కరీంనగర్
కరీంనగర్ | |
|---|---|
పట్టణం | |
 ఎల్గాండల్ కోట | |
| ముద్దుపేరు(ర్లు): గ్రానైట్స్ నగరం | |
  కరీంనగర్  కరీంనగర్ | |
| నిర్దేశాంకాలు: 18°26′13″N 79°07′27″E / 18.43694°N 79.12417°ECoordinates: 18°26′13″N 79°07′27″E / 18.43694°N 79.12417°E | |
| దేశం | భారతదేశం |
| రాష్ట్రం | తెలంగాణ |
| జిల్లా | కరీంనగర్ |
| ప్రాంతం | దక్కను |
| స్థాపితం | 1905 |
| పేరు వచ్చినవిధం | సయ్యద్ కరీముల్లా షా ఖాద్రి |
| ప్రభుత్వం | |
| • ప్రభుత్వ రకం | మ్యునిసిపల్ కార్పొరేషన్ |
| • నిర్వహణ | కరీంనగర్ నగరపాలక సంస్థ |
| • మేయర్ | సునీల్ రావు (తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి) |
| విస్తీర్ణం | |
| • పట్టణం | 40.50 km2 (15.64 sq mi) |
| విస్తీర్ణపు ర్యాంకు | 5th (state) |
| సముద్రమట్టం నుండి ఎత్తు | 275 మీ (902 అ.) |
| జనాభా వివరాలు | |
| • పట్టణం | 2,97,447 |
| • ర్యాంకు | 178వ (భారతదేశం) 5వ (తెలంగాణ) |
| • సాంద్రత | 7,300/km2 (19,000/sq mi) |
| • మెట్రో ప్రాంతం | (SUDA) |
| పిలువబడువిధం (ఏక) | కరీంనగరీయులు |
| భాషలు | |
| • అధికార | తెలుగు, ఉర్దూ |
| కాలమానం | UTC+5:30 (భా.ప్రా.స) |
| పిన్‌కోడ్ | 505001 to 505010 |
| టెలిఫోన్ కోడ్ | 91-878 |
| ISO 3166 కోడ్ | IN-TG |
| భారత వాహన రిజిస్ట్రేషన్ ప్లేట్లు | TS–02 / AP-15 (పాత సంఖ్య)[3] |
| లింగ నిష్పత్తి | 981.4 ♀/♂ |
| అక్షరాస్యత | 89.9 |
| ప్లానింగ్ ఏజెన్సీ | శాతవాహన పట్టణ అభివృద్ధి సంస్థ |
| జాలస్థలి | Karimnagar Municipal Corporation |
కరీంనగర్, తెలంగాణ రాష్ట్రం, కరీంనగర్ జిల్లాలోని ఒక నగరం. ఇది ఒక ప్రధాన పట్టణ సముదాయం, కరీంనగర్ జిల్లాకు ప్రధాన పరిపాలనా కేంద్రం, రాష్ట్రంలో ఐదవ అతి పెద్ద నగరం. కరీంనగర్ మునిసిపల్ కార్పోరేషన్ చేత పాలించబడుతుంది.[4][5] ఇది గోదావరి ఉపనది అయిన మానేర్ నది ఒడ్డున ఉంది. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం ఇది రాష్ట్రంలో మూడవ అతిపెద్ద, వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న పట్టణం.[6] ఇది తెలంగాణ ఉత్తర జిల్లాలకు ప్రధాన విద్యా, ఆరోగ్య కేంద్రంగా పనిచేస్తుంది.[7] గ్రానైట్, వ్యవసాయ ఆధారిత పరిశ్రమలకు విస్తృతంగా ప్రసిద్ధి చెందడంవల్ల దీనిని "సిటీ ఆఫ్ గ్రానైట్స్" అని కూడా పిలుస్తారు.[8][9]
తెలంగాణ ముఖ్యమంత్రి కె. చంద్రశేఖర్ రావు అభ్యర్థన మేరకు ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ ఫ్లాగ్‌షిప్ స్మార్ట్ సిటీస్ మిషన్ కింద స్మార్ట్ సిటీగా అభివృద్ధి చేయాల్సిన వంద భారతీయ నగరాల్లో ఇది ఒకటిగా ఎంపికైంది.[10]
పేరు వెనుక చరిత్ర[మార్చు]
ఈ నగరానికి సయ్యద్ కరీముద్దీన్ పేరు పెట్టారు.అతనిని స్థాపకుడిగా భావిస్తారు. పురాతన కాలము నుండి వేద అభ్యాసన కేంద్రంగా ప్రసిద్ధిపొందింది. పూర్వం ఈ ప్రాంతానికి 'సబ్బినాడు' అనే పేరు ఉంది, కరీంనగర్, శ్రీశైలంలలో దొరికిన కాకతీయ రాజులు ప్రోల, ప్రతాపరుద్రుని శాసనాలు ఈ ప్రాంత ఘనమైన చరిత్రకు నిదర్శనాలు.మరొక వాదన కరినగరం, కరి అనగా ఏనుగు, ఏనుగులు తిరిగే నగరం కావున ఈ నగరానికి కరినగరం అని పేరు వచ్చింది, కాలక్రమేణా కరీంనగర్ అని పిలువబడుతుంది అంటారు.
శాతవాహన వంశం[మార్చు]
ప్రస్తుతం జగిత్యాల జిల్లాలో ఉన్న కోటిలింగాల శాతవాహన రాజ్యానికి (230 –220) మొదటి రాజధానిగా ఉండేది. పూర్వం దీనిని సబ్బినాడు అని పిలిచేవారు. కరీంనగర్, శ్రీశైలంలో లభించిన కాకతీయ రాజవంశానికి చెందిన రాజులు ప్రోల II, ప్రతాపరుద్రల శాసనాలు ఈ ప్రాంతపు గొప్ప చరిత్రకు ఆధారాలుగా నిలుస్తున్నాయి.[11]
పెద్దబంకూర్, ధూళికట్ట, కోటిలింగాల ప్రాంతాలలో జరిపిన పురావస్తు త్రవ్వకాల్లో ఈ ప్రాంతాలను శాతవాహనులు, మౌర్యులు, అసఫ్ జాహిలు పాలించిన ఆధారాలు లభించాయి.[12]
భౌగోళిక స్థితి[మార్చు]
కరీంనగర్ జిల్లా తూర్పున మధ్యప్రదేశ్ రాష్ట్రం, పశ్చిమ సరిహద్దులో నిజామాబాద్ జిల్లా, వరంగల్, మెదక్ దక్షిణాన, ఆదిలాబాద్ జిల్లా ఉత్తర దిశలలో సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి.జిల్లా అక్షాంశాల 17 ° 50 ', 19 ° 05'N, పొడవు 78 ° 29', 80 ° 22'E మధ్య ఉంటుంది. ఈ పట్టణ విస్తీర్ణం 40.50 కి.మీ2 (15.64 చ. మై) గా ఉంది.
జనాభా, పరిశ్రమలు[మార్చు]
ఇది 1991, 2011 మధ్యకాలంలో గత రెండు దశాబ్దాల్లో జనాభా పెరుగుదల రేటు 45.46%, 38.87%ను నమోదు చేసింది, [13] ఇది తెలంగాణలోని ప్రధాన నగరాల్లో అత్యధిక వృద్ధి రేటు.కరీంనగర్ పట్టణం తెలంగాణా యొక్క ఉత్తర జిల్లాలకు ప్రధాన విద్యా, ఆరోగ్య కేంద్రంగా ఉంది.ఇది ఒక ప్రధాన వ్యాపార కేంద్రం, గ్రానైట్, ఆగ్రో-ఆధారిత పరిశ్రమలకు విస్తృతంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.[14][15] ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోడి ముఖ్య నగర స్మార్ట్ సిటీ మిషన్ కింద ఒక స్మార్ట్ సిటీగా అభివృద్ధి చేయటానికి వంద భారతీయ నగరాలలో ఇది ఒకటిగా ఎంపికైంది.[16]
విద్య[మార్చు]
ఉత్తర-పశ్చిమ తెలంగాణలో కరీంనగర్ ఒక ప్రధాన విద్యా కేంద్రంగా ఉంది. నగరంలో అనేక పాఠశాలలు, ఇంటర్మీడియట్ కళాశాలలు ఉన్నాయి. కరీంనగర్‌లో టెక్నాలజీ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌లు, వైద్య కళాశాలలు, న్యాయ కళాశాలలు కూడా ఉన్నాయి.
దేవాలయాలు[మార్చు]
ఈ గ్రామంలోని పాతబజార్ లో కాకతీయుల కాలంలో నిర్మించిన గౌరీశంకరాలయం ఉంది.[17]
మీడియా[మార్చు]
నగరంలో తెలుగు వార్తల ప్రచురణకర్తలు ఈనాడు, ఆంధ్రజ్యోతి, సాక్షి, నమస్తే తెలంగాణమొదలైనవి ఉన్నాయి. స్థానిక భాషతో పాటు, ది హన్స్ ఇండియా వంటి ఆంగ్ల పేపర్లు కూడా ఉన్నాయి.
సందర్శనీయ ప్రదేశాలు[మార్చు]
విశ్వవిద్యాలయాలు[మార్చు]
- శాతవాహన విశ్వవిద్యాలయం, కరీంనగర్[18]
గ్రామ ప్రముఖులు[మార్చు]
- జయశ్రీ రాచకొండ: న్యాయవాది, సినిమా నటి.[19]
- జి. రాంరెడ్డి
అభివృద్ధి పనులు[మార్చు]
- హౌసింగ్ బోర్డు కాలనీ సమీపంలో కరీంనగర్ నగరపాలక సంస్థ ఆధ్వర్యంలో నూతనంగా ఆధునీకరించిన వైకుంఠధామాన్ని 2022, ఫిబ్రవరి 23న రాష్ట్ర పౌరసరఫరాల శాఖ మంత్రి గంగుల కమలాకర్ ప్రారంభించాడు. 7 ఎకరాల స్థలంలో రూ. 2.65 కోట్లతో వైకుంఠధామం ఆధునికరించారు. అలకాపురి కాలనీలో రూ. 2 కోట్లు, కార్ఖానా గడ్డలో రూ. 2 కోట్లు, సప్తగిరి కాలనీలో రూ. ఒక కోటి, ముస్లింల కోసం రూ. 50 లక్షలు, క్రైస్తవుల కోసం రూ. 50 లక్షల చొప్పున మొత్తంగా రూ. 13. 65 కోట్లతో అన్ని మతాల వారికి వైకుంఠధామాలు ఆధునికరించారు.[20]
- కరీంనగర్ కార్పోరేషన్ పరిధిలో 410 కోట్ల రూపాయలతో స‌దాశివ‌ప‌ల్లి దాకా నిర్మించనున్న మానేరు రివర్ ఫ్రంట్ పనులకు, మార్క్ ఫెడ్ ఆధ్వర్యంలో 615 కోట్ల రూపాయలతో వివిధ అభివృద్ధి పనులు (18 కోట్లతో 24/7 నగరంలో ప్రతిరోజు 24 గంటల మంచినీటి సరఫరా పథకం, 48 కోట్లతో సీవరేజీ వేస్ట్‌ వాటర్‌ ట్రీట్‌మెంట్‌ ప్లాంట్‌తో పాటు ఐలాండ్స్‌ ఆధునీకరణ, డంప్‌యార్డు తొలగింపు, ఇంటిగ్రేటెడ్‌ మార్కెట్లు, నగరంతా సీసీ కెమెరాల ఏర్పాటు వంటివి)కు 2022 మార్చి 17న తెలంగాణ రాష్ట్ర పురపాలక, పట్టణాభివృద్ది, ఐటీ, పరిశ్రమల శాఖ మంత్రి కె.టి. రామారావు శంకుస్థాపన చేశాడు. ఈ కార్యక్రమంలో రాష్ట్ర పౌరసరఫరాలు, బిసి వెల్ఫేర్ శాఖామంత్రి గంగుల కమలాకర్, ప్లానింగ్ బోర్డ్ వైస్ చైర్మన్ బి. వినోద్ కుమార్, మానకొండూర్ ఎమ్మెల్యే రసమయి బాలకిషన్, హుస్నాబాద్ ఎమ్మెల్యే వోడితల సతీష్, ఎమ్మెల్సీ పాడి కౌశిక్ రెడ్డి, మున్సిపాలిటీల చైర్మన్, కార్పోరేటర్లు తదితరులు పాల్గొన్నారు.[21][22]
- 7వ డివిజన్ రాంనగర్‌లో 34 లక్షల రూపాయలతో తెలంగాణ పట్టణ ప్రగతి నిధులతో ఫిష్ మార్కెట్ అధునీకరణ పనులకు 2022, జూన్ 13న రాష్ట్ర పౌరసరఫరాలు, బిసి వెల్ఫేర్ శాఖామంత్రి గంగుల కమలాకర్ భూమి పూజ చేసి పనులు ప్రారంభించాడు. 11 లక్షల రూపాయలతో అత్యాధునిక వసతి సౌకర్యాలతో నిర్మాణం చేసి ప్రజా మరుగు దొడ్డిని ప్రారంభించాడు. ఈ కార్యక్రమంలో నగర మేయర్ యాదగిరి సునీల్ రావు, డిప్యూటీ మేయర్ చల్ల స్వరూపరాణి, జిల్లా కలెక్టర్ ఆర్ వి కర్ణన్, అదనపు కలెక్టర్ గరిమ అగర్వాల్, మున్సిపల్ కమిషనర్ సేవా ఇస్లావత్, కార్పొరేటర్లు, ఇతర ప్రజాపత్రినిధులు పాల్గొన్నారు.[23]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ 1.0 1.1 "Basic Information of Municipality". Karimnagar Municipal Corporatio. Archived from the original on 24 May 2016. Retrieved 16 May 2016.
- ↑ "Census 2011". The Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 1 August 2014.
- ↑ "District Codes". Government of Telangana Transport Department. Retrieved 4 September 2014.
- ↑ "District Census Handbook – Karimnagar" (PDF). Census of India. pp. 12, 364. Retrieved 2 October 2016.
- ↑ "Karimnagar District Mandals" (PDF). Census of India. pp. 50, 110. Retrieved 2 October 2016.
- ↑ "Skewed Urban Development in Telangana". 50 (23). 5 June 2015.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ "Welcome to Telangana Focus.com". Archived from the original on 17 February 2015. Retrieved 29 November 2016.
- ↑ Dayashankar, K.M. "Industrial policy a shot in the arm for Karimnagar".
- ↑ "Granite factories flourish in Karimnagar". 15 May 2016.
- ↑ "Karimnagar replaces Hyderabad in Smart City plan". The Hindu. 17 June 2016.
- ↑ "About Karimnagar District". Archived from the original on 2019-01-04. Retrieved 2021-11-23.
- ↑ "Tourism in Karimnagar". Tourism Karimnagar. Archived from the original on 2014-12-10. Retrieved 2014-12-07.
- ↑ http://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/2803_PART_B_DCHB_Karimnagar.pdf
- ↑ https://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/150516/granite-factories-flourish-in-karimnagar.html
- ↑ https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-telangana/industrial-policy-a-shot-in-the-arm-for-karimnagar/article7314798.ece
- ↑ https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/Karimnagar-replaces-Hyderabad-in-Smart-City-plan/article14426535.ece
- ↑ ఈనాడు, రాజన్న సిరిసిల్లా జిల్లా (4 March 2019). "కాకతీయుల కళా వైభవం". Archived from the original on 4 March 2019. Retrieved 5 March 2019.
- ↑ Satavahana University.
- ↑ సాక్షి, సినిమా (11 March 2020). "అన్నిపాత్రల్లో వి'జయ'మే." Sakshi. Archived from the original on 20 July 2020. Retrieved 20 July 2020.
- ↑ telugu, NT News (2022-02-23). "అన్ని మతాల వారికి వైకుంఠ ధామాలు : మంత్రి గంగుల కమలాకర్". Namasthe Telangana. Archived from the original on 2022-02-23. Retrieved 2022-02-23.
- ↑ telugu, NT News (2022-03-17). "ద‌మ్ముంటే గంగుల మీద పోటీ చేసి గెలువు.. బండికి కేటీఆర్ స‌వాల్". Namasthe Telangana. Archived from the original on 2022-03-17. Retrieved 2022-03-17.
- ↑ "KTR: కేసీఆర్‌ను తిట్టడం.. డబ్బా కొట్టుకోవడం తప్ప బండికి ఇంకేం చేతనైతది: కేటీఆర్". EENADU. Archived from the original on 2022-03-17. Retrieved 2022-03-17.
- ↑ telugu, NT News (2022-06-13). "పట్టణాలకు దీటుగా పల్లెలను అభివృద్ధి చేస్తాం : మంత్రి గంగుల". Namasthe Telangana. Archived from the original on 2022-06-15. Retrieved 2022-06-15.