గిరీష్ కర్నాడ్

గిరీష్ కర్నాడ్
గిరీష్ కర్నాడ్
	2009 లో కోర్నెల్ విశ్వవిద్యాలయంలో కర్నాడ్
పుట్టిన తేదీ, స్థలం	గిరీశ్ రఘునాథ్ కర్నాడ్; 1938 మే 19; మాథెరాన్, బ్రిటిష్ ఇండియా (ప్రస్తుతం మహారాష్ట్ర)
మరణం	2019 జూన్ 10 (వయసు 81); బెంగళూరు
వృత్తి	రచయిత, సినిమా దర్శకుడు , నటుడు, కవి
జాతీయత	భారతీయ
పూర్వవిద్యార్థి	యూనివర్సిటీ అఫ్ ఆక్స్ఫర్డ్
రచనా రంగం	ఫిక్షన్
సాహిత్య ఉద్యమం	నవ్య
గుర్తింపునిచ్చిన రచనలు	తుఝ 1964; తలిదండ

గిరీశ్ కర్నాడ్ (కన్నడభాష : ಗಿರೀಶ್ ರಘುನಾಥ ಕಾರ್ನಾಡ್ ) (మే 19, 1938 - జూన్ 10, 2019)^[2] ఒక కన్నడ రచయిత, నటుడు. కర్నాటకకు ఏడవ జ్ఞానపీఠ పురస్కారం అందించి కన్నడ సాహిత్యానికే వన్నెలద్దిన ప్రసిద్ధ నాటక సాహిత్యవేత్త. భారత దేశంలోనే నాటక సాహిత్యంలో విశిష్టమైన రచనలు కావించినందుకు జ్ఞానపీఠ పురస్కారం అందుకున్నమొట్టమొదటి నాటకసాహిత్యవేత్త గౌరవం ఇతనికే దక్కింది. అంతేకాక జ్ఞానపీఠ పురస్కారం పొందిన ఇద్దరు కన్నడ కవుల కావ్యాలను చలనచిత్రాలుగా వెండితెరకెక్కించిన కీర్తి కూడా ఈయన స్వంతం. తనకు జ్ఞానపీఠ అవార్డు లభించినప్పుడు, అందరు అభినందించగా వారితో సౌమ్యంగా, వినయంగా -"ఈ పురస్కారం నాకన్నా మరాఠి సాహిత్యంలో నాకన్న ముందు నాటకసాహిత్యంలో విశేష కృషి సల్పిన విజయ తండూల్కర్ గారికిచ్చిన మిక్కిలి సంతోషించివుండేవాడిని" అని చెప్పడంద్వారా తనకన్న పెద్దవారైన అనుభవంవున్న సమకాలీన సాహితీవేత్తలమీద అతనికున్న గౌరవం, అణకువ, అభిమానం కొట్టవచ్చినట్లు కానవచ్చుచున్నది. కర్నాడ్ నాటక సాహిత్యసేవ కేవలం కన్నడభాషకే పరిమితం కాలేదు. ఇతరభాషల సాహిత్యాన్ని కూడా గమనంలో పెట్టుకున్న సాంస్కృతిక వక్తగా, నటునిగా, దర్శకుడిగా ఎదిగాడు.కర్నాడ్ మొదట నాటక నటుడిగా తన కళాజీవితాన్ని ప్రారంభించినప్పటికి తన అసమానప్రతిభతో ఒక్కొక్కమెట్టును అధికమిస్తూ ఒక ఉత్తమ భారతీయ నాటకసాహిత్యవేత్తగా అగ్రపీఠం అధిష్టించాడు. కర్నాడ్ తెలుగుజనాలకు పరిచితుడే. ఇతను పలు తెలుగు చలనచిత్రాలలో విభిన్నపాత్రలలో నటించి తెలుగు ప్రేక్షకులకు కూడా సుపరిచితుడయ్యాడు. నటుడు, చిత్ర దర్శకుడు, నాటక రచయిత, జ్ఞానపీఠ్ పురస్కార విజేత గిరీశ్ కర్నాడ్ 2019 జూన్ 10 (81 సంవత్సరాల వయస్సులో) మరణించాడు.^[3]

జననం-విద్యాభ్యాసం

గిరీశ్ కర్నాడ్ సా.శ. 1938వ సంవత్సరం, మే నెల 19 వతేదిన మహారాష్ట్రలోని మథేరాలో జన్మించాడు. తండ్రిపేరు రఘునాధ్ కార్నాడ్, తల్లి కృష్ణాబాయి. గిరీశ్ కార్నాడ్ తండ్రి ప్రగతిశీల, అభ్యుదయభావాలు మెండుగాన ఉన్న వ్యక్తి. కార్నాడ్ తండ్రికి వివాహమైన కొంతకాలానికి ఆయన భార్య మరణించింది.రఘునాధ్ కార్నాడ్ అభ్యుదయభావంతో, అప్పటి సమాజవ్యతిరిక్తను ధైర్యంగా ఎదిరించి, బాల్యంలోనే పెళ్ళయి, వితంతువుగా మారిన కృష్ణాబాయిని తన సహధర్మచారిణిగా స్వీకరించాడు.సమాజం ఏమనుకున్న తాను నమ్మిన ఆదర్శాన్ని ఆచరణలో అమలుపరచిన ధైర్యశాలి రఘునాధ్ కార్నాడ్ . అభ్యుదయ భావాలున్న కుటుంబంలో పుట్టడం గీరీష్ కార్నాడ్ తరువాతి జీవితంలో ఒక ప్రగతిశీల వ్యక్తిగా ఎదగడనికి తోడ్పడింది అని చెప్పాలి.

గీరీష్ కార్నాడ్ ప్రాథమిక విద్యాభ్యాసం ఉత్తరకన్నడ జిల్లాలోని శిరసిలో జరిగింది.ఉన్నతవిద్యాసం ధారవాడలోని మిషను హైస్కూలులోని, డిగ్రీ (పట్టా, degree) కర్నాటక కళాశాలలో పూర్తిచేసాడు.అ సమయంలో రోడ్స్ ఉపకారవేతనం (Rodes scholarship) కు అర్హత పొందటంతో ఆక్సుపర్డ్‌కు (ఇంగ్లాండు) మరింత ఉత్తమశ్రేణి అభ్యాసం కై వెళ్లెను.అక్కడ తన ప్రతిభాపాటవంతో ఆక్సుపర్డ్ డిబేట్ క్లబుకు అధ్యక్షుడుగా ఎన్నికైన ఆసియా ఖండానికి చెందిన మొట్టమొదటివ్యక్తి గిరీశ్ కార్నాడ్.విద్యాభ్యాసానంతరం అక్కడి విద్వాసంసులు,, కళాకారులతో స్నేహంగావుంటూ వారిచే ప్రతిభావంతుడనే ప్రశంసలందుకు న్నాడు.షికాగో విశ్వవిద్యాలయంలో సందర్శన అధ్యాపకుడు (consultant lecturer) అక్కడి బహుభాషాపండితులచే మెప్పుపొందిన బుద్ధిశాలి గిరీశ్ కార్నాడ్. విదేశాలలో వుండగానే నాటకరచన చేసి, ఇక్కడికి వచ్చిన పిదప కొత్తనాటకాలను అధ్యయనం చేసి, నాటక ప్రదర్శన కావించాడు.కార్నాడ్ వ్రాసిన అనేక నాటకాలు హింది, పంజాబి, మరాఠి, పలు భారతీయభాషలలో అనువదింపబడి, ప్రదర్శింపబడినవి.కన్నడభాషనుండి అనువాదమొంది, పలు నాటకాలు ప్రదర్శింపబడిన మొదటి కన్నడ నాటకరచయిత కార్నాడ్. ఆక్సుఫర్డ్ నుండి స్వదేశానికి వచ్చి మొదట మద్రాసులో కొంతకాలం ఉద్యోగం చేసినప్పటికి, అటుపిమ్మట ధారవాడకు వెళ్ళి అక్కడ నాటకరంగానికి అంకితమై విశేషకృషి సల్పిన నాటక సాహిత్య కృషీవలుడు.

నాటక రచన

కార్నాడ్ ఉన్నతవిద్యాభ్యాసంకై ఇంగ్లాండు వెళ్ళుటకు ముందే, ఈ కళాకారుని కలంనుండి యాయాతి అనేనాటకం రూపుదిద్దుకుంది.ఈ నాటకం ధారవాడ నుండి వెలువడు మనోహర గ్రంథమాలెలో ప్రచురణ అయ్యింది.ఇంగ్లాండునుండి వచ్చిన పిదప తుఘలక్, హయవదన నాటకాలు రచించాడు. ఈ మధ్యకాలంలో పూణెలోని పూణె ఫిల్మ్ ఇనిస్ట్యూట్ లో నిర్దేశకుడుగా చేరి, కొంతకాలానికి ఆపదవిని విడిచిపెట్టి ముంబై వెళ్లిన కార్నాడ్ అక్కడ కొన్ని చలనచిత్రాలలో నటించాడు. కొంతకాలంతరువాత చిత్రరంగాన్ని కూడా వదలి బెంగళూరుకు వచ్చారు. ఇక్కడకు వచ్చిన తరువాత నాటక రచనను చురుకుగా కొనసాగించారు.బెంగుళూరు వచ్చినతరువాత ఆయన కలంనుండి జాలువారిననాటకాలు, అంజుమల్లిగె, నాగమండల తలెదండ,, అగ్ని మత్తు మళె కార్నాడ్ బ్రిటి ష్ బ్రాడ్‌కాస్టింగ్ కార్పోరేసన్ వారి అభ్యర్ధన మేరకు టిప్పువిన కనసుగళు అనే నాటకమును వ్రాసాడు. నాగమండల నాటకం నాగమండల అనే పేరుతో సినిమాగా తీయబడింది.^[4]

చిత్రరంగము

కర్నాడ్ నటించిన సంస్కార కన్నడ చలనచిత్రం, కన్నడలో అంతవరకు నిర్మించిన చిత్రాలలో వ్యాపారాత్మకంగా కాకుండగా కళాత్మకంగా తీసిన మొదటి సినిమా. ఇందులో కార్నాడ్ ప్రాణేశాచార్య అనే ప్రధానభూమికను పోషించారు. ఇందులో మరో నటుడు పి. లంకేశ్ విరుద్ధపాత్రలో నటించారు. ఈ చిత్రదర్శకుడు పట్టాభిరామిరెడ్డి. స్వర్ణకమలం పొందిన మొదటి కన్నడచిత్రం. తరువాత బి.వి. కారంత్ అనే దర్శకునితో కలసి సహదర్శకత్వంలో ఎస్.ఎల్. భైరప్ప వ్రాసిన వంశవృక్ష కావ్యం ఆధారంగా వంశవృక్ష పేరుతో ఒక చిత్రాన్ని తీసారు.ఈ చిత్రానికి పలురాష్ట్రీయ, అంతరరాష్ట్రీయ పురస్కారాలు, ప్రశంసలు లభించాయి. తరువాతి కాలంలో తబ్బిలు నీనాదె మగనె, కాడు, ఒందానొందుకాలదల్లి చిత్రాలకు దర్శకత్వం వహించాడు. కాడు చిత్రానికి కూడా చాలా పురస్కారాలు, ప్రశంసలు అందాయి. పిమ్మట ఉత్సవ్, గోధూళి అనే హింది చిత్రాలకు దర్శకబాధ్యతలు నిర్వహించాడు. ఇంకను కనక పురందర, ద.రా.బెంద్ర, సూఫి పంథ అనే యథార్థ/సాక్ష్య (documentary) చిత్రాలకు దర్శకుడుగా పనిచేసాడు. పరిసరవినాశనం గురించి తెలియచేసే 'జెలువి అనేచిత్రానికి కూడా దర్శకుడిగా పనిచేసాడు. అగ్నిశ్రీధర్ అనే రచయిత/కవితోకలసి ఆ దినగళు అనేచిత్రానికి చిత్రకథను అందించారు. ప్రేమికుడు సినిమాలో విలన్ గా ఈ తరం వారు గుర్తు చేసుకుంటూ వుంటారు. నిశాంత్ (1975), స్వామి (1977), గోధూళి (1977), రత్నదీప్ (1979), ఉంబర్తా (1982) సినిమాలలో నటించాడు.^[5] భూమిక సినిమాకు స్క్రీన్ ప్లే రాశాడు.

ఇతర పనులు

కరడి టేల్స్ అనే పిల్లల పుస్తక ప్రచురణ సంస్థ చర్ఖా ఆడియోబుక్స్ పేరుతో భారత పూర్వ రాష్త్రపతి ఏ. పీ. జే. అబ్దుల్ కలాం ఆత్మ కథ వింగ్స్ ఆఫ్ ఫైర్ ఆడియో పుస్తకాన్ని తీసుకొచ్చింది. ఇందులో కర్నాడ్ అబ్దుల్ కలాంకు గొంతునిచ్చారు. కరడి టేల్స్ చిన్న పిల్లల కోసం 'కరడి ది బేర్' చెప్పిన భారత జానపద, పౌరాణిక కథలను ఆడియో రూపంలో అందిస్తుంది. వీటిలో కరడి ది బేర్ గొంతు కూడా కర్నాడ్‌దే.

గౌరవ ప్రశంసలు-పురస్కారాలు

కార్నాడ్ కన్నడసాహిత్యానికి కన్నడ చలనచిత్రరంగానికి చేసిన సేవలను గుర్తించి కర్నాటక విశ్వవిద్యాలయం గౌరవడాక్టరేట్ ఇచ్చి సత్కరించింది.కార్నాడ్ కు కర్నాటక రాజ్యోత్సవ ప్రశస్తి , గుబ్బి వీరన్న ప్రశస్తి , కేంద్ర సంగీత నాటక అకాడెమి ప్రశస్తి , అత్యంత ప్రతిష్ఠాకరమైన పద్మశ్రీ', పద్మభూషణ , జ్ఞానపీఠ పురస్కారాలను అందుకున్నాడు.కేంద్ర సంగీత-నాటక అకాడెమి అధ్యక్షుడిగా పనిచేసాడు.ఇంగ్లాండులోని నెహరు సెంటరుకు నిర్దేశకుడి (director) గా కూడా విధులు నిర్వహించాడు.2008-09 సంవత్సరానికిగాను జీవమాన ప్రశస్తి అయినా పుట్టణ్ణ కణగాల్ ప్రశస్తి ని కార్నాడ్ కు లభించింది.అయితే దాన్నిఆయన తిరస్కరించాడు.కారణం మొదట ఈ పురస్కారాన్ని కె.ఎస్.ఆర్.దాసుకు ఇచ్చారు.దాసుగారు (ఇయన చాలా తెలుగు చలనచిత్రాలకు దర్శకుడిగా పనిచేశారు) కన్నడ చిత్రరంగానికి ఎక్కువ సేవ చెయ్యలేదని పాత్రికేయులు తీవ్రవ్యతిరేకతను వ్యక్తంచేయడంతో, వెనక్కి తీసుకొని కార్నాడ్‌కు బహుకరించడంజరిగింది.అందుచే ఆయనదానిని తిరస్కరించారు.

రచనలు

గిరీశ్ కర్నాడ్ 1972 లో పదమూడు దృశ్యాలు గల ఒక నాటకము వ్రాశాడు, దీనిలో ప్రధాన పాత్ర ముహమ్మద్ బిన్ తుగ్లక్.^[6]. భారతదేశ సాహిత్యంలో అత్యున్నత పురస్కారమైన జ్ఞానపీఠ్ అవార్డు గ్రహీత.

డ్రామాలు

తుగ్లక్ (హిందుస్తానీ భాషలో తర్జుమా చేసినవారు : బి.వి.కారంత్, స్టేజీపై దర్శకత్వం వహించినవారు; ఇబ్రాహీం అల్‌కాజీ, ప్రసన్న, అరవింద్ గౌర్, దినేష్ ఠాకూర్)
హయవదన
నాగమండల
బాలి
అగ్ని మట్టు మాలె
ఓడకలు బింబ
యయాతి
అంజుమల్లిగె
మా నిషాద
టిప్పువిన కనసుగలు (ద డ్రీమ్స్ ఆఫ్ టిప్పు సుల్తాన్)
తలెదండ ^[7]
హిత్తిన హుంజ

సినిమాలు

నటించిన తెలుగు సినిమాలు

అవార్డులు

1972లో గిరీశ్ కర్నాడ్ కు బీ.వీ.కారంత్ తో కలిపి 'వంశ వృక్ష' అనే కన్నడం సినిమాకి ఉత్తమ దర్శకునిగా జాతీయ అవార్డు లభించింది.
1998లో భారతదేశపు సాహితీ పురస్కారాల్లో అత్యున్నతమైన జ్ఞానపీఠ అవార్డు లభించింది.

మూలాలు

↑ "ప్రముఖ నటుడు గిరీష్‌ కర్నాడ్‌ కన్నుమూత". సాక్షి. 2019-06-10. Archived from the original on 2019-06-10.
↑ "Girish Karnad passes away, end of an era in Indian theatre and cinema". The News Minute. 10 June 2019. Retrieved 10 June 2019.
↑ ఆంధ్రజ్యోతి, ఎడిటోరియల్ (11 June 2019). "బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి". వారాల ఆనంద్. Archived from the original on 1 July 2019. Retrieved 1 July 2019.
↑ ప్రజాశక్తి, ఫీచర్స్ (12 June 2019). "గిరీష్‌ కర్నాడ్‌.. ఓ ప్రత్యామ్నాయ సృజనసారథి". బెందాళం క్రిష్ణారావు. Archived from the original on 12 June 2019. Retrieved 1 July 2019.
↑ The Hindu, Movies (10 June 2019). "Girish Karnad — actor with a conscience". Namrata Joshi. Archived from the original on 10 June 2019. Retrieved 1 July 2019.
↑ Karnad, Girish Raghunath (1972) Tughlaq: a play in thirteen scenes Oxford University Press, Delhi, OCLC 1250554
↑ Drama critics. "Girish Karnad's Rakt Kalyan (Tale-Danda)". Archived from the original on 2015-02-09. Retrieved 2008-12-25.

బయటి లింకులు

[1] "ప్రముఖ నటుడు గిరీష్‌ కర్నాడ్‌ కన్నుమూత". సాక్షి. 2019-06-10. Archived from the original on 2019-06-10.

[TNM-2] "Girish Karnad passes away, end of an era in Indian theatre and cinema". The News Minute. 10 June 2019. Retrieved 10 June 2019.

[బహుముఖ_ప్రజ్ఞాశాలి-3] ఆంధ్రజ్యోతి, ఎడిటోరియల్ (11 June 2019). "బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి". వారాల ఆనంద్. Archived from the original on 1 July 2019. Retrieved 1 July 2019.

[గిరీష్‌_కర్నాడ్‌.._ఓ_ప్రత్యామ్నాయ_సృజనసారథి-4] ప్రజాశక్తి, ఫీచర్స్ (12 June 2019). "గిరీష్‌ కర్నాడ్‌.. ఓ ప్రత్యామ్నాయ సృజనసారథి". బెందాళం క్రిష్ణారావు. Archived from the original on 12 June 2019. Retrieved 1 July 2019.

[Girish_Karnad_—_actor_with_a_conscience-5] The Hindu, Movies (10 June 2019). "Girish Karnad — actor with a conscience". Namrata Joshi. Archived from the original on 10 June 2019. Retrieved 1 July 2019.

[6] Karnad, Girish Raghunath (1972) Tughlaq: a play in thirteen scenes Oxford University Press, Delhi, OCLC 1250554

[7] Drama critics. "Girish Karnad's Rakt Kalyan (Tale-Danda)". Archived from the original on 2015-02-09. Retrieved 2008-12-25.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

v t e జ్ఞానపీఠ పురస్కారం
1965–1985	జి. శంకర కురుప్ (1965) తారాశంకర్ బందోపాధ్యాయ (1966) డా.కె.వి.పుట్టప్ప (కువెంపు) , ఉమాశంకర్ జోషి (1967) సుమిత్రానందన్ పంత్ (1968) ఫిరాఖ్ గోరఖ్‌పురి (1969) విశ్వనాథ సత్యనారాయణ (1970) బిష్ణు డే (1971) రామ్‌ధారీ సింగ్ దినకర్ (1972) దత్తాత్రేయ రామచంద్ర బెంద్రే , గోపీనాథ్ మొహంతి (1973) విష్ణు సఖారాం ఖాండేకర్ (1974) పి.వి.అఖిలన్ (1975) ఆశాపూర్ణా దేవి (1976) కె.శివరాం కారంత్ (1977) సచ్చిదానంద వత్సయన్ (1978) బీరేంద్ర కుమార్ భట్టాచార్య (1979) ఎస్.కె.పొట్టెక్కాట్ (1980) అమృతా ప్రీతం (1981) మహాదేవి వర్మ(1982) మాస్తి వెంకటేశ అయ్యంగార్ (1983) తకళి శివశంకర పిళ్ళై (1984) పన్నాలాల్ పటేల్ (1985)
1986–2000	సచ్చిదానంద రౌత్రాయ్ (1986) విష్ణు వామన్ శిర్వాద్కర్ (1987) డా.సి.నారాయణ రెడ్డి (1988) ఖుర్రతుల్ ఐన్ హైదర్ (1989) వినాయక కృష్ణ గోకాక్ (1990) సుభాష్ ముఖోపాధ్యాయ (1991) నరేశ్ మెహతా (1992) సీతాకాంత్ మహాపాత్ర (1993) యు.ఆర్.అనంతమూర్తి (1994) ఎం.టి.వాసుదేవన్ నాయర్ (1995) మహాశ్వేతా దేవి (1996) అలీ సర్దార్ జాఫ్రి (1997) గిరీష్ కార్నాడ్ (1998) గురుదయాల్ సింగ్, నిర్మల్ వర్మ (1999) ఇందిరా గోస్వామి (2000)
2001–ప్రస్తుతం వరకు	రాజేంద్ర కేశవ్‌లాల్ షా (2001) డి.జయకాంతన్ (2002) విందా కరందీకర్‌ (2003) రెహమాన్ రాహి‌ (2004) కువర్ నారాయణ్‌ (2005) రవీంద్ర కేళేకర్‌ , సత్యవ్రత శాస్త్రి‌ (2006) ఒ.ఎన్.వి.కురుప్ (2007) అఖ్లాక్ ముహమ్మద్ ఖాన్(2008) అమర్ కాంత్, శ్రీ లాల్ శుక్లా (2009) చంద్రశేఖర కంబార (2010) ప్రతిభా రాయ్ (2011) రావూరి భరద్వాజ (2012) కేదార్‌నాథ్‌ సింగ్ (2013) భాలచంద్ర నెమాడే (2014) రఘువీర్ చౌదరి (2015) శంఖ ఘోష్ (2016) కృష్ణా సోబ్తి (2017) అమితాబ్ ఘోష్ (2018) అక్కితం అత్యుతన్ నంబూద్రి (2019)