బ్రహ్మేశ్వర దేవాలయం (భువనేశ్వర్)

బ్రహ్మేశ్వర దేవాలయం
బ్రహ్మేశ్వర దేవాలయం
స్థానం
దేశం:	భారతదేశం
రాష్ట్రం:	ఒడిషా
ప్రదేశం:	భుబనేశ్వర్

బ్రహ్మేశ్వర దేవాలయంఒడిషా రాష్ట్రంలోని భుబనేశ్వర్ పట్టణంలో నెలకొని ఉన్న ఒక శైవాలయము. ఇది 9వ శతాబ్దం చివరిలో ప్రతిష్ఠించబడినట్లు ఈ గుడిలో లభ్యమైన శాసనాల ద్వారా తెలుస్తున్నది. కానీ కచ్చితమైన వివరాలు ఆ శాసనాలు భద్రపరచకపోవడం వల్ల సా.శ.1058 తరువాతి వివరాలు మాత్రమే లభిస్తున్నాయి. ఈ దేవాలయాన్ని 18వ సోమవంశరాజు ఉద్యోతకేసరి తల్లి కళావతీదేవి ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించినట్లు శాసనాధారాలు వెల్లడిస్తున్నాయి.

చరిత్ర

భువనేశ్వర్ నుండి కలకత్తాకు తరలించబడిన ఒక శాసనం ఆధారంగా ఈ ఆలయం 11వ శతాబ్దం చివరిలో నిర్మించబడినట్లు చరిత్రకారులు నిర్ణయించారు. ఆ శాసనం ప్రకారం ఈ దేవాలయాన్ని సోమవంశపు రాజు ఉద్యోతకేసరి తల్లి కళావతీదేవి నిర్మించింది. ఈ ఆలయం నాలుగు నాట్యశాలలతో సిద్ధతీర్థం అనే ప్రదేశం (నేటి భువనేశ్వర్)లో నిర్మించబడింది. ఈ శాసనం అసలైన ప్రదేశంలో లేకపోవడం వల్ల దానిలోని వివరాలు మరొక దేవాలయానికి సంబంధించనవని కొందరు చరిత్రకారులు అనుమానిస్తున్నా ఆ శాసనంలో పేర్కొన్న ప్రదేశము, వివరాల ప్రకారం ఆ శాసనం ఈ దేవాలయానికి చెందినదని నిర్ధారించారు. అయితే ఆ శాసనంలో పేర్కొన్న విధంగా అక్కడ ఉన్నవి నాట్యశాలలు కావని, అవి అంగశాలలని పాణిగ్రాహి వంటి చరిత్రకారుల వాదన.

నిర్మాణశైలి

ఈ దేవాలయాన్ని పంచాయతన దేవాలయంగా వర్గీకరించారు. ప్రధాన గుడికి నలుమూలలా నాలుగు ఉప దేవాలయాలున్నాయి. ఈ దేవాలయ్ం యొక్క విమాన గోపురం 62.2 అడుగుల ఎత్తును కలిగి ఉంది. ఈ ఆలయం సాంప్రదాయ దారుశిల్ప వాస్తు పద్ధతులలో కట్టబడింది కానీ రాతిలో చెక్కబడింది. ఈ ఆలయ సౌధాలు పిరమిడ్ ఆకారంలోని శిలలను ఉపయోగించి ఆ శిలల లోపలి, వెలుపలి భాగాలలో శిల్పాలను చెక్కారు.

బ్రహ్మేశ్వర దేవాలయ ప్రాంగణంలోని ఉప ఆలయాల నమూనా ఆకృతి

ఈ ఆలయ ప్రధాన కట్టడం రెండు భాగాలుగా ఉంది. చిన్న భాగం జగ్మోహన మండపం దాని వెనుక గర్భగుడి ఉన్నాయి. మిగిలిన ఆలయాలకు మరో రెండు భాగాలు నాట్యశాల, ఉత్సవశాలలున్నాయి.

ఈ బ్రహ్మేశ్వర దేవాలయం పురాతనమైన ముక్తేశ్వరాలయానికి దగ్గర పోలికలు ఉన్నాయి. దేవాలయం గోడలపై నాట్యకత్తెల, సంగీత కారుల, వీణ మొదలైన సంగీత వాయిద్యాల బొమ్మలు చెక్కబడి ఉన్నాయి. ఈ గుడి నిర్మాణంలో ఇనుప దిమ్మెలను ఉపయోగించారు. అంతకు పూర్వం కట్టిన దేవాలయాలలో ఇనుము వినియోగంలేదు.

ఈ దేవాలయ ప్రాకార కుడ్యాలపై అనేక దేవతా మూర్తులను చెక్కారు. ద్వారాలపై అందమైన పుష్పాల చిత్రాలను, అష్టదిక్పాలకుల మూర్తులను చెక్కారు. ఇంకా ఈ దేవాలయ గోడలపై తాంత్రిక సంబంధమైన బొమ్మలు, చాముండేశ్వరి, రౌద్రాకారంలో ఉన్న శివుని విగ్రహాలు ఉన్నాయి.

ఒక శాసనం ప్రకారం రాణీ కళావతీ దేవి ఈ దేవాలయాని అనేక అందమైన యువతులను కానుకగా సమర్పించిందని తెలుస్తున్నది. ఇది ఆనాటి దేవదాసీ వ్యవస్థను సూచిస్తున్నదని, ఈ దేవదాసీ సంప్రదాయం తదనంతర ఒరిస్సా దేవాలయ చరిత్రలో ముఖ్యమైన భాగంగా నిలిచిపోయిందని చరిత్రకారులు తీర్మానిస్తున్నారు.

బయటి లింకులు

• టెంపుల్ ఆఫ్ బ్రహ్మేశ్వర ఎట్ గ్రేట్ బిల్డింగ్స్
• బ్రహ్మేశ్వర ఫోటో గ్యాలరీ Archived 2007-12-20 at the Wayback Machine
• శిల్పాలు
• నివేదిక