్యాసం కారణంగా "పారాడిసలు హెల్"గా వర్ణించబడిన విస్తృతమైన హింస గది నిర్మితమైంది.[32] ఇది అతనికి సంస్కృతంలో "అశోక ది ఫియర్సు" అని అర్ధం చందా అశోక (కానా అకోకా) అనే పేరును సంపాదించింది. బౌద్ధ ఇతిహాసాలు బౌద్ధమతం తనలో తెచ్చిన మార్పును నాటకీయంగా చూపించాయని అందువలన అశోకుడు గత దుష్టత్వాన్ని, మతమార్పిడి తరువాత ఆయన ధర్మాన్ని అతిశయోక్తి చేస్తారని ప్రొఫెసరు చార్లెసు డ్రెక్మియరు హెచ్చరించాడు.[33]
సింహాసనాన్ని అధిరోహించిన అశోకుడు తన సామ్రాజ్యాన్ని తరువాతి 8 సంవత్సరాలలో తూర్పున ఉన్న అస్సాం నుండి పశ్చిమాన బలూచిస్తాను వరకు విస్తరించాడు; 3 పురాతన తమిళ రాజ్యాలు పాలించిన ప్రస్తుత తమిళనాడు, కేరళ మినహా ఉత్తరాన ఆఫ్ఘనిస్తానులోని పామిరు నాట్ నుండి దక్షిణ భారతదేశం ద్వీపకల్పం వరకు.[25][34]
ఆయన జీవితం గురించి మాట్లాడే వివిధ వనరుల నుండి, అశోకుడికి 5 మంది భార్యలు ఉన్నారని నమ్ముతారు. వారికి దేవి (లేదా వేదిసా-మహాదేవి-శాక్యకుమారి), రెండవ రాణి కరువాకి, అసంధిమిత్ర (నియమించబడిన అగ్రమహిస్ లేదా "పట్టపు రాణి"), పద్మావతి, తిష్యరాక్షిత అని పేరు పెట్టారు.[35] అతనికి నలుగురు కుమారులు, ఇద్దరు కుమార్తెలు ఉన్నారని విశ్వసించారు: దేవి చేత ఒక కుమారుడు మహేంద్ర (పాలి: మహీంద), తివారా (కరువాకి కుమారుడు), కునాలా (పద్మావతి కుమారుడు), జలౌకా (కాశ్మీరు క్రానికలులో ప్రస్తావించబడింది), ఒక కుమార్తె దేవి సంఘమిత్ర (పాలి: సంఘమిట్ట), మరో కుమార్తె చారుమతి.[35]
మహావంశం ఒక సంస్కరణ ఆధారంగా శ్రీలంక బౌద్ధ చరిత్ర, అశోకుడు ఆయన వారసుడిగా, ఉజ్జయినీకి రాజప్రతినిధిగా ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు విదిషా (సాంచి నుండి 10 కిలోమీటర్ల) వద్ద ఆగిపోయాడని అక్కడ ప్రాంతీయ వ్యాపారుడి కుమార్తెను వివాహం చేసుకున్నాడు. ఆమెను దేవి అని పిలిచారు, తరువాత ఆమె ద్వారా అశోకుడికి ఇద్దరు కుమారులు ఉజ్జెనియా, మహేంద్ర, ఒక కుమార్తె సంఘమిత్ర కలిగారు పేర్కొన్నది. అశోకుడు అధికారం స్వీకరించిన తరువాత మహేంద్ర బౌద్ధ మతప్రచార బృందానికి నాయకత్వం వహించాడు. బహుశా చక్రవర్తి ఆధ్వర్యంలో శ్రీలంకకు పంపబడ్డాడు.[36]
అశోకుడి పాలన ప్రారంభ భాగం చాలా రక్తపిపాసంగా ఉన్నప్పటికీ ఆయన ఒడిశా, ఉత్తర తీర ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రాలలో భారతదేశ తూర్పు తీరంలో కళింగను జయించిన తరువాత బుద్ధుని బోధనలను అనుసరించాడు. ఆకాలంలో కళింగ తన సార్వభౌమత్వాన్ని, ప్రజాస్వామ్యాన్ని అనుభవించే రాజ్యంగా ఉండేవి. రాచరిక పార్లమెంటరీ ప్రజాస్వామ్యంతో ఇది పురాతన భారతంలో చాలా మినహాయింపుగా ఉంది. రాజధర్మం అంటే పాలకుల కర్తవ్యం, ఇది ధైర్యం, ధర్మం అనే భావనతో ఉంటుంది. రాజధర్మ పట్టాభిషేకం జరిగిన 8 సంవత్సరాల తరువాత కళింగ యుద్ధం జరిగింది. అతని 13 వ శాసనం నుండి ఈ యుద్ధం ఒక భారీ యుద్ధమని 100,000 మందికి పైగా సైనికులు మరణించగా 1,50,000 మందికి పైగా నిరాశ్రయులయ్యారు.[38] కళింగ నాశనాన్ని గమనించిన తరువాత రాజు అనుభవించిన గొప్ప పశ్చాత్తాపం అశోకుడి తాతి శాసనంలోని శాసనం 13:
కళింగాలు జతచేయబడిన వెంటనే ఆయన పవిత్ర మహత్వం ధర్మబద్ధమైన ఉత్సాహపూరిత రక్షణ, ఆ ధర్మశాస్త్రం మీద ఆయనకున్న ప్రేమతో ఆయన ధర్మశాస్త్రాన్ని ఆచరించడం ప్రారంభించారు. కళింగులను జయించినందుకు అతని పవిత్రమైన పశ్చాత్తాపం తలెత్తుతుంది. ఎందుకంటే ఇంతకుముందు జయించని దేశాన్ని జయించడంలో అనేది వధ, మరణం, ప్రజలను బందీలుగా తీసుకెళ్లడం వంటి సంఘటనలు చోటుచేసుకున్నాయి. ఇది ఆయనకు తీవ్ర దుఃఖం, విచారం కలిగించింది.[39]
పురాణం ఆధారంగా యుద్ధం ముగిసిన ఒక రోజు తరువాత అశోకుడు నగరంలో తిరుగుతూ బయలుదేరాడు. ఆయన చూడగలిగినది కాలిపోయిన ఇళ్ళు, చెల్లాచెదురుగా ఉన్న శవాలు. కళింగలో జరిగిన ప్రాణాంతక యుద్ధం ప్రతీకారం చక్రవర్తి అశోకను స్థిరమైన, ప్రశాంతమైన చక్రవర్తిగా మార్చింది. ఆయన బౌద్ధమతానికి పోషకుడయ్యాడు. ప్రముఖ ఇండోలాజిస్టు, ఎ. ఎల్. భాషం అభిప్రాయం ఆధారంగా అశోకుడి వ్యక్తిగత మతం బౌద్ధమతం అయింది. కచ్చితంగా కళింగ యుద్ధం తరువాత. అయినప్పటికీ భాషం అభిప్రాయం ఆధారంగా అశోకుడు అధికారికంగా ప్రచారం చేసిన ధర్మం బౌద్ధమతం కాదు.[40] అయినప్పటికీ ఆయన ప్రోత్సాహం, ఆయన పాలనలో మౌర్య సామ్రాజ్యం, క్రీ.పూ 250 నుండి ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఇతర రాజ్యాలలో బౌద్ధమతం విస్తరణకు దారితీసింది.[41] శ్రీలంకలో ఆయన కుమారుడు మహీంద (మహేంద్ర), కుమార్తె సంఘమిత్ర (దీని పేరు "సంఘానికి స్నేహితుడు" అని అర్ధం) బౌద్ధమతాన్ని స్థాపించారు.[42]
అశోకుడు సుమారు 36 సంవత్సరాలు పరిపాలించి క్రీ.పూ 232 లో మరణించాడు.[43] ఆయన దహన సమయంలో ఆయన శరీరం 7 పగలు - రాత్రులు కాలిపోయిందని పురాణ కథనం.[44] ఆయన మరణం తరువాత మౌర్య రాజవంశం కేవలం 50 సంవత్సరాల పాటు కొనసాగింది. ఆయన సామ్రాజ్యం దాదాపు భారత ఉపఖండం అంతటా విస్తరించి ఉంది. అశోకుడికి చాలా మంది భార్యలు, పిల్లలు ఉన్నారు. కాని వారి పేర్లు చాలా వరకు మరుగున పడ్డాయి. ఆయన పాలనలో ఎక్కువ భాగం ఆయన ప్రధాన భార్య (అగ్రమహిసి) అతని భార్య అసంధిమిత్రా పిల్లలు పుట్టలేదు.[45]
తన వృద్ధాప్యంలో ఆయన తన చిన్న భార్య తిశ్యరాక్షతో సహజీవనం చేసినట్లు తెలుస్తోంది. ఆమె అశోకుడి కుమారుడు కునాలాను (తక్షశిలాలోని రాజప్రతినిధి, సింహాసనం వారసుడు) వ్యూహంతో గుడ్డివాడుగా చేయించిందని చెబుతారు. అధికారిక ఉరిశిక్షకులు కునాలాను తప్పించారు.తరువాత ఆయన తన అభిమాన భార్య కాంచనమాలతో కలిసి తిరుగుతున్న గాయకుడిగా మారాడు. పాటలీపుత్రలో, అశోకుడు కునల పాట విన్నాడు. కునాలా దురదృష్టం చక్రవర్తి చేసిన గత పాపానికి శిక్షగా ఉండవచ్చని గ్రహించాడు. తిశ్యరాక్షకు మరణశిక్ష విధించి, కునాలాను రాజసభలో పునరుద్ధరించాడు. అశోకవదనంలో బౌద్ధమత అభ్యాసం ద్వారా జ్ఞానోదయం పొందిన కునాలా, తిశ్యరాక్షను క్షమించినట్లు చిత్రీకరించబడింది. ఆమెను క్షమించమని అశోకుడు కోరినప్పటికీ అశోకుడు అదే క్షమాపణకు స్పందించలేదు.[32]
అశోకుడు మౌర్య పాలన చరిత్రలో అదృశ్యమై ఉండవచ్చు, యుగాలు గడిచేకొద్దీ, ఆయన తన పాలన రికార్డులను వదిలిపెట్టలేదు. ఈ రికార్డులు శిల్పకళల స్తంభాలు, రాళ్ల రూపంలో ఉన్నాయి. ఆయన తన పేరుతో ప్రచురించాలని కోరుకునే వివిధ రకాల చర్యలు, బోధనలతో చెక్కబడి ఉన్నాడు. శాసనం కోసం ఉపయోగించిన భాష బ్రాహ్మి లిపిలో చెక్కబడిన ప్రాకృత "సాధారణ" భాషలలో ఒకటి.[46]
క్రీస్తుపూర్వం 185 వ సంవత్సరంలో అశోకుడు మరణించిన సుమారు 50 సంవత్సరాల తరువాత, చివరి మౌర్య పాలకుడు బృహద్రాతను మౌర్య సాయుధ దళాల కమాండర్-ఇన్-చీఫ్ పుష్యమిత్ర శుంగా హత్య చేశాడు. ఆయన తన దళాల గార్డు ఆఫ్ ఆనరు తీసుకుంటున్నప్పుడు. పుష్యమిత్ర శుంగా శుంగా రాజవంశం (క్రీ.పూ. 185-75) ను స్థాపించాడు. తరువాత శుంగరాజ్య పాలకులు మౌర్య సామ్రాజ్యంలో విచ్ఛిన్నమైన భాగాన్ని మాత్రమే పరిపాలించింది. మౌర్య సామ్రాజ్యం అనేక వాయవ్య భూభాగాలు (ఆధునిక ఆఫ్ఘనిస్తాన్, ఉత్తర పాకిస్తాన్) ఇండో-గ్రీకు రాజ్యంగా మారాయి.[ఆధారం చూపాలి]
భారతీయ మౌర్య రాజవంశం మూడవ చక్రవర్తి అయిన అశోక చక్రవర్తి కూడా ఇప్పటివరకు జీవించిన అత్యంత ఆదర్శప్రాయమైన పాలకులలో ఒకరిగా పరిగణించబడ్డాడు.[47]
బౌద్ధమతం, ప్రభుత్వం మధ్య సంబంధానికి ఆయన అందించిన నమూనా అశోకుడు మరింత శాశ్వతమైన వారసత్వాలలో ఒకటి. అశోక చక్రవర్తి బౌద్ధ సమాజంలోని నాయకులకు ఆదర్శంగా కనిపించాడు. ఆయన మార్గదర్శకత్వం, శక్తిని అందించడమే కాక, తన మద్దతుదారులతో వ్యక్తిగత సంబంధాలను కూడా సృష్టించాడు.[48] థెరావాడ ఆగ్నేయ ఆసియా అంతటా, అశోకుడు పాలన నమూనా గతంలో ఆధిపత్యం వహించిన దైవిక రాజ్య భావనను భర్తీ చేసింది (ఉదాహరణకు, అంగ్కోరు రాజ్యం). 'బౌద్ధ రాజ్యం' ఈ నమూనా ఆధారంగా రాజు తన పాలనను దైవిక మూలం నుండి దిగడం ద్వారా కాకుండా, బౌద్ధ సంఘం ఆమోదం పొందడం ద్వారా సంపాదించడానికి ప్రయత్నించాడు. అశోకుడిని అనుసరించి, రాజులు మఠాలను స్థాపించారు. స్థూపాల నిర్మాణానికి నిధులు సమకూర్చారు. వారి రాజ్యంలో సన్యాసులకు మద్దతు ఇచ్చారు. సంఘం స్థితి, నియంత్రణ మీద వివాదాలను పరిష్కరించడంలో చాలా మంది పాలకులు చురుకైన పాత్ర పోషించారు. ఎందుకంటే అశోకుడు తన పాలనలో అనేక వివాదాస్పద సమస్యలను పరిష్కరించడానికి ఒక సమావేశాన్ని ఆహ్వానించాడు. ఈ అభివృద్ధి అంతిమంగా అనేక ఆగ్నేయాసియా దేశాలలో రాచరికం, మత శ్రేణి మధ్య సన్నిహిత అనుబంధానికి దారితీసింది. ఈ సంఘం ప్రస్తుతానికీ ప్రభుత్వ-మద్దతుగల థాయిలాండు బౌద్ధమతంలో థాయి రాజు సాంప్రదాయక పాత్ర మతపరమైన, లౌకిక నాయకుడు వహిస్తుంటాడు. తన సభికులందరూ ప్రజలను ఎల్లప్పుడూ నైతిక పద్ధతిలో పరిపాలించేవారని అశోకుడు చెప్పాడు.
సా.శ. 2 వ శతాబ్దపు గ్రంథం అశోకవదనలో పేర్కొన్న కథనాల ఆధారంగా బౌద్ధమతాన్ని స్వీకరించిన తరువాత అశోకుడు అహింసావాది కాదు. ఒక సందర్భంలో పుంద్రవర్ధనలోని బౌద్ధేతరుడు నిర్గ్రాంత జ్ఞతిపుత్ర పాదాల వద్ద బుద్ధుడు నమస్కరిస్తున్నట్లు చూపించే చిత్రాన్ని గీసాడు (మహావీరుడు, జైనమతం 24 వ తీర్థంకరతో గుర్తించబడింది). బౌద్ధ భక్తుడి ఫిర్యాదు మేరకు, అశోకుడు అతన్ని ఖైదు చేయమని ఒక ఉత్తర్వు జారీ చేశాడు. తదనంతరం పుంద్రవర్ధనలోని అజీవకులందరినీ చంపాలని మరో ఉత్తర్వు జారీ చేశాడు. ఈ ఉత్తర్వు ఫలితంగా అజివికా శాఖ సుమారు 18,000 మంది అనుచరులు ఉరితీయబడ్డారు.[23][49] కొంతకాలం తరువాత పాటలీపుత్రలోని మరో నిర్గ్రాంత అనుచరుడు ఇలాంటి చిత్రాన్ని గీసాడు. అశోకుడు ఆయనను అతని కుటుంబం మొత్తాన్ని వారి ఇంట్లో సజీవ దహనం చేశాడు.[49] నిర్గ్రాంత మతవిశ్వాసానికి అధిపతి తలను తీసుకువచ్చిన ఎవరికైనా ఒక దినారా (వెండి నాణెం) అవార్డును ప్రకటించాడు. అశోకవదన ప్రకారం ఈ ఉత్తర్వు ఫలితంగా తన సొంత సోదరుడు మతవిశ్వాసి అని తప్పుగా భావించబడి ఒక పశువులకాపరి చేత చంపబడ్డాడు.[23] ఏదేమైనా అనేక కారణాలతో పరిశోధకులు అశోకుడు హింసించిన కథలు అశోకడి ప్రత్యర్థి వర్గాలు ప్రచారం నుండి ఉత్పన్నమయిన స్పష్టమైన కల్పితాలుగా కనిపిస్తాయని భావిస్తున్నారు.[49][50][51]
అశోకుడిని దాదాపుగా మరచిపోయారు. కానీ 19 వ శతాబ్దంలో " జేమ్సు ప్రిన్సెపు " పరిశోధన చారిత్రక మూలాల వెల్లడికి దోహదపడింది. బ్రాహ్మి లిపిని అర్థంచేసుకున్న తరువాత ప్రిన్సెపు మొదట సిలోను రాజు దేవనంపియా టిస్సాతో కలిసి కనుగొన్న శాసనాల "ప్రియదాసి"ను గుర్తించాడు. అయినప్పటికీ 1837 లో జార్జి టర్నోరు పియదాసిని అశోకతో అనుబంధించిన ఒక ముఖ్యమైన శ్రీలంక వ్రాతప్రతి (దీపావంసా, లేదా "ఐలాండ్ క్రానికల్") ను కనుగొన్నాడు:
""బుద్ధుని పరమపదించిన రెండు వందల పద్దెనిమిది సంవత్సరాల తరువాత, పియాదస్సీ ప్రారంభోత్సవం, .... చంద్రగుప్త మనవడు, బిందుసార కుమారుడు, ఆ సమయంలో ఉజ్జయని రాజప్రతినిధి"[52]
మాస్కీ మైనరు రాతి శాసనం రచయితను "దేవనంప్రియ అశోక" అని పేర్కొంది. రెండు పేర్లను కచ్చితంగా అనుసంధానిస్తుంది, అశోకుడిని ప్రసిద్ధ శాసనాల రచయితగా ధ్రువీకరిస్తుంది
అప్పటి నుండి అశోకుడితో "దేవనంప్రియ ప్రియదర్శిను" అనుబంధం వివిధ శాసనాల ద్వారా ధ్రువీకరించబడింది. ముఖ్యంగా మాస్కీలో కనుగొనబడిన మైనరు రాతి శిలాశాసనంలో ధ్రువీకరించబడింది. అశోకను తన ప్రాంతీయ బిరుదు దేవనాంప్రియ ("ప్రియమైన-దేవతలు") తో నేరుగా అనుబంధించింది:[53][54]
దేవనంప్రియ అశోక యొక్క [ఒక ప్రకటన]. నేను బుద్ధ-సాక్య అయి నుండి రెండున్నర సంవత్సరాలు [, కొంత ఎక్కువ] (గడిచిపోయాయి).
[ఒక సంవత్సరం] కొంత ఎక్కువ (గడిచిపోయింది) [అప్పటి నుండి] నేను సంఘాను సందర్శించాను, ఉత్సాహాన్ని చూపించాను.
పూర్వం జంబుద్విపాలో (పురుషులతో) కలవని ఆ దేవతలు, ఎలా కలిసిపోతారు (వారితో).
నైతికతకు అంకితమైన అణగారిన (వ్యక్తి) ద్వారా కూడా ఈ వస్తువును చేరుకోవచ్చు.
ఒకరు ఇలా ఆలోచించకూడదు, - (అంటే) ఉన్నతమైన (వ్యక్తి) మాత్రమే దీనికి చేరుకోవచ్చు.
అణగారిన, ఉన్నతమైన ఇద్దరికీ ఇలా చెప్పాలి: "మీరు ఇలా వ్యవహరిస్తే, ఈ విషయం సంపన్నమైనది, దీర్ఘకాలికంగా ఉంటుంది, తద్వారా ఇది ఒకటిన్నర వరకు పెరుగుతుంది.[55]
మరొక ముఖ్యమైన చరిత్రకారుడు బ్రిటిషు పురావస్తు శాస్త్రవేత్త జాను హుబెర్టు మార్షలు, ఆయన ఆర్కియాలజికలు సర్వే ఆఫ్ ఇండియా డైరెక్టరు జనరలు. ఆయన ప్రధానంగా హరప్ప, మొహెంజోదారోలతో పాటు సాంచి, సారనాథు నిర్మాణాలపట్ల ఆసక్తి చూపాడు. బ్రిటిషు పురావస్తు శాస్త్రవేత్త, ఆర్మీ ఇంజనీరు అయిన సర్ అలెగ్జాండరు కన్నింగ్హాం (భారత పురావస్తు సర్వే తండ్రి అని అంటారు), భరహూతు స్థూపం, సారనాథు, సాంచి, మహాబోధి ఆలయం వంటి వారసత్వ ప్రదేశాలను ఆవిష్కరించారు. బ్రిటిషు పురావస్తు శాస్త్రవేత్త మోర్టిమెరు వీలరు, అశోకుడు చారిత్రక వనరులను (ముఖ్యంగా తక్షశిలను కూడా) బహిర్గతం చేశాడు.[ఆధారం చూపాలి]
అశోకుడి కందహారు శాసనం, కింగ్ అశోక రాసిన ద్విభాషా శాసనం (గ్రీకు, అరామిక్ భాషలో), కందహార్ (ఆఫ్ఘనిస్తాన్ నేషనలు మ్యూజియం) వద్ద కనుగొనబడింది
అశోకుడి జీవితం పాలన గురించి సమాచారం ప్రధానంగా బౌద్ధ మూలాల నుండి స్వల్పంగా లభించింది. ముఖ్యంగా 2 వ శతాబ్దంలో వ్రాసిన సంస్కృత అశోకవదన ('అశోక కథ'), శ్రీలంకలోని రెండు పాలి చరిత్రలు (దీపావంశం, మహావంశ) అశోకుడి గురించి ప్రస్తుతం తెలిసిన చాలా సమాచారాన్ని అందిస్తాయి. అదనపు సమాచారం అశోక శాసనాలు అందించాయి. శాసనలలో ఉపయోగించి రాజవంశ జాబితాలను కనుగొన్న తరువాత బౌద్ధ పురాణం అశోకుడికి రచన కారణమని చెప్పబడింది (ప్రియదర్శి- 'అందరినీ ఆప్యాయంగా భావించేవాడు') లేదా అశోక మౌర్య అదనపు పేరు ఉండేది. పాట్నాలోని కుమ్రారు వద్ద అతని కాలపు నిర్మాణ అవశేషాలు కనుగొనబడ్డాయి. ఇందులో 80 స్తంభాల హైపోస్టైలు హాలు ఉన్నాయి.[ఆధారం చూపాలి]
అశోకడు తన పాలనలో చేసిన అశోకుడి శాసనాలు-అశోక శాసనాలు అశోక స్తంభాలపై 33 శాసనాలు, అలాగే బండరాళ్లు, గుహ గోడలు పరిశోధన కొరకు లభించాయి. ఈ శాసనాలు ఆధునిక పాకిస్తాను, భారతదేశం అంతటా చెదరుమదురుగా ఉన్నాయి. ఇవి బౌద్ధమతం మొట్టమొదటి స్పష్టమైన సాక్ష్యాలుగా ఉన్నాయి. భారతీయ చరిత్రలోని అత్యంత శక్తివంతమైన రాజులలో ఒకరి సహకారంతో ద్వారా బౌద్ధమతం మొట్టమొదటి విస్తరణను శాసనాలు వివరిస్తాయి. అశోకుడి మతమార్పిడి, నైతిక సూత్రాలు, మతపరమైన సూత్రాలు, సామాజిక, జంతు సంక్షేమం గురించి ఆయన భావనల గురించి మరింత సమాచారం అందిస్తున్నాయి.[56]
సా.శ. 2 వ శతాబ్దపు రచన అశోకవదన - అశోకుడి చరిత్రకు సంబంధించిన అందించింది. 300 C లో ఫా హియెన్ ఈ చరిత్రను చైనా భాషలోకి అనువదించారు. ఇది కచ్చితమైన హినాయన గ్రంథం. ఇది మధుర, వాయవ్య భారతదేశంలో కేంద్రీకృతమై ఉంది. తక్కువగా లభిస్తున్న ఈ వ్రాతపూర్వక వివరణలు రాజు, సన్యాసుల సమాజం (సంఘ) మధ్య సంబంధాన్ని అన్వేషించడం, మతపరమైన ఆకర్షణీయమైన కథలు చెప్పడం ద్వారా లౌకికులకు (సామాన్యులకు) మత జీవితానికి ఆదర్శాన్ని ఏర్పరచడం. అత్యంత ఆశ్చర్యకరమైన లక్షణం ఏమిటంటే అశోక మతమార్పిడికి కళింగ యుద్ధంతో సంబంధం లేదు అది ప్రస్తావించబడలేదు, లేదా ఆయన మౌర్య రాజవంశానికి చెందినవాడు అనే మాట కూడా లేదు. బౌద్ధమతాన్ని రాజీలేని రీతిలో వ్యాప్తి చేయడానికి ఆయన ప్రభుత్వ అధికారాన్ని ఉపయోగించిన రికార్డు కూడా అంతే ఆశ్చర్యం కలిగిస్తుంది. వీతాషోక పురాణం అశోక పాత్ర మీద అంతర్దృష్టులను అందిస్తుంది. ఇవి విస్తృతంగా తెలిసిన పాలి రికార్డులలో అందుబాటులో లేవు.[32]
అశోకుడు ముద్రించిన నాణెం[57]సామ్రాజ్యం మౌర్య మొదటి కర్షపన వెండి నాణెం, క్రీస్తుపూర్వం 272-232 వరకు అశోక మౌర్య కాలం, మధుర వర్క్‌షాపు. Obv: సూర్యుడు, జంతువు చిహ్నాలు Rev: చిహ్నం కొలతలు: 13.92 x 11.75 మి.మీ బరువు: 3.4 గ్రా
మహావంశ ("గ్రేట్ క్రానికల్") శ్రీలంక రాజుల పాలి భాషలో రాసిన చారిత్రక కవిత. క్రీస్తుపూర్వం 543 లో కళింగ రాజు (పురాతన ఒడిశా) రాజు నుండి మహాసేన రాజు (334–361) పాలన వరకు ఇది ఉంది. ఇది భారతదేశ రాజ రాజవంశాలను తరచుగా సూచిస్తున్నందున భారత ఉపఖండంలోని సమకాలీన రాజ వంశాల కాలనిర్ణయం చేయాలని, సంబంధం ఉండాలని కోరుకునే చరిత్రకారులకు కూడా మహావంశ విలువైనది. అశోకుడు పవిత్రత కాలనిర్ణయం చేయడానికి ఇది చాలా ముఖ్యం.[ఆధారం చూపాలి]
ద్విపావంసం - ద్విపావంస, లేదా "ద్వీపవంశ", ( క్రానికల్ ఆఫ్ ది ఐలాండ్, పాలిలో) శ్రీలంక పురాతన చారిత్రక రికార్డు. 3 వ లేదా 4 వ శతాబ్దం అత్తకథ, ఇతర వనరుల నుండి ఈ క్రానికలు సంకలనం చేయబడిందని విశ్వసిస్తున్నారు. రాజు ధాతుసేన (4 వ శతాబ్దం) అనూరాధపురం ఉత్సవాలలో దీపావంశం ఉండాలని ఆదేశించాడు.[ఆధారం చూపాలి]
క్రీస్తుపూర్వం 3 వ -2 వ శతాబ్దంలో భారతదేశంలోని మౌర్య సామ్రాజ్యం పంచ్-మార్క్ నాణేలకు చిహ్నంగా కాడుసియసు కనిపిస్తుంది. ఈ చిహ్నం ఆయన వ్యక్తిగత "ముద్ర" రాజు అశోకుడికి చిహ్నంగా ఉందని న్యూమిస్మాటికు పరిశోధనలు సూచిస్తున్నాయి.[58] ఈ చిహ్నం మౌర్యుల పూర్వపు పంచ్-మార్కు నాణేల మీద ఉపయోగించబడనప్పటికీ మౌర్య కాలం నాటి నాణేల మీద మూడు వంపు-కొండ చిహ్నం "కొండ మీద నెమలి", ట్రిస్కెలిసు, తక్షశిల గుర్తుతో కలిపి చిహ్నాలు ముద్రించబడ్డాయి.[59]
అశోకుడి జీవితాన్ని పునర్నిర్మించడంలో బౌద్ధ వనరుల ఉపయోగం, అలాగే ఆయన శాసనాల వివరణలు బలమైన ప్రభావాన్ని చూపాయి. సంప్రదాయ వనరుల ఆధారంగా, ప్రారంభ పండితులు అశోకుడిని ప్రధానంగా బౌద్ధమత చక్రవర్తిగా భావించారు. ఆయన బౌద్ధమతంలోకి మారి బౌద్ధ సన్యాసుల సంస్థలకు పోషకుడుగా ఉంటూ మద్దతు ఇవ్వడంలో చురుకుగా నిమగ్నమయ్యారు. కొంతమంది పరిశోధకులు ఈ అంచనాను ప్రశ్నించారు. రోమిలా థాప్పరు అశోక గురించి వ్రాస్తూ, "ఒక నిర్దిష్ట చారిత్రక కాలంలో ఒక సామ్రాజ్యాన్ని వారసత్వంగా నిలబెట్టిన సందర్భంలో మేము ఆయనను ఒక రాజనీతిజ్ఞునిగా చూడాలి. సమాజాన్ని మార్చడానికి బలమైన నిబద్ధత కలిగిన వ్యక్తిగా భావించాలి.
[60] బౌద్ధ వనరులు ఆపాదించబడని ఏకైక సమాచార వనరు అశోకుడి శాసనాలు, , ఇవి అశోకు బౌద్ధుడని స్పష్టంగా చెప్పలేదు. తన శాసనాల్లో, అశోకుడు తన కాలంలోని అన్ని ప్రధాన మతాలకు మద్దతునిస్తున్నాడు: బౌద్ధమతం, బ్రాహ్మణిజం, జైన మతం, అజీవాయిజం మొదలైన వివరణలను శాసనాలు ప్రజలకు అందించాయి (కొన్ని బౌద్ధులను ఉద్దేశించి ఉన్నాయి) సాధారణంగా అన్ని మతాల సభ్యులు అంగీకరించే నైతిక ఇతివృత్తాలపై దృష్టి పెడతారు. ఉదాహరణకు, అమర్త్యసేన్ ఇలా వ్రాశాడు, "క్రీస్తుపూర్వం మూడవ శతాబ్దంలో భారత చక్రవర్తి అశోకుడు సహనం, వ్యక్తిగత స్వేచ్ఛకు అనుకూలంగా అనేక రాజకీయ శాసనాలు సమర్పించారు. ఇవి ప్రభుత్వ విధానంలో భాగంగా, విభిన్న వ్యక్తులతో ఉన్న పరస్పర సంబంధాల గురించి వివరిస్తున్నాయి."[61]
ఏదేమైనా శాసనాలు మాత్రమే ఆయన బౌద్ధుడని సూచిస్తున్నాయి. ఒక శాసనంలో వేద ఆచారాలను తక్కువ చేసి, వేద జంతు బలిని నిషేధించాడు; ఆయన కనీసం మార్గదర్శకత్వం కొరకు వేద సంప్రదాయాన్ని ఆచరించలేదని ఇవి గట్టిగా సూచిస్తున్నాయి. ఇంకా అనేక శాసనాలు బౌద్ధులకు మాత్రమే వ్యక్తమవుతాయి; ఒకదానిలో అశోకుడు తనను తాను "ఉపసక" అని ప్రకటించుకుంటాడు. మరొకటి బౌద్ధ గ్రంథాలతో సన్నిహిత పరిచయాన్ని ప్రదర్శిస్తాడు. ఆయన బౌద్ధ పవిత్ర స్థలాల వద్ద రాతి స్తంభాలను నిర్మించాడు. కాని ఇతర మతాల ప్రదేశాలలో అలా చేయలేదు. నైతిక చర్యకు లోనయ్యే గుండె లక్షణాలను సూచించడానికి అతను "ధమ్మ" అనే పదాన్ని కూడా ఉపయోగించాడు; ఇది ప్రత్యేకంగా బౌద్ధ పదం. అయినప్పటికీ ఆయన కఠినమైన ప్రవర్తనా నియమావళి కంటే ఆత్మార్ధంగా ఈ పదాన్ని ఎక్కువగా ఉపయోగించాడు. రోమిలా థాపరు ఇలా వ్రాశాడు "ఆయన ధర్మం దైవిక ప్రేరణ నుండి ఉద్భవించలేదు. దాని ఆచారం స్వర్గానికి వాగ్దానం చేసినప్పటికీ. ఇది ఇచ్చిన పరిస్థితుల తర్కం ద్వారా షరతులతో కూడిన నీతికి అనుగుణంగా ఉంది. ఆయన ధర్మం తర్కం వర్గాల ప్రవర్తనను ప్రభావితం చేయడానికి ఉద్దేశించబడింది. ప్రజలు, ఒకరికొకరు అసమాన సంబంధాలను కలిగి ఉన్నారు. "[60] చివరగా బుద్ధుడి ఉపన్యాసం మొదటి మూడు దశలకు అనుగుణంగా ఉండే ఆదర్శాలను ఆయన ప్రోత్సహిస్తారు.[62]
అశోకవదన సుపరిచితమైన అశోకుని ప్రత్యామ్నాయ దృశ్యాన్ని ప్రదర్శిస్తుంది; ఆయన మార్పిడికి కళింగ యుద్ధం లేదా మౌర్య రాజవంశం నుండి వచ్చిన వారి గురించి ఎటువంటి సంబంధం లేదు. బదులుగా అహింసను స్వీకరించడానికి కారణం చాలా వ్యక్తిగతంగా కనిపిస్తుంది. అశోకవాదం ప్రధాన మూలం తరువాత వచ్చిన సంక్షేమ చర్యలు దాని ప్రధానమైన వ్యక్తిగత వేదనకు బదులుగా, ఒక నిర్దిష్ట సంఘటన ద్వారా ప్రేరేపించబడకుండా తనలోని భావాల ద్వారా ప్రేరణ పొందాడు. తద్వారా ఇది అశోకుడిని గొప్పతనం, లోపాలు రెండింటినీ సమంవయపరుస్తూ మానవీయంగా ప్రతిష్ఠాత్మకంగా, ఉద్రేకంతో ప్రకాశిస్తుంది. ఈ అశోకుడు తరువాత పాలి క్రానికల్సు "నీడ డో-గుడ్" నుండి చాలా భిన్నంగా ఉంటాడు.[32]
అశోకుడి గురించి సమాచారం ఆయన సామ్రాజ్యం అంతటా స్థాపించిన స్తంభాలు, రాళ్ళ మీద చెక్కిన అనేక శాసనాల నుండి లభిస్తుంది. అతని శాసనాలు అన్నీ అతన్ని కరుణతో, ప్రేమగా చూపిస్తాయి. కళింగ రాతి సవరణలలో, ఆయన తన ప్రజలను తన "పిల్లలు" అని సంబోధిస్తాడు. తండ్రిగా ఆయన ప్రజల మంచిని కోరుకుంటాడు.[63] ఈ శాసనాలు బౌద్ధ నైతికతను ప్రోత్సహించాయి. అహింస, ధర్మానికి కట్టుబడి ఉండటాన్ని ప్రోత్సహించాయి (విధి లేదా సరైన ప్రవర్తన). వారు ఆయన కీర్తి, స్వాధీనం చేసుకున్న భూములు, పొరుగు రాజ్యాలు, ఆయన శక్తిని గురించి మాట్లాడుతారు. కళింగ యుద్ధం, అశోకుడి మిత్రుల గురించి కొంత ప్రాథమిక సమాచారం, పౌర పరిపాలన మీద కొంత ఉపయోగకరమైన జ్ఞానం కూడా లభిస్తుంది. సారనాథు వద్ద ఉన్న అశోక స్తంభం అశోకుడు వదిలిపెట్టిన శేషాలను తెలియజేస్తుంది. ఇసుకరాయితో తయారైన ఈ స్తంభం క్రీస్తుపూర్వం 3 వ శతాబ్దంలో సారనాథును చక్రవర్తి సందర్శించడాన్ని నమోదు చేస్తుంది. దీనికి నాలుగు సింహాల చిహ్నం ఉంది (నాలుగు సింహాలు వెనుకకు వెనుకకు నిలబడి ఉన్నాయి). దీనిని ఆధునిక భారత రిపబ్లికు చిహ్నంగా స్వీకరించారు. సింహం అశోకుడి సామ్రాజ్య పాలన, బుద్ధుని రాజ్యానికి ప్రతీకగా ఉంది. ఈ స్మారక చిహ్నాలను అనువదించడం చరిత్రకారులను మౌర్య సామ్రాజ్యం నిజమైన వాస్తవం అని భావించేలా చేసింది. కొన్ని సంఘటనలు వాస్తవానికి ఎప్పుడైనా జరిగాయో లేదో నిర్ణయించడం చాలా కష్టం. కాని అశోకుడిని ఎలా ఆలోచించబడాలని, తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నారో రాతి చెక్కడం స్పష్టంగా వర్ణిస్తుంది.[ఆధారం చూపాలి]
అశోకుడికి సంబంధించిన మూడు ప్రధాన చర్చలు మౌర్య సామ్రాజ్యం స్వభావాన్ని కలిగి ఉన్నాయని ఇటీవల పరిశోధకుల విశ్లేషణ నిర్ణయించింది; అశోకుడి శాంతివాదం పరిధి, ప్రభావం; శాసనాలు ధర్మం అని పిలుస్తారు. ఇది మంచితనం, ధర్మం, దాతృత్వాన్ని సూచిస్తుంది.[64] అశోకుడి శాంతివాదం మౌర్య సామ్రాజ్యం "సైనిక వెన్నెముక"ను బలహీనపరిచిందని కొందరు చరిత్రకారులు [?] [ఎవరు?]
వాదించారు. మరికొందరు అతని శాంతివాదం, విస్తరణ, ప్రభావం "చాలా అతిశయోక్తి" అని సూచించారు. శాసనాల ధర్మం "బౌద్ధ లే నీతి ", రాజకీయ-నైతిక ఆలోచనల సమితి, "సార్వత్రిక మతం" లేదా అశోకను ఆవిష్కరణగా సూచిస్తున్నారు. మరోవైపు ఇది విస్తారమైన, విభిన్నమైన సామ్రాజ్యాన్ని ఒకదానితో ఒకటి అనుసంధానించడానికి ప్రయత్నించిన రాజకీయ భావజాలంగా కూడా వ్యాఖ్యానించబడింది. శాసనాలు (ముఖ్యంగా సామ్రాజ్య దృష్టికి సంబంధించి) వ్యక్తీకరించిన, సూచించిన రాజకీయ ఆలోచనలను విశ్లేషించడానికి పరిశోధకులు ఇప్పటికీ ప్రయత్నిస్తున్నారు. "వాస్తవంగా ఉపఖండం సాంస్కృతికంగా, ఆర్ధికంగా" సమస్యలు, రాజకీయ వాస్తవాలతో ఆ దృష్టి ఎలా పట్టుబడుతుందో సంబంధించిన వివరణలను అందచేస్తుంది. క్రీ.పూ.[65]
అశోకుడి శాసనాలు కనుగొని వాటికి లిప్యంతరీకరణ పనులు పూర్తిచేసే వరకు అశోకుడి గురించిన కథలు ఆయన జీవితపు గ్రంథకథనాల మీద ఆధారపడి ఉన్నాయి. ఖచ్ఛితమైన చారిత్రక వాస్తవాలు లభ్యం కాదు. ఈ ఇతిహాసాలు అశోకవదన గ్రంథం వంటి బౌద్ధగ్రంధాల వనరులలో కనుగొనబడ్డాయి. అశోకవదన అనేది దివ్యవదానంలోని పెద్ద ఇతిహాసాల ఉపసమితి. అయితే ఇది స్వతంత్రంగా కూడా ఉనికిలో ఉండవచ్చు. అశోకుడి గురించి అశోకవదనంలో వివరించబడిన కొన్ని ఇతిహాసాలు క్రిందివి:
1) కథలలో ఒకటి అశోకుడు గత జీవితంలో జయ అనే చిన్న పిల్లవాడిగా ఉన్నప్పుడు జరిగిన ఒక సంఘటన గురించి వివరిస్తుంది. ఒకసారి జయ రోడ్డు పక్కన ఆడుతున్నప్పుడు బుద్ధుడు వచ్చాడు. చిన్నపిల్లవాడు బుద్ధుని యాచన గిన్నెలో కొంత మట్టిని సాధువుకు తన బహుమతిగా ఉంచాడు. ఒక రోజు గొప్ప చక్రవర్తి కావాలని, బుద్ధుని అనుచరుడిగా మారాలన్న తన కోరికను ప్రకటించాడు. బుద్ధుడు నవ్వుతూ "విశ్వాన్ని తన కాంతి కిరణాలతో ప్రకాశవంతం చేసాడు" అని చెప్పాడు.[22] ఈ కాంతి కిరణాలు బుద్ధుడి ఎడమ అరచేతిలో తిరిగి ప్రవేశించినట్లు చెబుతారు. ఈ బిడ్డ జయ తన తదుపరి జీవితంలో గొప్ప చక్రవర్తి అవుతాడని సూచిస్తుంది. బుద్ధుడు తన శిష్యుడైన ఆనంద వైపు కూడా తిరిగి ఈ పిల్లవాడు "గొప్ప, ధర్మబద్ధమైన చక్రవర్తి రాజు అవుతాడని, తన సామ్రాజ్యాన్ని తన పాటలీపుత్రను రాజధానిగా చేసుకుని పాలిస్తాడు" అని ఊహించినట్లు చెబుతారు.
2) బౌద్ధమతాన్ని స్వీకరించిన తరువాత అశోకుడిని మంచి వ్యక్తిగా మార్చడం ప్రాముఖ్యతను తెలియజేయడానికి మరొక కథ అశోకుడిని దుష్టుడిగా చిత్రీకరించబడ్డాడు.[22] అశోకుడి శారీరక వికారాల కారణంగా ఆయనను తన తండ్రి బిందుసారుడు ఇష్టపడలేదని పేర్కొనడం ద్వారా ఇది ప్రారంభమవుతుంది. అశోకుడు రాజు కావాలని కోరుకున్నాడు. అందువలన అశోకుడు బిందుసారుడి ప్రియకుమారుడిని మోసగించి నిప్పుల కుండంలో ప్రవేశింపజేయడం ద్వారా అశోకుడు తనకు పోటీగా ఉన్న వారసుడిని వదిలించుకున్నాడు. ఆయన దుష్ట స్వభావం, తీవ్ర కోపం కారణంగా ఆయన "అశోక ది ఫియర్స్"గా ప్రసిద్ధి చెందాడు. ఆయన తన మంత్రులను విధేయత పరీక్షకు గురిచేశాడని, విఫలమైనందుకు వారిలో 500 మంది చంపబడ్డారని చెబుతారు. కొంతమంది మహిళలు ఆయనను అవమానించినప్పుడు ఆయన తన అంతఃపురాన్ని తగలబెట్టాడు. ఆయన ఇతరుల బాధలను చూడటం నుండి ఉన్మాద ఆనందాన్ని పొందాడని అనుకోవాలి. దీని కోసం ఆయన తనకొరకు విస్తారమైన, భయంకరమైన హింస గదిని నిర్మించాడు. అక్కడ ఆయన ఇతరులను హింసించడం ద్వారా తనను తాను రంజింపచేసుకున్నాడు. ఒక ధర్మబద్ధమైన బౌద్ధ సన్యాసిని ముఖాముఖి దర్శించిన తరువాత మాత్రమే అశోకుడు స్వయంగా "అశోక దైవభక్తి"గా రూపాంతరం చెందాడు. క్రీస్తుశకం 7 వ శతాబ్దంలో భారతదేశాన్ని సందర్శించిన ఒక చైనా యాత్రికుడు, జువాన్ జాంగ్ తన జ్ఞాపకాలలో చిత్రహింసలు ఉన్న గదిని సందర్శించినట్లు నమోదు చేశాడు.
3) అశోకుడి కాలం ముగిసిన సంఘటనల గురించి మరొక కథ ప్రచారంలో ఉంది. అశోకుడు తన ఖజానాలోని సంపదలను బౌద్ధ సంఘానికి బహుమతిగా ఇవ్వడం ప్రారంభించాడని చెబుతారు. ఆయన మంత్రులు ఆయన విపరీత సామ్రాజ్యం పతనమవుతుందని భయపడ్డారు. ఆయనకు ఖజానాలో ప్రవేశం నిరాకరించారు. తత్ఫలితంగా అశోకుడు తన వ్యక్తిగత ఆస్తులను ఇవ్వడం ప్రారంభించి, ఏమీ లేకుండా పోయి, చివరకు శాంతియుతంగా మరణించాడు.[22]
ఈ సమయంలో బౌద్ధ గ్రంథం అశోకవదన బౌద్ధమతంలోకి కొత్త మతమార్పిడులను పొందటానికి ప్రయత్నిస్తూ ఈ ఇతిహాసాలన్నింటినీ ఉపయోగించింది. బుద్ధుని పట్ల భక్తి, సంఘానికి విధేయత నొక్కిచెప్పారు. ఇటువంటి గ్రంథాలు అశోకుడు తప్పనిసరిగా ఆదర్శ బౌద్ధ చక్రవర్తి అనే అభిప్రాయం స్థిరపడడానికి సహకరించాయి. ఆయన ప్రశంసకు, దూషణకు రెండింటికీ అర్హుడు.[22]
బౌద్ధ పురాణం ఆధారంగా ముఖ్యంగా మహాపారినిర్వాణా, బుద్ధుని శేషాలను అతని మరణం తరువాత ఎనిమిది దేశాలలో పంచుకున్నారు.
[68] అశోకుడు శేషాలను తిరిగి తీసుకొని 84,000 స్థూపాలలో పంచుకునేందుకు ప్రయత్నించాడు. ఈ కథ సాంచి, భార్హతు స్థూపాలలో చిత్రీకరించబడింది.[69] పురాణాల ఆధారంగా అశోకుడు 7 దేశాల నుండి బూడిదను పొందాడు. కాని రామగ్రామంలో నాగాల నుండి బూడిదను తీసుకోవడంలో విఫలమయ్యాడు. ఈ దృశ్యం సాంచి వద్ద దక్షిణ గేట్వే ట్రాన్వర్సలు భాగంలో చిత్రీకరించబడింది.
King Ashoka visits Ramagrama, to take relics of the Buddha from the Nagas, but in vain. Southern gateway, Stupa 1, Sanchi.[2]
భారతీయ చరిత్రకారుడు రోమిలా థాపరు అభిప్రాయం ఆధారంగా అశోకుడు మత గురువులకు గౌరవం, తల్లిదండ్రులు - పిల్లలు, ఉపాధ్యాయులు - విద్యార్థులు, యజమానులు - ఉద్యోగుల మధ్య సామరస్య సంబంధాన్ని నొక్కిచెప్పారు.[70] అశోకుడి మతం అన్ని మతాల నుండి సేకరించింది.[71]
ఆయన అహింస, అన్ని మత గురువులకు గౌరవం, ఒకరి గ్రంథాల పట్ల సమాన గౌరవం, అధ్యయనం, హేతుబద్ధమైన విశ్వాసం వంటి సద్గుణాలను నొక్కిచెప్పాడు.[71]
Stupa of Sanchiసాంచీ స్థూపము. The central stupa was built during the Mauryas, and enlarged during the Sungas, but the decorative gateway is dated to the later dynasty of the Satavahanas.
బౌద్ధ చక్రవర్తిగా అశోకుడు బౌద్ధమతం మానవులందరికీ, జంతువులకు, మొక్కలకు కూడా ఉపయోగకరంగా ఉంటుందని విశ్వచించాడు. అందువలన ఆయన దక్షిణ ఆసియా, మధ్య ఆసియా అంతటా బౌద్ధ సన్యాసుల కోసం అనేక స్థూపాలు, సంఘరామాలు, విహారాలు, చైత్య నివాసాలను నిర్మించాడు. అశోకవదన ప్రకారం, బుద్ధుని శేషాలను ఉంచడానికి 84,000 స్థూపాలను నిర్మించాలని ఆయన ఆదేశించారు.
[72] ఆర్యమంజుస్రిములకల్పలో, అశోకుడు విలువైన లోహాలతో అలంకరించబడిన రథంలో ప్రయాణించి ఈ స్థూపాలలో ప్రతిదానికి నైవేద్యాలు తీసుకుంటాడు.[73] ఆయన విహారాలు, మఠాలకు విరాళాలు ఇచ్చాడు. శ్రీలంకలో బౌద్ధమతాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి ఆయన తన ఏకైక కుమార్తె సంఘమిత్ర, కుమారుడు మహీంద్రాను పంపాడు (అప్పటికి తమపర్ణి అంటారు).
మహావంశ (12, 1 వ పేరా) ఆధారంగా [74] తన పాలన 17 వ సంవత్సరంలో మూడవ బౌద్ధ మండలి ముగింపులో అశోకుడు బౌద్ధ మతప్రచార బృందాలను ప్రపంచంలోని 9 ప్రాంతాలకు (దక్షిణ ఆసియాలోని ఎనిమిది భాగాలు, బౌద్ధమతాన్ని ప్రచారం చేయడానికి "యవన దేశం (గ్రీకులు)").[75]
బౌద్ధమతంతో తన అనుబంధాన్ని వివరించడానికి అశోకుడు తన మైనరు శిలాశాసనం (నెం .1 లో) ఉపసాకా (𑀉𑀧𑀸𑀲𑀓, "బౌద్ధ లే అనుచరుడు", బ్రాహ్మి లిపిలో) ఉపయోగించాడు (సిర్కా 258)మూడవ బౌద్ధ మండలిలో అశోకుడు సన్యాసి మొగ్గలిపుట్ట-టిస్సా. నవ జేతావన, శ్రావస్తి
అశోకుడు బౌద్ధులను, బౌద్ధేతరులను కూడా మతపరమైన సమావేశాలకు ఆహ్వానించాడు. ఆయన బౌద్ధ సన్యాసులను పవిత్రమైన మత గ్రంథాలను కూర్పు చేయమని ప్రేరేపించి, ఆ దిశగా అన్ని రకాల సహాయాన్ని కూడా ఇచ్చాడు. నలంద, తక్షశిల వంటి విహారాలు (మేధో కేంద్రాలు) అభివృద్ధి చేయడానికి కూడా అశోకుడు సహాయం చేశాడు. సాంచి, మహాబోధి ఆలయాన్ని నిర్మించడానికి అశోకుడు సహాయం చేశాడు. అశోకుడు బౌద్ధేతరులకు కూడా విరాళాలు ఇచ్చాడు. ఆయన పాలన కొనసాగడంతో ఆయన సమానత్వం బౌద్ధమతం పట్ల ప్రత్యేక మొగ్గుతో భర్తీ చేయబడింది.[76] అశోకుడు శ్రమణులు (బౌద్ధ సన్యాసులు), బ్రాహ్మణులు (వేద సన్యాసులు) ఇద్దరికీ సహాయం చేసి గౌరవించారు. మొగ్గలిపుట్ట-టిస్సా సన్యాసి నిర్వహించిన పాటలీపుత్ర (నేటి పాట్నా) వద్ద మూడవ బౌద్ధ మండలిని (క్రీ.పూ. 250) నిర్వహించడానికి కూడా అశోకుడు సహాయం చేశాడు.[77][78]
అశోక చక్రవర్తి కుమారుడు మహీంద బౌద్ధమత కానను శ్రీలంక ప్రజలకు అర్థమయ్యే భాషలోకి అనువదించడం ద్వారా బౌద్ధమతం వ్యాప్తికి సహాయం చేశాడు.[79]
అశోకుడు వివిధ వ్యక్తులకు సందేశాలు లేదా లేఖలు, వ్రాతపూర్వక లేదా మౌఖిక (బదులుగా రెండూ) తెలియజేయడానికి డాటాసు లేదా దూతలను పంపించాడని అందరికీ తెలుసు. "మౌఖిక ఆదేశాలు" గురించి 6 వ రాతి శాసనం ఈ విషయాన్ని వెల్లడిస్తుంది. వ్రాతపూర్వక సందేశాలకు మౌఖిక సందేశాలను జోడించడం అసాధారణం కాదని తరువాత ధ్రువీకరించబడింది. అశోక సందేశాలలోని 13 వ కంటెంటును రాతి శాసనం నుండి కూడా ఊహించవచ్చు: అవి ఆయన ధమ్మవిజయను వ్యాప్తి చేయడానికి ఉద్దేశించబడ్డాయి. ఇది ఆయన అత్యున్నత విజయంగా భావించాడు. ఆయన ప్రతిచోటా ప్రచారం చేయాలని కోరుకున్నారు (భారతదేశానికి మించినది). ఖరోస్టి లిపిని స్వీకరించడం ద్వారా సాంస్కృతిక సంబంధాల స్పష్టంకాని ఆనవాళ్ళు ఉన్నాయి. శాసనాలు వ్యవస్థాపించాలనే ఆలోచన ఈ లిపితో ప్రయాణించి ఉండవచ్చు. ఎందుకంటే అశోకుడు తన శాసనాలలో ఉపయోగించిన కొన్ని సూత్రీకరణలలో అచెమెనిదు ప్రభావం కనిపిస్తుంది. అశోకుడు వాస్తవానికి ఇతర సంస్కృతులతో సంబంధం కలిగి ఉన్నాడని తన స్వంత గోడలకు కొత్త సాంస్కృతిక ఆలోచనలను కలపడం, వ్యాప్తి చేయడంలో చురుకైన పాత్రవహించాడని సూచిస్తుంది.[80]
తన శిలా శాసనాలలో అశోకుడు బౌద్ధమతాన్ని పశ్చిమాన హెలెనిస్టికు రాజ్యాలకు ప్రచారం చేయడాన్ని ప్రోత్సహించాడని, ఆయన ఆధిపత్యంలో ఉన్న గ్రీకులు బౌద్ధమతంలోకి మారారని, ఆయనను రాయబారులు:
ప్రియమైన-దేవతలు ఉత్తమ విజయంగా భావించడం ఇప్పుడు ధర్మం చేత జయించబడింది. గ్రీకు రాజు ఆంటియోకోసు పాలనలో, సరిహద్దులలో, 600 యోజనాలకు దూరంగా (ధమ్మాను జయించడం) గెలిచింది. అది దాటి టోలెమి, ఆంటిగోనోసు, మాగాలు, అలెగ్జాండరు అనే నలుగురు రాజులు పాలించారు. అదేవిధంగా దక్షిణాన చోళులు, పాండ్యాలు, తమరపర్ణి వరకు పాలించారు.
ఇక్కడ గ్రీకురాజుల పాలనలో ఉన్న రాజ్యాలు, కంబోజులు, నభాకులు, నభపంక్తులు, భోజులు, పితినికాలు, ఆంధ్రలు, పాలిదాలు ప్రతిచోటా ప్రజలు ధర్మంలో ప్రియమైన-దేవతల సూచనలను అనుసరిస్తున్నారు. ప్రియమైన-దేవతల దూతలు లేని చోట కూడా ఈ ప్రజలు కూడా ధర్మాచరణ, ప్రియమైన-దేవతలు ఇచ్చిన ధర్మశాసనాలు, సూచనల గురించి విన్న తరువాత దానిని అనుసరిస్తున్నారు.[84]
- అశోక శాసనాలు, రాక్ శాసనం (ఎస్. ధమ్మికా).
అశోకుడు గ్రీకు పాలకుల నుండి లేఖలు అందుకున్నాడు. హెలెనిస్టికు రాజకు పరిచయమయ్యాడు, అచెమెనిదు రాజుల శాసనాలు ఆయనకు తెలిసి ఉండవచ్చు. భారతదేశంలో హెలెనిస్టికు రాజుల రాయబారులు ఉన్నందున ( అలాగే అశోకుడు పంపిన డేటా).
[80] రెండవ టోలెమి ఫిలడెల్ఫసు పంపిన డయోనిసియసు అశోకుని ఆస్థానంలో అటువంటి గ్రీకు రాయబారిగా ఉన్నట్లు నివేదించబడింది.[85]
అశోకుడు బౌద్ధ మతమార్పిడి గ్రహీతగా అశోక శాసనాలలో స్వయంగా ప్రస్తావించబడింది. అశోకుడి నుండి బౌద్ధ దూత గ్రహీతలలో ఒకరైన కింగు మాగాసు పాలనలో నివసించిన సిరెనుకు చెందిన హెగెసియాసు వంటి కొంతమంది హెలెనిస్టికు తత్వవేత్తలు కొన్నిసార్లు బౌద్ధ బోధనల ద్వారా ప్రభావితమయ్యారని భావిస్తారు.[86]
బౌద్ధమతం ప్రచారంలో భారతదేశంలోని గ్రీకులు కూడా చురుకైన పాత్ర పోషించినట్లు తెలుస్తోంది. ఎందుకంటే ధర్మరక్షిత వంటి అశోక దూతలు కొందరు పాలి మూలాలలో ప్రముఖ గ్రీకు (యోనా) బౌద్ధ సన్యాసులుగా బౌద్ధమతాన్ని వ్యాప్తి చేయడంలో చురుకుగా ఉన్నారు. మహావంశ, 12).[87]
కొంతమంది గ్రీకులు (యవనులు) అశోకుడు పాలించిన భూభాగాలలో పరిపాలనా పాత్ర పోషించి ఉండవచ్చు. రుద్రాదమను గిర్నారు శాసనం అశోకుడి పాలనలో ఒక యవనగవర్నరు గుజరాతులోని గిర్నారు ప్రాంతంలో బాధ్యతలు నిర్వర్తించారని, నీటి నిల్వను నిర్మించడంలో పాత్రను నిర్వహించారని ప్రస్తావించారు.[88][89]
Mauryan ringstone, with standing goddess. Northwest Pakistan. 3rd century BCE. British Museum.
అశోకుడి సైనిక శక్తి బలంగా ఉన్నప్పటికీ బౌద్ధమతంలోకి మారిన తరువాత ఆయన దక్షిణాదిలోని మూడు ప్రధాన తమిళ రాజ్యాలతో స్నేహపూర్వక సంబంధాలను కొనసాగించాడు-అవి చేర, చోళ, పాండ్య దేశాలు (అలెగ్జాండ్రియా అనంతర సామ్రాజ్యం) తమరపర్ణి, సువర్ణభూమి. ఆయన తన సొంత రాజ్యంలో, పొరుగు రాజ్యాలలో మానవులకు, జంతువులకు వైద్య చికిత్స కోసం సదుపాయాలు కల్పించాడని ఆయన శాసనాలు చెబుతున్నాయి. ఆయన బావులు తవ్వించాడు. సాధారణ ప్రజల ప్రయోజనం కోసం రహదారుల వెంట చెట్లను నాటారు.[63]
అశోకుడి రాతిశాసనాలు జీవులను గాయపరచడం మంచిది కాదని, జంతువును బలి ఇవ్వకూడదని ప్రకటించింది. [91] అయినప్పటికీ ఆయన సాధారణ పశువుల వధను లేదా గొడ్డు మాంసం తినడాన్ని నిషేధించలేదు.
[92]
"ఉపయోగకరమైన లేదా తినదగినవి కాన నాలుగు పాదాల జీవులను" చంపడం, అనేక పక్షులు, కొన్ని రకాల చేపలు, ఎద్దులతో సహా నిర్దిష్ట జంతు జాతులను చంపడం మీద అతను నిషేధం విధించాడు. ఆడ మేకలు, గొర్రెలు, పందులను చంపడం కూడా అతను నిషేధించాడు; అలాగే ఆరు నెలల వయస్సు వరకు పిల్లజంతువులు. చతుర్మాసా, ఉపోసత వంటి కొన్ని కాలాలలో అన్ని చేపలను చంపడం, జంతువులను వేయడం కూడా అతను నిషేధించాడు.[93][94]
అశోకుడు రాజుల జంతువుల వేటను కూడా నిషేధించాడు. రాజ నివాసంలో ఆహారం కోసం జంతువులను చంపడాన్ని పరిమితం చేశాడు.
[95]
ఆయన వేటను నిషేధించి అనేక పశువైద్యశాలలను సృష్టించాడు. అనేక సెలవు దినాలలో మాంసం తినడం మానేశాడు. అశోకుడు ఆధ్వర్యంలోని మౌర్య సామ్రాజ్యం "ఒక ప్రభుత్వం తన జంతువులను పౌరులుగా భావించడం అనే సంప్రదాయం ప్రపంచ చరిత్రలో అతి కొద్ది సందర్భాలలో సంభవించిన సంఘటనలలో ఒకటిగా వర్ణించబడింది ".[96]
అశోక చక్రం (అశోక చక్రం) ధర్మచక్ర (ధర్మ చక్రం)గా గౌరవించబడుతుంది. ఈ చక్రంలో 24 ఆకులు ఉన్నాయి. ఇవి డిపెండెంటు ఆరిజినేషను 12 చట్టాలను, డిపెండెంటు టెర్మినేషను 12 చట్టాలను సూచిస్తాయి. అశోక చక్రం మౌర్య చక్రవర్తి సంబంధిత అనేక స్మారకనిర్మాణాలలో చెక్కబడింది. వీటిలో సారనాథులోని మూడు సింహాల చిహ్నం, అశోకస్థూపం వీటిలో ప్రముఖమైనదిగా భావించబడుతుంది. ప్రస్తుతం అశోక చక్రం రిపబ్లిక్ ఆఫ్ ఇండియా జాతీయ జెండా (22 జూలై 1947 న స్వీకరించబడింది) మధ్యలో ఉంది. ఇక్కడ ఇది శ్వేతవరర్ణ నేపథ్యంలో ముదురునీల వర్ణంలో ఉంటుంది. స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వం జెండాలో చార్ఖా (స్పిన్నింగు వీల్). అశోక చక్రం అశోక యొక్క లయన్ కాపిటల్ యొక్క స్థావరంలో కూడా చూడవచ్చు, దీనిని భారతదేశ జాతీయ చిహ్నంగా స్వీకరించారు.[ఆధారం చూపాలి]అశోకుడు తన పాలనలో అశోక చక్రం సృష్టించాడు. చక్రం అనేది సంస్కృత పదం, దీని అర్థం "చక్రం" లేదా "స్వీయ పునరావృత ప్రక్రియ". ఇది సమయం కాలం - చక్రభ్రమణంతో ప్రపంచం ఎలా మారుతుందో సూచిస్తుంది.[ఆధారం చూపాలి]
1947 ఆగస్టులో భారతదేశం స్వాతంత్ర్యం పొందడానికి కొన్ని రోజుల ముందు. ప్రత్యేకంగా ఏర్పడిన రాజ్యాంగ సభ భారతదేశం జెండా అన్ని పార్టీలు, వర్గాలకు ఆమోదయోగ్యంగా ఉండాలని నిర్ణయించింది. అశోక చక్రం కుంకుమ, తెలుపు, ఆకుపచ్చ అనే మూడు రంగులతో కూడిన జెండా ఎంపిక చేయబడింది.[97]
అలెగ్జాండరు ది గ్రేట్ తరువాత గ్రీకులు రాతి నిర్మాణ పద్ధతులను ప్రవేశపెట్టిన తరువాత భారతదేశంలో రాతి నిర్మాణఘనత అశోకుడికి లభిస్తుంది.[98] అశోకుడి కాలానికి ముందు భవనాలు చెక్క, వెదురు లేదా తాటి వంటి పదార్థాలతో నిర్మించబడ్డాయి.[98][99] అశోకుడు పాటలీపుత్రలోని తన రాజభవనాన్ని చెక్క స్థానాన్ని రాతితో భర్తీ చేసాడు.[100] పునర్నిర్మించడానికి విదేశీ హస్తకళాకారుల సహాయాన్ని కూడా ఉపయోగించుకోవచ్చు.[101] అశోకుడు తన వ్రాతపూర్వక శాసనాల కోసం శాశ్వత లక్షణాలు కలిగిన రాతిని అలాగే బౌద్ధమత చిహ్నాలతో స్తంభాలను నిర్మించాడు.
The Ashokan pillar at Lumbini, Nepal, Buddha's birthplace
క్రీస్తుపూర్వం 3 వ శతాబ్దంలో అశోకుని పాలనలో ఉత్తర భారత ఉపఖండం అంతటా అశోక స్తంభాల శ్రేణి నిర్మించబడింది. వాస్తవానికి అనేక అశోక స్తంభాలు ఉండాలి. అయినప్పటికీ శాసనాలతో పది మాత్రమే మిగిలి ఉన్నాయి. సగటున నలభై, యాభై అడుగుల మధ్య, ఒక్కొక్కటి యాభై టన్నుల బరువుతో, స్తంభాలన్నీ వారణాసికి దక్షిణంగా ఉన్న చునారు వద్ద త్రవ్వబడి, కొన్నిసార్లు వందల మైళ్ళ దూరంలో, వాటిని నిర్మించిన చోటికి లాగారు. అశోకుడి మొదటి స్త్యంభం 16 వ శతాబ్దంలో థామసు కొరియాటు పురాతన ఢిల్లీ శిథిలాలలో కనుగొనబడింది. చక్రం సూర్యమాన సమయం, బౌద్ధచట్టాన్ని సూచిస్తుంది. స్వస్తికు ఒక స్థిర కేంద్రం చుట్టూ విశ్వ నృత్యం సూచిస్తూ చెడు నుండి కాపలా కాస్తుంది.[ఆధారం చూపాలి]
Ashoka's pillar capital of Sarnathసారనాథ్. Ashokan capitals were highly realistic and used a characteristic polished finish, Mauryan polish, giving a shiny appearance to the stone surface. This sculpture has been adopted as the National Emblem of India. 3rd century BCE.
అశోకుడు " లయన్ క్యాపిటలు " నాలుగు సింహాలలో ఒక శిల్పం వెనుకకు వెనుకకు నిలబడి ఉంది. మొదట భారతదేశంలోని ఉత్తర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో ఉన్న సారనాథు వద్ద అశోక స్తంభం మిద ఈ చిహ్నం ఉంచబడింది. కొన్నిసార్లు అశోకుడు కాలం అని పిలువబడే ఈ స్తంభం ఇప్పటికీ దాని అసలు ప్రదేశంలోనే ఉంది. కాని లయన్ కాపిటల్ ఇప్పుడు సారనాథు మ్యూజియంలో ఉంది. సారనాథు నుండి వచ్చిన అశోకుడు ఈ లయన్ క్యాపిటలు భారతదేశ జాతీయ చిహ్నంగా స్వీకరించబడింది. అశోకచక్రం ("అశోక చక్ర") చిహ్నాన్ని భారత జాతీయ పతాకం మధ్యలో ఉంచారు.[ఆధారం చూపాలి]
రాజధానిలో నాలుగు సింహాలు (భారతీయ / ఆసియా సింహాలు) ఉన్నాయి. ఇందులో ఒక సింహం వెనుకకు నిలబడి చిన్న స్థూపాకార అబాకసు మీద అమర్చబడి వాటిని మోస్తున్నట్లు ఉండే ఏనుగు, పైకి ఎగిరి అడుగు వేయబోతున్నట్లు చెక్కిన ఎత్తైన గుర్రం, ఎద్దు, సింహం గంట ఆకారపు కమలం మీద రథం-చక్రాలు భాగంగా ఉంటాయి. మెరుగుదిద్దిన ఇసుకరాయి ఒక బ్లాకు నుండి చెక్కబడిన 'వీల్ ఆఫ్ ధర్మ' (భారతదేశంలో "అశోక చక్రం"గా ప్రసిద్ధి చెందిన ధర్మచక్ర) కిరీటం అని విశ్వసిస్తుంటారు. బౌద్ధ సమాజంలోని విభజనకు వ్యతిరేకంగా ఉన్న శాసనం అశోక శాసనాలు ఒకటి సారనాథు స్తంభం కలిగి ఉంది. ఇందులో "సన్యాసుల క్రమంలో ఎవరూ విభజనను కలిగించరు" అని వ్రాయబడింది.[ఆధారం చూపాలి]
సారనాథు రాజధానిలోని నాలుగు జంతువులు బుద్ధభగవానుడి జీవితంలోని వివిధ దశలను సూచిస్తాయని నమ్ముతారు.[102][ఆధారం చూపాలి]
ఏనుగు తన గర్భంలోకి ప్రవేశించే తెల్ల ఏనుగు ప్రవేశిస్తున్నట్లు రాణి మాయాదేవి కలగనడాన్ని సూచిస్తుంది.
ఎద్దు ఒక యువరాజుగా బుద్ధుని జీవితంలో కోరికను సూచిస్తుంది.
గుర్రం బుద్ధుడు రాజభవనం నుండి బయలుదేరడాన్ని సూచిస్తుంది.
సింహం బుద్ధుని సాధనను సూచిస్తుంది.
మతపరమైన వ్యాఖ్యానాలతో సారనాథు వద్ద అశోక రాజధాని స్తంభం ప్రతీకవాదం గురించి కొన్ని మతేతర వివరణలు కూడా ఉన్నాయి. వారి అభిప్రాయంలో నాలుగు సింహాలు అశోకుడి పాలనను నాలుగు దిశలలో, చక్రాలు ఆయన జ్ఞానోదయ పాలన (చక్రవర్తి) కు చిహ్నంగా, నాలుగు జంతువులను భారతదేశంలోని నాలుగు ప్రక్కనే ఉన్న భూభాగాలకు చిహ్నంగా సూచిస్తాయి.[102]
Uttar-Priyadarshi (The Final Beatitude), a verse-play written by poet Agyeya depicting his redemption, was adapted to stage in 1996 by theatre director, Ratan Thiyam and has since been performed in many parts of the world.[104][105]
In 1973, Amar Chitra Katha released a graphic novel based on the life of Ashoka.
In Piers Anthony’s series of space opera novels, the main character mentions Ashoka as a model for administrators to strive for.
Aśoka is a 2001 epic Indian historical drama film directed and co-written by Santosh Sivan. The film stars Shah Rukh Khan as Ashoka.
In 2013, Christopher C. Doyle released his debut novel, The Mahabharata Secret, in which he wrote about Ashoka hiding a dangerous secret for the well-being of India.
2014's The Emperor's Riddles, a fiction mystery thriller novel by Satyarth Nayak, traces the evolution of Ashoka and his esoteric legend of the Nine Unknown Men.
The Legend of Kunal is an upcoming film based on the life of Kunal, the son of Ashoka. The movie will be directed by Chandraprakash Dwivedi. The role of Ashoka is to be played by Amitabh Bachchan, and the role of Kunal is played by Arjun Rampal.[106]
అశోకుడు దాదాపు నలభై సంవత్సరాలు పరిపాలించినట్లుగా అంచనా వేస్తున్నారు. అశోకుడు మరణించిన తరువాత మౌర్య వంశం సుమారు యాభై సంవత్సరాల వరకు అలాగే ఉంది. అశోకుడికి చాలా మంది భార్యాపిల్లలు ఉండేవారు అయితే వారి సంఖ్య, పేర్లు మొదలగునవి కాలగర్భంలో కలిసిపోయాయి. మహీంద్రడు, సంఘమిత్ర అనే కవలలు ఆయన నాలుగవ భార్యయైన దేవికి ఉజ్జయినీ నగరంలో జన్మించారు. వీరిని బౌద్ధమత వ్యాప్తికై అశోకుడే ప్రపంచ దేశాటనకు పంపించి వేశాడు. వీరు శ్రీలంకకు వెళ్ళి అక్కడి రాజును, రాణిని, ప్రజలను బౌద్ధమతంలోకి మార్చారు. కాబట్టి వీరు కచ్చితంగా అశోకుడు తర్వాత రాజ్యపాలన చేపట్టి ఉండకపోవచ్చు.
↑Asoka in the Maski Minor Rock Edict, c.259 BCE. In his contemporary Maski Minor Rock Edicthis name is written in the Brahmi script as Devanampriya Asoka. Inscriptions of Asoka. New Edition by E. Hultzsch (in Sanskrit). 1925. pp. 174–175.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
↑Kalinga (historical kingdom) had been conquered by the preceding Nanda Dynasty but subsequently broke free until it was reconquered by Ashoka c. 260 BCE. (Raychaudhuri, H. C.; Mukherjee, B. N. 1996. Political History of Ancient India: From the Accession of Parikshit to the Extinction of the Gupta Dynasty. Oxford University Press, pp. 204-9, pp. 270-71)
↑Bentley 1993, p. 45 harv error: no target: CITEREFBentley1993 (help)
↑Bentley 1993, p. 46 harv error: no target: CITEREFBentley1993 (help)
↑The Early State, H. J. M. Claessen, Peter Skalník, Walter de Gruyter, 1978 [1]
↑A Brief History of India, Alain Daniélou, Inner Traditions / Bear & Co, 2003, p.86-87 [2]
↑Foreign Influence on Ancient India, Krishna Chandra Sagar, Northern Book Centre, 1992, p.83
↑"Chandragupta married with a daughter of Suluva, the Yavana king of Pausasa. Thus, he mixed the Buddhists and the Yavanas. He ruled for 60 years. From him, Vindusara was born and ruled for the same number of years as his father. His son was Ashoka." in Pratisarga Parva. Translation given in: Encyclopaedia of Indian Traditions and Cultural Heritage, Anmol Publications, 2009, p.18. Also online translation: Pratisarga Parva p.18Archived 23 ఏప్రిల్ 2016 at the Wayback Machine Original Sanskrit of the first two verses given in Foreign Influence on Ancient India, Krishna Chandra Sagar, Northern Book Centre, 1992, p.83: "Chandragupta Sutah Paursadhipateh Sutam. Suluvasya Tathodwahya Yavani Baudhtatapar".
↑K. T. S. Sarao (2007). A text book of the history of Theravāda Buddhism (2 ed.). Department of Buddhist Studies, University of Delhi. p. 89. ISBN978-81-86700-66-2.
↑Dolderer, Winfried (2017). "Der mitfühlende Monarch". Damals (in German). No. 12. pp. 60–63.{{cite magazine}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
↑Basham, A. L. (1954). The Wonder that was India: A Survey of the History and Culture of the Indian Sub-continent Before the Coming of the Muslims. London: Sidgwick and Jackson. p. 56. OCLC181731857.
↑Upinder Singh (2012). "Governing the State and the Self: Political Philosophy and Practice in the Edicts of As´oka". South Asian Studies (28.2). Routledge.
↑Mitchiner, Michael (1978). Oriental Coins & Their Values: The Ancient and Classical World 600 B.C. - A.D. 650. Hawkins Publications. p. 544. ISBN978-0-9041731-6-1.
↑Asoka and the Buddha-Relics, T.W. Rhys Davids, Journal of the Royal Asiatic Society, 1901, pp. 397-410 "Archived copy". Archived from the original on 1 జూలై 1997. Retrieved 31 అక్టోబరు 2013.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
↑Kate Crosby, Wiley-Blackwell Guides to Buddhism: Theravada Buddhism: Continuity, Diversity, and Identity (Somerset: Wiley-Blackwell, 2013), 84.
↑ 80.080.1Oskar von Hinüber (2010). "Did Hellenistic Kings Send Letters to Aśoka?". Journal of the American Oriental Society (130.2). Freiburg: 262–265.
↑Reference: "India: The Ancient Past" p.113, Burjor Avari, Routledge, ISBN0-415-35615-6
↑"Ashoka was known to be a great builder who may have even imported craftsmen from abroad to build royal monuments." Monuments, Power and Poverty in India: From Ashoka to the Raj, A. S. Bhalla, I.B.Tauris, 2015 p.18 [5]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Asoka: The Buddhist Emperor of India. Oxford: Clarendon Press. వికీసోర్స్. p. 185.
