బీహార్ ప్రభుత్వం
| ద్విసభ శాసనసభ | |
 | |
| ప్రభుత్వ స్థానం | పాట్నా |
|---|---|
| దేశం | భారతదేశం |
| చట్ట వ్యవస్థ | |
| శాసనసభ | |
| స్పీకరు | నంద్ కిషోర్ యాదవ్[1] |
| డిప్యూటీ స్పీకరు | నరేంద్ర నారాయణ్ యాదవ్[2] |
| శాసన సభ్యులు | 243 |
| కౌన్సిల్ | బీహార్ శాసనమండలి |
| మండలి ఛైర్మన్ | దేవేష్ చంద్ర ఠాకూర్ |
| ఉప అధ్యక్షుడు | రామ్ చంద్ర పూర్వే |
| మండలి సభ్యులు | 75 (ఎన్నిక ద్వారా 63 + 12 నామినేట్ ద్వారా) |
| కార్యనిర్వహణ వ్యవస్థ | |
| గవర్నరు | రాజేంద్ర అర్లేకర్ |
| ముఖ్యమంత్రి | నితీష్ కుమార్ (JD(U)) |
| [ఉప ముఖ్యమంత్రి | విజయ్ కుమార్ సిన్హా, (బిజెపి) సామ్రాట్ చౌదరి (బిజెపి) |
| ప్రతిపక్ష నాయకుడు | తేజస్వి యాదవ్ (RJD) |
| న్యాయవ్యవస్థ | |
| హై కోర్టు | పాట్నా హైకోర్టు |
| ప్రధాన న్యాయమూర్తి | కె. వినోద్ చంద్రన్ |
| స్థానం | 53 |
బీహార్ ప్రభుత్వం, భారతదేశం లోని బీహార్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం. ఇది 38 జిల్లాలకు, తొమ్మిది విభాగాలుకు ప్రాతినిధ్యం కలిగి ఉంది. ఇది బీహార్ గవర్నర్ నేతృత్వంలోని కార్యనిర్వాహక వర్గం, న్యాయవ్యవస్థ, శాసన శాఖలను కలిగి ఉంది .భారతదేశ ఇతర రాష్ట్రాల మాదిరిగానే బీహార్ రాష్ట్రాధినేత కూడా కేంద్ర ప్రభుత్వ సలహా మేరకు భారత రాష్ట్రపతిచే నియమించబడిన గవర్నరు ఉంటాడు. గవర్నరు పదవి చాలావరకు ఉత్సవ సంబంధమైనది. ప్రభుత్వాధినేత ముఖ్యమంత్రికి కార్యనిర్వాహక అధికారాలు చాలావరకు ఉంటాయి. బీహార్ రాజధాని పాట్నా. పాట్నాలో ఉన్న పాట్నా ఉన్నత న్యాయస్థానం, రాష్ట్రం మొత్తం మీద అధికార పరిధిని కలిగి ఉంది. బీహార్ ప్రస్తుత శాసన నిర్మాణం ద్విసభ్యంగా ఉంది. శాసన సభలు బీహార్ విధాన సభ (బీహార్ శాసనసభ), బీహార్ విధాన పరిషత్ (బీహార్ లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్). విధానసభ ఏదేని ప్రత్వేక పరిస్థితులలో ముందుగా రద్దు చేయకపోతే దాని సాధారణ పదవీకాల పరిమితి ఐదు సంవత్సరాలుగా ఉంటుంది.
కార్యనిర్వాహకవర్గం
[మార్చు]గవర్నరు
[మార్చు]స్థానిక ప్రభుత్వాలు ప్రాథమిక స్థాయిలో పనిచేస్తాయి. ఇది కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు కాకుండా మూడవ స్థాయి ప్రభుత్వం. ఇందులో గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో పంచాయతీలు, పట్టణ ప్రాంతాల్లో మునిసిపాలిటీలు ఉంటాయి. వారు ప్రత్యక్షంగా లేదా పరోక్షంగా ప్రజలచే ఎన్నుకోబడతారు. పరిపాలనా ప్రయోజనాల కోసం. బీహార్ నిర్మాణాత్మకంగా విభాగాలు (ప్రమండల్), జిల్లాలు (జిల్లా), తహశీల్స్|ఉపవిభాగాలు (అనుమండల్) & సర్కిల్‌లు (ఆంచల్), రాష్ట్రం తొమ్మిది డివిజన్లు, 38 జిల్లాలు, 101 సబ్ డివిజన్లు, 534 సర్కిళ్లుగా విభజించబడింది.[3] 17 మున్సిపల్ కార్పొరేషన్లు, 84 నగర్ పరిషత్‌లు, 151 నగర పంచాయతీలు,[4][5][6][7][8]
| భారతదేశం | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| బీహార్ ప్రభుత్వం | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| బీహార్ డివిజన్లు | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| బీహార్ జిల్లాలు | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| బ్లాక్స్ (తహసీల్స్) | మునిసిపల్ కార్పొరేషన్లు (నగర్ నిగం) | మునిసిపల్ కౌన్సిల్స్ (నగర్ పరిషత్) | టౌన్ కౌన్సిల్ (నగర్ పంచాయతీ) | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| బీహార్ గ్రామాలు (రెవెన్యూ గ్రామాలు) | వార్డులు | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
భారతదేశంలోని రాష్ట్రాల గవర్నర్‌లకు యూనియన్ స్థాయిలో భారత రాష్ట్రపతికి ఉన్న అధికారాలు, విధులు రాష్ట్ర స్థాయిలో ఉంటాయి. లెఫ్టినెంట్ గవర్నర్లు లేదా అడ్మినిస్ట్రేటర్లు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలలో ఉండగా గవర్నర్లు రాష్ట్రాలలో ఉంటారు. భారత రాజ్యాంగం ప్రకారం, గవర్నరు ఒక రాష్ట్రానికి అధిపతి, కానీ వాస్తవ కార్యనిర్వాహక అధికారం ముఖ్యమంత్రికి ఉంటుంది. గవర్నర్ నామమాత్రపు అధిపతిగా వ్యవహరిస్తారు. అయితే నిజమైన అధికారం రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రుల వద్ద, అతని/ఆమె మంత్రి మండలికి ఉంటుంది. రాష్ట్ర గవర్నర్‌ను భారత రాష్ట్రపతి నియమిస్తారు. రాష్ట్రపతి అభ్యర్థులను మూల్యాంకనంచేసే అంశాలు రాజ్యాంగంలో పేర్కొనబడలేదు.[9] గవర్నరు ఎక్స్-అఫీషియో హోదాలో, విశ్వవిద్యాలయాల చట్టాల ప్రకారం బీహార్ విశ్వవిద్యాలయాలకు (ప్రస్తుతం 12వ) ఛాన్సలరుగా వ్యవహరిస్తున్నాడు.
ముఖ్యమంత్రి
[మార్చు]
రాజ్యాంగం లేదా చట్టంలో పేర్కొనబడనప్పటికీ, పార్టీ లేదా సంకీర్ణంలోని వర్గాలను శాంతింపజేయడానికి ఉప-ముఖ్యమంత్రి కార్యాలయం తరచుగా ఉపయోగంలో ఉంది. ఇది భారతదేశంలోని కేంద్ర ప్రభుత్వంలో అరుదుగా ఉపయోగించే ఉప-ప్రధాన మంత్రి పదవిని పోలి ఉంటుంది. ముఖ్యమంత్రి లేని సమయంలో, ఉప ముఖ్యమంత్రి, మంత్రిమండలి సమావేశాలకు అధ్యక్షత వహించవచ్చు. శాసనసభ మెజారిటీకి నాయకత్వం వహించవచ్చు. ముఖ్యమంత్రి చేసే ప్రమాణానికి అనుగుణంగా వివిధ ఉప ముఖ్యమంత్రులు కూడా గోప్యత ప్రమాణం చేస్తారు. ఈ ప్రమాణం వివాదాలకు కూడా దారితీసింది.[10][11]
ఉపముఖ్యమంత్రి
[మార్చు]1946లో బీహార్ మొదటి మంత్రివర్గం ఏర్పడింది. ఇద్దరు సభ్యులతో కూడిన.[12] బీహార్ మొదటి ముఖ్యమంత్రిగా శ్రీ కృష్ణ సిన్హా కాగా, బీహార్ మొదటి ఉప ముఖ్యమంత్రి, ఆర్థిక మంత్రిగా అనుగ్రహ నారాయణ్ సిన్హా పనిచేసారు.[13] (కార్మిక, ఆరోగ్యం, వ్యవసాయ, నీటిపారుదల బాధ్యతలు) [14] అనంతరం ఇతర మంత్రులను చేర్చుకున్నారు. 1947లో స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత మొదటి బీహార్ ప్రభుత్వ మంత్రివర్గం పనిచేసింది. 1946 నుండి ఇప్పటివరకు 23 మంది బీహార్ ముఖ్యమంత్రులుగా పనిచేసారు. ప్రారంభ హోల్డర్ భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌కు చెందిన శ్రీ కృష్ణ సిన్హా, అతను ఎక్కువ కాలం అధికారంలో ఉన్నాడు. ప్రస్తుత బాధ్యతలు 2015 ఫిబ్రవరి 22 నుండి నితీష్ కుమార్ అధికారంలో కొనసాగుచున్నాడు.
మంత్రిమండలి
[మార్చు]ముఖ్యమంత్రిని, అతని మంత్రుల మండలిని నియమించే గవర్నర్ నేతృత్వంలో ముఖ్యమంత్రి ప్రభుత్వానికి నాయకత్వం వహిస్తారు. గవర్నర్‌ను ఐదేళ్లపాటు నియమిస్తారు. రాష్ట్రానికి రాజ్యాంగ అధిపతిగా వ్యవహరిస్తారు. గవర్నర్ రాష్ట్రానికి ఉత్సవ అధిపతిగా ఉన్నప్పటికీ, రోజువారీ ప్రభుత్వ నిర్వహణను ముఖ్యమంత్రి, అతని మంత్రి మండలి చూసుకుంటుంది, వీరికి చాలా శాసన అధికారాలు ఉంటాయి. గవర్నర్ కార్యదర్శి నేతృత్వంలోని సచివాలయం మంత్రి మండలికి సహాయం చేస్తుంది. మంత్రి మండలిలో క్యాబినెట్ మంత్రులు, రాష్ట్ర మంత్రులు, డిప్యూటీ మంత్రులు ఉంటారు. ముఖ్యమంత్రికి అన్ని ప్రభుత్వశాఖలు తరుపున ప్రధాన కార్యదర్శి సహాయం చేస్తారు.
| మంత్రిత్వశాఖలు | మంత్రి | పదవీ బాధ్యతలు
నుండి |
పదవీ బాధ్యతలు
వరకు |
పార్టీ |
|---|---|---|---|---|
| ముఖ్యమంత్రి
హోం, జనరల్ అడ్మినిస్ట్రేషన్, క్యాబినెట్ సెక్రటేరియట్, విజిలెన్స్, ఎన్నికలు, ఏ మంత్రికి కేటాయించని ఇతర శాఖలు |
నితీష్ కుమార్ | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | జేడీ (యు) |
| వ్యవసాయ ఉప ముఖ్యమంత్రి
రోడ్డు నిర్మాణ శాఖ మంత్రి, రెవెన్యూ, భూ సంస్కరణల శాఖ, చెరకు పరిశ్రమల, గనులు & భూగర్భ శాస్త్ర, కార్మిక వనరులు, కళ, సంస్కృతి & యువజన, చిన్న నీటి వనరులు, ప్రజారోగ్య, ఇంజనీరింగ్ |
విజయ్ కుమార్ సిన్హా | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | బీజేపీ |
| ఆర్థిక శాఖ ఉప ముఖ్యమంత్రి
వాణిజ్య పన్నుల శాఖ, పట్టణాభివృద్ధి & గృహనిర్మాణ శాఖ మంత్రి, క్రీడలశాఖ, పంచాయతీరాజ్ శాఖ, పరిశ్రమల శాఖ పశు, మత్స్య, వనరుల శాఖ. |
సామ్రాట్ చౌదరి | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | బీజేపీ |
| బిసి కో-ఆపరేటివ్ మంత్రి, ఇబిసి సంక్షేమ శాఖ, విపత్తు నిర్వహణ, పర్యావరణ, అటవీ శాఖ | ప్రేమ్ కుమార్ | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | బీజేపీ |
| జలవనరులు, పార్లమెంటరీ వ్యవహారాల, భవన నిర్మాణం, రవాణా, విద్యాశాఖ, సమాచార & పౌరసంబంధాలు | విజయ్ కుమార్ చౌదరి | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | జేడీ (యు) |
| ఇంధన శాఖ ప్రణాళిక & అభివృద్ధి శాఖ | బిజేంద్ర ప్రసాద్ యాదవ్ | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | జేడీ (యు) |
| గ్రామీణాభివృద్ధి, సాంఘిక సంక్షేమం, ఆహారం & వినియోగదారుల రక్షణ, | శ్రవణ్ కుమార్ | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | జేడీ (యు) |
| ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ, ఎస్.సి & ఎస్.టి. సంక్షేమ శాఖ | సంతోష్ కుమార్ సుమన్ | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | హిందుస్థానీ అవామ్ మోర్చా |
| సైన్స్ & టెక్నాలజీ | సుమిత్ కుమార్ సింగ్ | 2024 జనవరి 28 | ప్రస్తుతం | స్వతంత్ర |
శాసనసభ
[మార్చు]భారతదేశంలోని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు భారతదేశంలోని రాష్ట్రాలను పాలించే ప్రభుత్వాలు, రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి ముఖ్యమంత్రి నాయకత్వం వహిస్తారు.[17] అధికారం కేంద్రప్రభుత్వం, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల మధ్య విభజించబడింది.[18] రాష్ట్ర ప్రభుత్వ శాసనసభ 6 రాష్ట్రాలలో ద్విసభతో కొనసాగుచున్నాయి. మిగిలిన రాష్ట్రాలు ఏకసభతో కొనసాగుచున్నాయి.[19] ఉభయసభలు గల ఆరు రాష్ట్రాలలో బీహార్ ఒకటి. ఇతర రాష్ట్రాలు ఉత్తర ప్రదేశ్, కర్ణాటక, మహారాష్ట్ర, తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్. బీహార్ శాసనమండలి విధాన పరిషత్ ఎగువసభగా పనిచేస్తుంది. బీహార్ శాసనసభ విధానసభ, బీహార్ రాష్ట్ర ఉభయసభల దిగువసభగా పనిచేస్తుంది. దిగువసభ 5 సంవత్సరాల కాలవ్యవధితో ఎన్నుకోబడుతుంది. అయితే ఎగువ సభలో మొత్తం సభ్యులలో 1/3 వంతు మంది ప్రతి రెండు సంవత్సరాలకు ఆరేళ్ల పదవీకాలంతో ఎన్నికవుతారు.
విధానసభ
[మార్చు]విధానసభను శాసనసభ అని కూడా అంటారు. బీహార్ శాసనసభ మొట్టమొదట 1937లో ఉనికిలోకి వచ్చింది. ఇది శాశ్వత సంస్థ కాదు. రద్దుకు లోబడి ఉంటుంది. శాసనసభ పదవీకాలం త్వరగా రద్దు చేయబడని పక్షంలో దాని మొదటి సమావేశానికి నియమించబడిన తేదీ నుండి ఐదు సంవత్సరాలు ఉంటుది. శాసన సభ సభ్యులు నేరుగా ప్రజలచే ఎన్నుకోబడతారు. ప్రతి సంవత్సరం మూడు సెషన్‌లు (బడ్జెట్ సెషన్, మాన్‌సూన్ సెషన్, వింటర్ సెషన్) ఉంటాయి. శాసనసభ సమావేశాలు స్పీకరు అధ్యక్షతన జరుగుతాయి. బిల్లు సాధారణ బిల్లు అయినా మనీ బిల్లు అయినా స్పీకరు సర్టిఫై చేయాలి. సాధారణంగా అతను ఓటింగ్‌లో పాల్గొనడు, అయితే టై అయిన సందర్భంలో అతను తన ఓటును ఉపయోగిస్తాడు. సభలో ప్రస్తుత స్థానాల బలం 243.
విధానపరిషత్
[మార్చు]విధాన పరిషత్‌ను లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్ అని కూడా అంటారు. బీహార్ లెజిస్లేటివ్ కౌన్సిల్ శాశ్వత సంస్థ. ఇది రద్దుకు లోబడి ఉండదు. కానీ దాదాపు సాధ్యమైనంత వరకు, దానిలోని సభ్యులలో మూడింట ఒక వంతు మంది ప్రతి రెండవ సంవత్సరం గడువు ముగిసిన వెంటనే పదవీ విరమణ పొందుతారు. సభ్యులు ఆరు సంవత్సరాలకు ఎన్నుకోబడతారు లేదా నామినేట్ చేయబడతారు. వారిలో మూడింట ఒక వంతు ప్రతి రెండవ సంవత్సరం పదవీ విరమణ చేస్తారు. విధాన పరిషత్ ప్రిసైడింగ్‌ అధికారులుగా చైర్మన్‌, డిప్యూటీ చైర్మన్‌ వ్యవహరిస్తారు. ఎగువ సభ, శాసన మండలి సభ్యులు ఎలక్టోరల్ కాలేజీ ద్వారా పరోక్షంగా ఎన్నుకోబడతారు. కౌన్సిల్‌లో ప్రస్తుతం 27 కమిటీలు ఉన్నాయి. అంతేకాకుండా, రాష్ట్ర శాసనసభలోని ఉభయ సభల సభ్యులతో కూడిన మూడు ఆర్థిక కమిటీలు ఉన్నాయి.
న్యాయవ్యవస్థ
[మార్చు]ప్రధాన న్యాయస్థానం
[మార్చు]పాట్నా హైకోర్టు, బీహార్ రాష్ట్ర హైకోర్టు. పాట్నా హైకోర్టు బీహార్‌లోని ప్రాథమిక సివిల్ కోర్టులు వర్గానికి చెందినవి. ఏది ఏమైనప్పటికీ, ఒక ఉన్నత న్యాయస్థానం దాని అసలు సివిల్, క్రిమినల్ అధికార పరిధిని కేవలం అధీన న్యాయస్థానాలకు చట్టపరంగా అధికారం లేకుంటే, ఆర్థికపరమైన, ప్రాదేశిక అధికార పరిధి లేకపోవడంతో అటువంటి విషయాలను విచారించవచ్చు. ఇది 1916 ఫిబ్రవరి 3న స్థాపించబడింది. తర్వాత భారత ప్రభుత్వ చట్టం, 1915 ప్రకారం అనుబంధించబడింది. కోర్టు ప్రధాన కార్యాలయం రాష్ట్ర పరిపాలనా రాజధాని పాట్నాలో ఉంది. హైకోర్టు భవనానికి శంకుస్థాపన 1913 డిసెంబరు 1న దివంగత వైస్రాయ్, భారత గవర్నరు జనరల్ అయిన సర్ చార్లెస్ హార్డింగ్ ఆఫ్ పెన్షర్స్ట్ చేత వేయబడింది. పాట్నా హైకోర్టు భవనం పూర్తయిన తర్వాత 1916 ఫిబ్రవరి 3న అదే వైస్రాయ్ ద్వారా అధికారికంగా ప్రారంభించబడింది. జస్టిస్ ఎడ్వర్డ్ మేనార్డ్ డెస్ చాంప్స్ చామియర్ పాట్నా హైకోర్టుకు మొదటి ప్రధాన న్యాయమూర్తి. ఈ హైకోర్టు భారతదేశానికి ఇద్దరు ప్రధాన న్యాయమూర్తులను ఇచ్చింది. జస్టిస్ భువనేశ్వర్ ప్రసాద్ సిన్హా, 6వ భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తికాగా, జస్టిస్ లలిత్ మోహన్ శర్మ, 24వ ప్రధాన న్యాయమూర్తి. ప్రధాన న్యాయమూర్తి సంజయ్ కరోల్ ప్రస్తుత పాట్నా హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తిగా కొనసాగుచున్నాడు. పాట్నా హైకోర్టులో 53 మంది న్యాయమూర్తులు ఉన్నారు, ఇందులో 40 మంది శాశ్వత న్యాయమూర్తులు, 13 మంది అదనపు న్యాయమూర్తులు ఉన్నారు.
జిల్లా కోర్టులు
[మార్చు]బీహార్‌లో మొత్తం 37 జిల్లా కోర్టులు ఉన్నాయి.[20] జిల్లా సివిల్ కోర్టుకు సెషన్స్ జడ్జి న్యాయనిర్ణేతగా ఉంటాడు. ఇది రాష్ట్ర హైకోర్టుతో పాటు, సివిల్ అధికార పరిధికి సంబంధించిన ప్రధాన న్యాయస్థానం. ఇది సివిల్ విషయాలలో ప్రధానంగా సివిల్ ప్రొసీజర్ కోడ్ నుండి దాని అధికార పరిధిని పొందింది. క్రిమినల్ ప్రొసీజర్ కోడ్ ప్రకారం క్రిమినల్ విషయాలపై తన అధికార పరిధిని వినియోగించినప్పుడు జిల్లా కోర్టు సెషన్సు కోర్టుకు, హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి సలహాతో రాష్ట్ర గవర్నరు నియమించిన జిల్లా న్యాయమూర్తి అధ్యక్షత వహిస్తారు. జిల్లా న్యాయమూర్తితో పాటు పనిభారాన్ని బట్టి అదనపు జిల్లా న్యాయమూర్తులు, సహాయ జిల్లా న్యాయమూర్తులు ఉంటారు. అదనపు జిల్లా న్యాయమూర్తి, న్యాయస్థానం అధ్యక్షత వహించే జిల్లా న్యాయమూర్తి, అతని జిల్లా కోర్టుకు సమానమైన అధికార పరిధి ఉంటుంది.[21]
ఎన్నికలు, రాజకీయాలు
[మార్చు]బీహార్ విధానసభ సభ్యులు ఐదేళ్ల కాలానికి సార్వత్రిక వయోజన ఓటు హక్కు ద్వారా ఫస్ట్-పాస్ట్-ది-పోస్ట్ ఓటింగ్ విధానం ద్వారా నేరుగా ఎన్నుకోబడతారు. బీహార్ విధాన పరిషత్‌లోని మొత్తం సభ్యులలో 1/3 వంతు మంది ప్రతి 2 సంవత్సరాలకు 6 సంవత్సరాల పదవీకాలంతో ఎన్నికవుతారు.
ఇది కూడ చూడు
[మార్చు]మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "BJP's Nand Kishore Yadav elected unopposed as Bihar Assembly Speaker". Deccan Herald. Retrieved 15 February 2024.
- ↑ "JD(U)'s Narendra Narayan Yadav elected unopposed as Bihar assembly deputy speaker". The Indian Express. 23 February 2024. Retrieved 23 February 2024.
- ↑ "Indexing Gender Parity and Estimation of Child Marriage: A comprehensive study of 534 Blocks in Bihar". Archived from the original on 2017-09-25.
- ↑ "Bihar Civic elections likely in May 2017". Archived from the original on 2017-03-31.
- ↑ "बिहार : नगर विकास एवं आवास विभाग की पहल, पुनर्गठन से नगर परिषदों की बढ़ जायेगी संख्या". Archived from the original on 2017-03-24.
- ↑ "पहली बार कोई महिला बनेगी पटना नगर निगम की मेयर". Archived from the original on 2017-03-24.
- ↑ "Ward delimitation begins in Chhapra". Archived from the original on 2017-02-27.
- ↑ "छपरा को निगम बख्तियारपुर को मिला नगर परिषद का दर्जा". Archived from the original on 2017-03-24.
- ↑ "article 155, Constitution of India" (PDF).
- ↑ Dhananjay Mahapatra (27 December 2017). "Deputy CM: Not in Constitution, yet a post with a long history". Times of India. Retrieved 28 June 2019.
- ↑ S. Rajendran (13 July 2012). "Of Deputy Chief Ministers and the Constitution". The Hindu. Retrieved 28 June 2019.
- ↑ S Shankar. "The Sri Babu-Anugrah babu government". website. Archived from the original on 2013-05-27. Retrieved 2005-04-08.
- ↑ Kamat. "Anugrah Narayan Sinha". Kamat's archive. Archived from the original on 2006-11-09. Retrieved 2006-11-25.
- ↑ Dr. Rajendra Prasad's Letters to Anugrah Narayan Sinha (1984). First Finance cum Labour Minister. Rajendra Prasad's archive. ISBN 9788170230021. Retrieved 2007-06-25.
- ↑ The Hindu (3 February 2024). "In Bihar Cabinet, Nitish retains Home Ministry, BJP gets Finance, Health". Archived from the original on 4 February 2024. Retrieved 4 February 2024.
- ↑ "List of Cabinet Ministers Bihar on 03/02/2024" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2024-02-03. Retrieved 2024-02-04.
- ↑ . "Local Government and Development in India".
- ↑ . "Division of Powers in the Indian Constitution".
- ↑ . "The Passing of Bicameralism".
- ↑ "Bihar/District Court in India | Official Website of District Court of India". districts.ecourts.gov.in. Retrieved 2021-05-18.
- ↑ "District Courts of India - official website". Archived from the original on 22 January 2013. Retrieved 16 March 2012.
వెలుపలి లంకెలు
[మార్చు] భారతదేశ రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు | |
|---|---|
| రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు | |
| కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు | |