మాంటెనెగ్రో

వికీపీడియా నుండి
Jump to navigation Jump to search
Montenegro

Црна Гора
క్రానా గోరా
Flag of మాంటెనెగ్రో
జండా
Coat of arms of మాంటెనెగ్రో
Coat of arms
గీతం: 
Oj, svijetla majska zoro
Ој, свијетла мајска зоро
Oh, Bright Dawn of May
Location of  మాంటెనెగ్రో  (Green) on the European continent  (Dark Grey)  —  [Legend]
Location of  మాంటెనెగ్రో  (Green)

on the European continent  (Dark Grey)  —  [Legend]

రాజధానిPodgoricaa
42°47′N 19°28′E / 42.783°N 19.467°E / 42.783; 19.467
అధికార భాషలుMontenegrin[1]
Other languages
in official use[2]
జాతులు
(2011)
పిలుచువిధంMontenegrin
ప్రభుత్వంUnitary dominant-party parliamentary constitutional republic
• President
Filip Vujanović
Duško Marković
శాసనవ్యవస్థSkupština
Events
• Formation of Duklja as a vassal of Byzantine Empire
625[dubious – discuss]
• Duklja gains independence from the Byzantine Empire
1042
• Kingdom of Zeta proclaimed
1373
1696
1 January 1852
• Kingdom
28 August 1910
• Formation of Yugoslavia
1 December 1918
3 June 2006
విస్తీర్ణం
• మొత్తం
13,812 కి.మీ2 (5,333 చ. మై.) (156th)
• నీరు (%)
1.5
జనాభా
• 2017 estimate
678,931[4] (164th)
• 2011 census
625,883
• జనసాంద్రత
45/చ.కి. (116.5/చ.మై.) (121st)
GDP (PPP)2017 estimate
• Total
$10.862 billion[5]
• Per capita
$17,439[5] (74th)
GDP (nominal)2017 estimate
• Total
$4.405 billion[5]
• Per capita
$7,071[5] (60th)
జినీ (2013)26.2[6]
low · 9th
హెచ్‌డిఐ (2015)Increase 0.807[7]
very high · 49th
ద్రవ్యంEuro (€)b (EUR)
కాల విభాగంUTC+1 (CET)
• Summer (DST)
UTC+2 (CEST)
వాహనాలు నడుపు వైపుright
ఫోన్ కోడ్+382
Internet TLD.me
  1. Constitution names Cetinje as the Old Royal Capital (prijestonica) of Montenegro.
  2. Adopted unilaterally; Montenegro is not a formal member of the Eurozone.

మోంటెనెగ్రో: క్రానా గోరా / Црна Гора, మూస: IPA-sh, అనగా "బ్లాక్ మౌంటైన్") ఆగ్నేయ ఐరోపాలో ఉన్న ఒక సార్వభౌమ రాజ్యం. (మోంటెనెగ్రి), మోంటెనెగ్రో దేశ నైరుతి సరిహద్దులో అడ్రియాటిక్ సముద్రం తీరం, పశ్చిమసరిహద్దులో క్రొయేషియా, వాయవ్య సరిహద్దులో బోస్నియా , హెర్జెగొవీనా ఈశాన్య సరిహద్దులో సెర్బియా, తూర్పు సరిహద్దులో కొసావో , ఆగ్నేయ సరిహద్దులో అల్బేనియా ఉన్నాయి. దేశరాజధాని , అతిపెద్ద నగరంగా పోడ్గోరికా నగరం ఉంది. అయితే సెటిన్జే పాత రాజధానిగా (ప్రిజెస్టోనికా) నిర్ణయించబడింది.[8] 9 వ శతాబ్దంలో మూడు సెర్బియా రాజ్యాలు మోంటెనెగ్రో భూభాగంలో ఉండేవి.దాదాపు దక్షిణ అర్ధ భాగంలో డక్లజ, పశ్చిమంలో ట్రవునియా, , ఉత్తరంలో రాస్కియా ఉన్నాయి.[9][10][11] 1042 లో " ఆర్కాన్ స్టీఫన్ వోజ్లవ్వ్ " తిరుగుబాటుకు దారి తీసిన ఫలితంగా బైజంటైన్ సామ్రాజ్యం నుండి డక్జా స్వాతంత్ర్యం , వోజ్లవ్వ్విజేవిక్ రాజవంశం స్థాపన సంభవించాయి. శతాబ్దాలలో అనేక ప్రాంతీయ శక్తులు , ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం నియంత్రణ తరువాత ఇది 1918 లో యుగోస్లేవియా రాజ్యంలో భాగంగా మారింది. 1945 లో సోషలిస్ట్ ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యుగోస్లేవియా అయింది.

1992 లో యుగోస్లేవియా విభజన తరువాత సెర్బియా , మోంటెనెగ్రో రిపబ్లిక్లు " రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యుగోస్లేవియాగా " ఒక సమాఖ్యని స్థాపించాయి. అయితే యుగోస్లేవియాకు చట్టపరమైన వారసత్వం కలిగించడాన్ని ఇతర మాజీ రిపబ్లిక్లు , యునైటెడ్ నేషన్స్ తిరస్కరించింది. 2003 లో దీనిని సెర్బియా , మోంటెనెగ్రోగా మార్చారు. 2006 మే 21 న స్వతంత్రం గురించి సేకరించిన ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ఆధారంగా అదే సంవత్సరం జూన్ 3 న మోంటెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యం ప్రకటించబడింది. 2007 అక్టోబరు 22 వరకు అధికారికంగా మోంటెనెగ్రో రిపబ్లిక్‌గా పేర్కొనబడింది.

ప్రపంచ బ్యాంక్ ఈదేశాన్ని ఎగువ మధ్య-ఆదాయ దేశంగా వర్గీకరించింది. మోంటెనెగ్రో యురోపియన్ యూనియన్, నాటో, ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ, ఐరోపాలో భద్రత , సహకార సంస్థ, యూరోప్ కౌన్సిల్, సెంట్రల్ యూరోపియన్ ఫ్రీ ట్రేడ్ అగ్రిమెంట్ , యూనియన్ ఫర్ మధ్యధరా వ్యవస్థాపక సభ్యదేశంగా ఉంది.

పేరువెనుక చరిత్ర

[మార్చు]

దేశం పేరును వెనెటియన్ మోంటెనెగ్రో పాశ్చాత్య యూరోపియన్ భాషలు ప్రభావితం చేసాయి. (లాటిన్ మోన్స్ "పర్వత" + నైజర్ "బ్లాక్"), సుమారుగా "మౌంట్ బ్లాక్" లేదా "నలుపు పర్వత" అర్ధం స్పురింపజేస్తుంది. చాలా ఇతర భాషలు ఈ అర్ధానికి సమీప అర్ధాలను స్పురింపజేస్తున్న పదాలలో నల్ల పర్వత" అనే పదం తమ స్వంత ప్రత్యక్ష అనువాదానికి ఉపయోగిస్తారు. ఉదాహరణలు అల్బేనియన్లు ఈ పేరును మాలి ఐ జి గ్రీకు పేరు " మావ్రొవౌనియొ " చైనీస్ పేరు " హెయిషన్ " టర్కిష్ పేరు కరడాగ్ (ఆ పేరు మీద ఒక వైవిధ్యం ఉపయోగించి అనేక టర్కిక్ భాషలతో), , అరబిక్ పేరు (అల్-జబ్బల్ అల్ అస్వద్) అన్ని అర్ధం "బ్లాక్ మౌంటైన్". అన్ని స్లావిక్ భాషలు మాంటెనెగ్రిన్ పేరు క్రానా గోరలో కొంచెం వ్యత్యాసాలను ఉపయోగిస్తారు. ఉదాహరణలు చెక్ సెర్నా హోరా, రష్యన్ " సెర్నొగొరిజ " బల్గేరియన్ సెర్నా టాప్ , పోలిష్ (సాహిత్యపరమైన రూపం నుండి స్జెర్నా గొరా) ఉన్నాయి. ఇతర భాషలు చెచెన్ , ఇంగుష్ "జరోయామంకొ", కర్బాడియన్ " బ్జిఫ్యెక్'ఎజ్ " మెడో మారి " సెంకురిక్ ఎల్ ", లాట్వియన్ మెల్‌కల్నే , లిథువేనియన్ " జువొడ్కల్నిజ " ఉన్నాయి.మంగోలియన్ చెర్నొగొరి (రష్యా నుండి గ్రహించబడినది) లేదా మొంటెంగ్రొ అంటారు.

15 వ శతాబ్దంలో సమకాలీన మోంటెనెగ్రోలో ప్రజలు అధికంగా " క్రాస్ గోరా " అని పిలువబడ్డారు.[12] వాస్తవానికి ఇది " పేస్టొవిచి " పాలనలో ఉన్న ఒక చిన్న భూభాగాన్ని మాత్రమే సూచిస్తుంది. కానీ క్రోనోజివిక్ ఉన్నత కుటుంబం ఎగువ జీటాలో అధికారం తీసుకున్న తర్వాత ఈ పేరు చివరికి విస్తృతంగా పర్వత ప్రాంతానికి ఉపయోగించబడింది.[12]

పాత మోంటెనెగ్రిన్ ("స్టారా క్ర్నా గొరా ")అని పిలువబడిన ప్రాంతం 19 వ శతాబ్దం నాటికి పొరుగున ఉన్న ఒట్టోమన్-ఆక్రమిత బ్రాడా (ఎగువ భూభాగం) భూభాగానికి చెందిన మొంటెంగ్రిన్ ప్రాంతం స్వతంత్ర భూభాగంగా మారింది. 20వ శతాబ్దంలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యానికి వ్యతిరేకంగా జరిగిన యుద్ధాల ఫలితంగా మొంటెంగ్రొ భూభాగం పలుమార్లు విస్తరించబడింది. ఇది పాత హెర్జెగోవినా , మెటోహిజా , దక్షిణ రాస్కా ప్రాంతాల విలీనానికి సాక్ష్యంగా నిలిచింది. అప్పటి నుండి దాని సరిహద్దులు చాలా తక్కువగా మారాయి. ఈ క్రమంలో మెటోహిజాని కోల్పోయి, బేర్ ఆఫ్ కార్టర్ దేశంలో భాగంగా మారింది.[13]

చరిత్ర

[మార్చు]

మద్య యుగం , స్లావ్స్ రాక

[మార్చు]
Jovan Vladimir, the ruler of Duklja.
1080 AD. The zenith of Dukljan power

9 వ శతాబ్దంలో మోంటెనెగ్రో భూభాగంలో మూడు సెర్బియా రాజ్యాలు ఉన్నాయి:డుక్ల్‌జా (ఇది దాదాపు దక్షిణ అర్ధంలో ఉంది), ట్రావినియా, పశ్చిమం , ఉత్తర ప్రాంతాలలో రాస్కియాలకు అనుగుణంగా ఉంటుంది.[9][10] 1042 లో బైజాంటైన్ రోమన్ సామ్రాజ్యం నుండి డక్లజ స్వాతంత్ర్యం పొందింది. తరువాతి కొద్ది దశాబ్దాల్లో డక్ల్‌జా భూభాగాన్ని పొరుగున ఉన్న రాస్కియా , బోస్నియాకు విస్తరించి ఒక రాజ్యంగా గుర్తింపు పొందింది. 12 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో ఇది క్షీణించడం ప్రారంభమైంది. కింగ్ బోడిన్ మరణం తరువాత (1101 లేదా 1108 లో) అనేక పౌర యుద్ధాలు సంభవించాయి. డ్యూజ్జా వొజ్స్లావ్ కుమారుడు మిహిలో (1046-81) , అతని మనవడు కాంస్‌టాటెన్ బోడిన్ (1081-1101) లో అత్యున్నత స్థాయికి చేరుకున్నాడు. [14] 13 వ శతాబ్దం నాటికి డెక్జా రాజ్యాన్ని జెట్యా భర్తీ చేసింది. 14 వ శతాబ్దం చివరలో దక్షిణ మాంటెనెగ్రో (జీటా) బాసికిక్ నోబుల్ కుటుంబానికి క్రోనోజీవిక్ నోబుల్ కుటుంబానికి 15 వ శతాబ్దం నాటికి జెటాను తరచుగా క్రేనా గోరా (వెనీషియన్: మోంటే నెగ్రో) గా పిలిచేవారు.

అధికారం కొరకు ప్రముఖుల మద్య జరిగిన పోరాటం కారణంగా సామ్రాజ్యం బలహీనపడింది. 1186 నాటికి ఇది స్టెఫాన్ నెమాంజా చేత జయించబడి జెట్టా అనే ప్రావింస్ పేరుతో సెర్బియా రాజ్యంలో చేర్చబడింది. 14 వ శతాబ్దం రెండవ అర్ధభాగంలో సెర్బియన్ సామ్రాజ్యం కుప్పకూలిన తరువాత అత్యంత శక్తివంతమైన జీతన్ కుటుంబం, బాలిషీస జీటా సార్వభౌమ అధికారి అయ్యాడు.

1421 లో జీటా సెర్బియన్ డెపోటాట్‌తో విలీనం చేయబడింది. కానీ 1455 తర్వాత జీటా అధికారాన్ని క్రోనోజీవిగ్స్ లోని మరొక ఉన్నత కుటుంబం దేశ సార్వభౌమ పాలకులయ్యారు. తరువాత బాల్కన్ ఆఖరి రాచరికం కొనసాగింది. ఈప్రాంతాన్ని 1496 లో ఒట్టోమన్లు స్వాధీనం చేసుకుని షాకోదర్‌కు చెందిన సాన్జాక్‌తో విలీనం చేయబడింది. క్రోంజెవిక్స్ పాలనలో జెటా ప్రస్తుత మాంటెనెగ్రొ పేరుతో పిలువబడింది. కొద్ది కాలం పాట మాంటెనెగ్రో 1514-1528లో ప్రత్యేక స్వతంత్ర సంజక్‌గా ఉండేది. ఇది మరో వెర్షన్ 1597 , 1614 మధ్యకాలంలో ఉనికిలో ఉంది. అలాగే హెర్జెగోవినా సంజక్ భాగం కూడా ఉంది.

రాకుమారుడు - బిషోప్రిక్ ఆఫ్ మాంటెగ్రొ , ఓట్టమన్లతో యుద్ధం

[మార్చు]
Montenegrin refugees during Montenegrin-Turkish war
Old town Kotor an UNESCO's World Heritage Site.

1496 నుండి 1878 వరకూ పెద్ద భాగాలు ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం నియంత్రణలోకి వచ్చాయి. 16 వ శతాబ్దంలో మాంటెనెగ్రో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంలోని ప్రత్యేకమైన స్వయంప్రతిపత్తిని అభివృద్ధి చేసింది. మాంటెనెగ్రిన్ వంశాలకు కొన్ని పరిమితులతో స్వేచ్ఛను అనుమతించాయి. అయినప్పటికీ మాంటెనెగ్రిన్లు ఒట్టోమన్ పాలనలో అసంతృప్తి చెందాయి. , 17 వ శతాబ్దంలో పలు తిరుగుబాటులు తలెత్తాయి. ఆ శతాబ్దం ముగింపులో గ్రేట్ టర్కీ యుద్ధంలో ఒట్టోమన్ల ఓటమితో ఇది ముగిసింది.

మోంటెనెగ్రిన్ సైనిక వ్యూహం సాధారణమైనది కానీ సమర్థవంతమైనది: ఒట్టోమన్లు ​​5,000 మంది సైనికులతో వచ్చినట్లయితే, మాంటెనెగ్రిన్స్ శక్తిని తట్టుకోగలిగారు; మాంటెనెగ్రిన్ల కంటే ఒట్టోమన్లు ​​ఎక్కువమంది ఉంటే మోంటెనెగ్రిన్లు అన్నింటినీ కాల్చివేస్తారు, పర్వతాలకి లోతుగా తిరోగమించిన శత్రువు ఆకలితో అలమటిస్తారు.

మాంటెనెగ్రో యుద్దవీరుల వంశాలచే నియంత్రించబడిన భూభాగాలను కలిగిఉంది. చాలా వంశాలు ఒక నాయకుడు (నెజ్) ను కలిగి ఉండేవారు. అతను తన పూర్వీకుడిగా ఒక నాయకునిగా నిరూపించబడని పక్షంలో ఈ బిరుదును పొందలేడు. జూలై 12 న సెంటెంజెలో మోంటెనెగ్రిన్ వంశాల (జ్బర్) అసెంబ్లీ ప్రతి సంవత్సరం జరిగాయి , ఇందులో వంశం అయినా పాల్గొనవచ్చు.

భూభాగాలు వెనీస్ రిపబ్లిక్ , మొదటి ఫ్రెంచ్ సామ్రాజ్యం , ఆస్ట్రియా-హంగరీ దాని వారసులు నియంత్రించబడ్డారు. 1515 లో మాంటెనెగ్రో , లిటొరాల్ మెట్రోపాలినేటెట్ నేతృత్వంలోని ప్రజాస్వామ్యం అయ్యింది. ఇది సెటిన్జే పెట్రోవిక్-న్జెగోస్ సంప్రదాయ యువరాజు-బిషప్ల (దీని పేరు "మాంటెనెగ్రో వ్లాదికా") అయింది. అయినప్పటికీ మాంటెనెగ్రిన్ రాజకీయాల్లో మధ్యవర్తిత్వం వహించిన గవర్నర్లను వెనిస్ రిపబ్లిక్ పరిచయం చేసింది. ఈ రిపబ్లిక్‌ మీద ఆస్ట్రియా సామ్రాజ్యం 1797 లో విజయం సాధించింది. 1832 లో ప్రిన్స్-బిషప్ రెండవ పీటర్ గవర్నర్లను రద్దు చేసాడు. అతని పూర్వీకుడు మొదటి పీటర్ మాంటెనెగ్రోను హైలాండ్‌తో సమైక్యం చేయటానికి దోహదపడింది. [ఆధారం చూపాలి]

Uprising of Montenegro against Ottomans

మాంటెంగ్రొ సామంత రాజ్యం (1852–1910)

[మార్చు]
Battle of Vučji Do between Montenegrin and Ottoman Army

మొదటి నికోలస్ పాలనలో ప్రింస్పాలిటీ మోంటెనెగ్రో-టర్కిష్ యుద్ధాల్లో చాలా సార్లు రాజ్యం విస్తరించబడింది , 1878 లో స్వతంత్రం రాజ్యంగా గుర్తింపు పొందింది. మొదటి నికోలస్ పాలనలో ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యంతో దౌత్య సంబంధాలు ఏర్పడ్డాయి. మినర్ సరిహద్దు స్తంభాలు మినహాయించి రెండవ అబ్దుల్ హమీద్ వ్యతిరేకత వరకు రెండు రాజ్యాల మద్య 30 సంవత్సరాల శాంతికి దౌత్యసంబంధాలకు దారితీసింది.[15] అబ్దుల్ హమీద్ , మొదటి నికోలస్ రాజకీయ నైపుణ్యాలు పరస్పర స్నేహపూర్వక సంబంధాలలో ప్రధాన పాత్ర పోషించాయి.[15] 1905 లో రాజ్యం ఆధునికీకరణ రాజ్యాంగం ముసాయిదాతో ముగిసింది. అయితే ప్రజాస్వామ్య విధానం , సెర్బియాతో యూనియన్‌^కు మద్దతు ఇచ్చిన పీపుల్స్ పార్టీకి సోషలిస్ట్ అయిన ట్రూ పీపుల్స్ పార్టీల మధ్య రాజకీయ వివాదాలు తలెత్తాయి.

ఈ సమయంలో " గ్రాహోవాక్ యుద్ధంలో " ఒట్టోమన్ల మీద మాంటెనెగ్రిన్ విజయం మాంటెనెగ్రొ సాధించిన అతిపెద్ద విజయాలలో ఒకటిగా భావించబడింది. గ్రాండ్, ఎన్జాజ్ డానిలో అన్న డ్యూక్ మిర్కో పెట్రోవిక్ 7,500 మంది సైన్యాన్ని నడిపించి 1858 మే 1 లో గ్రాహోవాక్లో 15,000 మంది సైనికులను కలిగి ఉన్న సంఖ్యాపరంగా ఉన్నతమైన ఒట్టోమన్లను ఓడించాడు. మాంటెనెగ్రిన్ విజయం కీర్తి వర్ణిస్తూ త్వరలోనే అన్ని దక్షిణ స్లావ్స్ ప్రాంతాలలో (ప్రత్యేకంగా మాంటెనిగ్రిన్ లోని వొజ్వొదినా , ఆస్ట్రియా-హంగేరీ ప్రాంతాలలో) పాటల రూపంలో , సాహిత్యరూపాలలో అమరత్వాన్ని పొందాయి.ఇది మాంటెనెగ్రో , ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మధ్య మోడెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యాన్ని వాస్తవంగా గుర్తించేందుకు గ్రేట్ పవర్స్ అధికారికంగా సరిహద్దులను నిర్ధేశించేలా వత్తిడి చేసింది. 1878 లో " బెర్లిన్ ఒప్పందం " ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మాంటెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యాన్ని గుర్తించింది. మొదటి మాంటెనెగ్రిన్ రాజ్యాంగం 1855 లో ప్రకటించబడింది. దీనిని డానిలో కోడ్గా కూడా పిలుస్తారు.

Siege of Scutari, Ottoman flag surrendered personally to Montenegrin King Nikola I Petrović-Njegoš

మాంటెంగ్రొ రాజ్యం (1910–1918)

[మార్చు]
Cover of the Italian weekly La Tribuna Illustrata from 1919, titled "Fighting near Podgorica between Montenegrin army and Serbian rebels"

1910 నాటికి మోంటెనెగ్రో ఒక సామ్రాజ్యంగా మారింది. 1912 , 1913 లలో (ఒట్టోమన్లు ​​ బాల్కన్ భూభాగం అంతటిని కోల్పోయారు) బాల్కన్ యుద్ధాల ఫలితంగా సెర్బియా మద్య ఒక సాధారణ సరిహద్దు స్థాపించబడింది. షాకోదర్ కొత్తగా సృష్టించిన అల్బేనియాకు మోంటెనెగ్రో ప్రస్తుత రాజధాని నగరం, పోడ్గోరికా అల్బేనియా , యుగోస్లేవియాల మద్య పాత సరిహద్దుగా ఉంది.

మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం (1914-18) సమయంలో మాంటెనెగ్రో మిత్రరాజ్యాల అధికారంలో ఉంది. 1916 నుండి 1918 అక్టోబరు వరకు మాంటెనెగ్రోను ఆస్ట్రియా-హంగేరీ ఆక్రమించారు. ఆక్రమణ సమయంలో కింగ్ నికోలస్ దేశం విడిచిపెట్టాడు , బోర్డియక్‌లో ఒక ప్రభుత్వ-బహిష్కరణ ఏర్పాటు చేయబడింది.

యుగస్లేవియా రాజ్యం

[మార్చు]

సెర్బ్స్, క్రోయాట్స్ , స్లోవేనేల సామ్రాజ్యంలో సెటిన్జే ఒబ్లాంక్, బుద్వా , బే ఆఫ్ కోటర్ చుట్టూ తీరప్రాంతాలను కలిపింది. 1929 లో మరింత పునర్నిర్మాణంలో ఇది నరేట్వా నదికి చేరుకుని యుగోస్లేవియా సామ్రాజ్యం " గ్రేట్ జీటా బానేట్లో భాగం "గా మారింది.

నికోలస్ మనవడు సెర్బ్ కింగ్ " మొదటి అలెగ్జాండర్ " యుగోస్లేవ్ ప్రభుత్వం మీద ఆధిపత్యం చేశాడు. బానోవినా రాజ్యమును ఏర్పరచిన తొమ్మిది బానోవినాలలో జీటా ఒకటి. ఇది నేటి మోంటెనెగ్రో , సెర్బియా, క్రొయేషియా, బోస్నియా లలో కొంతభూభాగాలను కలిగి ఉంది.

Liberation of Montenegro from foreign occupation from 1711 to 1918

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం

[మార్చు]

మిత్రరాజ్యాలు యుగోస్లేవియా సామ్రాజ్యం మీద దాడి చేసి ఆక్రమించుకున్నాయి. మాంటెనెగ్రోను ఇటాలియన్ దళాలు ఆక్రమించాయి , మాంటెనెగ్రో ఒక బొమ్మ రాజ్యంగా స్థాపించబడింది.

మోలోవన్ ఢిల్లీ, యుగోస్లావ్ కమ్యూనిస్ట్ రాజకీయవేత్త, సిద్ధాంతకర్త , రచయిత మోంటెనెగ్రో నుండి

మేలో యుగోస్లేవియా కమ్యూనిస్టు పార్టీ మాంటెనెగ్రిన్ శాఖ జూలై మధ్యకాలంలో ప్రణాళికలు చేపట్టడానికి సన్నాహాలు ప్రారంభించింది. కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ , దాని యూత్ లీగ్ సభ్యులు 6,000 మంది గెరిల్లా యుద్ధానికి సిద్ధం చేయబడ్డ చేరారు. నాజీ-ఆక్రమిత ఐరోపాలో మొదటి సాయుధ తిరుగుబాటు 1941 జూలై 13 న మోంటెనెగ్రోలో జరిగింది.[16]

అనుకోకుండా తిరుగుబాటు తలెత్తింది. జూలై 20 నాటికి 32,000 పురుషులు , మహిళలు పోరాటంలో చేరారు. తీరం , ప్రధాన పట్టణాలు (పోడ్గోరికా, సెటిన్జే,ప్ల్‌జెల్వియా , నిసిసిక్) మినహా ముట్టడిలో ఉన్నాయి, మాంటెనెగ్రో ఎక్కువగా విముక్తి పొందింది. ఒక నెల పోరాటంలో ఇటాలియన్ సైన్యం 5,000 మంది చనిపోవడం , గాయపడడం , పట్టుబడడం జరిగాయి. ఈ తిరుగుబాటు ఆగస్టు మధ్యకాలం వరకు కొనసాగింది. ఇది అల్బేనియా నుండి తీసుకొచ్చిన 67,000 ఇటాలియన్ దళాల ఎదురుదాడి చేత అణిచివేయబడింది. కొత్త , అధికమైన ఇటాలియన్ బలాలను ఎదుర్కున్న చాలామంది యోధులు తమ ఆయుధాలను వదిలి వేసి ఇంటికి తిరిగి వచ్చారు. ఏదేమైనా తీవ్రమైన గెరిల్లా పోరాటం డిసెంబరు వరకు కొనసాగింది.

ఫైటర్స్ రెండు సమూహాలుగా విచ్ఛిన్నం చేసుకొని విదిపోయారు . వీరిలో ఎక్కువమంది యుగోస్లేవ్ పార్టిసిన్స్లో చేరి, కమ్యూనిస్టులు , క్రియాశీల ప్రతిఘటన వైపు మొగ్గుచూపారు. వీటిలో అర్సో జోవనోవిక్, సావా కొవాసెవివిచ్, స్వేతజార్ వుక్మనోవిక్-టెంపో, మిలోవన్ ళిలాస్, పెకో డప్సీవిక్, వ్లాడో డఫ్సీవిక్, వెల్కో వ్లాలోవిక్, , బ్లాజో జోవనోవిక్ ఉన్నారు. కారొడొడివిక్ రాజవంశం , వ్యతిరేక కమ్యునిజం నమ్మకమైనవారు చెట్నిక్స్గా మారారు , పార్టిసిన్స్కు వ్యతిరేకంగా ఇటలీలతో సహకరించారు.

1942 మొదటి భాగంలో పార్టియన్లు , చేట్నిక్ల మధ్య యుద్ధం జరిగింది. మాంటెనెగ్రిన్ పార్టిసియన్ల సెర్బియా , బోస్నియాకు వెళ్లి అక్కడ వారు ఇతర యుగోస్లేవ్ పార్టిసన్స్తో చేరారు. పార్టిసన్స్ , చెట్నిక్ల మధ్య పోరు కొనసాగింది. 1942 మధ్యకాలం నుండి 1943 ఏప్రే వరకు ఇటాలియన్ నేపథ్యంలో చేట్నిక్లు చాలా వరకు నియంత్రించబడ్డారు. మోంటెనెగ్రిన్ చెమ్నిక్స్ "కమ్యూనిస్ట్ వ్యతిరేక సైన్యం" హోదాను స్వీకరించారు , ఇటలీ నుండి ఆయుధాలు, మందుగుండు సామగ్రి, ఆహార రుణాలు , డబ్బును పొందారు. వారిలో ఎక్కువమంది మోస్టర్కు తరలించబడ్డారు, అక్కడ వారు పార్టిసిన్స్కు వ్యతిరేకంగా నెరెత్వా యుద్ధంలో పోరాడారు, కానీ భారీ ఓటమిని ఎదుర్కొన్నారు. మే , 1943 జూన్ లో పార్టిసిన్స్కు వ్యతిరేకంగా జర్మనీ ఆపరేషన్ సమయంలో స్క్వార్ట్జ్ సమయంలో, జర్మనీలు చాలా మంది చట్నిక్లను పోరాటం చేయకుండా నిరాకరించారు, ఎందుకంటే బాల్కన్కు మిత్రరాజ్యాల దండయాత్ర జరిగినప్పుడు వారు వారిపై తిరుగుతారని భయపడ్డారు. 1943 సెప్టెంబరులో ఇటలీ సామ్రాజ్య పతనం తరువాత,పార్టిసన్లు మాంటెనెగ్రోను కాపాడుకున్నారు.తరువాత త్వరలోనే 1943-1944 మద్య అతితీవ్రమైన యుద్ధంద్వారా జర్మన్లు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. 1944 డిసెంబరులో మాంటెనెగ్రో స్వతంత్రం పొందింది.

Yugoslavor National Liberation Army in liberated Nikšić 1944.

సోషలిస్టు యుగస్లేవియాలో మాంటెనెగ్రొ

[మార్చు]

1944 లో మాంటెనెగ్రో మిగిలిన యుగోస్లేవియా మాదిరి యుగోస్లావ్ పార్టిసన్స్ విముక్తి పొందింది.

మాంటెనెగ్రో కమ్యునిస్ట్ సోషలిస్ట్ ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యుగోస్లేవియా (ఎస్.ఎఫ్.ఆర్.వై) ఆరు రాజ్యాంగ రిపబ్లిక్లలో ఒకటిగా మారింది. దీని రాజధాని పోడ్గోరికా పేరు ప్రెసిడెంట్ జోసిప్ బ్రోజ్ టిటో గౌరవార్థం టిటోగ్రాడ్ పేరు మార్చబడింది. యుధ్ధం తరువాత యుగోస్లేవియా పునర్నిర్మించబడింది, పారిశ్రామికీకరణ ప్రారంభమైంది , యూనివర్సిటీ ఆఫ్ మోంటెనెగ్రో స్థాపించబడింది. మాంటెనెగ్రో సోషలిస్ట్ రిపబ్లిక్ 1974 లో ఒక నూతన రాజ్యాంగాన్ని ఆమోదించడానికి గ్రేటర్ స్వయంప్రతిపత్తి స్థాపించబడింది. [ఆధారం చూపాలి]

ఎఫ్.ఆర్ యుగస్లేవియాలో మాంటెనెగ్రొ

[మార్చు]
Earthquake 1979, damage done to Hotel Slavija in Budva

1992 లో ఎస్ఎఫ్ఆర్ఐ రద్దు తరువాత మాంటెనెగ్రో సెర్బియాతో పాటు చిన్న ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ యుగోస్లేవియాలో భాగంగా ఉంది.1992 లో యుగోస్లేవియాలో మిగిలిపోయిన ప్రజాభిప్రాయ సేకరణలో 66% ఓట్లు సెర్బియాతో సమాఖ్యకు అనుకూలంగా ఓట్ల 96% ఓట్లు వచ్చాయి. ఈ ప్రజాభిప్రాయాన్ని ముస్లింలు, అల్బేనియన్లు , కాథలిక్ మైనారిటీలు, అలాగే స్వాతంత్ర్య వ్యతిరేక మాంటెనెగ్రిన్స్ బహిష్కరించారు. వ్యతిరేక పరిస్థితుల్లో రాష్ట్ర-నియంత్రిత మాధ్యమం నుండి విస్తృతమైన ప్రచారంతో ప్రో-ఫెడరేషన్ ఓటుకు అనుకూలంగా పోల్ నిర్వహించిందని ప్రత్యర్థులు పేర్కొన్నారు. రెఫరెండం క నిష్పక్షపాతంపై నివేదిక ఏదీ చేయలేదు. ఎందుకంటే 2006 లో యూరోపియన్ యూనియన్ పరిశీలకులు ఉన్నారు.

1991-1995 లో బోస్నియా యుద్ధం , క్రొయేషియన్ యుద్ధం సమయంలో మోంటెనెగ్రిన్ పోలీసులు , సైనిక దళాలు క్రొయేషియాలోని డబ్రోవ్నిక్ మీద దాడులలో సెర్బియన్ సైనికులు చేరారు.[17] ఎక్కువ భూభాగాన్ని స్వాధీనం చేసుకోవటాన్ని లక్ష్యంగా చేసుకున్న ఈ కార్యకలాపాలు మానవ హక్కుల భారీ స్థాయి ఉల్లంఘనల స్థిరమైన నమూనాను కలిగి ఉన్నాయి[18]

యుగోస్లేవియా యొక్క సోషలిస్ట్ ఫెడరల్ రిపబ్లిక్లో మోంటెనెగ్రో స్థానం

మాంటెనెగ్రిన్ జనరల్ పావ్లే స్ట్రగుగర్ దుబ్రోవ్నిక్పై బాంబు దాడులకు పాల్పడినందుకు దోషులుగా నిర్ధారించారు.[19] బోస్నియా శరణార్ధులను మాంటెనెగ్రిన్ పోలీసులు అరెస్టు చేసి ఫోకాలోని సెర్బ్ శిబిరాలకు రవాణా చేశారు. అక్కడ వారు క్రమమైన హింసకు గురయ్యారు , ఉరితీయబడ్డారు.[20][21] మోంటెనెగ్రో , దాని భాగస్వామి సెర్బియా మద్య సంబంధాలు మెరుగు పరచడానికి మిలో డుక్నొవిక్ ప్రభుత్వం కృషిచేసింది. స్లబోడాన్ మిలోసోవిక్చే నాయకత్వం వహించారు. మాంటెనెగ్రో తన స్వంత ఆర్థిక విధానాన్ని ఏర్పరుచుకొని జర్మన్ డ్యూయిష్ మార్క్‌ను తన కరెన్సీగా స్వీకరించింది , తరువాత యూరోను స్వీకరించింది. అయితే యూరోజోన్ కరెన్సీ యూనియన్లో భాగం కాదు. తరువాతి ప్రభుత్వాలు స్వాతంత్ర్య-అనుకూల విధానాలను అనుసరించాయి. , బెల్గ్రేడ్‌లో రాజకీయ మార్పులు ఉన్నప్పటికీ సెర్బియాతో రాజకీయ ఉద్రిక్తతలు సంభవించాయి.మాంటెనెగ్రోలోని టార్గెట్స్ 1999 లో ఆపరేషన్ మిత్రరాజ్యాల ఫోర్స్ సందర్భంగా నాటో దళాలు బాంబు దాడికి గురయ్యాయి. అయితే ఈ దాడుల విస్తరణ సమయం , ప్రాంతం రెండింటిలో చాలా పరిమితమైంది.[22] 2002 లో సెర్బియా , మాంటెనెగ్రో నిరంతరాయ సహకారం కోసం ఒక కొత్త ఒప్పందానికి వచ్చారు , యుగోస్లేవియా ఫెడరల్ రిపబ్లిక్ భవిష్యత్ హోదాకు సంబంధించిన చర్చల్లోకి ప్రవేశించారు.ఇది బెల్గ్రేడ్ ఒప్పందానికి దారితీసింది, ఇది 2003 లో సెర్బియా , మాంటెనెగ్రో అనే పేరుతో మరింత వికేంద్రీకృత రాష్ట్ర యూనియన్‌గా రూపాంతరం చెందింది. బెల్గ్రేడ్ ఒప్పందం కనీసం మూడు సంవత్సరాలు మాంటెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యంపై భవిష్యత్ ప్రజాభిప్రాయాన్ని ఆలస్యం చేసింది.

స్వాతంత్రం

[మార్చు]
Montenegrin independence referendum, 2006, celebration in old capital Cetinje
Mausoleum of Petar II Petrović-Njegoš, in Lovćen

మాంటెనెగ్రో , సెర్బియా యూనియన్ హోదా , 2006 మే 21 న మోంటెనెగ్రిన్ స్వతంత్రంపై ఒక ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ ద్వారా నిర్ణయించబడింది. మొత్తం ఓటింగ్‌లో 86.5% మంది పాల్గొన్నారు. మొత్తం 4,19,240 ఓట్లు ఉన్నాయి.వీటిలో 2,30,661 ఓట్లు (55.5%) స్వాతంత్ర్యానికి అనుకూలంగా , 1,85,002 ఓట్లు (44.5%) వ్యతిరేకంగా ఉన్నాయి.[23] ఇది యూరోపియన్ యూనియన్ నిర్ణయించిన నియమాల ప్రకారం ప్రజాభిప్రాయాన్ని ధ్రువీకరించడానికి అవసరమైన 55% మార్గాన్ని అధిగమించింది. ఎన్నికల కమిషన్ ప్రకారం 55% మార్కులు మాత్రమే 2,300 ఓట్లతో ఆమోదించబడ్డాయి. సెర్బియా ఐరోపా సమాఖ్య సభ్య-రాష్ట్రాలు , ఐక్యరాజ్యసమితి భద్రతా మండలి శాశ్వత సభ్యులు మాంటెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యాన్ని గుర్తించారు.

2006 ప్రజాభిప్రాయ పర్యవేక్షణ కొరకు యూరోప్ (ఒ.ఎస్.సి.ఇ)బృందం, ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ సెక్యూరిటీ అండ్ కోపరేషన్ , మొత్తం 3,000 మంది పరిశీలకులు దేశీయ పరిశీలకులు పాల్గొన్నారు. 2006జూన్ 3 న మాంటెనెగ్రిన్ పార్లమెంట్ మాంటెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యాన్ని ప్రకటించింది.[24] ప్రజాభిప్రాయ ఫలితాన్ని అధికారికంగా నిర్ధారిస్తుంది. సెర్బియా ప్రకటనకు అభ్యంతరం లేదు.

Montenegrin Prime Minister Duško Marković with NATO secretary-general Jens Stoltenberg in Washington D.C. after Montenegro's accession to the alliance on 5 June 2017.

21వ శతాబ్ధంలో యూరో- అట్లాంటిక్ ఇంటిగ్రేషన్

[మార్చు]

2011 జూలై 12 న మాంటెనెగ్రో పార్లమెంట్ పెట్రోవిచ్ నెజెగో రాజవంశం వారసుల స్థితిపై ధర్మాన్ని ఆమోదించింది. ఇది రాయల్ హౌస్ ఆఫ్ మాంటెనెగ్రోను తిరిగి స్థాపింప చేసింది , గణతంత్ర రాజ్యాంగ పరిధిలోని పరిమిత సంకేత పాత్రలను గుర్తించింది. 2015 లో పరిశోధనాత్మక జర్నలిస్టుల నెట్వర్క్ మాంటెటెనెగ్రో దీర్ఘకాల అధ్యక్షుడు , ప్రధాన మంత్రి మిలో డుకోనోవిక్ 'ఆర్గనైజ్డ్ క్రైమ్' పర్సన్ ఆఫ్ ది ఇయర్‌గా పేర్కొంది.[25] డుకనోవిక్ అవినీతి విస్తరణ వీధి నిరసన ప్రదర్శనలు , అతని తొలగింపుకు పిలుపులకు దారితీసింది.[26][27] 2016 అక్టోబరులో పార్లమెంటరీ ఎన్నికల రోజు మాంటెనెగ్రిన్ ప్రతిపక్ష సెర్బియా జాతీయులు , రష్యన్ ఏజెంట్లతో కూడిన వ్యక్తుల బృందం ఒక తిరుగుబాటు డిటెట్‌ను సిద్ధం చేసింది. తిరుగుబాటు నిరోధించబడింది.[28] 2017 లో రెండు రష్యన్ జాతీయులు , రెండు మాంటెనెగ్రిన్ ప్రతిపక్ష నేతలు, అండ్రియా మండిక్ , మిలన్ కునెజేవిక్లతో సహా "రాజ్యాంగ క్రమం , మోంటెనెగ్రో భద్రతకు వ్యతిరేకంగా కుట్ర సిద్ధమౌతూ " తిరుగుబాటు తీవ్రవాద చర్యకు ప్రయత్నించినట్లు సూచించారు.[29] 2017 జూన్ లో మంటెనెగ్రో అధికారికంగా నాటోలో సభ్యదేశం అయింది. ఇది సమర్ధించి , వ్యతిరేకించిన వారు దాదాపు సమానంగా ఉన్నారు.[30] , ఇది రష్యా ప్రభుత్వంలోని ప్రతీకార చర్యల వాదనను ప్రేరేపించింది. [31][32][33] 2012 నుండి మాంటెనెగ్రో యురేపియన్ యూనియన్ చర్చలు 2022 నాటికి అంగీకరించడతాయని ఉద్దేశించింది.[34]

భౌగోళికం , పర్యావరణం

[మార్చు]

అంతర్జాతీయంగా మాంటెనెగ్రో క్రొయేషియా, బోస్నియా , హెర్జెగోవినా, సెర్బియా, కొసావో , అల్బేనియా సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. ఇది అక్షాంశాల 41 ° నుండి 44 ° ఉత్తర అక్షాంశం , 18 ° నుండి 21 ° తూర్పు రేఖాంశం మధ్య ఉంటుంది.

మోంటెనెగ్రో సరిహద్దులో సెర్బియా, కొసావో , అల్బేనియా, పశ్చిమ బాల్కన్ ద్వీపకల్పంలోని కార్‌స్ట్స్ విభాగం అత్యధిక ఎత్తైన శిఖరాలు , సముద్రతీర మైదానం వెడల్పు 1.5 సగం కిలోమీటర్ల (1 నుండి 4 మైళ్ళు) ) ఉంటుంది. ఈ మైదానం ఉత్తరాన హఠాత్తుగా ఇక్కడ మౌంట్ లోవ్కెన్ , మౌంట్ ఓర్జెన్ బే ఆఫ్ కోటర్ ప్రవేశద్వారం వద్ద ఆగిపోతుంది.

మోంటెనెగ్రో పెద్ద కార్స్ట్ ప్రాంతం సాధారణంగా సముద్ర మట్టానికి 1,000 మీటర్ల (3,280 అడుగులు) ఎత్తులో ఉంది; అయితే కొన్ని భాగాలు 2,000 మీ (6,560 అడుగులు)ఎత్తు మౌంట్ ఓర్జెన్ (1,894 మీ లేదా 6,214 అడుగులు), తీరప్రాంతాలలో సున్నపురాయి శ్రేణులలో అత్యధిక మాసిఫ్ ప్రాంతాలు ఉన్నాయి. 500 మీ (1,600 అడుగులు) ఎత్తైన జీటా నదీ లోయ అత్యల్ప విభాగంలో ఉంది.

మోంటెనెగ్రో పర్వతాలు ఐరోపాలో అత్యంత కఠినమైన భూభాగాలను కలిగి ఉన్నాయి. ఇవి 2,000 మీటర్లు (6,600 అడుగులు) ఎత్తులో ఉన్నాయి. దేశం గుర్తించదగిన శిఖరాల్లో ఒకటి డర్మిటర్ పర్వతాలలో బాబ్టోవ్ కుక్ ఇది 2,522 m (8,274 ft) ఎత్తుకు చేరుకుంటుంది. పశ్చిమ దేశాలలోని హైపర్హూమ్ వాతావరణం వలన మోంటెనెగ్రిన్ పర్వత శ్రేణులు గత హిమనదీయ కాలంలో బాల్కన్ ద్వీపకల్పంలో అత్యంత మంచుతో కప్పబడిన భాగాలుగా ఉన్నాయి.

  • పొడవైన బీచ్: వెలికా ప్లాజా, ఉల్న్సిన్ - 13,000 మీ (8.1 మై)
  • అత్యధిక శిఖరం: జలా కొలాటా, ప్రొకిలేజి 2,534 మీ (8,314 అడుగులు)
  • అతిపెద్ద సరస్సు: స్కదార్ సరస్సు - ఉపరితల వైశాల్యం 391 అడుగులు (151 చ.కి.మీ)
  • డీపెస్ట్ కాన్యన్: తారా రివర్ కాన్యన్ - 1,300 మీ (4,300 అడుగులు)
  • బిగ్గెస్ట్ బే: కోటర్ ఆఫ్ బే
  • డీపెస్ట్ గుహ: ఐరన్ డీప్ 1,169 మీ (3,835 అడుగులు), 2012 లో అన్వేషణ ప్రారంభించి, ఇప్పుడు 3,000 మీ (9,800 అడుగులు) కంటే ఎక్కువ పొడవు[35]
Satellite view of Montenegro
Name Established Area
Durmitor National Park 1952 390 చదరపు కిలోమీటర్లు (39,000 హె.)
Biogradska Gora 1952 54 చదరపు కిలోమీటర్లు (5,400 హె.)
Lovćen National Park 1952 64 చదరపు కిలోమీటర్లు (6,400 హె.)
Lake Skadar National Park 1983 400 చదరపు కిలోమీటర్లు (40,000 హె.)
Prokletije National Park 2009 166 చదరపు కిలోమీటర్లు (16,600 హె.)

అంతర్జాతీయ నది పరిరక్షణ కమిషన్లో సభ్యదేశంగా ఉంది. డానుబే పరీవాహక ప్రాంతంలో 2,000 చ.కి.మీ (772 చ.మై) దేశం భూభాగం ఉంది.

జీవవైవిధ్యం

[మార్చు]

భూగర్భ ఆధారం భూభాగం, వాతావరణం , భూ వైవిధ్యం, బాల్కన్ ద్వీపకల్పం , అడ్రియాటిక్ సముద్రం మీద మోంటెనెగ్రో స్థానం జీవావరణ వైవిధ్యానికి పరిస్థితులను సృష్టించింది. మోంటెనెగ్రో యూరోపియన్ , ప్రపంచ జీవవైవిధ్యం "హాట్-స్పాట్స్"లో ఉంది. మోంటెనెగ్రోలోని ఏరియా యూనిట్ సూచిక ప్రతి జాతి సంఖ్య 0.837. ఇది ఐరోపా దేశానికి చెందిన అత్యధిక సూచిక;[36] జీవవైవిధ్యం

  • మోంటెనెగ్రో మంచినీటి ఆల్గే - ఇప్పటివరకు 1,200 జాతులు , రకాలు వర్ణించబడ్డాయి.
  • మోంటెనెగ్రో వాస్కులర్ వృక్షజాలం 3,250 జాతులు కలిగి ఉంది. అంతరించిపోతున్న జంతువుల సంఖ్య కూడా ఎక్కువగా ఉంది - మోంటెనెగ్రిన్ వృక్షజాలంలో 7% కంటే అధికంగా 392 బాల్కన్ ప్రాంతీయ జాతులు ఉన్నాయి.
  • మోంటెనెగ్రోలో 354 జాతులు సముద్రపు గవ్వలు ఉన్నాయి.[37]
  • సరస్సు స్కడార్ మంచినీటి పర్యావరణ విధానాలైన ఇల్ (అంగుల్లా) , షాడ్ (అలోసా ఫాలాక్స్ నిలోటికా) వంటి జాతులతో సహా 40 రకాల జాతులు మంచినీటి చేపల అతి ముఖ్యమైన ఆవాసాలలో ఒకటిగా ఉంది.
  • అడ్రియాటిక్ సముద్రం సముద్రపు చేపల వైవిధ్యత కలిగిన 117 మత్స్యకుటుంబాలు నమోదు చేయబడ్డాయి. కానీ వీటిలో అంతరించిపోతున్న జాతులు తక్కువ స్థాయిలో ఉన్నాయి. ఈ రోజు వరకు 40,742 సముద్ర చేప జాతులు మోంటెనెగ్రోలో నమోదు చేయబడ్డాయి. ఇవి మధ్యధరా ప్రాంతంలో 70% జాతులకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్నాయి.
  • ప్రస్తుతం 56 జాతుల (18 ఉభయచరాలు , 38 సరీసృపాలు) , 69 ఉపజాతులు 38 జెనరాల్లో నమోదు చేయబడ్డాయి.జాబితా బహుశా అసంపూర్తిగా ఉంటుంది. లవచెన్ , ప్రోక్లేజి పర్వత ప్రాంతాలు ఉభయచరాలు , సరీసృపాలకు ప్రత్యేకమైన హాట్ స్పాట్స్.
  • 526 యూరోపియన్ పక్షి జాతులలో 333 మోంటెనెగ్రోలో క్రమం తప్పకుండా ఉంటుందని భావిస్తారు. వీటిలో 204 జాతులు దేశంలో గూడు.

[38]

ఆర్ధికం

[మార్చు]
Roads of Montenegro in service and two planned: red - Bar–Boljare highway, blue - Adriatic–Ionian motorway
దస్త్రం:Salaping Euro.jpg
Montenegro uses the Euro as its national currency.

మోంటెనెగ్రో ఆర్థిక వ్యవస్థ ఎక్కువగా సేవ ఆధారితంగా ఉంది తరువాత మార్కెట్ ఆర్థికవ్యవస్థగా మార్పు చెందింది. అంతర్జాతీయ ద్రవ్య నిధి ప్రకారం మోంటెనెగ్రో 2009 లో నామమాత్రపు జి.డి.పి. 4.114 బిలియన్ డాలర్లు. 2009 జి.డి.పి జి.డి.పి. PPP $ 6.590 బిలియన్లు లేదా తలసరి $ 10,527 డాలర్లుగా ఉంది.[39] యూరోస్టాట్ సమాచారం ప్రకారం మోంటెనెగ్రిన్ తలసరి 2010 లో జి.డి.పి యు.యూ సగటులో 41% వద్ద ఉంది.[40] సెంట్రల్ బ్యాంక్ ఆఫ్ మోంటెనెగ్రో యూరో వ్యవస్థలో భాగం కాదు. కానీ దేశం "యూరోయిజం" యూరో ఏకపక్షంగా దాని కరెన్సీగా ఉపయోగించడం జరిగింది.

2007 లో జి.డి.పి. వృద్ధి 10.7% , 2008 లో 7.5% పెరిగింది.[39] ప్రపంచ మాంద్యంలో భాగంగా 2008 లో దేశం మాంద్యానికి చేరింది. జి.డి.పి.కాంట్రాక్టు 4%గా ఉంది. ఏదేమైనా మోంటెనెగ్రో విదేశీ పెట్టుబడులకు లక్ష్యంగా ఉంది. ఇది ప్రత్యక్ష విదేశీ పెట్టుబడులను పెంచడానికి బాల్కన్‌లో ఏకైక దేశంగా ఉంది.[41] 2010 మధ్యకాలంలో దేశం మాంద్యం నుండి నిష్క్రమించింది. జి.డి.పి. పెరుగుదల సుమారు 0.5% వద్ద ఉంది.[42] అయినప్పటికీ విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులపై మోంటెనెగ్రిన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ బాహ్య అవరోధాలు , అధిక ఎగుమతి / దిగుమతి వాణిజ్య లోటులకు అనువుగా ఆధారపడుతూ ఉంటుంది.

2007 లో సేవా రంగం జిడిపిలో 72.4%గా ఉంది. పరిశ్రమ , వ్యవసాయం మిగిలినవి వరుసగా 17.6% , 10%గా ఉన్నాయి.[43] మోంటెనెగ్రోలో 50,000 మంది వ్యవసాయ కుటుంబాలకు వ్యవసాయం కుటుంబ బడ్జెట్‌ను పూడ్చటానికి ఆధారంగా ఉంది.[44]

మౌలిక నిర్మాణాలు

[మార్చు]

మాంటెనెగ్రిన్ రహదారి అంతర్గత నిర్మాణం ఇంకా పశ్చిమ యూరోపియన్ ప్రమాణాలకు సరితూగదు. విస్తృతమైన రహదారి నెట్వర్క్ ఉన్నప్పటికీ పూర్తి మోటార్వే ప్రమాణాలకు రహదారులు నిర్మించబడవు. కొత్త మోటారుమార్గాల నిర్మాణం జాతీయ ప్రాధాన్యతగా పరిగణించబడుతుంది. ఎందుకంటే ఏకరీతి ప్రాంతీయ ఆర్థిక అభివృద్ధి , మోంటెనెగ్రో అభివృద్ధి దేశాన్ని ఒక ఆకర్షణీయమైన పర్యాటక కేంద్రంగా అభివృద్ధి చేస్తూ ఉన్నాయి.

మోంటెనెగ్రో గుండా వెళుతున్న ప్రస్తుత యూరోపియన్ మార్గాలు E65 , E80.

బెల్గ్రేడ్ - బార్ రైల్వే మోంటెనెగ్రిన్ రైలు నెట్వర్క్ వెన్నెముక. ఈ రైల్వే నగరం నికోసిక్ - టిరానా (అల్బేనియా) తో పోడ్గోరికాలో ఉంది; అయితే ఇది ప్రయాణీకుల సేవకు ఉపయోగించబడదు.

A train of .మోంటెనెగ్రో రైల్వేస్ రైలు
Đurđevića తారా బ్రిడ్జ్
పోడ్గోరికా విమానాశ్రయం

మోంటెనెగ్రో రెండు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయాలను కలిగి ఉంది. పోడ్కోరికా విమానాశ్రయం , టివిట్ విమానాశ్రయం. ఈ రెండు విమానాశ్రయాలు 2008 లో 1.1 మిలియన్ ప్రయాణీకులకు సేవలు అందించాయి. మోంటెనెగ్రో ఎయిర్లైన్స్ మోంటెనెగ్రో జెండా క్యారియర్‌గా ఉంది.

పోర్ట్ ఆఫ్ బార్ మోంటెనెగ్రో ప్రధాన ఓడరేవుగ ఉంది. మొదట 1906 లో నిర్మించబడిన ఈ ఓడరేవు రెండో ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో దాదాపు పూర్తిగా నాశనమైంది. 1950 లో పునర్నిర్మాణం ప్రారంభం అయింది. ఈనాడు యుగోస్లేవియా విచ్ఛిన్నం , మోంటెనెగ్రిన్ పరిమాణం నష్టాలతో నడిచే పారిశ్రామిక రంగం కారణంగా అనేక సంవత్సరాల పాటు నౌకాశ్రయం సామర్ధ్యం తక్కువగా ఉంది. బెల్గ్రేడ్-బార్ రైల్వే , ప్రతిపాదిత బెల్గ్రేడ్-బార్ మోటావే పునర్నిర్మాణం పోర్టును తిరిగి సామర్ధ్యానికి తీసుకురావచ్చని భావిస్తున్నారు.

పర్యాటకం

[మార్చు]

మోంటెనెగ్రో ఒక సుందరమైన తీరం , పర్వతమయమైన ఉత్తర ప్రాంతం రెండింటిని కలిగి ఉంది. 1980 లలో దేశం ఒక ప్రసిద్ధ పర్యాటక ప్రదేశంగా అభివృద్ధి చెందింది. అయినప్పటికీ 1990 లలో పొరుగు దేశాలలో యుగోస్లావ్ యుద్ధాలు పర్యాటక రంగ పరిశ్రమలో వైఫల్యంతో కొన్ని సంవత్సరాలు మోంటెనెగ్రో చిత్రం దెబ్బతిన్నాయి.

తారా కాన్యన్, ఐరోపాలో లోతైన లోతైన లోయ

మోటెనెగ్రో మొత్తం 1.6 మిలియన్ల సందర్శకులతో ఐరోపాలో అత్యధికంగా సందర్శించబడిన 36 వ దేశం (47 దేశాలలో)గా ఉంది.[45]

మోంటెనెగ్రిన్ అడ్రియాటిక్ తీరం 295 కి.మీ (183 మై) పొడవైనది. 72 కి.మీ (45 మై) తీరప్రాంతం చాలా పురాతనమైన పాత పురాతన పట్టణాలతో ఉంటుంది. నేషనల్ జియోగ్రాఫిక్ ట్రావెలర్ (ఒక దశాబ్దంలో ఒకసారి సంపాదకీయం) మోంటెనెగ్రోను "జీవితకాలపు 50 స్థలాలలో" ఒకటిగా పేర్కొంటూ మాంటెనెగ్రిన్ సముద్రతీర స్వెటి స్టెఫాన్ పత్రికకు కవర్గా ఉపయోగించారు.[46] మోంటెనెగ్రో తీరం ప్రాంతం ప్రపంచ పర్యాటకుల గొప్ప నూతన "ఆవిష్కరణలు"గా పరిగణించబడుతుంది. జనవరి 2010 లో ది న్యూయార్క్ టైమ్స్ మోంటెనెగ్రో ఉల్సింజ్ సౌత్ కోస్ట్ ప్రాంతం, వెలికా ప్లాజా, అడా బోజానా , ఉల్సిన్జ్ హోటల్ మెదీటర్న్, "2010 లో టాప్ 31 స్థలాలు 2010"లో ప్రపంచవ్యాప్తంగా పర్యాటక గమ్యస్థానాలలో ఒకటిగా ప్రచురించింది.[47]

మోంటెనెగ్రో "10 టాప్ హాట్ స్పాట్స్ ఆఫ్ 2009"లో కూడా యాహూ ట్రావెల్ చేత సందర్శించబడిందని పేర్కొంది. "ఇది ప్రపంచంలోనే వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న రెండవ వేగవంతమైన పర్యాటక విఫణిగా (స్వల్పంగా చైనా వెనుక ఉంది)"గా పేర్కొంది.[48] ప్రతి సంవత్సరం లియోలీ ప్లానెట్ వంటి ప్రతిష్ఠాత్మక పర్యాటక మార్గదర్శకులు గ్రీస్, స్పెయిన్ , ఇతర ప్రపంచ పర్యాటక ప్రదేశాలతోపాటు అత్యుత్తమ పర్యాటక కేంద్రాల జాబితాలో ఉంది.[49][50]

పర్యాటకరంగం 2000 ల వరకు పునరుద్ధరించడం ప్రారంభించబడలేదు. దేశంలో సందర్శనల సంఖ్య , రాత్రి సమయాలలో అత్యధిక వృద్ధి సాధించింది. మోంటెనెగ్రో ప్రభుత్వం మోంటెనెగ్రో అభివృద్ధిచేసి ఒక ఉన్నత పర్యాటక కేంద్రంగా అభివృద్ధి చేసింది. మోంటెనెగ్రిన్ ఆర్థిక వ్యవస్థకు పర్యాటక రంగంలో ప్రధాన పాత్ర పోషించడానికి ఒక జాతీయ వ్యూహం రూపొందించబడింది. విదేశీ మదుపుదారులను ఆకర్షించడానికి అనేక చర్యలు తీసుకోబడ్డాయి. ఇప్పటికే పోర్టో మోంటెనెగ్రో వంటి కొన్ని పెద్ద ప్రాజెక్టులు జాజ్ బీచ్, బుల్జికాకా, వెలైకా ప్లాజా , అడా బోజానా వంటి ఇతర ప్రాంతాలకు భవిష్యత్తులో పెట్టుబడులు ఆకర్షించడానికి , అడ్రియాటిక్లో ప్రీమియమ్ పర్యాటక ప్రదేశాలుగా మారడానికి గొప్ప అవకాశాలు ఉన్నాయి.

గణాంకాలు

[మార్చు]
చారిత్రికంగా జనాభా
సంవత్సరంజనాభా±%
1900 3,11,564—    
1909 3,17,856+2.0%
1921 3,11,341−2.0%
1931 3,60,044+15.6%
1948 3,77,189+4.8%
1953 4,19,873+11.3%
1961 4,71,894+12.4%
1971 5,29,604+12.2%
1981 5,84,310+10.3%
1991 6,15,035+5.3%
2003 6,20,145+0.8%
2011 6,20,029−0.0%

సంప్రదాయం

[మార్చు]
Predominant ethnic group in each municipality of Montenegro, 2011

2003 జనాభా లెక్కల ఆధారంగా మోంటెనెగ్రోలో 6,20,145 పౌరులు ఉన్నారు. 1991 వరకు ఉపయోగించిన పద్ధతి 2003 గణాంకాల సేకరణను పరిగణిస్తే మోంటెనెగ్రో అధికారికంగా 6,73,094 పౌరులను నమోదు చేసుకుంది. మోంటెనెగ్రోలో 6,20,029 పౌరులు ఉన్నారని 2011 జనాభా లెక్కల ఫలితాలు తెలియజేస్తున్నాయి.[51]

మోంటెనెగ్రో బహుళ జాతి దేశం దీనిలో ఏ జాతి సమూహానికి ఆధిక్యత లేదు.[52][53]

ప్రధాన జాతి సమూహాలు మోంటెనెగ్రిన్స్ (క్రోనోగ్రి) , సెర్బ్స్ (స్బ్రి), ఇతరులు బోస్నిక్స్ (బోస్జాజకీ), అల్బేనియాస్ (అల్బాంకి - షిక్పటరెట్) , క్రోయాట్స్ (హర్వతి). "మోంటెనెగ్రిన్స్" , "సెర్బ్స్" సంఖ్యలో సంభవించే మార్పులు ఒక్కొక జనాభాగణనలో విస్తృతమైన మార్పులు తెస్తుంది. ప్రజలు గుర్తించే విధానం, అనుభవం, వ్యక్తం చేయడం, వారి గుర్తింపు , జాతి అనుబంధం వంటివాటిలో మార్పులు జరుగుతుంటాయి.[54]

సంప్రదాయ సమూహాలు (2011 గణాంకాలు)

2011 సంప్రదాయ సమూహాల అధికారిక డేటా:[51]

సంఖ్య %
Total 620,029 100
మాంటెనెగ్రియన్లు. 278,865 45.0
సెర్బులు 178,110 28.7
బోస్నియన్లు 53,605 8.6
అల్బేనియన్లు 30,439 4.9
దేశాలవారీగా ముస్లిములు 20,537 3.3
క్రొయేషియన్లు 6,021 0.97
రోమా 5,251 0.8
సెర్బు - మాంటెనెగ్రియన్లు సంప్రదాయ సమూహం 2,103 0.34
ఈజిప్షియన్లు 2,054 0.33
సెర్బులు 1,833 0.30
యుగొస్లేవియన్లు 1,154 0.19
రష్యన్లు 946 0.15
మాసిడోనియన్లు 900 0.15
బోస్నియన్లు 427 0.07
స్లోవేనియన్లు 354 0.06
హంగేరియన్లు 337 0.05
ముస్లిం - మాంటెనెగ్రియన్లు 257 0.04
గొరాని ప్రజలు 197 0.03
ముస్లిం - బోస్నియన్లు 183 0.03
బోస్నియన్- ముస్లిములు 181 0.03
మాంటెనెగ్రిన్ - ముస్లిములు 175 0.03
ఇటాలియన్లు 135 0.02
జర్మన్లు 131 0.02
టర్కులు 104 0.02
ప్రాంతీయ అర్హతలు 1.202 0.19
ప్రకటించని వారు. 30.170 4.87
ఇతరులు 3.358 0.54

భాషలు

[మార్చు]
Linguistic structure of Montenegro by settlements, 2011

మోంటెనెగ్రోలో అధికారిక భాషగా మోంటెనెగ్రిన్ ఉంది. అలాగే సెర్బియన్, బోస్నియన్, అల్బేనియన్ , క్రొయేషియన్ భాషలు వాడుక భాషలుగా గుర్తించబడుతున్నాయి. అల్బేనియన్ తప్ప ఈ భాషలు స్పష్టమైనవిగా ఉన్నాయి. 2011 జనాభా లెక్కల ఆధారంగా చాలా మంది పౌరులు సెర్బియాను తమ మాతృభాషగా ప్రకటించారు. మాంటెనెగ్రిన్ అనేది 18 ఏళ్ళలోపు ప్రజల అధికభాగం ప్రజల మాతృభాషగా ఉంది. అయినప్పటికీ రెండింటికీ చాలా తక్కువ వ్యత్యాసం - (39.2% సెర్బిపోన్ పౌరుల 37.5% ) ఉంది.[55] 2013 లో మాటినెగ్రో పౌరుల గుర్తింపు సంబంధించి ప్రజా అభిప్రాయ పరిశోధనల ఫలితాలను " మటికా క్రొనొగొర్స్కా " ప్రకటించింది. జనాభాలో చాలామంది తమ మాతృభాషగా మోంటెనెగ్రిన్ భాషను సూచిస్తున్నారు.[56] మునుపటి రాజ్యాంగాలు 1992-6 మధ్యకాలంలో ఎస్.ఆర్. మాంటెనెగ్రో , ఇజెక్వియన్ స్టాండర్డ్ సెర్బియన్ భాషలో అధికారిక భాషగా సెర్బో-క్రొయేషియన్ను ఆమోదించాయి.

భాషలు (2011 గణాంకాలు)

2011 గణాంకాల ఆధారంగా దేశంలో ఈ క్రింది భాషలు వాడుకలో ఉన్నాయి;

[51]

సంఖ్య %
Total 620,029 100
సెర్బియన్ 265,895 42.88
మాంటెనెగ్రిన్ 229,251 36.97
బోస్నియన్ 33,077 5.33
అల్బేనియన్ 32,671 5.27
సెర్బో - క్రొయేషియన్ 12,559 2.03
రోమా 5,169 0.83
బోస్నియానిక్ 3,662 0.59
క్రొయేషియన్ 2,791 0.45
రష్యన్ 1,026 0.17
సెర్బో - మాంటెనెగ్రిన్ 618 0.10
మాసిడోనియన్ 529 0.09
మాంటెనెగ్రిన్- సెర్బియన్ 369 0.06
హంగేరియన్ 225 0.04
క్రొయేషియన్- సెర్బియన్ 224 0.04
ఇంగ్లీషు 185 0.03
జర్మన్ 129 0.02
స్లోవెంస్ 107 0.02
రోమానియన్ 101 0.02
మాతృభాష 3.318 0.54
ప్రాంతీయ భాషలు 458 0.07
ప్రకటించని భాషలు 24.748 3.99
ఇతర భాషలు 2.917 0.47

మతం

[మార్చు]
Religious structure of Montenegro by settlements, 2011

మాంటెనెగ్రో చారిత్రాత్మకంగా బహుళసాంస్కృతికత కూడలిలో ఉంది. శతాబ్దాలుగా ఇది ముస్లిం , క్రైస్తవ జనాభా సహజీవనం చేస్తున్న ప్రాంతంగా గుర్తించబడుతుంది.[57] మాంటెనెగ్రిన్లు చారిత్రాత్మకంగా సెర్బియా ఆర్థోడాక్స్ చర్చి సభ్యులు మోంటెనెగ్రో, లిటొరాల్ మెట్రోపాలిటన్నేట్ చేత పాలించబడుతున్నారు. మాంటెనెగ్రోలో సెర్బియా ఆర్థోడాక్స్ క్రిస్టియానిటీ అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన మతంగా ఉంది. మాఅంటెనెగ్రిన్ ఆర్థోడాక్స్ చర్చ్ ఇటీవలే స్థాపించబడింది.దీనిని మాంటెనెగ్రిన్లు అనే చిన్న మైనారిటీ ప్రజలు అనుసరించారు. ఇది అధికారికంగా గుర్తించబడని కారణంగా ఏ ఇతర క్రైస్తవ ఆర్థోడాక్స్ చర్చితో దీనికి సంబంధం లేదు.

బోస్నియా యుద్ధ సమయంలో మత సమూహాల మధ్య తీవ్రమైన ఉద్రిక్తతలు ఎదురైనప్పుడు మాంటెనెగ్రోలో పరిస్థితులు మతసహనం , విశ్వాసం కారణంగా ప్రధానంగా స్థిరంగా ఉంది.[58] మాంటెనెగ్రో మతపరమైన సంస్థలు అందరికి హామీ ఇస్తూ ప్రభుత్వం నుండి వేరుగా ఉన్నాయి. దేశంలో రెండవ అతిపెద్ద మత సంప్రదాయ మతం ఇస్లాం. ఇస్లాం మొత్తం జనాభాలో 19% ఉంది. అల్బేనియన్లలో నాలుగవ వంతు మంది కాథలిక్లు (2004 జనాభా గణాంకాలలో దాదాపు 8,126 మంది) మిగిలిన మూడు వంతుల మంది (దాదాపు 22,267) ప్రధానంగా సున్నీ ముస్లింలు ఉన్నారు. 2012 లో మాంటెనెగ్రోలో ఇస్లాం మతాన్ని అధికారికంగా గుర్తించే ఒక ప్రోటోకాల్ హలాల్ ఆహారాలు, సైనిక సౌకర్యాలు, ఆసుపత్రులు, వసతిగృహాలు , అన్ని సామాజిక సదుపాయాల కలించవచ్చని అని నిర్ధారిస్తుంది. ముస్లిం మహిళలు పాఠశాలల్లో , ప్రభుత్వ సంస్థల్లో హెడ్కార్చర్లు ధరించడానికి అనుమతించబడతారు. అంతేకాక ముస్లింలు శుక్రవారాలు జమ్మూ (శుక్రవారము) ప్రార్థన చేయటానికి హక్కును కలిగి ఉండేవారు.[59] మాంటెనెగ్రోలో ఒక చిన్న రోమన్ క్యాథలిక్ జనాభా కూడా ఉంది. క్రొయేషియా చర్చి భాగమైన సెర్బియా ప్రిమెట్ , కార్టర్ డియోసెస్ నేతృత్వంలోని అంటివారీ ఆర్చిడియోసెస్ మద్య క్రొయేట్సుతో అల్బేనియన్లు విభజించబడ్డారు.

Clockwise from left: 1. Orthodox Cathedral of the Resurrection of Christ, Podgorica 2. Roman Catholic cathedral in Kotor 3. Church of Our Lady of the Rosary in Perast - in the background Saint George Benedictine monastery and Our Lady of the Rocks on the two islets off the coast of Perast in Bay of Kotor 4. Ostrog Monastery − the famous and most popular Christian pilgrimage site in Montenegro.
మతం (2011 గణాంకాలు)

2011 గణాంకాలను అనుసరించి మతవివరణలు:[51]

Religion సంఖ్య %
Total 620,029 100
ఈస్టర్న్ ఆర్థడాక్స్ 446,858 72.07
ముస్లిములు 118,477
(99,038 Islam, 19,439 ముస్లిములు ) 		19.11
(15.97 Islam, 3.14 ముస్లిములు )
కాథలిక్కులు 21,299 3.44
నాస్థికులు 7,667 1.24
క్రైస్తవులు 1,460 0.24
అడ్వెంటిస్టులు 894 0.14
అగోనిస్టులు 451 0.07
జెహోవా విట్నెస్ 145 0.02
ప్రొటెస్టెంట్లు 143 0.02
బుద్ధిస్టులు 118 0.02
ఇతరులు 6,337 1.02
ఏ మతాన్ని ప్రకటించని వారు 16,180 2.61
Note: In the 2011 census, there are two separate columns for the adherents of Islam, one is called Islam, the other Muslims.

విద్య

[మార్చు]

మోంటెనెగ్రోలో విద్య , సైన్స్ రంగాలను మోంటెనెగ్రిన్ మంత్రిత్వశాఖ నియంత్రిస్తుంది.

విద్య పాఠశాలకు ముందు తరగతులతో లేదా ప్రాథమిక పాఠశాలతో మొదలవుతుంది. ప్రాథమిక పాఠశాల (మోంటెనెగ్రిన్: ఓస్నోవ్నా స్కోలా) పిల్లలు 6 ఏళ్ల వయస్సులో ఆరంభమై 9 సంవత్సరాల పాటు కొనసాగుతుంది. తరువాత విద్యార్థులు తమ మాధ్యమిక విద్యను కొనసాగిస్తారు (మోంటెనెగ్రిన్: స్ర్డెజా స్కోలా) 4 సంవత్సరాల (వాణిజ్య పాఠశాలలకు 3 సంవత్సరాలు) కొనసాగుతుంది. తరువాత 3 నుండి 6 సంవత్సరాల కాలం గ్రాడ్యుయేషన్ (మతురా) తో ముగుస్తుంది. మోటెనెగ్రోలో ప్రభుత్వ విశ్వవిద్యాలయం (మోంటెనెగ్రో విశ్వవిద్యాలయం), రెండు ప్రైవేటు (మధ్యధరా యూనివర్సిటీ, డోనజ గోరికా విశ్వవిద్యాలయం) ఉన్నాయి.

ప్రాధమిక , మాధ్యమిక విద్య

[మార్చు]

మోంటెనెగ్రోలో ఎలిమెంటరీ విద్య ఉచితం. 7 , 15 ఏళ్ళ వయస్సు మధ్య ( "ఎనిమిదేళ్ల పాఠశాల") నిర్భంద విద్య అమలులో ఉంది.

అర్హత ఉన్న వారికందరికి ప్రాథమిక విద్య ఉచితంగా అందుబాటులో ఉంటుంది. ఒకేషనల్ , సాంకేతిక పాఠశాలలలో (జిమ్నాసిసంస్) నాలుగు-సంవత్సరాల కోర్సు విశ్వవిద్యాలయ ప్రవేశానికి అర్హత కలిగిస్తుంది. ద్వితీయ స్థాయిలో అనేక ఆర్ట్ స్కూల్స్, అప్రెంటిస్ పాఠశాలలు, ఉపాధ్యాయ శిక్షణ పాఠశాలలు ఉన్నాయి. సాంకేతిక పాఠశాలలకు హాజరైన వారు రెండు సంవత్సరాల పోస్ట్-సెకండరీ స్కూల్లలో ఒకదానిలో వారి విద్యను మరింత కొనసాగించడం పరిశ్రమ, సామాజిక సేవల అవసరాలకు అనుగుణంగా రూపొందించబడింది.

సెకండరీ పాఠశాలలు మూడు రకాలుగా విభజించబడ్డాయి. పిల్లలు ఎంపిక, ప్రాథమిక పాఠశాల తరగతుల ర్యాంకు మీద ఆధారపడి ఒకదానికి హాజరవుతారు:

  • జిమ్నజిజా (జిమ్నాసిజ) విద్యనాలుగు సంవత్సరాలు కొనసాగుతుంది. సాధారణ, విస్తృత విద్యను అందిస్తుంది. ఇది యూనివర్సిటీ ప్రవేశానికి అర్హత కలిగిస్తుంది. అందుకే చాలా ప్రతిష్ఠాత్మకమైనది.
  • వృత్తి పాఠశాలలు (స్ట్రుక్నా) మూడు లేదా నాలుగు సంవత్సరాల కాలం కొనసాగుతుంది.
  • మూడు సంవత్సరాల ఒకేషనల్ పాఠశాలలు (జనట్స్కా) తరువాత విద్య కొనసాగుతుంది.

తృతీయస్థాయి విద్య

[మార్చు]

తృతీయ స్థాయి సంస్థలు "హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్" (వైస్ ఒప్రజోవన్జే), "హై ఎడ్యుకేషన్" (విసొకో ఒర్బజోవంజే) స్థాయి అధ్యాపక విభాగాలుగా విభజించబడ్డాయి.

  • కళాశాలలు (ఫ్యాకల్టీ), ఆర్ట్ అకాడెమీలు (అకడెమిక్జా ఉంజెట్నొస్టి) 4 నుండి 6 సంవత్సరాలు (ఒక సంవత్సరం రెండు సెమిస్టర్లు ఉంటాయి) ఉంటుంది. బ్యాచిలర్ ఆఫ్ ఆర్ట్స్ లేదా బ్యాచిలర్ ఆఫ్ సైన్స్ డిగ్రీకి సమానమైన అవార్డు డిప్లొమాలు ఉంటాయి.

ఉన్నత పాఠశాలలు (విసాసా) రెండు నుండి నాలుగు సంవత్సరాల మధ్య ఉంటుంది.

పోస్ట్-గ్రాడ్యుయేట్ విద్య

[మార్చు]

తృతీయ స్థాయి తరువాత పోస్ట్-గ్రాడ్యుయేట్ విద్య (పోస్ట్-డిప్లొంస్కే స్టుడిజె) ఇవ్వబడుతుంది. మాస్టర్స్ డిగ్రీలు, పి.హెచ్.డి. , స్పెషలైజేషన్ విద్యను అందిస్తుంది.

సంస్కృతి

[మార్చు]
Our Lady of Philermos the patroness of Montenegro, Rhodes and Sovereign Military Order of Malta, one of the first Christian icons, according to legend painted by St. Luke, National Museum of Montenegro, Cetinje.
మాంటెనెగ్రో
ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం
Part ofNatural and Culturo-Historical Region of Kotor
CriteriaCultural: i, ii, iii, iv
సూచనలు125
శాసనం1979 (3rd సెషన్ )
ప్రాంతం14,600 ha
Buffer zone36,491 ha

లలితకళలు

[మార్చు]

మోంటెనెగ్రో సంస్కృతి చరిత్రలో పలు రకాల ప్రభావాలతో రూపుదిద్దుకుంది. ఇటీవలి శతాబ్దాల్లో ఆర్థడాక్స్, ఒట్టోమన్ (టర్క్), స్లావిక్, సెంట్రల్ యూరోపియన్, సముద్రయానం కారణంగా అడ్రియాటిక్ సంస్కృతులు (ముఖ్యంగా ఇటలీలోని కొన్ని ప్రాంతాలు వెనిస్ రిపబ్లిక్ వంటివి) మేసిడోనియన్ సంస్కృతిని ప్రభావితం చేసాయి.

దేశంలో మోంటెనెగ్రోకు పూర్వ-రోమనెస్క్, గోతిక్, బారోక్ కాలాల వారసత్వ ప్రదేశాలతో సహా అనేక ముఖ్యమైన సాంస్కృతిక, చారిత్రక ప్రదేశాలు ఉన్నాయి. మోంటెనెగ్రిన్ తీర ప్రాంతం ముఖ్యంగా మతపరమైన కట్టడాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. వీటిలో కోటర్లోని కేథడ్రల్ ఆఫ్ సెయింట్ ట్రిఫన్ [60] (వెనెటియన్స్ కింద కాటారో), సెయింట్ లూకా బాసిలికా (800 కన్నా ఎక్కువ సంవత్సరాలు), అవర్ లేడీ ఆఫ్ ది రాక్స్ (స్కప్పెల్లా) ), సావినా మొనాస్టరీ మొదలైనవి. మోంటెనెగ్రో మధ్యయుగ ఆరామాలు వేల చదరపు మీటర్ల ఫ్రెస్కోలతో ఉన్న గోడలు ఉన్నాయి.

మోంటెనెగ్రిన్ సంస్కృతి పరిమాణం కోజోట్వో ఐ జనాస్ట్వో, "మానవీయత, శౌర్యపరాక్రమాలు" నైతిక ఆదర్శంగా చెప్పవచ్చు.[61] మోంటెనెగ్రిన్స్ సాంప్రదాయ జానపద నృత్యం ఒరో ( "డేగ డ్యాన్స్") ఇది కేంద్రంలో ప్రత్యామ్నాయ జంటలతో వృత్తాకారణృత్యంతో ప్రదర్శించబడుతుంటుంది. నృత్యకారులు ఒకరి భుజాల మీద ఒకరు నిలబడి ఒక మానవ పిరమిడును ఏర్పాటు చేయడం ద్వారా ఇది పూర్తి అవుతుంది.

సాహిత్యం

[మార్చు]

మాంటెనెగ్రొ రాజధాని పొడ్గొరికా, పూర్వపు రాజరిక రాజధాని సెటెంజే దేశంలో సంస్కృతికి, కళలకు రెండు ప్రధాన కేంద్రాలుగా ఉన్నాయి.

మాధ్యమం

[మార్చు]

మాంటెనెగ్రో మాధ్యమం మాంటెనెగ్రోలో మాస్ మీడియా కేంద్రాలను ప్రోత్సహిస్తుంది. టెలివిజన్, మ్యాగజైన్స్, వార్తాపత్రికలు అన్ని ప్రభుత్వ-యాజమాన్యం, వాణిజ్య సంస్థలచే నిర్వహించబడుతున్నాయి. ఇవి ప్రకటనలు, చందా, ఇతర అమ్మకాల సంబంధిత ఆదాయాలు పై ఆధారపడతాయి. మోంటెనెగ్రో రాజ్యాంగం వాక్ స్వాతంత్ర్యానికి హామీ ఇస్తుంది. పరివర్తనలో ఉన్న దేశంగా మోంటెనెగ్రో మీడియా వ్యవస్థ కూడా పరివర్తన చెందుతూ ఉంది.

ఆహారం

[మార్చు]
Foods from Montenegro

మాంటెనెగ్రిన్ ఆహారసంస్కృతి మోంటెనెగ్రో సుదీర్ఘ చరిత్రతో ప్రభావితమై ఉంది. ఇది మధ్యధరా, ఓరియంటల్ ఆహారాలతో వైవిధ్యభరితంగా ఉంటుంది. ఆహారాలు అధికంగా ప్రభావం ఇటలీ, టర్కీ, బైజాంటైన్ సామ్రాజ్యం గ్రీస్, హంగరీ ఆహారాలతో ప్రభావితమై ఉన్నాయి. మోంటెనెగ్రిన్ వంటకాలు కూడా భౌగోళికంగా వైవిధ్యం చెందుతూ ఉంటాయి. తీర ప్రాంతంలోని వంటకాలు ఉత్తర పర్వత ప్రాంతంలో ఉన్న ఆహారాలకు భిన్నంగా ఉంటాయి. తీర ప్రాంతం సాంప్రదాయకంగా మధ్యధరా వంటకాలకు ప్రతినిధ్యం వహిస్తుంటాయి. సముద్రతీర ప్రాంతాలలో సముద్రపు ఆహారాలు సాధారణ వంటకాలుగా ఉండగా, ఉత్తరం ప్రాంతాలలో మరింత ఓరియంటల్ ఆహారాలు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంటాయి.

క్రీడలు

[మార్చు]

మోంటెనెగ్రో క్రీడలలో అధికంగా ఫుట్బాల్, బాస్కెట్బాల్, వాటర్ పోలో, వాలీబాల్, హ్యాండ్బాల్ వంటి జట్టు క్రీడలు ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి. ఇతర క్రీడలలో బాక్సింగ్, టెన్నిస్, స్విమ్మింగ్, జూడో, కరాటే, అథ్లెటిక్స్, టేబుల్ టెన్నిస్, చెస్ క్రీడలు ప్రాధాన్యత వహిస్తున్నాయి. ఫుట్ బాల్ అత్యంత ప్రజాదరణ పొందిన క్రీడగా ఉంది. మాంటెనెగ్రోకు చెందిన క్రీడాకారులలో దేజన్ సావిక్వివిచ్, ప్రిడ్రాగ్ మిజటోవిక్, మిర్కో వుకానిక్, స్టీఫన్ సావిక్ లేదా స్టీవాన్ జోవ్టిక్ ప్రాబల్యత సంతరించుకున్నారు. 2006 లో స్థాపించబడిన మాంటెనెగ్రిన్ జాతీయ ఫుట్బాల్ జట్టు యు.ఇ.ఎఫ్.ఎ. యూరో 2012 కోసం ప్లేయాఫ్సులో పాల్గొన్నారు. ఇది జాతీయ జట్టు చరిత్రలో అతిపెద్ద విజయం.

వాటర్ పోలో జాతీయ క్రీడగా పరిగణించబడుతుంది. మోంటెనెగ్రో జాతీయ జట్టు ప్రపంచంలోని అత్యుత్తమ ర్యాంక్ జట్లలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది. స్పెయిన్లోని మాలాగాలో 2008 పురుషుల యూరోపియన్ వాటర్ పోలో చాంపియన్షిప్పులో బంగారు పతకాన్ని గెలుచుకుంది. 2009 ఎఫ్.ఐ.ఎన్.ఎ. పురుషుల వాటర్ పోలో వరల్డ్ లీగ్లో బంగారు పతకాన్ని గెలుచుకుంది. మోంటెనెగ్రిన్ రాజధాని, పోడ్గోరికా. మోంటెనెగ్రిన్ బృందం పి.వి.కె.ప్రిమోరాక్ (కొటార్) క్రొయేషియాలోని రిజేకాలో నిర్వహించబడిన " ఎల్.ఇ.ఎన్. యూరోలీ 2009"లో ఐరోపా విజేతగా మారింది.

పోడ్గోరికా సిటీ స్టేడియం, మోంటెనెగ్రో అభిమానులు

మోంటెనెగ్రో జాతీయ బాస్కెట్బాల్ జట్టు కూడా మంచి ప్రదర్శనలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఇది యుగోస్లేవియా జాతీయ బాస్కెట్బాల్ జట్టులో భాగంగా గతంలో అనేక పతకాలు గెలుచుకుంది. 2006 లో మోంటెనెగ్రో స్వాతంత్ర్యం తరువాత బాస్కెట్బాల్ సమాఖ్యతో కలిసి ఈ జట్టు " మోంటెనెగ్రో ఇంటర్నేషనల్ బాస్కెట్బాల్ ఫెడరేషన్ (ఎఫ్.ఐ.బి.ఎ.)"లో చేరింది. మోంటెనెగ్రో ఇప్పటి వరకు రెండు యూరోబాస్కెట్లలో పాల్గొన్నది. మహిళల క్రీడాకారులలో జాతీయ హ్యాండ్బాల్ జట్టు అత్యంత విజయవంతమైనదిగా కొనసాగుతుంది. ఈ జట్టు 2012 యూరోపియన్ చాంపియన్షిప్ గెలిచింది. 2012 వేసవి ఒలింపిక్సులో రన్నర్స్-అప్‌గా నిలిచింది. ఎడ్.ఆర్.కె.బుడుక్నోస్ట్ పోడ్గోరికా రెండుసార్లు ఇ.హెచ్.ఎఫ్.ఛాంపియన్స్ లీగును గెలుచుకుంది.

మోంటెనెగ్రోలో చదరంగం మరొక ప్రముఖ క్రీడగా ఉంది. స్లావ్కో డేడిక్ వంటి కొంతమంది ప్రపంచ ప్రసిద్ద చెస్ ఆటగాళ్ళు జన్మించారు.

మోంటెనెగ్రో మహిళల జాతీయ హ్యాండ్బాల్ జట్టు లండన్లో నిర్వహించబడిన 2012 ఒలింపిక్ క్రీడలలో వెండిపతకం గెలుచుకుంది. ఇది మోంటెనెగ్రో మొట్టమొదటి ఒలింపిక్ పతకంగా ప్రత్యేకత సంతరించుకుంది. అర్ధ సంవత్సరం తర్వాత ఈ జట్టు 2012 యూరోపియన్ ఛాంపియన్షిప్ ఫైనల్లో నార్వేను ఓడించి ప్రతీకారం తీర్చుకుని మొదటి సారి ఛాంపియన్‌షిప్పు సాధించింది.

ప్రభుత్వ శలవు దినాలు

[మార్చు]
శలవు దినాలు
తారీఖు పేరు నోట్సు
1 జనవరి కొత్త సంవత్సారథినం నాన్ - వర్కింగ్ హాలిడే
7 జనవరి ఆర్త్గడాక్స్ క్రిస్మస్ శలవు దినం
10 ఏప్రిల్ ఆర్థడాక్స్ గుడ్ ఫ్రైడే ఏప్రిల్ మాసంలో రెండవ శుక్రవారం
12 మే ఆర్థడాక్స్ ఈస్టర్ ఏప్రిల్ మాసంలో రెండవ ఆదివారం
1 మే శ్రామిక దినం శలవు దినం
9 మే విక్టరీ దినం
21 మే స్వతంత్ర దినం శలవు దినం
13 జూలై స్టేట్ హుడ్ డే శలవు దినం

వెలుపలి లింకులు

[మార్చు]


మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ "Language and alphabet Article 13". Constitution of Montenegro. WIPO. 19 October 2007. The official language in Montenegro is Montenegrin.
  2. ↑ "Language and alphabet Article 13". Constitution of Montenegro. WIPO. 19 October 2007. Bosnian, Albanian and Croatian shall also be in the official use.
  3. ↑ "Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro 2011" (PDF). Monstat. Retrieved 12 July 2011.
  4. ↑ "Statistical Office of Montenegro. Release The estimate of number of population and demographic indicators 2015" (PDF). Monstat.org. Retrieved 3 August 2017.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "Montenegro". International Monetary Fund. Retrieved 1 April 2017.
  6. ↑ "The World Factbook — Central Intelligence Agency". Archived from the original on 2011-06-04. Retrieved 2017-12-02.
  7. ↑ "2014 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2015. Retrieved 14 December 2015.
  8. ↑ Basic data of Montenegro Archived 20 ఏప్రిల్ 2010 at the Wayback Machine
  9. ↑ 9.0 9.1 David Luscombe; Jonathan Riley-Smith (14 October 2004). The New Cambridge Medieval History: Volume 4, C.1024-c.1198. Cambridge University Press. pp. 266–.
  10. ↑ 10.0 10.1 Jean W Sedlar. East Central Europe in the Middle Ages, 1000–1500. University of Washington Press. pp. 21–.
  11. ↑ John Van Antwerp Fine. he early medieval Balkans: a critical survey from the sixth to the late twelfth century. University of Michigan Press. p. 194.
  12. ↑ 12.0 12.1 Fine 1994, p. 532
  13. ↑ ISO 3166-1 Newsletter No. V-12, Date: 26 September 2006 Archived 20 ఆగస్టు 2008 at the Wayback Machine
  14. ↑ "Duklja, the first Montenegrin state". Montenegro.org. Archived from the original on 1997-01-16. Retrieved 2012-12-07.
  15. ↑ 15.0 15.1 Uğur Özcan, II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı-Karadağ Siyasi İlişkileri(Political relations between the Ottoman Empire and Montenegro in the Abdul Hamid II era)Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013. ISBN 9789751625274
  16. ↑ "Prema oceni istoričara, Trinaestojulski ustanak bio je prvi i najmasovniji oružani otpor u porobljenoj Evropi 1941. godine" (in Serbian). B92.net. Retrieved 2012-12-07.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  17. ↑ "Bombing of Dubrovnik". Croatiatraveller.com. Retrieved 2012-12-07.
  18. ↑ "A/RES/47/121. The situation in Bosnia and Herzegovina". Un.org. Retrieved 2012-12-07.
  19. ↑ YIHR.org Archived 3 ఏప్రిల్ 2015 at the Wayback Machine
  20. ↑ [1] Archived 20 అక్టోబరు 2013 at the Wayback Machine
  21. ↑ "Porodica Nedžiba Loje o Njegovom Hapšenju i Deportaciji 1992". Godine Bosnjaci.net Archived 2007-10-12 at the Wayback Machine Archived 12 అక్టోబరు 2007 at the Wayback Machine
  22. ↑ "Russia pushes peace plan". BBC. 29 April 1999.
  23. ↑ "Montenegro vote result confirmed". BBC News. 23 May 2006. Retrieved 11 September 2010.
  24. ↑ "Montenegro declares independence". BBC News. 4 June 2006. Retrieved 11 September 2010.
  25. ↑ "OCCRP announces 2015 Organized Crime and Corruption ‘Person of the Year’ Award". Organized Crime and Corruption Reporting Project.
  26. ↑ "The Balkans’ Corrupt Leaders are Playing NATO for a Fool". Foreign Policy. January 5, 2017.
  27. ↑ "Montenegro invited to join NATO, a move sure to anger Russia, strain alliance’s standards". The Washington Times. December 1, 2015.
  28. ↑ STOJANOVIC, DUSAN (31 October 2016). "NATO, RUSSIA TO HOLD PARALLEL DRILLS IN THE BALKANS". Associated Press. Archived from the original on 7 నవంబరు 2016. Retrieved 8 November 2016.
    "Russians behind Montenegro coup attempt, says prosecutor". Deutsche Welle. Germany. AFP, Reuters, AP. 6 November 2016. Retrieved 8 November 2016.
    "Montenegro Prosecutor: Russian Nationalists Behind Alleged Coup Attempt". Wall Street Journal. United States. 6 November 2016. Retrieved 8 November 2016.
    "'Russian nationalists' behind Montenegro PM assassination plot". BBC. United Kingdom. 6 November 2016. Retrieved 8 November 2016.
  29. ↑ Montenegrin Court Confirms Charges Against Alleged Coup Plotters Radio Liberty, 8 June 2017.
  30. ↑ Indictment tells murky Montenegrin coup tale: Trial will hear claims of Russian involvement in plans to assassinate prime minister and stop Balkan country’s NATO membership. Politico, 23 may 2017.
  31. ↑ Montenegro finds itself at heart of tensions with Russia as it joins Nato: Alliance that bombed country only 18 years ago welcomes it as 29th member in move that has left its citizens divided The Guardian, 25 May 2017.
  32. ↑ МИД РФ: ответ НАТО на предложения российских военных неконкретный и размытый // ″Расширение НАТО″, TASS, 6 October 2016.
  33. ↑ Комментарий Департамента информации и печати МИД России в связи с голосованием в Скупщине Черногории по вопросу присоединения к НАТО Russian Foreign Ministry′s Statement, 28.04.17.
  34. ↑ Darmanović: Montenegro becomes EU member in 2022 20 April 2017. Retrieved 2 June 2017.
  35. ↑ "[Iron Deep 2012] Czech Speleological Society". Archived from the original on 2017-10-16. Retrieved 2018-02-16.
  36. ↑ Environment Reporter 2010. Environmental Protection Agency of Montenegro. 2011. p. 22.
  37. ↑ Petović S., Gvozdenović S. & Ikica Z. (2017) "An Annotated Checklist of the Marine Molluscs of the South Adriatic Sea (Montenegro) and a Comparison with Those of Neighbouring Areas". Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 17: 921-934. PDF. doi:10.4194/1303-2712-v17_5_08
  38. ↑ Environment Reporter 2010. Environmental Protection Agency of Montenegro. 2011. pp. 22–23.
  39. ↑ 39.0 39.1 "5. Report for Selected Countries and Subjects". April 2011.
  40. ↑ "GDP per capita in PPS" (PDF). Eurostat. Archived from the original (PDF) on 7 ఆగస్టు 2013. Retrieved 26 మార్చి 2018.
  41. ↑ FDI falls across West Balkans, except Montenegro. Archived 2020-09-26 at the Wayback Machine Reuters India 10 December 2009. Retrieved 14 December 2009.
  42. ↑ "Montenegro's leader sees slow economic recovery". balkans.com. Archived from the original on 14 మే 2011. Retrieved 26 మార్చి 2018.
  43. ↑ "Montenegro at a glance" (PDF). Archived from the original (PDF) on 11 మే 2011. Retrieved 26 మార్చి 2018.
  44. ↑ Milosevic, Milena. "EU Farming Standards Pose Test For Montenegro". Balkan Insight. Retrieved 2012-12-07.
  45. ↑ Mark Hillsdon (27 February 2017). "The European capital you'd never thought to visit (but really should)". telegraph.co.uk.
  46. ↑ "50 Places of a Lifetime". Blogs.nationalgeographic.com. 17 సెప్టెంబరు 2009. Archived from the original on 29 మార్చి 2010. Retrieved 26 మార్చి 2018.
  47. ↑ "The 31 Places to Go in 2010". New York Times. 2010-01-07. Retrieved 2012-12-07.
  48. ↑ "10 Top Hot Spots of 2009 by Yahoo Travel". Travel.yahoo.com. Archived from the original on 5 నవంబరు 2010. Retrieved 11 September 2010.
  49. ↑ Leue, Holger. "Where to go in June". Lonely Planet. Archived from the original on 5 జూన్ 2010. Retrieved 26 మార్చి 2018.
  50. ↑ "America Sending their Best Adventure Racers to Montenegro". Adventureworldmagazineonline.com. 4 June 2010. Archived from the original on 10 జూలై 2010. Retrieved 11 September 2010.
  51. ↑ 51.0 51.1 51.2 51.3 "Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. godine" [Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro 2011] (PDF) (Press release) (in Serbo-Croatian and English). Statistical office, Montenegro. 12 July 2011. Retrieved 30 March 2011.{{cite press release}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  52. ↑ "Montenegro, country report" (PDF). European Commission. డిసెంబరు 2006. Archived from the original (PDF) on 30 ఆగస్టు 2016. Retrieved 9 మే 2018.
  53. ↑ "Montenegro: A Modern History". I.B. Tauris. 15 February 2009. Retrieved 24 January 2016.
  54. ↑ "Montenegrin Census' from 1909 to 2003". Njegos.org. 23 September 2004. Retrieved 11 September 2010.
  55. ↑ [2] Archived 2013-11-02 at the Wayback Machine Vijesti: The majority of youth below 18 years of age speaks the Montenegrin language (26/07/2011)
  56. ↑ [3] Matica crnogorska: Third deep research of public opinion regarding the identity attitudes of the citizens of Montenegro (2013)
  57. ↑ Pettifer, James (2007). Strengthening Religious Tolerance for a Secure Civil Society in Albania and the Southern Balkans. IOS Press. ISBN 1-58603-779-X.
  58. ↑ Larkin, Barbara (2001). International Religious Freedom 2000: Annual Report: Submitted By The U.S. Department Of State. DIANE Publishing. ISBN 0-7567-1229-7.
  59. ↑ Rifat Fejzic, the reis (president) of the Islamic community in Montenegro Archived 21 సెప్టెంబరు 2013 at the Wayback Machine ప్రస్తుతం జమాన్
  60. ↑ Šestović, Aleksandar. "Kotor". Kotoronline.com. Retrieved 11 September 2010.
  61. ↑ "Чојство и јнаштво старих Црногораца, Цетиње 1968. 3–11". Web.f.bg.ac.rs. Archived from the original on 21 December 2012. Retrieved 11 September 2010.
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=మాంటెనెగ్రో&oldid=4193853" నుండి వెలికితీశారు