వాటికన్ నగరం

వికీపీడియా నుండి
(వాటికన్ సిటీ నుండి దారిమార్పు చెందింది)
Jump to navigation Jump to search

vati can city

స్టేట్ డెల్లా సిట్టా డెల్ వాటికానో [1]
వాటికన్ నగర రాజ్యము (స్టేట్ ఆఫ్ వాటికన్ సిటీ)
Flag of వాటికన్ నగరము వాటికన్ నగరము యొక్క Coat of arms
జాతీయగీతం
వాటికన్ నగరము యొక్క స్థానం
వాటికన్ నగరము యొక్క స్థానం
రాజధానివాటికన్ సిటీ[2]
41°54′N 12°27′E / 41.900°N 12.450°E / 41.900; 12.450
అధికార భాషలు చట్టబద్ధంగా ఏదీ లేదు[3]
ఇటాలియన్ (డిఫాక్టో)[4]
ప్రభుత్వం ఎక్లెసియస్టికల్[5]
(ఎన్నుకున్న రాజరికం)
 -  పోప్ పోప్ బెనడిక్ట్ 16
 -  ప్రభుత్వ రాష్ట్రపతి జియొవాన్ని లజోలో
స్వతంత్రం ఇటలీ రాజ్యం నుంచి 
 -  లాటెరన్ ఒప్పందం 1929 ఫిబ్రవరి 11 
జనాభా
 -  2008 అంచనా 824 (220వ)
కరెన్సీ Euro (€)[6] (EUR)
కాలాంశం సెంట్రల్ యూరోపియన్ టైమ్ (UTC+1)
 -  వేసవి (DST) సీఈఎస్‌టి (UTC+2)
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ .va
కాలింగ్ కోడ్ +379

వాటికన్ (ఆంగ్లం : Vatican City) అధికారిక నామం "స్టేట్ ఆఫ్ వాటికన్ సిటి", " వాటికన్ సిటీ స్టేట్ " (లాటిన్: సివిటాస్ వాటికానా) (పౌరసత్వం వాటికనీ) [7] ఒక నగర-రాజ్యం. రోమ్ నగర ప్రాంతంలోనే గల ఒక స్వతంత్ర రాజ్యం. ప్రపంచంలోకెల్లా వైశాల్యంలోనూ, జనాభాలోనూ కూడా అత్యంత చిన్న దేశం[8][9] ఇది 1929లో ఏర్పడింది. దీని వైశాల్యం దాదాపు 44 హెక్టార్లు (110 ఎకరాలు), జనాభా 1000.

ఇది రోమ్ బిషప్ - పోప్ పాలించే ఒక మతపరమైన [8] రాచరికం.[10] ఇది రాజ్యాధినేత అయిన మతాధిపతిని ఎన్నిక ద్వారా ఎంచుకునే వ్యవస్థ. వాటికన్ సిటీలోని అత్యున్నత రాజ్య కార్యనిర్వాహకులు వివిధ జాతీయ మూలాలకు చెందిన కాథలిక్ మతాధికారులు. 1377లో ఎవిగ్నాన్ నుండి పోప్‌లు తిరిగి వచ్చిననాటి నుంచి సాధారణంగా వాటికన్ సిటీలోని అపోస్టోలిక్ ప్యాలెస్లో నివసిస్తున్నారు. అయితే అప్పుడప్పుడు రోమ్‌లోని క్విరనల్ ప్యాలెస్‌, వంటి ఇతర ప్రదేశాల్లో నివసించారు.

హోలీ సీ (లాటిన్: సాన్కా సెడెస్) నుండి వాటికన్ నగరం భిన్నమైనది. హోలీ సీ అన్నది తొలినాటి క్రైస్తవ మతానికి చెందినది, ప్రపంచవ్యాప్తంగా 1.2 బిలియన్ సంఖ్యలోని లాటిన్, తూర్పు కాథలిక్ విశ్వాసుల ప్రధాన పవిత్ర పాలనా ప్రాంతం. ఈ స్వతంత్ర నగర రాజ్యం 1929 లో ఉనికిలోకి వచ్చింది. హోలీ సీకి, ఇటలీకి మధ్య లాటెర్ ఒప్పందం ద్వారా దీన్ని కొత్తగా సృష్టించారు.[11] ఒప్పందంలోని నిబంధనల ప్రకారం హోలీ సీకి ఈ నగరం మీద "పూర్తి యాజమాన్యం, ప్రత్యేక అధినివేశ రాజ్యం, సార్వభౌమ అధికార పరిధి" ఉంది.[12]

వాటికన్ నగరంలో సెయింట్ పీటర్స్ బసిలికా, సిస్టీన్ ఛాపెల్, వాటికన్ మ్యూజియమ్స్ వంటి మతపరమైన, సాంస్కృతిక ప్రదేశాలున్నాయి. ఆయా ప్రదేశాలు ప్రపంచంలోని అత్యంత ప్రసిద్ధ చిత్రాలు, శిల్పాలను కలిగి ఉన్నాయి. వాటికన్ సిటీ ప్రత్యేక ఆర్థిక వ్యవస్థకు తపాలా స్టాంపులు, పర్యాటకం, జ్ఞాపికల అమ్మకాలు, సంగ్రహాలయాలకు ప్రవేశ రుసుము, ప్రచురణల అమ్మకం వంటివి మద్దతునిస్తాయి.

పేరు వెనుక చరిత్ర

[మార్చు]

వాటికన్ సిటీ పేరు మొట్టమొదటిసారి లాటెరన్ ట్రీటీలో ఉపయోగించబడింది. ఇది 1929 ఫిబ్రవరి 11 న సంతకం చేయబడింది. ఇది ఆధునిక నగర-రాజ్యాన్ని స్థాపించింది. ఈ రాష్ట్రం భౌగోళిక ప్రదేశమైన వాటికన్ హిల్ నుండి ఈ పేరు తీసుకోబడింది. "వాటికన్" అనేది ఒక ఎట్రుస్కాన్ స్థిరనివాసం, వాటికాయ లేదా వాటికమ్ (అంటే ఉద్యానవనము అని అర్ధం) రోమన్లు ​​వాటికన్ ఎజెర్ అని పిలవబడే సాధారణ ప్రాంతంలో ఉన్నది కనుక ఇది "వాటికన్ భూభాగం" అయింది.[ఆధారం చూపాలి].

నగరం అధికారిక ఇటాలియన్ పేరు సిట్టా డెల్ వాటిక్‌నో లేదా అధికారికంగా " స్టాటో డెల్లా సిట్టా డెల్ వాటినోనో " అంటే "వాటికన్ సిటీ స్టేట్". హోలీ సీ (ఇది వాటికన్ సిటీ నుండి వేరుగా ఉంటుంది), కాథలిక్ చర్చి అధికారిక పత్రాల్లో ఎక్లెసియాస్టికల్ లాటిన్‌ను ఉపయోగించినప్పటికీ వాటికన్ నగరం అధికారికంగా ఇటాలియన్‌ను ఉపయోగిస్తుంది. లాటిన్ పేరు స్టేటస్ సివిటిస్ వాటికన్నే; [13][14] దీనిని హోలీ సీ కాకుండా అధికారిక పత్రాల్లో ఉపయోగించారు. కానీ అధికారిక చర్చి, పాపల్ పత్రాల్లో ఇది ఉపయోగించబడింది.

చరిత్ర

[మార్చు]
View of St. Peter's Square from the top of Michelangelo's dome

ఆరంభకాల చరిత్ర

[మార్చు]
The Vatican obelisk was originally taken from Egypt by Caligula.

రోమన్ రిపబ్లిక్ కాలంలో రోమ్ నగరం నుండి టిబెర్ పశ్చిమ తీరంలో ఒక చిత్తడి ప్రాంతానికి "వాటికన్" అనే పేరు ఇప్పటికే వాడుకలో ఉంది. రోమ్ సామ్రాజ్యం ఆధ్వర్యంలో అనేక రాజభవనాలు నిర్మించబడ్డాయి. అగ్రిప్పిన ది ఎల్డర్ (బి.సి.14 - సా.శ 33 అక్టోబరు 18) ఈ ప్రాంతం ఖాళీ చేయబడి 1 వ శతాబ్దం ఎ.డిలో తన తోటలను నిర్మించింది. 40 వ శతాబ్దంలో ఆమె కుమారుడు కాలిగుల చక్రవర్తి (31 ఆగస్టు 12-24 జనవరి 41, 41-41) తన తోటలు నిర్మించి నిర్వహించబడ్డాయి. రథసారధులకొరకు సర్కస్ (సా.శ40) నిర్మించారు. తరువాత ఇది నీరో చేత " సర్కస్ గేయి ఎట్ నరోనిస్ "గా నిర్మించబడింది.[15] సాధారణంగా ఇది " సర్కస్ ఆఫ్ నీరో " అని పిలువబడుతుంది.[16]

క్రైస్తవ మతం రాకకు ముందు కూడా రోమ్ ఈ ప్రాంతం (రోమన్ వాటిమనస్) చాలా కాలం పవిత్రమైనదిగా భావించబడుతుందని లేదా కనీసం నివాస స్థలాలకు అందుబాటులో లేదని భావించబడుతోంది. ఫ్రెగియన్ దేవత సైబెలు, ఆమెకు జీవితం అంకితం చేసిన సెయింట్ పీటర్ కాంస్టాటినెన్ బాసిలికా పేరుతో సమీపంలో నిర్మితమైన కాన్సర్ట్ అటిస్ నిర్మితమైంది.[17]

ప్రాంతం పునరుద్ధరణ తరువాత కూడా వాటికన్ నీటిలో తక్కువ నాణ్యత ఉందని కవి మార్షల్ (40 - 102, సా.శ104 మధ్య) వ్యాఖ్యానించబడింది.[18] టామీటస్ రాశాడు. సా.శ 69 లో " ఇయర్ ఆఫ్ ది ఫోర్ ఎంపరర్స్ " (నాలుగు చక్రవర్తుల సంవత్సరం). ఉత్తర సైన్యం రోం లోకి విటెల్లియస్ అధికారం తీసుకుని వచ్చారు. "వాటికన్ అనారోగ్య జిల్లాలులో సైనిక శిబిరంలోని సైనికులు పెద్ద నిష్పత్తి మరణించారు. గబ్లేస్, జర్మన్ల అసమర్థత కారణంగా శరీరం వేడిని తగ్గించడానికి, విజయం సాధించాలన్న దురాశతో సమీపంలోని జలప్రవాహంలోని నీటిని త్రాగి అస్వస్థులై ఫలితంగా వారు తమ శరీరాన్ని బలహీనపరిచారు. ఇది వారి శరీరాలలో అప్పటికే ఉన్న వ్యాధి సులభంగా ప్రబలడానికి కారణమై మరణాలు సంభవించాయి.[19]

వాటికన్ ఒబెలిస్క్ ఈజిప్టులోని హెలియోపోలిస్ నుండి కాలిగులచే మొదట తన సర్కస్ అలంకరించేదుకు తీసుకువచ్చిన స్పిన్‌ను మాత్రమే ప్రస్తుతం దాని చివరి కనిపించే అవశేషంగా ఉంది.[20] సా.శ 64 లో రోమ్ గ్రేట్ ఫైర్ ఆఫ్ ఫైర్ తరువాత చాలా మంది క్రైస్తవులలో ఈ ప్రాంతం చైతన్యం ప్రదేశంగా మారింది. సెయింట్ పీటర్ తలక్రిందులుగా శిలువ వేయబడడంన ఈ సర్కస్‌లో పురాతన సంప్రదాయం ఉంది.[21]

సర్కస్ వ్యతిరేకంగా ఉన్న శ్మశానం వయా కర్నేలియా వేరుచేయబడుతుంది. 4 వ శతాబ్దం మొదటి అర్ధభాగంలో సెయింట్ పీటర్ కాన్‌స్టాంటినెన్ బాసిలికా నిర్మించటానికి ముందు శాశ్వత స్మారక కట్టడాలు, చిన్న సమాధులు, బహుదేవతారాధన మతాల అన్ని రకాల అన్యమత దేవతలకు పీఠాలను శాశ్వతంగా నిర్మించారు. శతాబ్దాలు అంతటా వివిధ పాపులు పునరుద్ధరించబడినప్పుడు ఈ పురాతన సమాధి అవశేషాలు వెలుగులోకి వచ్చాయి. 1939 నుండి 1941 వరకు పోప్ 12 వ పియస్ ఆజ్ఞలచే క్రమబద్ధమైన త్రవ్వకాలు ఆరంభం అయ్యాయి. వరకు పునరుజ్జీవన సమయంలో తరచుదనం పెరిగింది. కాంస్టాటియన్ బాసిలికా 326 లో నిర్మించబడింది. ఆ సెయింట్ పీటర్ శ్మశానవాటికలో ఖననం చేయబడ్డాడని విశ్వసిస్తున్నారు.[22] అప్పటి నుండి, ఈ ప్రాంతం బాసిలికాలోని కార్యకలాపాలకు సంబంధించి మరింత జనాదరణ పొందింది. 5 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో పోప్ సింమాచస్ పోంటిఫికేట్ (498-514 లో పాలించిన) సమయంలో ఒక రాజభవనం నిర్మించబడింది.[23]

పాపల్ స్టేట్స్

[మార్చు]
The Italian peninsula in 1796. The shaded yellow territory in central Italy is the Papal State.

పోప్‌లు క్రమంగా రోమ్ సమీపంలోని ప్రాంతాల గవర్నర్ల వలె లౌకిక పాత్రను కలిగి ఉన్నారు. 19 వ శతాబ్దం మధ్యకాలం వరకు ఇటలీ ద్వీపకల్పంలో అధిక భాగాన్ని కవర్ చేసిన పాపల్ రాజ్యాల చేత ఇవి పరిపాలించబడ్డాయి. కొత్తగా సృష్టించబడిన ఇటలీ సామ్రాజ్యం పపాసీకి చెందిన భూభాగం స్వాధీనం చేసుకుంది.

ఈ సమయంలో చాలా వరకు పోప్‌లు వాటికన్ వద్ద నివసించలేదు. రోమ్‌కు ఎదురుగా ఉన్న లాతెరన్ ప్యాలెస్ సుమారు వెయ్యి సంవత్సరాల పాటు వారి నివాస స్థలంగా ఉంది. 1309 నుండి 1377 వరకు వారు ఫ్రాన్స్‌లోని అవ్వన్‌లో నివసించారు. రోమ్‌కు తిరిగివచ్చినప్పుడు వారు వాటికన్ వద్ద నివసించడానికి ఎంచుకున్నారు. వారు 1583 లో క్విరినల్ ప్యాలెస్‌కు తరలివెళ్లారు. తర్వాత పోప్ 5 వ పాల్ (1605-1621) లో పూర్తయింది. కాని 1870 లో రోమ్‌ను స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత వాటికన్‌కు పదవీ విరమణ చేశారు, వారి నివాసము రాజు ఇటలీ రాజ్యానికి తరలించబడింది.

ఇటాలియన్ సమైఖ్యత

[మార్చు]

1870 లో పోప్ హోల్డింగ్స్ అస్పష్ట పరిస్థితిలో మిగిలి పోయింది. రోమ్ పీడ్మొంట్ నేతృత్వంలోని దళాలచే జతచేయబడింది. ఇటలీ మిగిలిన భాగాలను పాపల్ దళాల నామమాత్రపు ప్రతిఘటన తరువాత. 1861, 1929 మధ్య పోప్ స్థితి "రోమన్ ప్రశ్న"గా సూచించబడింది.

వాటికన్ గోడల లోపల హోలీ సీతో జోక్యం చేసుకునేందుకు ఇటలీ ప్రయత్నించలేదు. అయినప్పటికీ అది చాలా ప్రదేశాల్లో చర్చి ఆస్తిని స్వాధీనం చేసుకుంది. 1871 లో క్విరనల్ ప్యాలెస్ ఇటలీ రాజు చేతిలో పడగొట్టబడి రాజభవనం అయింది. తరువాత పోప్‌లు వాటికన్ గోడలను పదిలంగా ఉంచి నివసించారు.అలాగే కొన్ని పాపల్ ప్రిజోజైట్లను రాయబారులను పంపడం అందుకునే హక్కుతో సహా హామీల చట్టం ద్వారా గుర్తించబడింది. కానీ రోమ్లో పాలించటానికి ఇటాలియన్ రాజు హక్కును పాప్లు గుర్తించలేదు, 1929 లో వివాదం పరిష్కారం అయ్యేంత వరకు వారు వాటికన్ సమ్మేళనాన్ని విడిచిపెట్టడానికి నిరాకరించారు; పాపల్ స్టేట్స్ చివరి పాలకుడు పోప్ 9 వ పియస్ (1846-78) ను "వాటికన్లో ఖైదీగా" సూచించారు. లౌకిక శక్తిని విడిచిపెట్టడానికి బలవంతంగా ఆధ్యాత్మిక సమస్యలపై దృష్టి కేంద్రీకరించబడింది. [24]

లేటరన్ ఒప్పందాలు

[మార్చు]

1929 ఫిబ్రవరి 11 న ఫొఫ్ 11 వ పియుస్ కొరకు హోలీ సీ, ఇటలీ రాజ్యము మధ్య లాటెన్ ఒప్పందం మీద ప్రధాన మంత్రి, బెనిటో ముస్సోలిని ప్రభుత్వ అధిపతి విక్టర్ మూడవ ఇమ్మాన్యూల్ తరపున పోప్ కోసం కార్డినల్ సెక్రటరీ ఆఫ్ స్టేట్ పియట్రో గస్సారీచే సంతకం చేసిన తరువాత ఈ పరిస్థితి పరిష్కరించబడింది.[11][12][25] 1929 జూన్ 7 న అమలులోకి వచ్చిన ఈ ఒప్పందం వాటికన్ సిటీ స్వతంత్ర స్థితిని ఏర్పాటు చేసి కాథలిక్కుల ప్రత్యేక హోదాను పునరుద్ఘాటించింది[26]

రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం

[మార్చు]
Bands of the British army's 38th Brigade playing in front of St Peter's Basilica, June 1944.

హోలీ సీ ఇది వాటికన్ నగరాన్ని పాలించింది. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం సమయంలో పోప్ 12 వ పియస్ నాయకత్వంలో తటస్థ విధానాన్ని అనుసరించింది. 1943 సెప్టెంబరు నాటికి కస్సిబిల్ ఆర్మిస్టైస్‌ను జర్మనీ దళాలు ఆక్రమించుకున్న తరువాత అలాగే 1944 లో మిత్రరాజ్యాల తరువాత సంకీర్ణ దళాలు రోమ్ నగరాన్ని ఆక్రమించినప్పటికీ వారు వాటికన్ నగరాన్ని తటస్థ ప్రాంతంగా గౌరవించారు.[27] రోమ్ బిషప్ ప్రధాన దౌత్య ప్రాధాన్యతల్లో వాటికన్ నగరం మీద బాంబు దాడి చేయడం నివారించడం ఒకటి. రోం మీద కరపత్రాలు పడే బ్రిటీష్ వాయుసేన పట్ల కూడా నిరసన వ్యక్తం చేసింది. నగర-రాష్ట్రంలోని కొన్ని ల్యాండింగ్స్ వాటికన్ తటస్థతను ఉల్లంఘించినట్లు పేర్కొంది.[28]

క్యాబినెట్ సమావేశానికి సంబంధించిన కొన్ని నిమిషాలలో వ్యక్తం చేసిన బ్రిటీష్ విధానం ఏమిటంటే: "మేము వాటికన్ నగరాన్ని దుర్వినియోగం చేయకూడదని, కాని రోమ్ మిగిలిన ప్రాంతాలకు సంబంధించి మా చర్యలు ఎంతవరకు ఇటాలియన్ ప్రభుత్వం యుద్ధం వరకు పరిమితం ". [28]

యుద్ధంలో అమెరికా ప్రవేశించిన తరువాత అటువంటి బాంబు దాడిని అమెరికా వ్యతిరేకించింది. దాని సైనిక దళాలలోని కాథలిక్ సభ్యులను ఉల్లంఘించినందుకు భయపడింది. కానీ "బ్రిటీష్ నిర్ణయం తీసుకున్నట్లయితే బ్రిటీష్ వారు రోం మీద బాంబు దాడి చేయకుండా బ్రిటీష్‌ను ఆపలేరు". బ్రిటీష్ సామరస్యంగా "యుద్ధం అవసరాలను డిమాండ్ చేసినప్పుడు వారు రోం బాంబు దాడి చేస్తారు" అని అన్నారు. [29]

1942 డిసెంబరులో బ్రిటిష్ రాయబారి రోం "బహిరంగ నగరం"గా ప్రకటించాలని బ్రిటీష్ రాయబారి సూచించారు. రోమ్ బహిరంగ నగరంగా ఉండకూడదని భావించిన బ్రిటీష్ ప్రజల కంటే హోలీ సీ మరింత తీవ్రంగా తీసుకున్న ప్రతిపాదనను ప్రకటించింది. కానీ హోలీ సీ స్వాధీనంలో ఉంచుకున్న ముస్సోలినీ సలహాను తిరస్కరించారు. సిసిలీ మిత్రరాజ్యాల దండయాత్రకు సంబంధించి,1943 జూలై 19 న రోం మీద 500 అమెరికన్ ఎయిర్ క్రాఫ్ట్ బాంబు దాడి చేసింది. ముఖ్యంగా రైల్వే కేంద్రంగా చేసుకుని జరిగిన దాడిలో దాదాపు 1,500 మంది మృతిచెందారు; 12 వ పేస్ స్వయంగా, మునుపటి నెలలో వివరించినట్లు "బాంబు పేలుడు" గురించి "బాధపడుతున్నట్లు", విషాదం దృశ్యాలకు వెళ్లింది. ముస్సోలినీ అధికారం నుండి తొలగించబడిన తరువాత 1943 ఆగస్టు 13 లో మరొక దాడి జరిగింది. [30] తరువాతి రోజు కొత్త ప్రభుత్వం ఈ బహిరంగ ప్రదేశానికి హోలీ సీని సంప్రదించిన తరువాత రోమ్ బహిరంగ నగరాన్ని ప్రకటించింది. అయితే బ్రిటీష్ వారు బహిరంగ నగరంగా రోంను ఎప్పటికీ గుర్తించకూడదని నిర్ణయించారు.[31]

యుద్ధం తరువాత చరిత్ర

[మార్చు]

యుద్ధ సమయంలో కార్డినల్లను సృష్టించడానికి 12 వ పిప్యుస్ నిరాకరించింది. రెండో ప్రపంచ యుద్ధం ముగిసేనాటికి అనేక ముఖ్యమైన ఖాళీలు ఉన్నాయి: కార్డినల్ సెక్రటరీ ఆఫ్ స్టేట్, కామెర్లేన్‌గో, ఛాన్సలర్, వాటిలో మతసంబంధమైన సమాజం కొరకు ప్రిఫెక్ట్. [32] 12 వ ప్యూస్ 1946 ప్రారంభంలో 32 కార్డినల్స్‌ను సృష్టించాడు. తన ముందస్తు క్రిస్మస్ సందేశంలో అలా చేయాలనే తన ఉద్దేశాలను ప్రకటించాడు.

స్విస్ గార్డ్ మినహా పొంటిఫిషియల్ మిలిటరీ కార్ప్స్ 6 వ పాల్ విల్ ద్వారా రద్దు చేయబడిందని 1970 సెప్టెంబరు 14 న ఒక లేఖలో వెల్లడించింది.[33] జెండర్మేరీ కార్ప్స్ ఒక పౌర పోలీసు, భద్రతా దళంగా రూపాంతరం చెందింది.

1984 లో హోలీ సీ, ఇటలీ మధ్య కొత్త ఒప్పందం ప్రకారం ఇటాలియన్ ప్రభుత్వ మతం వలె కాథలిక్కుల స్థానంతో సహా మునుపటి ఒప్పందంలోని కొన్ని నిబంధనలను సవరించింది. 1848 సార్దీనియా సామ్రాజ్యం శాసనంచే ఇవ్వబడిన స్థానం.[26]

1995 లో సెయింట్ పీటర్స్ బాసిలికాకు సమీపంలోని డొమస్ సాన్టియే మార్థే అతిథిభవనం నిర్మాణం ఇటాలియన్ పర్యావరణ సమూహాలు రాజకీయనాయకుల మద్దతుతో విమర్శించబడింది. కొత్త భవనం సమీపంలోని ఇటాలియన్ అపార్టుమెంట్ల నుండి బాసిలికా సందర్శనను అడ్డుకుంటుంది అని వారు తెలిపారు.[34] కొద్దికాలం పాటు వాటికన్, ఇటాలియన్ ప్రభుత్వాల మధ్య సంబంధాలను ప్రణాళికలు పడగొట్టాయి. వాటికన్ సాంకేతిక విభాగం అధిపతి వాటి సరిహద్దులలో నిర్మించటానికి వాటికన్ రాష్ట్ర హక్కు అని పేర్కొని సవాళ్లు తిరస్కరించారు. [34]

భౌగోళికం

[మార్చు]
Map of Vatican City, highlighting notable buildings and the Vatican gardens.

"వాటికన్" అనే పేరు క్రిస్టియానిటీకి ముందు, లాటిన్ మాన్స్ వాటికనస్ (అంటే వాటికన్ పర్వతం) నుండి వస్తుంది.[35] వాటికన్ నగరం భూభాగం మాన్స్ వాటికానస్‌లో భాగంగా ఉంది. ప్రక్కనే మాజీ వాటికన్ ఫీల్డ్స్ ఉన్నాయి. ఈ భూభాగంలో సెయింట్ పీటర్ బాసిలికా, అపోస్టోలిక్ ప్యాలెస్, సిస్టీన్ ఛాపెల్, మ్యూజియమ్‌లు ఇతర ఇతర భవనాలతో నిర్మించబడ్డాయి. ఈ ప్రాంతం 1929 వరకు బోర్గో రోమన్ ప్రయోగానికి చెందినది. టిబెర్ నది పశ్చిమ తీరాన నగరం నుండి వేరుచేయబడి ఉంటుంది. ఈ ప్రాంతం నాలుగవ లియో గోడ లోపలి భాగంలో రక్షించబడింది. (847) -55) తరువాత మూడవ పాల్ (1534-49),నాలుగవ పైయుస్ (1559-65), ఎనిమిది అర్బన్ (1623-44) ఆధ్వర్యంలో ప్రస్తుత కోట గోడలు నిర్మించబడ్డాయి.

Territory of Vatican City State according to the Lateran Treaty.

1929 లో వచ్చిన లాటెరెన్ ట్రీట్ రాష్ట్రము దాని రూపాన్ని సిద్ధం చేస్తున్నప్పుడు ప్రతిపాదిత భూభాగం సరిహద్దులు చాలావరకు ఈ లూప్ చేత కప్పబడి ఉండటం వలన ప్రభావితమయ్యాయి. సరిహద్దులో కొన్ని మార్గాలలో గోడ లేదు. కానీ కొన్ని భవనాల సరిహద్దులో భాగంగా ఉన్నాయి.సరిహద్దులోని ఒక చిన్న భాగం కోసం ఆధునిక గోడ నిర్మించబడింది.

ఇటలీ భూభాగం నుండి కేవలం పియాజ్జా మూడవ పియోను తాకిన చతురస్రం పరిమితితో ఉన్న ఒక తెల్లని రేఖ ద్వారా ఈ ప్రాంతంలో సెయింట్ పీటర్స్ స్క్వేర్ ఉంది. సెయింట్ పీటర్స్ స్క్వేర్ సెయింట్ పీటర్స్కు సమీపంలో టిబెర్ నది వరకు వయా డెల్లా కన్కిలియాజోయిన్ విస్తరించబడింది. లాటెన్ ఒప్పందం ముగిసిన తర్వాత బెనిటో ముస్సోలినీ చేత ఇది నిర్మించబడింది.

లాటెరన్ ట్రీటీ ప్రకారం హోలీ సీ కొంత భాగం ఇటాలియన్ భూభాగంలో ఉన్నాయి. వీటిలో ముఖ్యంగా కాస్టెల్ గాండోల్ఫో, ప్రధాన బాసిలికాస్ పాపల్ ప్యాలెస్, విదేశీ రాయబార కార్యాలయాల మాదిరిగానే ప్రాంతీయ హోదాను కలిగి ఉంటాయి.[36][37] ఈ లక్షణాలు రోమ్, ఇటలీ అంతటా వ్యాపించాయి. హోలీ సీలో మిషన్‌కు అవసరమైన అత్యవసర కార్యాలయాలు, సంస్థలు భాగంగా ఉన్నాయి.[37]

కాస్టెల్ గాండోల్ఫో అనే పేరుగల బాసిలికాలు వాటికన్ సిటీ స్టేట్ పోలీసు ఏజెంట్లచే అంతర్గతంగా పర్యవేక్షించబడుతుంటాయి. ఇటాలియన్ పోలీసులకు ఈ అధికారం లేదు. లేట్రన్ ట్రీటీ ఆధారంగా " సెయింట్ పీటర్స్ స్క్వేర్ " బాసిలికాకు దారితీసిన దశలను కాకుండా సాధారణంగా ఇటాలియన్ పోలీసులచే పర్యవేక్షణలోకి మారింది.[36]

పరిసర ఇటాలియన్ భూభాగం నుండి వాటికన్ నగరాన్ని సందర్శించడానికి పాస్పోర్ట్ నియంత్రణలు లేవు. సెయింట్ పీటర్స్ స్క్వేర్, బసిలికాలకు ఉచిత బహిరంగ ప్రవేశం ఉంది. పాపల్ జనరల్ ప్రేక్షకులుగా వారు నిర్వహిస్తున్న హాలుకు వెళ్తారు. ఈ ప్రేక్షకుల కోసం, సెయింట్ పీటర్ బసిలికా, స్క్వేర్‌లో ప్రధాన వేడుకలు కోసం ముందుగానే టిక్కెట్లు ఉచితంగా పొందాలి. సిటిన్ చాపెల్ను కలుపుతూ, వాటికన్ మ్యూజియమ్స్ సాధారణంగా ప్రవేశ రుసుము వసూలు చేస్తాయి. ఈ ఉద్యానవనాలకు సాధారణ ప్రజల ప్రవేశం లేదు కానీ చిన్న సమూహాల కోసం మార్గనిర్దేశిత పర్యటనలు బాసిలికా క్రింద తోటలు, త్రవ్వకాల్లో ఏర్పాటు చేయబడతాయి. ఇతర స్థలాలు అక్కడే వ్యవహరించడానికి వ్యాపారం చేసే వ్యక్తులకు మాత్రమే అందుబాటులో ఉంటాయి.

St. Peter's Square, the basilica and obelisk, from Piazza Pio XII
St. Peter's Square, the basilica and obelisk, from Piazza Pio XII

వాతావరణం

[మార్చు]

వాటికన్ నగరం వాతావరణం రోమ్ వాతావరణం మాదిరిగానే ఉంటుంది: అక్టోబరు నుండి మే మధ్యకాలం వరకు మధ్యస్థ, వర్షపు శీతాకాలాలతో కూడిన సమశీతోష్ణ, మధ్యధరా వాతావరణం సి.ఎస్.ఎ., మే నుండి సెప్టెంబరు వరకు వేడి, పొడి వేసవికాలాలు ఉంటాయి. సెయింట్ పీటర్ బాసిలికా, ఎత్తులో, ఫౌంటైన్లు, పెద్ద చదును చదరపు పరిమాణం అసమానమైన సమూహం వలన కొన్ని చిన్న స్థానిక లక్షణాలు ప్రధానంగా మిస్ట్స్, డ్యూస్ ఏర్పడుతుంటాయి.

శీతోష్ణస్థితి డేటా - Vatican City
నెల జన ఫిబ్ర మార్చి ఏప్రి మే జూన్ జూలై ఆగ సెప్టెం అక్టో నవం డిసెం సంవత్సరం
అత్యధిక రికార్డు °C (°F) 19.8
(67.6) 		21.2
(70.2) 		26.6
(79.9) 		27.2
(81.0) 		33.0
(91.4) 		37.8
(100.0) 		39.4
(102.9) 		40.6
(105.1) 		38.4
(101.1) 		30.0
(86.0) 		25.0
(77.0) 		20.2
(68.4) 		40.6
(105.1)
సగటు అధిక °C (°F) 11.9
(53.4) 		13.0
(55.4) 		15.2
(59.4) 		17.7
(63.9) 		22.8
(73.0) 		26.9
(80.4) 		30.3
(86.5) 		30.6
(87.1) 		26.5
(79.7) 		21.4
(70.5) 		15.9
(60.6) 		12.6
(54.7) 		20.4
(68.7)
రోజువారీ సగటు °C (°F) 7.5
(45.5) 		8.2
(46.8) 		10.2
(50.4) 		12.6
(54.7) 		17.2
(63.0) 		21.1
(70.0) 		24.1
(75.4) 		24.5
(76.1) 		20.8
(69.4) 		16.4
(61.5) 		11.4
(52.5) 		8.4
(47.1) 		15.2
(59.4)
సగటు అల్ప °C (°F) 3.1
(37.6) 		3.5
(38.3) 		5.2
(41.4) 		7.5
(45.5) 		11.6
(52.9) 		15.3
(59.5) 		18.0
(64.4) 		18.3
(64.9) 		15.2
(59.4) 		11.3
(52.3) 		6.9
(44.4) 		4.2
(39.6) 		10.0
(50.0)
అత్యల్ప రికార్డు °C (°F) −11.0
(12.2) 		−4.4
(24.1) 		−5.6
(21.9) 		0.0
(32.0) 		3.8
(38.8) 		7.8
(46.0) 		10.6
(51.1) 		10.0
(50.0) 		5.6
(42.1) 		0.8
(33.4) 		−5.2
(22.6) 		−4.8
(23.4) 		−11.0
(12.2)
సగటు అవపాతం mm (inches) 67
(2.6) 		73
(2.9) 		58
(2.3) 		81
(3.2) 		53
(2.1) 		34
(1.3) 		19
(0.7) 		37
(1.5) 		73
(2.9) 		113
(4.4) 		115
(4.5) 		81
(3.2) 		804
(31.7)
సగటు అవపాతపు రోజులు (≥ 1 mm) 7.0 7.6 7.6 9.2 6.2 4.3 2.1 3.3 6.2 8.2 9.7 8.0 79.4
నెలవారీ సరాసరి ఎండ పడే గంటలు 120.9 132.8 167.4 201.0 263.5 285.0 331.7 297.6 237.0 195.3 129.0 111.6 2,472.8
Source: Servizio Meteorologico,[38] data of sunshine hours[39]

2007 జూలైలో శాన్ఫ్రాన్సిస్కో, బుడాపెస్ట్ లలో వరుసగా రెండు సంస్థల ప్రతిపాదనను వాటికన్ ఆమోదించింది.[40] హంగేరిలో వాటికన్ వాతావరణం అరణ్యాన్ని సృష్టించడంతో దాని కార్బన్ డయాక్సైడ్ ఉద్గారాలను కప్పివేయడం ద్వారా ఇది మొదటి కార్బన్ తటస్థ రాష్ట్రంగా [41] స్వచ్ఛతకు చిహ్నంగా [42] కాథలిక్కులు ఈ గ్రహాన్ని కాపాడటానికి మరింతగా ప్రోత్సహించడానికి పూర్తిగా సంకేత సంజ్ఞగా [43] ప్రాజెక్టుకు ఏమీ రాలేదు.[44][45] 2007 మే మేలో వాటికన్‌లో 6 వ పాల్ఆడియన్స్ హాల్ పైకప్పును సోలార్ పానెల్స్‌తో కవర్ చేయడానికి చేసిన ప్రకటన 2008 నవంబరు 26 కార్యరూపందాల్చింది.[46][47]

పూదోటలు

[మార్చు]

వాటికన్ నగరం ప్రాంతం వాటికన్ గార్డెన్స్ [48] దేశభూభాగంలో సగభాగం కంటే అధికంగా ఉన్నాయి.పునరుద్దరణ, బరొక్యూ శకంలో పూదోటలు స్థాపించి వాటిని ఫైంటెన్లు, శిల్పాలతో అలంకరించారు.

దేశంలో సుమారు 23 హెక్టార్ల (57 ఎకరాలు) తోటలు ఉన్నాయి. సగటు సముద్ర మట్టం కంటే 60 మీటర్లు (200 అడుగులు)అధికమైన ఎత్తులో ఉన్నాయి. ఉత్తర, దక్షిణ, పశ్చిమ ప్రాంతాల్లో రాతి గోడలు కట్టుబడి ఉన్నాయి.

మధ్యకాలంలో తోటలు పాపల్ అపోస్టోలిక్ ప్యాలెస్ ఉత్తరాన తోటలు, ద్రాక్ష తోటలు విస్తరించబడ్డాయి.[49] 1279 లో పోప్ మూడవ నికోలస్ (గియోవన్నీ గేటానో ఓర్సిని 1277-1280) తన నివాసాన్ని లేటెన్ ప్యాలెస్ నుండి వాటికన్‌కు మార్చి ఈ ప్రాంతాన్ని గోడలు నిర్మించి మూసివేసాడు.[50] అతను ఒక ఆర్చర్డ్ (పోమిరియం), ఒక పచ్చిక (ప్రతెల్లం), ఒక తోట (విరిడారియం) ను ఏర్పాటు చేశాడు.[50]

A panorama of gardens and several buildings from atop St. Peter's Basilica
Panorama of the gardens from atop St. Peter's Basilica

ఆర్ధికం

[మార్చు]

వాటికన్ సిటీ స్టేట్ బడ్జెట్ వాటికన్ మ్యూజియమ్స్, పోస్ట్ ఆఫీసులను కలిగి ఉంది. స్టాంపులు, నాణేలు, పతకాలు, పర్యాటక మెమెన్టోలను విక్రయం ఆర్థికంగా మద్దతు ఇస్తుంది; సంగ్రహాలయాలకు ప్రవేశ రుసుము; ప్రచురణల అమ్మకాల ద్వారా. రోమ్ నగరంలో పనిచేసే ప్రతిభావంతులైన ఉద్యోగుల యొక్క ఆదాయాలు, జీవన ప్రమాణాలు పోల్చవచ్చు.[51] ఇతర పరిశ్రమలలో ముద్రణ, మొజాయిక్ల ఉత్పత్తి, సిబ్బంది యూనిఫాం తయారీ ప్రాధాన్యత వహిస్తూ ఉన్నాయి. దేశంలో " వాటికన్ ఫార్మసీ " కూడా ఉంది.

వాటికన్ బ్యాంక్ గా పిలువబడే " ది ఇన్స్టిట్యూట్ ఫర్ వర్క్స్ ఆఫ్ రెలిజియన్ " (ఐ.ఒ.ఆర్, ఇంస్టిట్యూట్ పర్ లె ఒప్రె డీ రిలీజియస్), అక్రానిమ్ ఐ.ఒ.ఆర్. (ఇంస్టిట్యూట్ పర్ లె ఒప్రె డీ రూలీ)తో ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థలు వాటికన్‌లో నెలకొని ఆర్థిక కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తుంది. ఇది బహుభాషా ఎ.టి.ఎం. లను లాటిన్ భాషాను ఉపయోగిస్తున్నాయి. ఈ లక్షణంతో ప్రపంచంలోని ఒకేఒక ఎ.టి.ఎం ఉండవచ్చని భావిస్తున్నారు.[52]

వాటికన్ సిటీ దాని సొంత నాణేలు, స్టాంపులను జారీ చేస్తుంది. యురోపియన్ యూనియన్ (కౌన్సిల్ నిర్ణయం 1999/98) తో ఒక ప్రత్యేక ఒప్పందానికి కారణమైన 1999 జనవరి 1 నుండి యూరో కరెన్సీని దాని కరెన్సీగా ఉపయోగించింది. 2002 జనవరి 1 న యూరో నాణేలు, గమనికలు ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి-వాటికన్ యూరో బ్యాంకు నోట్లను జారీ చేయలేదు. యూరో నాణేలు జారీ చేయడము అనేది కచ్చితంగా ఒప్పందముతో పరిమితము అయినప్పటికీ పాలసీలో మార్పు అదే సంవత్సరములో సాధారణంగా అనుమతించబడదు.[53] అవి అరుదుగా ఉండడమే అందుకు ప్రధాన కారణం. వాటికన్ యూరో నాణేలు కలెక్టర్ల చేత అధికంగా కోరబడింది.[54] యూరో వాటా వరకు వాటికన్ లిన కరెన్సీ, స్టాంపులు తమ సొంత వాటికన్ లిరా కరెన్సీగా వర్గీకరించబడ్డాయి. ఇది ఇటాలియన్ లిరాతో సమానంగా ఉంది.

దాదాపు 2,000 మంది ఉద్యోగులు పనిచేస్తున్న వాటికన్ సిటీ స్టేట్ 2007 లో 6.7 మిలియన్ యూరోల మిగులును కలిగి ఉంది. కానీ 2008 లో 15 మిలియన్ యూరోల లోటును అమలు చేసింది.[55]

2012 లో యు.ఎస్. స్టేట్ డిపార్టుమెంటు ఇంటర్నేషనల్ నార్కోటిక్స్ కంట్రోల్ స్ట్రాటజీ రిపోర్ట్, మొదటిసారిగా వాటికన్ దేశాన్ని ఐక్యరాజ్యసమితిలో దేశాలు, ఐక్యరాజ్యసమితి విభాగాలను కలిగి ఉన్న మధ్యతరగతి విభాగంలో చేర్చింది. వీటిలో యునైటెడ్ స్టేట్స్, జర్మనీ, ఇటలీ, రష్యా లేవు.[56]

2014 ఫిబ్రవై 24 న వాటికన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ కోసం ఒక సెక్రటేరియట్ను స్థాపించిందని ప్రకటించింది. కార్డినల్ జార్జ్ పెల్ నేతృత్వంలో హోలీ సీ, వాటికన్ సిటీ రాష్ట్రం ఆర్థిక నిర్వహణ కార్యక్రమాలకు బాధ్యత వహించాలని నిర్ణయించబడింది. ఇది నగదు బదిలీ నేరాలతో ఒక మోన్సిగ్నూర్‌తో సహా ఇద్దరు సీనియర్ మతాధికారుల ఛార్జింగ్ తరువాత జరిగింది. పోప్ ఫ్రాన్సిస్ ఎప్పుడైనా ఏదైనా ఏజెన్సీ యాదృచ్ఛిక తనిఖీలను నిర్వహించడానికి ఆడిటర్-జనరల్ను నియమించారు. అంతర్జాతీయ ద్రవ్య మార్పిడి విధానాలకు అనుగుణంగా నిర్ధారించడానికి వాటికన్ 19,000 ఖాతాలను సమీక్షించటానికి యు.ఎస్. ఆర్థిక సేవల సంస్థను నియమించారు. అపోస్టోలిక్ సీ పామిమోనియ పరిపాలన ప్రపంచంలోని ఇతర కేంద్ర బ్యాంకుల మాదిరిగానే వాటికన్ కేంద్ర బ్యాంకుగా ఉండాలని పాటిఫ్ కూడా ఆదేశించింది.[57]

గణాంకాలు

[మార్చు]

జనసంఖ్య, భాషలు

[మార్చు]
The Seal of Vatican City. Note the use of the Italian language.

మొత్తం వాటికన్ నగరం జనసంఖ్య దాదాపు 450 కంటే ఎక్కువ.[58] వాటికన్ గోడల లోపల నివసిస్తున్న పౌరులు లేదా రాయబార కార్యాలయాలలో హోలీ సీ దౌత్య సేవలో ("నన్సీయేచర్" అని పిలుస్తారు; ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఒక పాపల్ రాయబారి ఒక "నన్సియో"). వాటికన్ పౌరసత్వం కలిగిన వారిలో రెండు సమూహాలు ఉన్నాయి: వీరిలో ఎక్కువమంది మతాచార్యులు హోలీ సీ సేవలో పనిచేస్తారు. దేశంలో అధికారులు చాలా తక్కువగా ఉన్నారు; వీరితో స్విస్ గార్డ్ ఉంటాడు. వాటికన్ కార్మికులుగా 2,400 మంది ఉద్యోగులు పనిచేస్తున్నారు. వీరిలో వాటికన్ వెలుపల నివసిస్తున్న ఇటలీ పౌరులు అధికంగా ఉన్నారు. కొందరు ఇతర దేశాల పౌరులు ఉన్నారు. తత్ఫలితంగా, నగరంలోని పౌరులు అందరూ కాథలిక్కులు. వీరు ప్రార్థనా ప్రదేశాలలో ఉన్నారు.

వాటికన్ సిటీలో అధికారిక భాష లేదు. కాని హోలీ సీ లా కాకుండా ఇది అధికారిక పత్రాల సంస్కరణకు లాటిన్ భాషను ఉపయోగిస్తుంది. వాటికన్ నగరం దాని చట్టం, అధికారిక సమాచారంలో మాత్రమే ఇటాలియన్ను ఉపయోగిస్తుంది.[59] ఇటాలియన్ కూడా రోజువారీ భాషలో పనిచేస్తున్నవారిలో చాలామంది ఉపయోగిస్తున్నారు. స్విస్ గార్డ్ ఆదేశాలను ఇవ్వడానికి స్విస్ జర్మన్ భాషను ఉపయోగిస్తాడు. కానీ వ్యక్తిగత గార్డులు వారి స్వంత భాషలైన జర్మన్, ఫ్రెంచ్, రోమన్, ఇటాలియన్ భాషలలో తమ విశ్వాస ప్రమాణం చేస్తారు. వాటికన్ సిటీ అధికారిక వెబ్ సైట్ భాషలు ఇటాలియన్, ఇంగ్లీష్, ఫ్రెంచ్, జర్మన్, స్పానిష్ ఉన్నాయి. (ఈ సైట్‌కు 2008 మే 9 నుండి పోర్చుగీసుతో పాటు లాటిన్, 2009 మార్చి 18 నుండి చైనీస్ భాషలను ఉపయోగిస్తున్న హోలీ సీ లా అయోమయం ఉండదు).

పౌరులు

[మార్చు]

జస్సాంగైనిస్ (పౌరుడి నుండి జన్మించినప్పటికీ, రాష్ట్ర భూభాగానికి వెలుపల) లేదా జుస్ సోలి (రాష్ట్ర భూభాగంలో జన్మించినది) పై ఆధారపడిన ఇతర దేశాల పౌరసత్వం కాకుండా వాటికన్ సిటీ పౌరసత్వం " జ్యూస్ ఆఫీసి హోలీ సీ సేవ "లో ఒక నిర్దిష్ట సామర్థ్యం ఆధారంగా పని నియామకం ఉంటుంది. ఇది సాధారణంగా నియామకం విరమణతో నిలిచిపోతుంది. ఒక పౌరుడిగా వ్యక్తి జీవించినంత కాలం పౌరసత్వం ఉంటుంది. పౌరుడి తల్లిదండ్రులు, వారసులకు కూడా పౌరసత్వం విస్తరించింది.[60][61] హోలీ సీ ఒక దేశం కానప్పటికీ, దౌత్య, సేవా పాస్‌పోర్ట్ లను మాత్రమే జారీ చేస్తుంది. అయితే వారి పౌరుల కోసం వాటికన్ నగరం సాధారణ పాస్‌పోర్టులను జారీ చేస్తుంది.

వాటికన్ పౌరసత్వాన్ని కోల్పోయే, ఇతర పౌరసత్వం లేని ఎవరైనా స్వయంచాలకంగా లేటెర్న్ ట్రీట్‌లో అందించిన విధంగా ఒక ఇటాలియన్ పౌరుడు అవుతాడు.[36]

2005 డిసెంబర్ 31 నాటికి పోప్ తనతో 557 మంది ప్రజలు వాటికన్ పౌరసత్వాన్ని కలిగి ఉన్నారు. అదే సమయంలో దేశంలో పౌరసత్వం లేని 246 మంది పౌరులు నివసిస్తున్నారు.

557 పౌరుల్లో 74% మతాధికారులు ఉన్నారు:

  • 58 కార్డినల్ అధికారులు రోంలో నివసిస్తారు.వీరు ఎక్కువగా వాటికన్ వెలుపల ఉన్నారు;
  • 293 మతాధికారులు, హోలీ సీ దౌత్య మిషన్ల సభ్యులు, ఇతర దేశాల్లో నివసిస్తారు. వీరు పౌరులలో సగం కంటే ఎక్కువ మంది ఉన్నారు;
  • 62 ఇతర మతాధికారులు పని చేసినప్పటికీ వాటికన్‌లో నివసిస్తున్న అవసరం లేదు.

101 పొంటిఫిషియల్ స్విస్ గార్డ్ సభ్యులు మొత్తం జనాభాలో 18% మంది ఉన్నారు. 55 మంది లే వ్యక్తులు వాటికాన్ పౌరసత్వంతో ఉన్నారు. [62][63]

2011 ఫిబ్రవరి 22 న పోప్ 16వ బెనెడిక్ట్ ఒక "పౌరసత్వం, రెసిడెన్సీ, ప్రాప్తికి సంబంధించిన చట్టం"ను వాటికన్ సిటీలో మార్చి 1 న అమలులోకి తెచ్చింది. ఇది 1929 లో "పౌరసత్వం, నివాసం గురించి చట్ట"కు బదులుగా వచ్చింది.[64] కొత్త చట్టంలో 16 అంశాలు ఉన్నాయి. అయితే పాత చట్టం 33 అంశాలను కలిగి ఉంది.[63] ఇది 1929 తరువాత మార్పులు చేయడం ద్వారా పాత చట్టం నవీకరించబడింది. వాటిలో 1940 వాటికాన్ సిటీ పౌరసత్వం, డ్యూరంటే మునరే, హోలీ సీ దౌత్య సేవ వంటి అంశాలు ఉన్నాయి.[65] అధికారిక వాటికన్ "నివాసితులు" అంటే వాటికన్ నగరంలో నివసిస్తున్న ప్రజల కొత్త వర్గం సృష్టించారు; ఇవి వాటికన్ పౌరుల కొరకు కావు.[63]

2011 మార్చి 1 న వాటికన్ నగరంలో నివసిస్తున్న 800 మందిలో 220 మంది పౌరులు ఉన్నారు. వీరిలో మొత్తం 572 వాటికన్ పౌరులు ఉన్నారు. వీరిలో 352 మంది నివాసితులు కాదు. వీరిలో ప్రధానంగా అపోస్టలిక్ న్యాయవాదులు, దౌత్య సిబ్బంది ఉన్నారు. [63] 2013 నాటికి సుమారు 30 మంది మహిళా పౌరులు ఉన్నారు.[66]

360-degree view from the dome of St. Peter's Basilica, looking over the Vatican's Saint Peter's Square (centre) and out into Rome, showing Vatican City in all directions.
360-degree view from the dome of St. Peter's Basilica, looking over the Vatican's Saint Peter's Square (centre) and out into Rome, showing Vatican City in all directions.

సంస్కృతి

[మార్చు]
The Vatican Museums (Musei Vaticani) display works from the extensive collection of the Catholic Church.

వాటికన్ సిటీ ప్రపంచంలోనే అత్యంత ప్రసిద్ధి చెందిన కళలకు నిలయంగా ఉంది. సెయింట్ పీటర్స్ బసిలికా నిర్మాణకళాసృష్టిలో బ్రమంటే, మిచెలాంగెలో, గియాకోమో డెల్లా పోర్టా, మడెర్నో, బెర్నిని మొదలైన నిర్మాణకళాఖండాలు రూపుదుద్దుకున్నాయి. సిస్టీన్ ఛాపెల్‌లో ప్రసిద్ధి చెందిన ఫ్రెస్కోస్కు కళాఖండాలు ఉన్నాయి. వీటిలో మిచెలాంగెలో సృష్టించిన పెరూగినో, డొమెనికో గిర్లాండైయో, బొటిసెల్లె వంటి కళాఖండాలు ఉన్నాయి. పైకప్పు, చివరి తీర్పు ఉన్నాయి. రాఫెల్, ఫ్రా ఆంగెలికో వంటి కళాకారులు వాటికన్ అంతర్గత అలంకరణలు చేసారు.

వాటికన్ అపోస్టోలిక్ లైబ్రరీ, వాటికన్ మ్యూజియమ్స్ సేకరణలు అత్యున్నత చారిత్రక, శాస్త్రీయ, సాంస్కృతిక అంశాలకు ప్రాధాన్యత ఇస్తుంటాయి. 1984 లో యునెస్కో వాటికన్ నగరాన్ని ప్రపంచ వారసత్వ ప్రాంతంగా గుర్తించింది. దేశం మొత్తం యునెస్కో సంపదగా గుర్తింపు పొందిన ఏకైక నగరం వాటికన్ మాత్రమే.[67] అంతేకాక దీనిని యునెస్కో దీనిని " స్మారకచిహ్నాల నిక్షేప కేంద్రం "గా గుర్తించింది.[67]

Michelangelo's Pietà, in the Basilica, is one of the Vatican's best known artworks.
Michelangelo's Pietà, in the Basilica, is one of the Vatican's best known artworks. 
Michelangelo's frescos on the Sistine Chapel ceiling, "an artistic vision without precedent".
Michelangelo's frescos on the Sistine Chapel ceiling, "an artistic vision without precedent".[68] 
The elaborately decorated Sistine Hall in the Vatican Library.
The elaborately decorated Sistine Hall in the Vatican Library. 
Main courtyard of the Vatican Museums
Main courtyard of the Vatican Museums 

క్రీడలు

[మార్చు]

స్విస్ గార్డులు " ఎఫ్.సి. గార్డియ " పోలీసులు, మ్యూజియం గార్డ్ జట్లు ఉన్నాయి. వాటికన్‌లో " వాటికన్ సిటీ ఛాంపియన్షిప్ " అన్న పేరుతో 8 ఫుట్ బాల్ జట్లు ఉన్నాయి.[69]

మౌలికసౌకర్యాలు

[మార్చు]

రవాణా

[మార్చు]
The shortest national railway system in the world.

వాటికన్ నగరం దాని పరిమాణాన్ని (ఒక పియాజ్జా, పాదచారుల సముదాయాన్ని కలిగి ఉంది) పరిగణనలోకి తీసుకుని సహేతుకమైన చక్కగా అభివృద్ధి చెందిన రవాణా వ్యవస్థను కలిగి ఉంది. 1.05 కిలోమీటర్ల (0.65 మైళ్ళు) పొడవు, 0.85 కిలోమీటర్లు (0.53 మైళ్ళు) వైశాల్యం కలిగిన ఒక దేశం [70] విమానాశ్రయాలు లేదా రహదారులు రహిత చిన్న రవాణా వ్యవస్థను కలిగి ఉంది. వాటికన్ సిటీలోని ఏకైక వైమానిక కేంద్రం వాటికన్ సిటీ హెలిపోర్ట్. విమానాశ్రయము లేని కొన్ని స్వతంత్ర దేశాలలో వాటికన్ నగరం ఒకటి. రోమ్ నగరంలో ఉన్న లియోనార్డో డావిన్సీ-ఫ్యూమినినో విమానాశ్రయం వాటికన్ నగరానికి విమాన సేవలు అందిస్తూ ఉంది. ఇది కొంతవరకు సియాంపినో విమానాశ్రయం వరకు సేవలు విస్తరించింది.[71]

రోమన్ సెయింట్ పీటర్ స్టేషన్ వద్ద ఇటలీ నెట్వర్కుకు 852 మీటర్ల పొడవు (932 yd) వాటికన్ భూభాగంలోని 300 మీటర్ల (330 yd) ద్వారా సరుకు రవాణా రవాణాకు ఉపయోగించబడే ఒక ప్రామాణిక గేజ్ రైల్వే ఉంది.[71] పోప్ జాన్ XXIII రైల్వేని ఉపయోగించుకున్న మొట్టమొదటి పోప్; రెండవ పోప్ జాన్ పాల్ చేత ఈ అరుదుగా ఉపయోగించబడింది.[71] సన్నిహితంలో మెట్రో స్టేషన్ ఒట్టవియానో - సాన్ పియట్రో - మ్యూసి వాటికనీ ఉంది.[72]

సమాచార రంగం

[మార్చు]
The Vatican's post office was established on the 11 February 1929.

ఈ నగరానికి వాటికన్ టెలిఫోన్ సర్వీస్ సేవలు అందిస్తుంది.[73] 1929 ఫిబ్రవరి 13 న ప్రారంభమైన ఒక తపాలా వ్యవస్థ ఒక స్వతంత్ర ఆధునిక టెలిఫోన్ వ్యవస్థను అందించింది. ఆగస్టు 1 న వాటికన్ సిటీ స్టేట్ ఫిలాటెలిక్ అండ్ నమిస్మాటిక్ కార్యాలయం ఆధ్వర్యంలో దేశం తన సొంత పోస్టల్ స్టాంపులను విడుదల చేయడం ప్రారంభించింది.[74] నగరంలోని పోస్టల్ సర్వీస్ కొన్నిసార్లు "ప్రపంచంలోనే ఉత్తమమైనది"గా గుర్తింపు పొందింది. [75] ఇది రోం తపాలా సేవ కంటే వేగంగా ఉంటుంది.[75]

వాటికన్ దాని స్వంత ఇంటర్నెట్ టి.ఎల్.డిను నియంత్రిస్తుంది. ఇది (.వ)గా నమోదు చేయబడింది. వాటికన్ నగరంలో బ్రాడ్‌బ్యాండ్ సేవ విస్తృతంగా అందించబడుతుంది. వాటికన్ నగరానికి ఒక రేడియో ఐ.టి.యు ప్రిఫిక్స్, హెచ్.వి. ఇవ్వబడింది. దీనిని కొన్నిసార్లు అమెచ్యూర్ రేడియో ఆపరేటర్లు ఉపయోగిస్తుంటారు.

గుక్లిఎల్మో మార్కోనీ నిర్వహించిన వాటికన్ రేడియో, స్వల్ప-వేవ్, మీడియం వేవ్, ఎఫ్.ఎం. ఫ్రీక్వెంసీస్ ఇంటర్నెట్లో ప్రసారం చేస్తుంది. [76] దీని ప్రధాన ప్రసార యాంటెన్నాలు ఇటలీ భూభాగంలో ఉన్నాయి. దీని నుండి వెలువడుతున్న కలుషితాలు ఇటాలియన్ పర్యావరణ పరిరక్షణ స్థాయిలను మించిపోయిన ఈ కారణంగా వాటికన్ రేడియో మీద దావా వేసింది. ప్రత్యేక సంస్థ అయిన వాటికన్ టెలివిజన్ కేంద్రం ద్వారా టెలివిజన్ సేవలు అందించబడతాయి.[77]

లిస్సెర్వటోర్ రోమనో హోలీ సీ బహుభాషా సెమీ-అధికారిక ఏకైక వార్తాపత్రిక. దీనిని రోమన్ కాథలిక్ లేమన్ల నాయకత్వంలో ఒక ప్రైవేట్ సంస్థ ప్రచురించింది. అయితే అధికారిక సమాచారంపై నివేదికలు ఉన్నాయి. పత్రాల అధికారిక గ్రంథాలు వాటికి చెందిన అటాస్టోలికే సెడిస్, హోలీ సీ అధికారిక గెజిట్లో ఉన్నాయి. వాటికన్ సిటీ స్టేట్ పత్రాల కోసం ఇది అనుబంధంగా ఉంది.

వాటికన్ రేడియో, వాటికన్ టెలివిజన్ సెంటర్, లెస్సర్వటోర్ రోమనో అనేవి వాటికన్ దేశం హోలీ సీ అంగాలుగా ఉన్నాయి. అన్నూరియో పాటిఫిషియోలో అవి "హోలీ సీతో అనుసంధానించబడిన సంస్థలు"గా పేర్కొనబడ్డాయి. విదేశాలలో ఉన్న హోలీ సీ డిప్లొమాటిక్ సర్వీస్ సెక్షన్లలో, హోలీ సీ గుర్తింపు పొందిన దౌత్య అధికారులు వాటికన్ సిటీ స్టేట్ విభాగంలో ఉంచుతారు.

పునరుపయోగం

[మార్చు]

2008 లో వాటికన్ " ఎకలాజికల్ ఐలాండ్ " పేరుతో చెత్తను పునర్వినియోగం చేసే విధానం ప్రారంభించింది. పోప్ ఫ్రాంసిస్ ఆధ్వర్యంలో ఈ విధానం కొనసాగించబడుతుంది.

నేరం

[మార్చు]

వాటికన్ నగరంలో నేరం ఎక్కువగా కోశాగార లావాదేవీలు, జేబుదొంగతనాలు, దుకాణాలలో వస్తువులను దొంగతనంగా తీసుకుపోవడం మొదలైనవి ఉంటాయి.[78] పర్యాటక రద్దీ అధికంగా ఉండే వాటికన్ సిటీలో ఉన్న సెయింట్ పీటర్స్ స్క్వేర్‌ జేబుదొంగతనాలకు ప్రధాన కేంద్రంగా ఉంది.[79] సెయింట్ పీటర్స్ స్క్వేర్లో నేరాలకు పాల్పడినట్లయితే, నేరస్తులను అరెస్టు చేసి ఇటలీ అధికారులు విచారణ చేయడానికి అవకాశం కల్పించబడుతుంది. ఎందుకంటే ఆ ప్రాంతం సాధారణంగా ఇటాలియన్ పోలీసుల ఆధీనంలో ఉంటుంది.[80]

లాటెన్ ట్రీట్ ఆర్టికల్ 22 నిబంధనలలో [81] హోలీ సీ అభ్యర్ధన చేసిన తరువాత ఇటలీ, వాటికన్ నగరంలో నేరాలకు పాల్పడినవారిని శిక్షించాలి. ఆ వ్యక్తి ఇటాలియన్ భూభాగంలో పొందవచ్చు. ఇటాలియన్ భూభాగం, వాటికన్ నగరం నేరస్థులుగా గుర్తించబడిన వారిని ఇటలీ అధికారులకు అప్పగించవచ్చు. ఒకవేళ నేరస్థులకు వాటికన్ నగరం ఆశ్రయం కల్పించినట్లైతే వారికి ఇటాలియన్ చట్టం నుండి వాటికన్ నగరం నుండి రక్షణ కల్పించబడుతుంది. [81][82] వాటికన్ నగరంలో జైలు వ్యవస్థ లేదు. విచారణకు ముందు నిర్బంధంలో ఉంచడానికి నిర్బంధ గృహాలు మాత్రమే ఉంటాయి.[83] వాటికన్లో నేరాలకు పాల్పడిన వ్యక్తులను ఇటాలియన్ కారాగారాల్లో (పోలీసియా పెనిటెంజిరియా) అంటారు. నేరస్థుల నిర్వహణకు అయ్యే ఖర్చులు వాటికన్ భరిస్తుంది.[84]

ప్రాదేశికత

[మార్చు]
వాటికన్ సిటీ
సెయింట్ పీటర్స్ కూడలి.

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ Treaty between the Holy See and Italy, Archived 2012-03-09 at the Wayback Machine article 26.
  2. ↑ వాటికన్ సిటీ ఒక నగర రాజ్యం
  3. ↑ చట్టప్రకారం ఏ భాషకీ అధికారిక భాష హోదా కల్పించలేదు, కానీ చట్టాలు ఇటాలియన్ భాషలో ప్రచురితమవుతాయి. రాజ్యంలో నెలకొన్నహోలీ సీ, ద పొంటిఫికల్ స్విస్ గార్డ్, ద పొంటిఫికల్ అకాడమీ ఆఫ్ సైన్సెస్ వంటివాటిలో ఇతర భాషలు వాడతారు.
  4. ↑ రాజ్యంలో నెలకొన్న సంస్థల్లో పలు భాషలు వాడతారు. హోలీ సీ లాటిన్‌ని అధికార భాషగా, ఫ్రెంచ్‌ దౌత్యభాషగా వాడుతుంది; సెక్రటేరియట్ ఆఫ్ స్టేట్‌లో ఇంగ్లీష్‌, జర్మన్, ఇటాలియన్, పోలిష్, పోర్చుగీస్, స్పానిష్‌ భాషలు వాడతారు. ద స్విస్ గార్డ్ తమ పెరేడ్‌లో కమాండ్స్ జర్మన్‌లో ఇస్తారు, అధికారిక వేడుకల్లో ఫ్రెంచ్‌, ఇటాలియన్ వాడతారు. లోసెర్వటోర్ రోమనో అన్న వార్తాపత్రిక ఇంగ్లీష్‌, ఫ్రెంచ్, జర్మన్, ఇటాలియన్, మలయాళం, పోలిష్, పోర్చుగీస్, స్పానిష్ భాషలు వాడుతుంది. వాటికన్ రేడియో ఆల్బేనియన్, ఆమ్‌హారిక్, అరబిక్‌, ఆర్మేనియన్, బైలోరష్యన్, బల్గేరియన్, చైనీస్, క్రొయేషియన్, చెక్, ఎస్పరాంతో, ఇంగ్లీష్‌, ఫ్రెంచ్, జర్మన్, హిందీ, హంగేరియన్, ఇటాలియన్, కిస్వాహిలి, లాట్వియన్, లిథుయేనియన్, మలయాళం, ఫిలిప్పైన్, పోలిష్‌, పోర్చుగీస్, రుమానియన్, రష్యన్, స్లోవేక్, స్లోవేనియన్, సోమాలి, స్పానిష్, తమిళ్, ఉక్రేనియన్, వియత్నామీస్ వంటి భాషల్లో ప్రసారాలు చేస్తుంది.
  5. ↑ "CIA: The World Factbook". Archived from the original on 2019-01-07. Retrieved 2008-11-20.
  6. ↑ 2002కి పూర్వం, ద వాటికన్ లిరా (ఇటాలియన్ లిరా వంటిది) కరెన్సీగా ఉండేది.
  7. ↑ "Stato della Città del Vaticano" is the name used in the state's founding document, the Treaty between the Holy See and Italy, Archived 2012-03-09 at the Wayback Machine article 26.
  8. ↑ 8.0 8.1 "Holy See (Vatican City)". CIA — The World Factbook. Archived from the original on 2019-01-07. Retrieved 2007-02-22.
  9. ↑ "Vatican City State". Vatican City Government. Archived from the original on 2010-11-02. Retrieved 2007-11-28.
  10. ↑ "Vatican City". Catholic-Pages.com. Archived from the original on 4 సెప్టెంబరు 2019. Retrieved 12 August 2013.
  11. ↑ 11.0 11.1 "Preamble of the Lateran Treaty" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2017-10-10. Retrieved 2018-01-25.
  12. ↑ 12.0 12.1 "Text of the Lateran Treaty of 1929". Archived from the original on 2018-05-23. Retrieved 2018-01-25.
  13. ↑ "Apostolic Constitution" (in Latin).{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  14. ↑ Pope Francis (8 September 2014). "Letter to John Cardinal Lajolo" (in Latin). The Vatican. Retrieved 28 May 2015.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  15. ↑ Lanciani, Rodolfo (1892). Pagan and Christian Rome Houghton, Mifflin.
  16. ↑ "Vatican City in the Past". Archived from the original on 2018-01-10. Retrieved 2018-01-25.
  17. ↑ "Altar dedicated to Cybele and Attis". Vatican Museums. Retrieved 26 August 2013.
  18. ↑ "Damien Martin, "Wine and Drunkenness in Roman Society"" (PDF).
  19. ↑ Tacitus, The Histories, II, 93, translation by Clifford H. Moore (The Loeb Classical Library, first printed 1925)
  20. ↑ Pliny the Elder, Natural History XVI.76.
  21. ↑ "St. Peter, Prince of the Apostles". Catholic Encyclopedia. Retrieved 12 August 2013.
  22. ↑ Fred S. Kleiner, Gardner's Art through the Ages (Cengage Learning 2012 ISBN 978-1-13395479-8), p. 126
  23. ↑ "Vatican". Columbia Encyclopedia (Sixth ed.). 2001–2005. Archived from the original on 7 February 2006.
  24. ↑ Wetterau, Bruce (1994). World History: A Dictionary of Important People, Places, and Events, from Ancient Times to the Present. New York: Henry Holt & Co. ISBN 978-0805023503.
  25. ↑ Trattato fra la Santa Sede e l'Italia
  26. ↑ 26.0 26.1 "Patti lateranensi, 11 febbraio 1929 – Segreteria di Stato, card. Pietro Gasparri". vatican.va.
  27. ↑ "Rome". Ushmm.org. Retrieved 12 December 2013.
  28. ↑ 28.0 28.1 Chadwick, 1988, pp. 222–32
  29. ↑ Chadwick, 1988, pp. 232–36
  30. ↑ Chadwick, 1988, pp. 236–44
  31. ↑ Chadwick, 1988, pp. 244–45
  32. ↑ Chadwick 1988, p. 304
  33. ↑ ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; Vatican State అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  34. ↑ 34.0 34.1 Thavis, John (2013). The Vatican Diaries: A Behind-the-Scenes Look at the Power, Personalities and Politics at the Heart of the Catholic Church. NY: Viking. pp. 121–2. ISBN 978-0-670-02671-5.
  35. ↑ "Vatican (search)". Online Dictionary. Retrieved 28 November 2007.
  36. ↑ 36.0 36.1 36.2 "Patti Lateranensi". vatican.va. Retrieved 6 November 2013.
  37. ↑ 37.0 37.1 Lateran Treaty of 1929, Articles 13–16
  38. ↑ Tabelle climatiche 1971–2000 della stazione meteorologica di Roma-Ciampino Ponente dall'Atlante Climatico 1971–2000 – Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare
  39. ↑ "Visualizzazione tabella CLINO della stazione / CLINO Averages Listed for the station Roma Ciampino". Retrieved 13 June 2011.
  40. ↑ "Vatican footprint wrong-footed". The Global Warming Policy Forum. 26 May 2010. Archived from the original on 2 జనవరి 2015. Retrieved 2 January 2015.
  41. ↑ "The Vatican to go carbon neutral". United Press International. 13 July 2007. Retrieved 12 September 2009.
  42. ↑ Vatican signs up for a carbon offset forest, Catholic News Service, published 13 July 2007. Retrieved 3 August 2007 Archived 5 జూలై 2008 at the Wayback Machine
  43. ↑ Climate forest makes Vatican the first carbon-neutral state, Western Catholic Reporter, published 23 July 2007. Retrieved 3 August 2007 Archived 4 మార్చి 2008 at the Wayback Machine
  44. ↑ Carbon offsets: How a Vatican forest failed to reduce global warming The Christian Science Monitor
  45. ↑ "Dangers lurk in offset investments", Ethical Corporation published 19 September 2011. Retrieved 25 August 2012 Archived 27 ఏప్రిల్ 2012 at the Wayback Machine
  46. ↑ Going green: Vatican expands mission to saving planet, not just souls, Catholic News Service, published 25 May 2007. Retrieved 12 June 2007
  47. ↑ Glatz, Carol (26 November 2008) Vatican wins award for creating rooftop solar-power generator, Catholic News Service.
  48. ↑ "Map of Vatican City". saintpetersbasilica.org. Retrieved 11 October 2009.
  49. ↑ "Al Pellegrino Cattolico: The Vatican Gardens". 2008 Al Pellegrino Cattolico s.r.l. Via di Porta Angelica 81\83 (S.Pietro) I- 00193 Roma, Italy. Archived from the original on 27 ఆగస్టు 2013. Retrieved 5 మార్చి 2018.
  50. ↑ 50.0 50.1 "Official Vatican City State Website: A Visit to the Vatican Gardens". 2007–08 Uffici di Presidenza S.C.V. Archived from the original on 18 జనవరి 2013. Retrieved 5 మార్చి 2018.
  51. ↑ "Holy See (Vatican City): Economy". CIA – The World Factbook. Archived from the original on 7 జనవరి 2019. Retrieved 10 October 2010.
  52. ↑ O'Malley, Seán P. (28 September 2006). "A Glimpse Inside the Vatican & Msgr. Robert Deeley's Guest Post". Retrieved 30 January 2008.
  53. ↑ "Agreements on monetary relations (Monaco, San Marino, the Vatican and Andorra)". Activities of the European Union: Summaries of legislation. Retrieved 23 February 2007.
  54. ↑ "Benedict Vatican euros set for release". Catholic News. 21 April 2006. Retrieved 25 September 2014.
  55. ↑ Holy See's budget shortfall shrinks in 2008 Archived 2011-07-22 at the Wayback Machine. Christian Telegraph. The report quoted deals mainly with the revenues and expenses of the Holy See and mentions only briefly the finances of Vatican City.
  56. ↑ Pullella, Philip (8 March 2012). "U.S. adds Vatican to money-laundering 'concern' list." Archived 2015-09-24 at the Wayback Machine Reuters.
  57. ↑ "Vatican financial system restructuring begins with new secretariat". The Italy News.Net. 25 February 2014. Archived from the original on 20 జూలై 2014. Retrieved 26 ఏప్రిల్ 2018.
  58. ↑ "Vatican City State: Population". Vatican City State (in English). Presidency of the Governorate of Vatican City State. 2017. Archived from the original on 6 డిసెంబరు 2017. Retrieved 7 December 2017.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  59. ↑ Vatican City State appendix to the Acta Apostolicae Sedis is entirely in Italian.
  60. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees (7 జూన్ 1992). "Law on Citizenship and Residence, 7 June 1992". Unhcr.org. Archived from the original on 17 జూలై 2011. Retrieved 10 మే 2018.
  61. ↑ "Cittadinanza vaticana". Vatican.va. 31 December 2001. Retrieved 15 October 2010.
  62. ↑ "Vatican citizenship". Holy See Press Office. Retrieved 3 December 2006.
  63. ↑ 63.0 63.1 63.2 63.3 "Law Now Allows for Vatican Residents: 1929 Code Replaced". ZENIT. Innovative Media, Inc. 2 March 2011. Archived from the original on 23 జూన్ 2011. Retrieved 10 మే 2018.
  64. ↑ "Law on Citizenship, Residency and Access to the Vatican". VIS – Vatican Information Service. 1 March 2011. Retrieved 1 March 2011.
  65. ↑ "Stato Città del Vaticano: Nuova legge sulla cittadinanza" in Toscana Oggi, 3 January 2011
  66. ↑ Mrowińska, Alina. "Behind The Walls: What It's Like To Live Inside The Vatican, For A Woman" Archived 1 జనవరి 2016 at the Wayback Machine, Gazeta Wyborcza/Worldcrunch, 26 February 2013.
  67. ↑ 67.0 67.1 "Vatican City – UNESCO World Heritage Centre". UNESCO. Retrieved 10 October 2009.
  68. ↑ König, Gabriele Bartz, Eberhard (1998). Michelangelo Buonarroti, 1475–1564 (English ed.). Cologne: Könemann. ISBN 3-8290-0253-X.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  69. ↑ "Life in the Guard". Pontifical Swiss Guard. Archived from the original on 12 ఆగస్టు 2016. Retrieved 10 September 2016.
  70. ↑ "Holy See – State of the Vatican City". Vatican Papal Conclave. Retrieved 28 November 2007.
  71. ↑ 71.0 71.1 71.2 "Railways of the World". Sinfin.net. Retrieved 8 August 2006.
  72. ↑ "The Vatican Museums & St Peter's, Rome; gettting there -". www.rometoolkit.com (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2018-03-19.
  73. ↑ On call 24/7: Vatican phone system directs thousands of call each day Archived 19 డిసెంబరు 2012 at the Wayback Machine, 24 July 2006.
  74. ↑ "The Early Definitives". Vatican Philatelic Society. Archived from the original on 11 December 2007. Retrieved 28 November 2007.
  75. ↑ 75.0 75.1 Baker, Al (27 June 2004). "Hail Marys Not Needed: Vatican Mail Will Deliver". The New York Times. Retrieved 28 November 2007.
  76. ↑ "Vatican Radio – Index". Vatican.va. 2 September 2005. Retrieved 6 May 2009.
  77. ↑ "Vatican Television Center – Index". Vatican.va. Retrieved 6 May 2009.
  78. ↑ "Vatican crime rate 'soars'". BBC. 8 January 2003. Retrieved 28 November 2007.
  79. ↑ "Vatican surpasses all nations... in pickpockets?" Archived 15 నవంబరు 2012 at the Wayback Machine. Rome Reports, 14 February 2011.
  80. ↑ Glatz, Carol (19 December 2013) "Man seriously injured after setting self on fire in St. Peter's Square" Archived 2018-09-20 at the Wayback Machine. Catholic News Service
  81. ↑ 81.0 81.1 "INTER SANCTAM SEDEM ET ITALIAE REGNUM CONVENTIONES* INITAE DIE 11 FEBRUARII 1929" (in Italian). Vatican.va. Retrieved 12 July 2013.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  82. ↑ Shea, Alison (2009). "Researching the Law of the Vatican City State". Hauser Global Law School Program. New York University School of Law. Archived from the original on 17 అక్టోబరు 2013. Retrieved 7 ఆగస్టు 2018.
  83. ↑ How Does Vatican City Deal With Criminals? Slate. 30 May 2012. Retrieved 18 April 2013.
  84. ↑ "Is the Vatican a Rogue State?" Spiegel Online. 19 January 2007. Retrieved 25 August 2010.

ఇవీ చూడండి

[మార్చు]

బయటి లింకులు

[మార్చు]
Wikimedia Commons has media related to Vaticano.
ప్రపంచం

ఆఫ్రికా

మధ్య · తూర్పు · ఉత్తర · దక్షిణ · ఉప-సహారా · పశ్చిమ

అమెరికా

Anglo · Caribbean · Central · Latin · Middle · ఉత్తర · Northern · దక్షిణ

ఆసియా

మధ్య · Eastern · Northern · దక్షిణ · Southeastern · Southwestern/Western

ఐరోపా

Central · Northern · Southern · Western · Eastern

ఓషియానియా

Australasia · Melanesia · Micronesia · Polynesia

ధ్రువప్రాంతం

ఆర్కిటిక్ · అంటార్కిటికా

ఇతర ప్రాంతాలు

Asia-Pacific · Caucasus · en:Far East · భారత ఉపఖండం · మధ్యప్రాచ్యం

మహాసముద్రాలు

ప్రపంచం  · అట్లాంటిక్  · ఆర్క్‌టిక్  · హిందూ  · పసిఫిక్  · దక్షిణ

ప్రపంచ ఖండాలు కూడా చూడండి
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=వాటికన్_నగరం&oldid=4105109" నుండి వెలికితీశారు