ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజధానుల జాబితా
ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఏర్పడినప్పటి నుంచి రాజధాని అనేకసార్లు మారింది.1953 అక్టోబరు 1న కర్నూలు రాజధానిగా ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడింది. ఇది తెలుగు నాయకుల నేతృత్వంలో ఆంధ్ర ఉద్యమం తరువాత ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడింది. అదే సమయంలో, విశాలాంధ్ర ఉద్యమం వంటి ప్రచారాలు ఆంధ్ర రాష్ట్రంలో హైదరాబాద్ రాష్ట్రంలో తెలుగు మాట్లాడే ప్రజల నుండి ఉద్యమాలు ప్రారంభమయ్యాయి. రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం, 1956 భారతదేశంలోని రాష్ట్రాలు భూభాగాల సరిహద్దులను భాషా పరంగా నిర్వహించే లక్ష్యంతో 1956 నవంబరు 1న ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఏర్పడింది. తత్ఫలితంగా, నెహ్రూ నేతృత్వంలోని కేంద్ర ప్రభుత్వం, ఆంధ్ర రాష్ట్రం హైదరాబాద్ రాష్ట్రం (తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలు ఇప్పుడు తెలంగాణ) లను విలీనం చేసి 1956 నవంబరు 1న ఒక పెద్దమనుషుల ఒప్పందంలో భాగంగా తెలంగాణను ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో విలీనం చేశారు. ఈ కారణంగా ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్‌గా ఏర్పడింది. ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి హైదరాబాద్ కొత్త రాజధానిగా అవతరించింది.
1969, 1972, 2009లో ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి తెలంగాణను వేరు చేయాలని అనేక ఉద్యమాలు జరిగాయి. తెలంగాణా ప్రాంతానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న రాజకీయ నాయకత్వంతో సహా తెలంగాణ జాయింట్ యాక్షన్ కమిటీ చొరవతో 21వ శతాబ్దంలో తెలంగాణ రాష్ట్రం కోసం ఉద్యమం ఊపందుకుంది.[1] 2009 డిసెంబరు 9న భారత ప్రభుత్వం తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ప్రక్రియను ప్రారంభించినట్లు ప్రకటించింది. ఈ ప్రకటన వెలువడిన వెంటనే కోస్తా ఆంధ్ర రాయలసీమ ప్రాంతాలలో ప్రజల నేతృత్వంలో హింసాత్మక నిరసనలు జరిగాయి . దీంతో 2009 డిసెంబరు 23న తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు ప్రక్రియ తాత్కాలికంగా నిలిపివేస్తున్నట్లు భారత ప్రభుత్వం ప్రకటించింది.
హైదరాబాద్‌తో పాటు తెలంగాణలోని ఇతర జిల్లాల్లో తెలంగాణ ఉద్యమం కొనసాగింది.[2] తెలంగాణ రాష్ట్రం కోసం వందల సంఖ్యలో ఆత్మహత్యలు,[3] సమ్మెలు, నిరసనలు ప్రత్యేక రాష్ట్రాన్ని డిమాండ్ చేస్తూ ఆందోళనలు జరిగాయి.
2013 జూలై 30న కాంగ్రెస్ పార్టీ వర్కింగ్ కమిటీ ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు సిఫార్సు చేస్తూ ఏకగ్రీవంగా తీర్మానం చేసింది. వివిధ ఉద్యమాల తర్వాత ఈ బిల్లు 2014 ఫిబ్రవరిలో భారత పార్లమెంటులో ఆమోదించబడింది.[4] 2014 ఫిబ్రవరిలో, ఆంధ్రప్రదేశ్ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం, 2014 బిల్లును వాయవ్య ఆంధ్రప్రదేశ్ నుండి పది జిల్లాలతో కూడిన తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు కోసం భారత పార్లమెంటు ఈ బిల్లును ఆమోదించింది.[5] ఈ బిల్లు రాష్ట్రపతి ఆమోదం పొందింది. 2014 మార్చి 1న తెలంగాణ ఏర్పడినట్లు భారత ప్రభుత్వం ప్రకటించింది.[6] తెలంగాణ రాష్ట్రం అధికారికంగా 2014 జూన్ 2 ఏర్పడింది. హైదరాబాద్ రాజధానిగా ఏర్పడింది.
ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి రాజధానిగా అమరావతిని 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి ఎన్. చంద్రబాబు నాయుడు అమరావతిని ప్రారంభించారు. 2015 అక్టోబరు 22న ఉద్దండరాయునిపాలెంలో శంకుస్థాపన చేశారు [7] 2017లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం రాజధాని నగరం అమరావతి నుండి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వం కార్యకలాపాలు సాగించింది.[8][9]
మూడు రాజధానుల ప్రతిపాదన
[మార్చు]2020 ఆగస్టులో ఆంధ్రప్రదేశ్ వికేంద్రీకరణ అన్ని ప్రాంతాల సమగ్ర అభివృద్ధి చట్టం, ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనసభ ఆమోదించింది. ఈ చట్టం ప్రకారం, విశాఖపట్నం కార్యనిర్వాహక రాజధానిగా, అమరావతి, కర్నూలు వరుసగా శాసన న్యాయ రాజధానులుగా ఉంటాయి.[10] ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం తీసుకున్న ఈ నిర్ణయంపై అమరావతి రైతుల నుంచి పెద్ద ఎత్తున నిరసనలు వ్యక్తమయ్యాయి.[11] ఈ చట్టాన్ని రాజధాని రైతులు ఆంధ్రప్రదేశ్ ఉన్నత న్యాయస్థానంలో సవాలు చేశారు. కోర్టు విచారణ పూర్తయ్యే వరకు అమరావతిని రాజధానిగా కొనసాగించాలని ఆంధ్రప్రదేశ్ ఉన్నత న్యాయస్థానం ఆదేశించింది. 2021 నవంబరు 22న వైఎస్ జగన్ మోహన్ రెడ్డి నేతృత్వంలోని ప్రభుత్వం ఈ చట్టాన్ని ఉపసంహరించుకుంది.
గతం నుండి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజధానుల జాబితా
[మార్చు]| రాజధాని | నుండి | వరకు | గమనికలు | మూలాలు. |
|---|---|---|---|---|
| ఆంధ్ర రాష్ట్రం (1953–1956) | ||||
| కర్నూలు | 1953 | 1956 | [12] | |
| ఆంధ్రప్రదేశ్ (1956–2014) | ||||
| హైదరాబాద్ | 1956 | 2014 | రాజధాని | [13] |
| ఆంధ్రప్రదేశ్ | ||||
| హైదరాబాద్ | 2014 | 2024 మే వరకు | తాత్కాలిక రాజధానిగా | |
| విశాఖపట్నం | 2020 | 2021 | శాసన రాజధాని | |
| కర్నూలు | న్యాయ రాజధాని | |||
| అమరావతి | 2015 | 2020 | పూర్తి స్థాయి రాజధానిగా | [7] |
| 2020 | 2021 | కార్యనిర్వాహక రాజధానిగా | [14] | |
| 2021 | వర్తమానం | పూర్తి స్థాయి రాజధానిగా | ||
రాజధానుల చిత్రమాలిక
[మార్చు]-
అమరావతి -
హైదరాబాదు -
కర్నూలు
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ "How Telangana movement has sparked political turf war in Andhra". Rediff. 5 October 2011. Archived from the original on 23 January 2012. Retrieved 4 October 2014.
- ↑ "Pro-Telangana AP govt employees threaten agitation". The Economic Times. 10 February 2012. Archived from the original on 2 February 2014. Retrieved 18 February 2012.
- ↑ "Telangana Protests, Student Suicides Increase in Hyderabad During Budget Sessions". Politics Daily. Archived from the original on 22 February 2015. Retrieved 16 March 2015.
- ↑ "Telangana bill passed in Lok Sabha; Congress, BJP come together in favour of new state". Hindustan Times. Archived from the original on 18 February 2014. Retrieved 18 February 2014.
- ↑ "Telangana bill passed by upper house". The Times of India. Archived from the original on 20 February 2014. Retrieved 20 February 2014.
- ↑ "The Andhra Pradesh reorganisation act, 2014" (PDF). Ministry of law and justice, government of India. Archived from the original (PDF) on 8 January 2016. Retrieved 3 March 2014.
- ↑ 7.0 7.1 "Thousands descend on Andhra village Uddandarayunipalem to watch history in making", The Economic Times, 22 October 2015, archived from the original on 2 ఆగస్టు 2017, retrieved 19 మార్చి 2024
- ↑ "Andhra Pradesh To Get New Capital Amaravati Today, PM Modi To Inaugurate". NDTV. 22 October 2015. Retrieved 9 March 2021.
- ↑ P, Ashish (2 March 2017). "Chief Minister Chandrababu Naidu inaugurates new Andhra Pradesh Assembly". India Today (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 9 March 2021.
- ↑ "YS Jaganmohan Reddy's three-capital plan on track as Andhra Pradesh governor gives nod to two bills".
- ↑ Sudhir, Uma (13 January 2020). "Won't Celebrate Harvest Festival, Say Amaravati Farmers Amid Protests". NDTV. Retrieved 28 February 2021.
- ↑ "Indian Express October 2, 1953". Retrieved 26 August 2013.
- ↑ "The Andhra Pradesh Reorganisation Act, 2014" (PDF). India Code Legislative Department. Ministry of Law and Justice. 1 March 2014. p. 2. Archived from the original (PDF) on 24 September 2015. Retrieved 14 July 2015.
- ↑ "Andhra Governor gives nod to CM Jagan Mohan Reddy's three-capital plan". Livemint (in ఇంగ్లీష్). 2020-08-01. Retrieved 2020-08-02.