Jump to content

కజకస్తాన్

లంకెలను మార్చు
వికీపీడియా నుండి
(ఖజకిస్తాన్ నుండి దారిమార్పు చెందింది)
Қазақстан Республикасы
Qazaqstan Respublïkası
Республика Казахстан
రెస్‌పబ్లికా కజఖ్‌స్తాన్
రిపబ్లిక్ ఆఫ్ కజకస్తాన్
Flag of కజక్‌స్తాన్ కజక్‌స్తాన్ యొక్క చిహ్నం
జాతీయగీతం
కజక్‌స్తాన్ యొక్క స్థానం
కజక్‌స్తాన్ యొక్క స్థానం
రాజధానిఆస్తానా
51°10′N 71°30′E / 51.167°N 71.500°E / 51.167; 71.500
అతి పెద్ద నగరం అల్‌మాటి
అధికార భాషలు కజక్ (రాజభాష), రష్యన్
ప్రజానామము కజక్‌స్తానీ [1]
ప్రభుత్వం గణతంత్రం
 -  రాష్ట్రపతి నూర్ సుల్తాన్ నజర్‌బయేవ్
 -  ప్రధానమంత్రి కరీమ్ మాసిమోవ్
స్వాతంత్రం సోవియట్ యూనియన్ నుండి 
 -  1వ ఖనాతే 1361 - తెల్ల హోర్డ్ 
 -  2వ ఖనాతే 1428 నుండి ఉజ్బెక్ హోర్డ్ గా 
 -  3వ ఖనాతే 1465 నుండి కజక్ ఖనాతే గా 
 -  ప్రకటించుకున్నది డిసెంబరు 16, 1991 
 -  సంపూర్ణమైనది డిసెంబరు 25, 1991 
విస్తీర్ణం
 -  మొత్తం 2,724,900 కి.మీ² (9వ)
1,052,085 చ.మై 
 -  జలాలు (%) 1.7
జనాభా
 -  జనవరి 2006 అంచనా 15,217,711 National Statistics Agency of Kazakhstan (62వ)
 -  1999 జన గణన 14,953,100 
 -  జన సాంద్రత 5.4 /కి.మీ² (215వ)
14.0 /చ.మై
జీడీపీ (PPP) 2007 అంచనా
 -  మొత్తం $145.5 బిలియన్లు (56వ)
 -  తలసరి $9,594 (66వ)
జినీ? (2003) 33.9 (medium) 
మా.సూ (హెచ్.డి.ఐ) (2004) Increase 0.774 (medium) (79వ)
కరెన్సీ టెంజి (KZT)
కాలాంశం West/East (UTC+5/+6)
 -  వేసవి (DST) గుర్తించలేదు (UTC+5/+6)
ఇంటర్నెట్ డొమైన్ కోడ్ .kz
కాలింగ్ కోడ్ +7

కజక్‌స్తాన్ (కజక్ భాష : Қазақстан) మధ్య ఆసియా, తూర్పు ఐరోపా లోని దేశం. దీని అధికారిక నామం కజఖ్‌స్తాన్ రిపబ్లిక్. ఇది ప్రపంచంలో కెల్లా అతిపెద్ద భూపరివేష్టిత దేశం.[2][3] దీని విస్తీర్ణం 27,27,300 చ.కి.మీ. (ఇది పశ్చిమ ఐరోపా విస్తీర్ణం కంటే ఎక్కువ). దీనికి ఉత్తరాన రష్యా, తూర్పున చైనా, దక్షిణాన కిర్గిజిస్తాన్, తుర్కమేనిస్తాన్, ఉజ్బెకిస్తాన్లు సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి. నైఋతి సరిహద్దులో కాస్పియన్ సముద్రం ఉంది.మంగోలియా సరిహద్దు కజక్‌స్తాన్ నుండి 37 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. కజఖస్తాన్లో పీఠభూములు, గడ్డి మైదానాలు (స్టెప్పీలు), తైగ, రాక్ కేనియన్, కొండలు, నదీముఖద్వారాలు, మంచు శిఖరాలతో కూడిన పర్వతాలు, ఎడారి ప్రాంతాలూ ఉన్నాయి. 2014 గణాంకాలను అనుసరించి దేశ జనాభా 1.8 కోట్లు.[4]

కజక్‌స్థాన్ జనసంఖ్య పరంగా ప్రపంచదేశాలలో 61వ స్థానంలో ఉంది. జనసాంధ్రత చాలా తక్కువగా 6 / చ.కి.మీ. రాజధాని నూర్ సుల్తాన్. గతంలో దీన్ని అస్తానా అనేవారు. అంతకుముందు రాజధానిగా ఉన్న అల్మాటీ నుండి 1997 లో అస్తానాకు మార్చారు.

చారిత్రికంగా కజక్‌స్తాన్‌లో ఆరంభకాలంలో నివసించిన ప్రజలు దేశద్రిమ్మరులు అని భావిస్తున్నారు. 13వ శతాబ్దంలో చెంగీజ్ ఖాన్ ఈ దేశాన్ని ఆక్రమించాడు. విజయం సాధించిన వారి సంభవించిన అంతర్గత కలహాల కారణంగా అధికారం తిరిగి నోమాడుల హస్థగతం అయింది. 16వ శతాబ్దం నాటికి కజకీలు మూడు జుజ్ (ప్రాచీన స్థానికులు) బృందాలుగా ఏర్పడ్డారు. 18వ శతాబ్దం నుండి రష్యన్లు కజక్ గడ్డి మైదానాల్లోకి చొచ్చుకొని వచ్చారు. 19వ శతాబ్దం నాటికి కజక్‌స్తాన్ ప్రాంతం మొత్తం రష్యా సామ్రాజ్యంలో భాగంగా మారింది. 1917 రష్యన్ తిరుగుబాటు, ఆపై జరిగిన అంతర్యుద్ధం తరువాత కజకస్తాన్ అనేకమార్లు పుంర్వ్యవస్థీకరణకు గురైంది. 1936లో కజక్‌స్తాన్ సోవియట్ యూనియన్‌లో భాగం అయింది.

1991లో సోవియట్ యూనియన్ విచ్ఛిన్నం అయిన తరువాత స్వతంత్రం ప్రకటించిన చివరి దేశం కజక్‌స్థాన్. స్వతంత్రం ప్రకటించిన తరువాత కజ్క్‌స్థాన్ మొదటి అధ్యక్షునిగా నూర్ సుల్తాన్ నజర్‌బయేవ్ అధ్యక్షునిగా నియమించబడి దేశానికి నాయకత్వం వహించాడు. కజక్‌త్సాన్ విదేశీసంబధాలలో సమతుల్యత వహిస్తుంది. అలాగే దేశ ఆర్థికాభివృద్ధికి కృషిచేస్తుంది. ప్రత్యేకంగా హైడ్రోకార్బన్ పరిశ్రమ మీద ప్రత్యేక దృష్టి కేంద్రీకరించింది.[5] హ్యూమన్ రైట్స్ వాచ్ కజక్‌స్తాన్ సభాసమావేశాలు, స్వతంత్ర భావప్రకటన, మతావలబన మీద తీవ్రమైన నిబంధనలు విధిస్తుంది" అని అభిప్రాయపడుతుంది.[6] కజక్‌స్తాన్ మానవహక్కుల రక్షణ బలహీనంగా ఉందని స్వతంత్ర పర్యవేక్షకులు భావిస్తున్నారు. కజక్‌స్తాన్‌లో 131 సంప్రదాయాలకు చెందిన ప్రజలు ఉన్నారు. వీరిలో కజకీలు 63%, రష్యన్లు, ఉజ్బెకియన్లు, జర్మన్లు, తాతర్లు, ఉయ్ఘూర్ ప్రజలు ఉన్నారు.[7] ఇస్లాం మతస్థులు 70%, 26% క్రైస్తవులు ఉన్నారు.[8] కజక్‌స్తాన్ మతస్వాతంత్ర్యాన్ని అనుమతిస్తుంది. కజక్ భాష దేశ అధికారభాషగా ఉంది. రష్యన్ భాష కూడా అధికార భాషకు సమానస్థాయిలో ఉంది. [9][10]

పేరువెనుక చరిత్ర

[మార్చు]

కజక్ అంటే కజకీ సంప్రదాయానికి చెందిన సంతతి ప్రజలకు వర్తిస్తుంది. కజకస్తాన్‌లో చైనీయులు, టర్ఖీ ప్రజలు, ఉజ్బెకీయులు, ఇతర పొరుగు దేశాల ప్రజలు నివసిస్తున్నప్పటికీ కజకస్తాన్ ప్రజలందరినీ కజకీలు అంటారు.[11] కజక్ అనే పదం పురాతన టర్కీభాషలోనిది. కజక్ అంటే స్వతంత్రం. కజకీలు నోమాడులు (ఆశ్వికులు), [ఆధారం చూపాలి] పర్షియన్ భాషలో స్థాన్ అంటే ప్రదేశం. కజికీలు నివసుస్తున్న ప్రదేశం కనుక కజకస్థాన్ అయింది. ఇండో- ఇరానియన్ భాషలో కూడా స్థాన్ అంటే ప్రదేశం అని అర్ధం స్పురిస్తుంది.

చరిత్ర

[మార్చు]
దస్త్రం:Ancient Taraz Kazakhstan.jpg
ప్రాచీన తరాజ్ నగరం.

test

కజకస్తాన్ నియోలిథిక్ యుగం నుండి మానవ ఆవాసిత ప్రాంతంగా ఉంది. ఈ ప్రాంతపు వాతావరణం,భౌగోళిక స్థితి నోమాడులు నివసించడానికి మతావలంబనకు అనుకూలంగా ఉంది. ఈ ప్రాంతపు సోపాన భూభాగాలు మానవులు మొదటిగా నివాసిత గృహాలను నిర్మించడానికి అనుకూలంగా ఉందని పురాతత్వ శాస్త్రవేత్తలు భావిస్తున్నారు. మద్య ఆసియాలో మొదటగా సిధీలు నివసించారు.[12]

కజక్ కనాటే

[మార్చు]
దస్త్రం:Ancient Taraz Kazakhstan.jpg
Artistic depiction of medieval Taraz situated along the Silk Road
దస్త్రం:Abylai Khan.jpg
Ablai Khan served as khan of the Middle jüz from 1771 to 1781

11వ శతాబ్దంలో ఆధునిక కజకస్తాన్ ప్రాంతంలో క్యూమన్ ప్రజలు ప్రవేశించారు. తరువాత వారు కిప్చక్స్ మిశ్రితమై క్యూమన్- కిప్చక్ సమాఖ్యను స్థాపించారు. ఒకవైపు పురాతనమైన తరాజ్ (ఔలి- ఆటా), హజ్రతె-ఇ- తుర్కిస్తాన్ నగరాలు తూర్పు పశ్చిమాలను అనుసంధానిస్తున్న సిల్క్ రోడ్డులో ప్రధాన మజిలీలుగా ప్రసద్ధిచెందగా మరొకవైపు 13వ శతాబ్దంలో మంగోలీ దండయాత్ర ఈ ప్రాంతాన్ని రాజకీయంగా ఏకీకృతం చేసింది. మంగోల్ సామ్రాజ్యం ఆధీనంలో నిర్వహణా జిల్లాలు విభజించబడ్డాయి. ఈ విభాగాలు తరువాతి కాలంలో కజక్ కనాటే ఆధీనంలోకి చేరాయి.

నోమాడులు

[మార్చు]

నోమాడిక్ జీవనవిధానం, పెంపుడు జంతువుల ఆధారిత ఆర్థికవనరులు ఈ కాలంమంతా సోపానభూభాగం మీద ఆధిక్యత సాధించింది. 15వ శతాబ్దంలో టర్కిక్ ప్రజల మద్య కజక్ జిల్లా గుర్తింపు సాధించింది. 16వ శతాబ్దం నాటికి ఏకీకృతమైన కజక్ భాష, ఆర్థికం, సంస్కృతి మిశ్రిత సంప్రదాయం రూపొందింది. అయినప్పటికీ ఈ ప్రాంతంలో స్థానిక కజక్ ఎమీర్లు, దక్షిణ ప్రాంతంలోని పర్షియన్ ప్రజల మద్య నిరంతర వివాదాలు కొనసాగాయి. పరిస్థితులను అనుకూలంగా తీసుకుని మద్య ఆసియా పాలకులు కనాటేలు ఈ ప్రాంతాన్ని (అప్పటి క్యుమేనియా) తమ ఆధీనంలోకి తీసుకున్నారు. కజక్ నోమాడులు రష్యా భూభాగంలో దాడులు చేసి ప్రజలను బానిసలుగా వాడుకున్నారు. కజకస్తాన్ రష్యాసామ్రాజ్యంలో భాగం అయ్యేవరకు ఈ పరిస్థితి కొనసాగింది. 16-19 శతాబ్ధాల మద్య కజక్, ఒయిరాత్ నోమాడులు అత్యంత శక్తివంతులుగా ఉన్నారు.[13]

17వ శతాబ్దం నాటికి కజక్ కనాటేలు గిరిజనుల మద్య సాగిన శతృత్వంతో సమస్యలను ఎదుర్కొన్నారు. ఫలితంగా ఈ ప్రాంతం గ్రేట్ మిడిల్, లిటిల్ హార్డ్స్ (జుజ్)గా విభజించబడింది. గిరిజన తెగల మద్య శతృత్వం, రాజకీయ అనైఖ్యత, తూర్పు, పశ్చిమ దేశాల మద్య వ్యాపార మార్గం ఏర్పడిన తరువాత ఈ ప్రాంతానికి ప్రాఖ్యతలో క్షీణత కజక్ కనేటేలను బలహీనపరిచాయి. ఖివా కనాటేలు ఈ అవకాశం ఉపయోగించుకుని మంగిష్లక్ ద్వీపకల్పాన్ని తమరాజ్యంలో కలుపుకున్నారు. రష్యన్ల రాకతో ఉజ్బెక్ పాలన రెండు దశాబ్ధాల తరువాత ముగింపుకు వచ్చింది.

Inside a Kazakh yurt

17వ శతాబ్దంలో కజకీలు ఒయిరాతులతో యుద్ధం చేసారు.[14] 18వ శతాబ్దంలో కజక్ కనాటేల అత్యున్నత స్థితికి గుర్తుగా ఉంది. ఈ సమయంలో లిటిల్ హొర్డే ద్జుంగార్లతో యుద్ధం (1723-1730) చేసి ఘోరపరాజయం పొందారు. 1729లో బులంటీ నది వద్ద అబ్దుల్ ఖైర్ ఖాన్ నాయకత్వంలో జరిగిన యుద్ధంలో కజకీలు ద్జుంగర్ మీద విజయం సాధించారు.[15] 1720-1750 మద్య అబ్లై ఖాన్ ద్జుంగాలకు వ్యతిరేకంగా గుర్తించతగిన యుద్ధాలు చేసాడు. అందువలన అబ్లై ఖాన్ ప్రజలలో కథానాయకుడు అయ్యా డు. వరుసగా జరిగిన ఓల్గా కల్మిక్ ప్రజల దాడికి కజికీలు కూడా బలైయ్యారు. కొకండ్ కనాటేలు కజక్ జుజ్ ప్రజల బలహీనతను ప్రస్తుత ఈశాన్య కజక్ ప్రాంతాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు. రష్యన్లు వచ్చే ముందు ఎమిరేట్ ఆఫ్ బుఖారా శ్యాంకెంటును పాలించింది.

రష్యన్ సాంరాజ్యం

[మార్చు]

19వ శతాబ్దంలో రష్యాసామ్రాజ్యం మద్య ఆసియాలో విస్తరించడం ఆరంభం అయింది. " ది గ్రేట్ గేం" 1813 ఆరంభమై " ఆంగ్లో - రష్యన్ కంవెంషన్ ఆఫ్ 1907 " వరకు కొనసాగిందని భావిస్తున్నారు. త్సార్లు ప్రస్తుత కజకస్థాన్ రిపబ్లిక్ ప్రాంతాన్ని శక్తివంతంగా పాలించారు.

Traditional Kazakh wedding dress

రష్యన్ సామ్రాజ్యం మద్య ఆసియాలో సామ్రాజ్య స్థాపన చేయడానికి సైనిక దండును, శిబిరాలను ఏర్పాటుచేసింది. బ్రిటిష్ ఎంపైర్, రష్యా ప్రభుత్వం " గ్రేట్ గేం " అని అభివర్ణన చేయబడింది. మొదటి రష్యన్ ఔట్ పోస్ట్ (ఒ.ఆర్.ఎస్.కె ) 1735లో నిర్మించబడింది. రష్యా అన్ని పాఠశాలలు, ప్రభుత్వ సంస్థలలో రష్యన్ భాషను పరిచయం చేసింది. రష్యా విధానాల అమలు చేయడం కజక్ ప్రజలను ఆగ్రహానికి గురిచేసింది. 1860 నాటికి నోమాడుల జీవనశైలి, వారి పెంపుడు జంతువుల ఆధారిత ఆర్థికరంగం మీద ప్రభావం చూపుతూ రష్యా విధానాలు అమలుపరచడం కారణంగా ఏర్పడిన కరువు వలన గిరిజన ప్రజలు ఈ ప్రాంతాన్ని వదిలి వెళ్ళవలసిన పరిస్థితి వంటి అసౌకర్యానికి గురైన కజక్ ప్రజలు పెద్ద ఎత్తున రష్యన్ ప్రభుత్వాన్ని వ్యతిరేకించారు. 19వ శతాబ్దం చివరికాలానికి స్థానిక భాష సంరక్షణ, వారి ప్రత్యేకత కొరకు, రష్యా అణివేత విధానాలకు వ్యతిరేకత చూపుతూ కజక్ జాతీయ ఉద్యమం ప్రారంభం అయింది.

1890 నుండి ప్రస్తుత కహకస్తాన్ ప్రాంతంలో (ప్రత్యేకంగా సెమిరెచ్యె) అధికసంఖ్యలో రష్యన్లు స్థిరపడడం ప్రారంభం అయింది. ఓరెంబర్గ్ నుండి తాష్కెంటు వరకు " ట్రాంస్- ఆరల్ రైల్వే " నిర్మాణం పూర్తి అయిన తరువాత రష్యన్ల వలసలు మరింత అధికరించాయి. 1960లో ఎస్.టి పీట్ర్స్ బర్గ్ వద్ద ఏర్పాటు చేసిన మైగ్రేషన్ డిపార్ట్మెంటు వలస పర్యవేక్షణ చేస్తూ వలసలను ప్రోత్సహించారు. 1960 వ శతాబ్దంలో 4,00,000 మంది రష్యన్లు కజకస్తాన్‌కు వలస వెళ్ళారు. 20వ శతాబ్దం మొదటి మూడవ భాగంలో ఒక మిలియన్ బానిసలు, జర్మన్లు, యూదులు, ఇతరులు కజకస్థాన్‌కు వలస వెళ్ళారు.[16] వాసిలే బబనోవ్ వలసదారుల పునర్నివాస నిర్వహణాబాధ్యతలు వహించారు.

Russian settlers near Petropavlovsk

కజకీలు, వలసదారుల మద్య భూమి, నీటి కొరకు పోటీ ఎదురైంది. వలసదారుల కారణంగా కాలనీ పాలన మీద ఆగ్రహం తీవ్రస్థాయికి చేరుకుంది. ఫలితంగా 1916లో మద్య ఆసియా తిరుగుబాటు తలెత్తింది. కజకీలు రష్యన్, కొస్సాక్ వలస ప్రజలు, సైనిక బృందాల మీద దాడి సాగించారు. తిరుగుబాటు ఫలితంగా రెండు వైపులా తీవ్రమైన ఘర్షణలు, మూకుమ్మడి హత్యలు చోటుచేసుకున్నాయి.[17] 1919 వరకు ఇరు పక్షాలు కమ్యూనిస్టు ప్రభుత్వాన్ని ఎదిరించాయి.

సోవియట్ యూనియన్

[మార్చు]

రష్యన్ ప్రభుత్వం పతనం అయిన తరువాత ఏర్పడిన గందరగోళ పరిస్థితిలో కజకస్తాన్ స్వల్పకాలం స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన దేశంగా (ఆలాష్ అటానమీ) గా ఉన్నప్పటికీ చివరికి సోవియట్ యూనియన్‌లో విలీనంచేయబడింది. 1920లో ప్రస్తుత కజకస్తాన్ ప్రాంతం సోవియట్ యూనియన్‌లో " కజక్ అటానమీగా సోవియట్ సోషలిస్ట్ రిపబ్లిక్ "గా చేయబడింది.

సోవియట్ సంప్రదాయ విధానాలను అణిచివేయడం, బలవంతపు ఏకీకరణ (1920-1930) కరువు , మూకుమ్మడి ఆకలిబాధలు అశాంతికి దారితీసాయి. en:Famine in Kazakhstan of 1932–33).

[18][19] కరువుతో ఆకలి మరణాలు , మూకుమ్మడి వలసల కారణంగా కజకస్థాన్ జనసంఖ్య 38% క్షీణించింది. [20] ఆకలి మరణాలు , మూకుమ్మడి వలసలు లేకుంటే ప్రస్తుత కజకస్తాన్ జనసంఖ్య 28-35 మిలియన్లు ఉంటుందని అంచనా. [21] 1930లో సోవియట్ అణిచివేతలో భాగంగా , సోవియట్‌లో కజకస్తాన్‌ వీలీనం చేయడానికి స్టాలిన్ ఆదేశంతో కజక్ రచయితలు, మేధావులు, కవులు, రాజకీయవాదులు , చరిత్రకారులు చంపబడ్డారు. సోవియట్ విధానాలు కజక్ సంస్కృతి , ప్రత్యేకతలను అణిచివేసాయి. సోవియట్ పాలన బలపడగానే కమ్యూనిజ విధానాలతో కజకస్థాన్ పూర్తిగా సోవియట్ విధానంలో కలుపబడింది. 1936లో కజకస్థాన్ సోవియట్ యూనియన్ రిపబ్లిక్ అయింది. 1930-1940 మద్యకాలంలో సోవియట్ యూనియన్‌లోని ఇతర భాగాల నుండి పారిపోయిన మిలియన్ల కొద్దీ ప్రజలు కజకస్తాన్‌కు వచ్చి స్థిరపడ్డారు. సంప్రదాయ , మతవిశ్వాల కారణంగా ప్రజలు సైబీరియా , కజకస్థాన్‌లో స్థిరపడ్డారు. దేశబహిష్కృతులైన పలువురు కజకస్తాన్‌కు పంపబడ్డారు. ఉదాహరణగా 1941లో జర్మనులు దాడి చేసిన సమయంలో 4,00,000 ఓల్గా జర్మన్లు కజకస్తాన్‌కు పంపబడ్డారు.

Young Pioneers at a Young Pioneer camp in Kazakh SSR

బహిష్కృతులు గులాగ్(సోవియట్ శ్రామిక శిబిరాలు), ఆస్తనా వెలుపల ఉన్న అల్ఝిర్ శిబిరాలలో (ఇది బహిష్కృత ప్రజల భార్యలకు ప్రత్యేకించింది) నిర్బంధించారు. వీరు ప్రజా శత్రువులుగా భావించబడ్డారు.[22]

సోవియట్ యీనియన్ 5 జాతీయ విభాగాలలో ఒకటిగా " ది కజక్ సోవియట్ సోషలిస్ట్ రిపబ్లిక్"గా రూపొందించబడింది. 1947లో సెమాయ్ సమీపంలో యు.ఎస్.ఎస్.ఆర్. ప్రధాన అణ్వాయుధ శోధన నిర్వహించబడింది.

రెం డవ ప్రపంచ యుద్ధం పారిశ్రామిక అభివృద్ధి, ఖనిజాల వెలికితీతకు దారితీసింది. 1953లో సోవియట్ లీడర్ " నికిత ఖ్రుష్‌స్చేవ్ కజకస్థాన్ లోని సంప్రదాయక పచ్చిక బయళ్ళను ధాన్యం పండించే భూలుగా మార్చడానికి (సోవియట్ యూనియన్ కొరకు) " ప్రతిష్ఠత్మక " వర్జిన్ లాండ్స్ "ను కార్యక్రమాన్ని రూపొందించింది. వర్జిన్ లాండ్స్ విధానం మిశ్రితఫలితాలను ఇచ్చింది. సోవియట్ నాయకుడు " లియోనిడ్ బ్రెజ్నెవ్ " ఆధునికీకరణ కార్యక్రమం వ్యవసాయరగం అభివృద్ధిని వేగవంతం చేసింది. అది అధిక సంఖ్యలో ఉన్న కజకస్థాన్ ప్రజల జీవనాధారానికి సహకారం అందించింది. 1959 నాటికి కజకీలు మొత్తం జనసంఖ్యలో 30% ఉన్నారు. సంప్రదాయ రష్యన్లు 43% ఉన్నారు.[23] సోవియట్ ప్రజలలో అధికరించిన సంఘర్షణలు రాజకీయ , ఆర్ధిక సంస్కరణలకు దారితీసాయి. 1980 నాటికి ఘర్షణలు తారస్థాయికి చేరుకున్నాయి. 1949లో కజకస్తాన్ భూభాగంలో అణ్వాయుధ శోధన జరపాలని లవెంటిల్ బెరియా నిశ్చయించాడు. అందువలన భష్యత్తులో సంభవించనున్న పర్యావరణ , బయలాజికల్ విపత్తుల కారణంగా కజక్ సోవియట్ యూనియన్‌కు వ్యతిరేకంగా ఆగ్రం వెలిబుచ్చింది.

1986 డిసెంబర్‌లో కజక్ యువకులు తిరుగుబాటు తరువాత కమ్యూనిస్ట్ పార్టీ జనరల్ సెక్రటరీ దిన్ముఖంద్ కొనయేవ్ స్థానంలో గెన్నడీ కొల్బిన్ (రష్యా ప్రభుత్వం తరఫున) నియమించబడ్డాడు. ప్రభుత్వ బృందాలు అణచివేత చర్యలు చేపట్టి తిరుగుబాటును అణిచివేసారు. పలువురు ప్రజలు మర ణించగా అత్యధికులు ఖైదు చేయబడ్డారు. అసమ్మతి మరింత తారస్థాయికి చేరుకుంది.

స్వతంత్రం

[మార్చు]

1991 డిసెంబరు 16న కజకస్తాన్ స్వతంత్ర దేశం (సోవియట్ యూనియన్ చివరగా స్వతంత్రం ప్రకటించిన) గా ప్రకటించబడింది. కజకషాన్ కమ్యూనిస్ట్ శకం నాయకుడు " నూర్ సుల్తాన్ నజర్బయేవ్ " దేశానికి మొదటి అధ్యక్షుడు అయ్యాడు.

1997లో రాజధాని ఆల్మటీ నుండి కజకస్తాన్ అతి పెద్ద నగరమైన ఆస్తనాకు మార్చబడింది.

భౌగోళికం

[మార్చు]
Map of Kazakhstan
Markakol reserve in the Altai Mountains, eastern Kazakhstan
Charyn Canyon in northern Tian Shan

కజకస్తాన్ ఉరల్ నదీతీరంలో విస్తరించి ఉంది. భూబంధిత దేశాలమద్య ఉన్న రెండు దేశాలలో కజకస్తాన్ ఒకటి. మరొకదేశం అజర్బైజన్. కజకస్తాన్ వైశాల్యం 27,00,000 చ.కి.మీ. కజకస్తాన్ వైశాల్యపరంగా పశ్చిమ ఐరోపా వైశాల్యానికి సమానం. అలాగే భూబంధిత దేశాలలో కజకస్తాన్ అతి పెద్ద దేశంగా గర్తించబడుతుంది. అంతేకాక ప్రపంచదేశాలలో వైశాల్యపరంగా కజకస్తాన్ 9వ స్థానంలో ఉంది.కజకస్తాన్ సోవియట్ యూనియన్‌లో భాగంగా ఉన్న సమయంలో దేశంలోని భూభాగంలో కొంత చైనాలోని క్సింజియాంగ్ స్వయంప్రతిపత్తిత ప్రాంతంలో కలుపబడింది. [ఆధారం చూపాలి] మరి కొంత భాగం ఉజ్బెకిస్తాన్ లోని కరకల్పకస్తాన్ అటానిమస్ రిపబ్లిక్‌లో కలుపబడింది. దేశం 6846 కి.మీ రష్యాతో, 2203 కి.మీ ఉజ్బెకిస్తాన్‌తో, 1533 కి.మీ చైనాతో, 105 కి.మీ కిర్గిజ్‌స్తాన్‌తో, 379కి.మీ తుర్క్‌మేనిస్తాన్‌తో సరిహద్దును పంచుకుంటున్నది. దేశంలో ఆస్తానా, ఆల్మటీ, కరగండీ, షింకెంట్, అతిరౌ, ఒస్కెమెన్ మొదలైన ప్రధాన నగరాలు ఉన్నాయి. దేశం 40-56 డిగ్రీల ఉత్తర అక్షాంశంలో, 46-88 డిగ్రీల తూర్పు రేఖాంశంలో ఉంది. దేశంలోని అత్యధిక భాగం ఆసియాలో ఉన్నా ఉరల్ నదికి పశ్చిమ భాగం కొంత తూర్పు ఐరోపా‌లో ఉంది.[24]

Karaganda Region
Akmola Region in the Kazakhstan steppes
Syr Darya river, one of the major rivers of Central Asia that flows through Kazakhstan

కజకస్తాన్ భూభాగం పశ్చిమం నుండి తూర్పువైపుగా కాస్పియన్ సముద్రం నుండి ఆల్టే పర్వతాల మద్య విస్తరించి ఉంది. ఉత్తర దక్షిణాలుగా సైబీరియా నుండి మద్య ఆసియా వరకు విస్తరించి ఉంది. కజకస్తాన్ సోపాన మైదానం 8,04,500చ.కి.మీ వైశాల్యంతో విస్తరించి (దేశవైశాల్యంలో మూడవ భాగం) ఉంది. ఇది ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద శుష్కిత సోపాన మైదానంగా గుర్తించబడుతుంది. సోపాన మైదానం విశాలమైన పచ్చిక మైదానాలు, ఇసుకభూములతో నిండి ఉంది. కజకస్తాన్‌లో ప్రధానంగా ఆరల్ సముద్రం, బల్కాష్ సరసు, జేసన్ సరసు చరిన్ నది, ఇలి నది, ఇర్తిష్ నది, ఇషిం నది, ఉరల్ నది, స్యర్ దర్యా నదులు ఉన్నాయి.

కజకస్తాన్ కాంటినెంటల్ వాతావరణం కలిగి ఉంటుంది. వెచ్చని వేసవి, చల్లని శీతాకాలం ఉంటుంది. ఆరిడ్, సెమీ ఆరిడ్ భూభాగాలలో వర్షపాతం వైవిధ్యంగా ఉంటుంది.

చరిన్ కాన్యాన్

[మార్చు]

చరిన్ కాన్యాన్ 80 కి.మీ పొడవు ఉంటుంది. ఇది నార్తెన్ తియాన్ షన్ (స్వర్గ పర్వతశ్రేణి) సమీపంలో చరిన్ నదీ తీరంలో ఉంటుంది. ఇది ఆల్మటీకీ తూర్పున 200 కి.మీ దూరంలో ఉంది. కాన్యాన్ ఆర్చీలు 150-300 మీ ఎత్తున ఉంటాయి. అరుదుగా ఉండే యాష్ ట్రీలకు (ఫ్రాక్సియస్ సొగ్డియానా) కాన్యాన్ అనుకూల ప్రదేశంగాఉంది. ఈ చెట్లు హిమయుగం నుండి ప్రస్తుత కాలం వరకు జీవికసాగిస్తున్నాయి. ఇవి కొన్ని ఇతరప్రాంతాలలో కూడా ఉన్నాయి..

బిగాచ్ క్రేటర్

[మార్చు]

కజకస్తాన్‌లో ఉన్న బిగాచ్ క్రేటర్‌ను ప్లియోసెన్ లేక మియోసెన్ క్రేటర్ వర్గానికి చెందిన ఆస్ట్రాయిడ్ ఇంపాక్ట్ క్రేటర్. ఇది 8కి.మీ వ్యాసం కలిగి ఉంది. ఇది 5-3 మిలియన్ సంవత్సరాల నాటిదని భావిస్తున్నారు. ఇది 48-30 డిగ్రీల ఉత్తర అక్షాంశం, 82-00 తూర్పు రేఖాంశంలో ఉంది.

విభాగాలు

[మార్చు]

కజకస్తాన్ 14 పాలనా విభాగాలుగా (రీజంస్ ఆఫ్ కజకస్తాన్) విభజించబడి ఉంది. ప్రాంతాలు అదనంగా కజకస్తాన్ జిల్లాలుగా విభజించబడి ఉన్నాయి. ఆల్మటీ, ఆస్తానా స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన ప్రాంతాలుగా ఉన్నాయి. బైకనోర్ నగరం రష్యాకు 2050 వరకు లీజుకు ఇవ్వబడింది.[9] ఒక్కొక ప్రాంతానికి ఒక అకిం (రీజనల్ గవర్నర్) అధికారిగా ఉంటాడు. అధికారిని అధ్యక్షుడు నియమిస్తాడు. రీజన్ అకింస్ మునిసిపల్ అకింస్‌ను నియమిస్తారు. కజకస్తాన్ రాజధాని 1997 డిసెంబరు 10న ఆల్మటీ నుండి ఆస్తానాకు తరలించబడింది.

విదేశీ సంబంధాలు

[మార్చు]
President Nazarbayev with U.S. Barack Obama and Russian Dmitry Medvedev in 2012

కజకస్తాన్ ఐక్యరాజ్యసమితి, ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ సెక్యూరిటీ అండ్ కోపరేషన్ ఇన్ ఐరోపా, యూరో- అట్లాంటిక్ పార్టనర్ షిప్ కౌంసిల్, ఆర్గనైజేషన్ ఆఫ్ ఇస్లామిక్ కోపరేషన్‌లలో సభ్యత్వం కలిగి ఉంది. నార్త్ అట్లాంటిక్ ట్రీటీ ఆర్గనైజేషన్ పార్టనర్‌షిప్ ఫర్ పీస్ ఏక్టివ్ పార్టనర్‌గా ఉంది. [ఆధారం చూపాలి]

2010 ఏప్రిల్ 11న అధ్యక్షుడు నజర్బయేవ్, ఒబామా వాషింగ్టన్‌లో జరిగిన న్యూక్లియర్ సెక్యూరిటీ సమ్మిట్‌లో కలుసుకుని కజకస్తాన్, యునైటెడ్ నేషంస్ మద్య వ్యూహాత్మక భాగస్వామ్యం బలపరచాలని చర్చించారు. అలాగే అణయుధ రక్షణ, మద్య ఆసియా స్థిరత్వం, ఆర్థికాభివృద్ధి, అంతర్జాతీయ విలువలను పెంపొందించడం కొరకు ఇరుదేశాలు కలిసి పనిచేయాలని కూడా యోచించారు.[25] 2011ఏప్రిల్‌న అధూక్షుడు ఒబామా కజకస్తాన్ అధ్యక్షుడు నజర్బయేవ్‌ను పిలిపించి న్యూక్లియర్ సెక్యూరిటీ, బి.ఎన్. 350 రియాక్టర్ నుండి న్యూక్లియర్ మెటీరియల్ సెక్యూరింగ్ గురించి చర్చించారు.[26] కజకస్తాన్ " కామంవెల్ట్ ఇండిపెండెంట్ స్టేట్స్", ది ఎకనమిక్ కోపరేషన్ ఆర్గనైజేషన్, షంఘై కోపరేషన్ ఆర్గనైజేషన్ సభ్యత్వం కలిగి ఉంది. కజకస్తాన్, రష్యా, బెలరస్, కిర్గిజిస్తాన్, తజకిస్తాన్ కలిసి 2000 లో యురేషియన్ ఎకనమిక్ కమ్యూనిటీ స్థాపించారు. మునుపటి ప్రయత్నాలనుతిరిగి శక్తివంతం చేయడం, వాణిజ్యానికి అనుకూల వాతావరణం కలిగించడం, ఫ్రీ ట్రేడ్ జోన్ ఏర్పాటు చేయడం ఈ సంస్థ ఏర్పాటుకు ప్రధాన లక్ష్యంగా ఉంది. 2007 డిసెంబరు 1న కజకస్తాన్ చైర్ ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ సెక్యూరిటీ అండ్ కోపరేషన్ ఇన్ ఐరోపా 2010" కు ఎన్నిక చేయబడింది. 2012 నవంబరు 12న " యు.ఎన్. హ్యూమన్ రైట్స్ కౌంసిల్ " సభ్యదేశంగా ఎన్నిక చేయబడింది. [27]

President Nazarbayev attends the Caspian Sea Summit in Astrakhan, Russia, 29 September 2014

1991 స్వతంత్రం లభించిన తరువాత కజకస్తాన్ " మల్టీ ఫారిన్ పాలసీ "ని అనుసరించడం ప్రారంభించింది. (మూస:Lang-kz), తన రెండు పొరుగుదేశాలైన రష్యా , చైనాలతో అలాగే యునైటెడ్ స్టేట్స్ , ఇతర పశ్చిమ దేశాలతో సత్సంబంధాలు నెలకొల్పడం ఇందుకు ప్రధాన లక్ష్యంగా ఉంది.[28][29] రష్యా ప్రస్తుతం కజకస్తాన్ బైకనోర్ కాస్మోడ్రోం సమీపంలోని 6,000 చ.కి.మీ భూభాగాన్ని లీజుకు తీసుకుంది. ఇక్కడ నుండి ప్రంపచంలో మొదటిసారిగా మానవుని అంతరిక్షానికి పంపారు. ఇక్కడ నుండి సోవియట్ స్పేస్ షటిల్ , ప్రఖ్యాత స్పేస్ స్టేషన్ మిర్ అంతరిక్షంలో ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి.

కజకస్తాన్ , యునైటెడ్ నేషంస్

[మార్చు]

2014 అక్టోబరు 24న కజకస్తాన్ " మినిస్టరీ ఆఫ్ ఫారిన్ అఫైర్స్ " కజకస్తాన్ , ఐఖ్యరాజ్యసమితి 2015 అండ్ బియాండ్ " రౌడ్ టేబుల్ సమావేశం ఏర్పాటుచేసింది. రెండు దశాబ్ధాల ఐక్యరాజ్యసమితి- కజకస్తాన్ సహకార విధానం గౌరవిస్తూ ఈ సమావేశం ఏర్పాటుచేయబడింది.[30] 2017-2018 యు.ఎన్.సెక్యూరిటీ కౌంసిల్‌లో " నాన్- పర్మనెంటు మెంబరు సీట్ " కొరకు కజకస్తాన్ ప్రభుత్వం బిడ్డింగ్ చేసిందని డెప్యూటీ ఫారిన్ మినిస్టర్ యర్ఝన్ అషిక్బయేవ్ గమనించాడు. ఈ ఎన్నిక 2016 నవంబరున న్యూయార్క్‌లో జరుగనున్న జనరల్ అసెంబ్లీలో నిర్వహించబడనున్నది.[30] హైతీ, పశ్చిమ షహారా, కోట్ డీ ఐవరీ లలో శాంతిస్థాపన కొరకు ఐక్యరాజ్యసమితి ప్రయత్నాలకు కజకస్తాన్ సహకారం అందిస్తూ ఉంది.[31] 2014 మార్చి ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతిస్థాపన మిషన్‌లో భాగస్వామ్యం వహించడానికి డిఫెంస్ మినిస్టరీ 20 కజకస్తానీ సైనికులను ఎంచుకున్నది. ఎన్నిక చేసిన సైనికాధికారులు యు.ఎన్. శిక్షణ అలాగే ధారాళంగ ఆంగ్లం మాట్లాడే శిక్షణ ఇవ్వబడుతుంది. వీరికి పలువిధమైన సైనిక వాహనాలను నడిపే సామర్ధ్యం కలిగి ఉంటారు. [31]

ఉక్రెయిన్ సంఘర్షణ

[మార్చు]

2014 లో ఉక్రెయిన్‌లో రష్యా మద్దతుతో జరిగిన తిరుగుబాటు సమయంలో కజకస్తాన్ ఉక్రెయిన్‌కు మానవీయ సహకారం అందించింది. 2014 అక్టోబరున కజకస్తాన్ 30,000అమెరికన్ డాలర్లను రెడ్ క్రాస్ అంతర్జాతీయ కమిటీకి ఉక్రెయిన్ మానవీయ ప్రయత్నానికి సహకారం అందించింది. 2015 జనవరి ఉక్రెయిన్ మానవీయ సంక్షోభం సరిచేయడానికి కజకస్తాన్ ఉక్రెయిన్ ఆగ్నేయంలోని ప్రాంతాలకు 40,000 అమెరికన్ డాలర్లు సహాయంగా అందించింది.[32] అధ్యక్షుడు నజర్బయేవ్ ఉక్రెయిన్ యుద్ధం గురించి " యుద్ధం తూర్పు ఉక్రెయిన్‌లో విధ్వంశం సృష్టించింది. అక్కడ యుద్ధం నిలిపి ఉక్రెయిన్ స్వతంత్రం రక్షణ , ఉక్రెయిన్ భూభాగం సమైక్యపరచడానికి కృషిచేయవలసిన అవసరం ఉంది." [33] ఉక్రెయిన్ సంక్షోభం ఎలా మొదలైనప్పటికీ కజకస్తాన్ యురేపియన్ యూనియన్ సంబంధాలు సాధారణంగానే ఉన్నాయని నిపుణులు అభిప్రాయపడ్డారు. [34] నజర్బయేవ్ మద్యవర్తిత్వానికి రష్యా, ఉక్రెయిన్‌లు అనుకూలంగానే స్పందించాయి.[34] 2015 జనవరి 26న కజకస్తాన్ ఫారిన్ అఫైర్స్ మినిస్టరీ విడుదల చేసిన నివేదికలో : ఆగ్నేయ ఉక్రెయిన్ సంక్షోభం నివారించి శాంతి స్థాపన చేయడానికి వేరొక మార్గం లేదు" అన్నది సారాంశం. [35]

సైన్యం

[మార్చు]
Kazakhstan Republican Guard

సోవియట్ యూనియన్ లోని టర్కీస్తాన్ మిలటరీ డిస్ట్రిక్ లోని సైనికదళం నుండి కజకస్తాన్ సైనికదళం రూపొందించబడింది. కజకస్తాన్ కొత్త సైనికదళంలో సోవియట్ యూనియన్ లోని 40 వ ఆర్మీ (మునుపటి 32వ ఆర్మీ) , 17వ ఆర్మీలోని కొంతభాగంతో 6 లాండు ఫోర్స్ విభాగాలు, స్టోరేజ్ బేసులు, 14వ 35వ ఎయిర్ - లాండింగ్ బ్రిగేడ్లు, రెండు రాకెట్ బ్రిగేడ్లు, రెండు ఆర్టిల్లరీ రెజిమెంట్లు , " ట్రీటీ ఆన్ కాంవెంషనల్ ఆర్ండ్ ఫోర్సెస్ ఇన్ ఐరోపా " తరువాత ఉరల్ ప్రాంతం నుండి తొలగించబడిన పనిముట్లు ఉన్నాయి. కజకస్తాన్ సైనికదళం విస్తరణలో ఆర్ండ్ ఫోర్స్ మీద దృష్టి కేంద్రీకరించింది. 1990 నుండి 2005 వరకు సైనిక యూనిట్లు 500- 1,613 వరకు విస్తరించబడ్డాయి. కజకస్తాన్ ఎయిర్ ఫోర్స్‌లో 41 ఎమై.జి.-29 రక విమానాలు, 44 ఎం.ఐ.జి- 31 రక విమానాలు, 37 ఎస్.యు. -24 రక విమానాలు , 60 ఎస్.యు.- 27 రక విమానాలు ఉన్నాయి. కాస్పియన్ సముద్రంలో పనిచేసే చిన్న తరహా నౌకా దళం కూడా ఉంది. కజకస్తాన్ " 2003 పోస్ట్ - ఇంవేషన్ ఇరాక్" దళాలలు సహకరించడానికి 49 మిలటరీ ఇంజనీర్లను ఇరాక్‌కు పంపింది. రెండవ ఇరాక్ యుద్ధ సమయంలో కజకస్తాన్ సౌనిక బృందాలు 4 మిలియన్ల మైన్లు, ఇతర బాంబులను విఫలం చేయడానికి సహకారం అందించింది. కజకస్తాన్ సైనిక బృందాలు 5,000 కోయిలేషన్ సభ్యులకు, పౌరులకు వైద్యసహాయం అందించి 718 ఘనపు మీటరుs (25,356 ఘ.అ.) నీటిని పరిశుభ్రం చేయడానికి సహకరించాయి.[36] కజకస్తాన్ " నేషనల్ సెక్యూరిటీ కమిటీ 1992 జూన్ 13 న స్థాపించబడింది. ఇందులో సోవియట్ ఇంటర్నల్ సెక్యూరిటీ, మిలటరీ కౌంటర్ ఇంటెలిజెంస్, బార్డర్ గార్డ్, పలు కమాండో యూనిట్లు , ఫారిన్ ఇంటెలిజెంస్ బ్యూరో అంతర్భాగంగా ఉన్నాయి.

2002 నుండి కజకస్తాన్ ప్రభుత్వం " స్టెప్పే ఈగిల్ " స్థాపించింది. స్టెప్పె ఈగిల్ సంకీర్ణాలు నిర్మించడానికి , దేశాలు సమైక్యంగా పనిచేయడం మీద దృష్టిని కేంద్రీకరించి కృషిచేస్తుంది. స్టెప్పె ఈగిల్ పనిచేసే సమయంలో కజ్బత్ బెటాలియన్ మల్టీనేషన్ ఫోర్స్‌తో కలిసి పనిచేస్తుంది.[37] 2013 డిసెంబరులో కజకస్తాన్ ఐక్యరాజ్యసమితి శాంతిదళానికి మద్దతుగా సైనిక బృందాలను హైతి, పశ్చిమ షహారా, ఐవరీ కోస్ట్ , లిబేరియాలకు పంపింది.[38]

రాజకీయాలు

[మార్చు]
దస్త్రం:Kazakh Parliament Astana.jpg
Parliament of Kazakhstan

రాజకీయ విధానాలు

[మార్చు]

కజకస్తాన్ ఒక యూనిటరీ రిపబ్లిక్. కజకస్తాన్ మొదటి , ప్రస్తుత అధ్యక్షుడు నూర్ సుల్తాన్ నజర్బయేవ్. పార్లమెంట్ అంగీకరించిన చట్టాల అమలుచేయడంలో అధ్యక్షునికి వీటో అధికారం ఉంటుంది. అలాగే కజకస్తాన్ రిపబ్లిక్ సైనికదళానికి చీఫ్ కామాండర్‌గా ఉంటాడు. ప్రధానమంత్రి మంత్రివర్గాన్ని నడిపిస్తూ కజకస్తాన్ ప్రభుత్వాన్ని నడిపించడానికి నాయకత్వం వహిస్తాడు. ప్రధానమంత్రికి ముగ్గురు ఉపముఖ్యమత్రులు ఉంటారు.

కజకస్తాన్ మజిల్లీస్ (దిగువసభ) , సెనేట్ (ఎగువసభ) ద్వి పార్లమెంటు సభలు ఉంది.[39] మజిల్లీస్ కొరకు డిస్ట్రిక్స్ నుండి 107 మంది సభ్యులను ఎన్నుకుంటారు. పార్టీ- లిస్ట్ వోటుతో 10మందిని ఎన్నుకుంటారు. సెనేట్‌లో 47 మంది సభ్యులు ఉంటారు. ఒక్కొక అసెంబ్లీ నుండి (మస్లిఖాట్స్) ఇద్దరు సెనేట్ సభ్యులను ఎన్నుకుంటారు. మిగిలినవారిని అధ్యక్షుని చేత నియమించబడతారు. మజిల్లీస్ డెప్యూటీలకు , ప్రభుత్వానికి చట్టం రూపొందించడానికి అధికారం ఉంటుంది. అందువలన ప్రభుత్వ చట్టాల రూపకల్పన చర్చలు పార్లమెంటులో ప్రవేశపెట్టబడాయి.

అణ్వాయుధ నియంత్రణ

[మార్చు]

సోవియట్ యూనియన్ 1991లో పతనం చెందిన తరువాత కజకస్తాన్‌లో 1,410 న్యూక్లియర్ వార్ హెడ్లు , సెమీపాలతింక్ న్యూక్లియర్ వీపన్ టెస్ట్ సైట్) ఉన్నాయి. 1995 ఏప్రిల్ నాటికి కజకస్తాన్ వార్ హెడ్లను రష్యాకు తిరిగి ఇచ్చింది. 2000 జూలై నాటికి సెమీపాలతింక్ సమీపంలోని న్యూక్లియర్ టెస్టింగ్ ఇంఫ్రాస్ట్రక్చర్‌ ధ్వంసం చేయబడింది. [40] 2009 డిసెంబరు 2న ఐక్యరాజ్యసమితి సెక్రెటరీ జనరల్ బాన్ కి- మూన్ , కజకస్తాన్ రిపబ్లిక్ కలిసి సెమీపాలతింక్ శోధన ప్రదేశం విధ్వంసం చేయబడిన ఆగస్టు 29ని అంతర్జాతీయ అణ్వాయుధ శోధన వ్యతిరేక దినంగా ప్రకటించారు.[41][42]

ఎన్నికలు

[మార్చు]

2004 సెప్టెంబరులో దిగువసభ మజిల్లిస్ ఎన్నికలు నిర్వహించబడ్డాయి. ఎన్నికలలో అధ్యక్షుడు నజర్బయేవ్ నాయకత్వం వహించిన నూర్- ఓటన్ పార్టీ ఆధిక్యత వహించింది. అధ్యక్షుని కుమార్తె స్థాపించిన అగారియన్ - ఇండస్ట్రియల్ బ్లాక్, అసర్ పార్టీ మిగిలిన స్థానాలను గెలిచాయి. అధికారికంగా నమోదుచేయబడిన ఇతర ప్రతిపక్ష పార్టీలు ఎన్నికలలో పోటీచేసి ఒకే స్థానంలో మాత్రం విజయం సాధించింది. ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ సెక్యూరిటీ, కోపరేషన్ ఇన్ ఐరోపా ఎన్నికలు అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలను చేరలేకపోయిందని అభిప్రాయం వెలిబుచ్చాయి. 1999 లో కజకస్తాన్ " కౌంసిల్ ఆఫ్ యూరప్ పార్లమెంటరీ అసెంబ్లీ " పర్యవేక్షణ అంతస్తు కొరకు అభ్యర్థించింది. అయినప్పటికీ అసెంబ్లీ కజకస్థాన్ అభ్యర్ధనను అంగీకరించలేదు. కజకస్థాన్ డెమాక్రసీ, మానవ హక్కుల సంరక్షణ అభివృద్ధి చేసేవరకు అంతస్తు ఇవ్వడానికి వీలుకాదు అని కారణం చూపుతూ అభ్యర్ధన త్రోసివేయబడింది. 2005 డిసెంబరు 4న నూర్ సుల్తాన్ నజర్బయేవ్ తిరిగి ఎన్నిక చేయబడ్డాడు. ఎలెక్టోరల్ కమిషన్ నజర్బయేవ్ 90% ఓట్ల మెజారిటీతో విజయం సాధించాడు. " ది ఆర్గనైజేషన్ ఫర్ సెక్యూరిటీ , కోపరేషన్ ఇన్ యూరప్ " ఎన్నికలు అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలను చేరుకోలేదని అయినప్పటికీ ఎన్నికల నిర్వహణలో కొంత అభివృద్ధి జరిగిందని భావించారు.[43] 2007 ఆగస్టు 17న దిగువ సభకు నిర్వహించిన ఎన్నికలలో నూర్- ఒతాన్ సంకీర్ణ పార్టీ విజయం సాధించింది. అసర్ పార్టీ, అగారియన్ పార్టీలతో కూడిన సంకీర్ణ పార్టీ 88% స్థానాలను గెలిచాయి. ప్రతిపక్షపార్టీలలో ఏదీ 7% స్థానాల స్థాయికి చేరలేదు. ఎన్నికలలో అక్రమాలు,[44][45] దౌర్జన్యం జరిగాయని ప్రతిపక్షాలు ఆరోపించాయి.[46] 2011లో నిర్వహించిన అధ్యక్షుడు నజర్బయేవ్ 95.54% ఓట్లు సాధించాడు. వీటిలో 89.9% నమోదుచేసుకున్న ఓటర్లు భాగస్వామ్యం వహించినవి.[47][48] 2015 ఏప్రిల్ 26 5వ అధ్యక్ష ఎన్నికలు నిర్వహించబడ్డాయి.[49] నూర్ సుల్తాన్ నజర్బయేవ్ తిరిగి 97.7% ఓట్లతో విజయం సాధించాడు. [50]

ఆర్ధికం

[మార్చు]
Baikonur Cosmodrome is the world's oldest and largest operational space launch facility.

కజకస్థాన్ మద్య ఆసియాలో అతిపెద్ద, అతిశక్తివంతమైన ఆర్ధుకవ్యవస్థ కలిగిన దేశంగా గుర్తించబడుతుంది. 2013 నుండి అధికరించిన ఆయిల్ ఉత్పత్తి, అధికరించిన ధరలు కజకస్థాన్ ఆర్థికరంగ అభివృద్ధికి దోహదం చేస్తున్నాయి. 2008 కజకస్థాన్ ఆర్థికాభివృద్ధి 8% అభివృద్ధిచెందుతున్నది. 2014, 2015 మద్య ఆర్థికస్థితిలో క్షీణత సంభవించింది. [51] పూర్వపు సోవియట్ రిపబ్లిక్‌గా కజకస్థాన్ ఇంటర్నేషనల్ మానిటరీ ఫండ్‌కు ౠణాలు చెల్లించడానికి 7 సవత్సరాల గడువు తీసుకుంది.[52] ప్రంపంచ క్రూడ్ ధరలు అధికమైన కారణంగా 2000-2007 మద్య జి.డి.పి. 8.9% అభివృద్ధిచెందింది. 2008-2009 జి.డి.పి. మద్య 1.3% తగ్గింది.2010 నుండి తిరిగి అభివృద్ధి చెందింది. [53] కజకస్థాన్ నుండి గోధుమలు, టెక్స్టైల్స్, పెంపుడు జంతువులు కూడా ఎగుమతి చేయబడుతున్నాయి. యురేనియం అధికంగా ఎగుమతి చేస్తున్న దేశాలలో కజకస్థాన్ ఒకటి.[54][55]2014లో కజకస్థాన్ ఆర్థికరంగం 4.6% అభివృద్ధిచెందింది.[56] 2014లో ఉక్రేనియన్ సంక్షోభం,, చమురు ధరల పతనం కారణంగా ఆర్థికాభివృద్ధి వేగం తగ్గింది.[57] 2014 దేశ కరెంసీ మారకవిలువ 19% క్షీణించింది.[58] 2015 ఆగస్టు అదనంగా 22 % పతనం చెందింది. [59] కజకస్తాన్ ఆర్థికప్రణాళికా వ్యయం నియంత్రిస్తూ, ఆయిల్ వనరుల ఆదాయం సమీకరించడం ద్వారా దేశ ఆర్థికస్థితి స్థిరంగా ఉండేలా కృషిచేస్తుంది. 2013 ప్రభుత్వ ౠణాలు 13.4% వృద్ధి (2004 లో 8%) చెందింది. 2012-2013 ప్రణాళికలో మొత్తం 6.5% మిగులు సాధించింది.[60]2002 నుండి కజకస్తాన్ కజకస్తాన్ విదేశీమారక ద్రవ్యోల్బణం సమస్యను ఎదుర్కొన్నది. ద్రవ్యోల్బణం 2003 నాటికి 6.6%, 2003 నాటికి 6.4%, 2004 నాటికి 6.4%గా నమోదైంది. 2002లో " యు.ఎస్. డిపార్ట్మెంటు ఆఫ్ కామర్స్ " కజకస్తాన్‌కు యు.ఎస్ వాణిజ్య చట్టం ద్వారా " మార్కెట్ ఎకనమీ" అంతస్తు ఇచ్చింది.

అంతర్జాతీయ ఆర్ధిక సంక్షోభం

[మార్చు]

కజకస్తాన్ ఆర్థిక వెసులుబాటు కలిగించడం, క్రమబద్ధీకరణ ద్వారా అంతర్జాతీయ ఆర్థికసంక్షోభాన్ని చక్కగా ఎదుర్కొన్నది. 2009 నుండి బృహత్తర ప్రమాణాల ప్రవేశపెట్టి బ్యాంకుల రీకాపిటలైజేషన్, రియల్ ఎస్టేట్, వ్యవసాయ రంగాల అభివృద్ధికి తోడ్పాటు అందించింది.[61] 2009 ప్రంపంచ ఆర్థికసంక్షోభం సమయంలో కజకస్తాన్ 1.2% అభివృద్ధిని సాధించింది. 2011-2012 ఆర్థికాభివృద్ధి 5% నుండి 7.5%కి చేరుకుంది.[51]2003 డిసెంబరు కజకస్తాన్ విదేశీఋణం మొత్తం 22.9 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్లు.

ఆరంభకాల పన్ను సంస్కరణ, ఆర్థికరంగం సంస్కరణల ద్వారా ఆర్థికాభివృద్ధి సాధ్యం అయింది.

2003 నవంబరు 29న వరల్డ్ టాక్స్ రేట్‌ విధానం అనుసరించి టక్స్ కోడ్ మార్పులు చేయబడ్డాయి. వాల్యూ ఏడెడ్ టాక్స్ 16% నుండి 15% తగ్గించబడింది. సోషల్ టాక్స్ 20% నుండి 20% నికి తగ్గించబడింది. వ్యక్తిగత టాక్స్ 30% నుండి 20% తగ్గించబడింది.

ఆయిల్

[మార్చు]

అర్ధికరంగంలో ఎనర్జీ ఆధిక్యత వహిస్తుంది. 2002లో క్రూడ్ ఆయిల్ ఉత్పత్తి, సహజవాయువుల వెలికితీత 79.2 మిలియన్ టన్నులకు (2003 51.2మిలియన్ టన్నులు) చేరుకుంది. 2003 ఆయిల్, గ్యాస్ ఎగుమతి 44.3 మిలియన్ టన్నులు (2002 కంటే 13% అధికం). 2003 గ్యాస్ ఉత్పత్తి 2003 గ్యాస్ ఉత్పత్తి 13.9 క్యూబిక్ టన్నులు (491 బిలియన్లు)2002 కంటే ఇది 22.7% అధికం.

పెంషన్

[మార్చు]
Aktau is Kazakhstan's only seaport on the Caspian Sea

1998లో కజకస్తాన్ పెంషన్ సంస్కరణ చేపట్టింది. 2012 జనవరి 1 న పెంషన్ల మొత్తం 17 మిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్లు. దేశంలో 11 విధాల సేవింగ్ పెంషన్ ఫండ్స్ ఉన్నాయి. స్టేట్ అక్యుమిలేటెడ్ పెంషన్ ఫండ్, ది ఒన్లీ స్టేట్ ఓండ్ ఫండ్, 2006 లో ప్రవేశపెట్టబడ్డాయి. పెంషన్ ఫండ్స్‌ను " యూనిఫైడ్ ఫైనాంషియల్ రెగ్యులేటరీ ఏజంసీ " పర్యవేక్షిస్తుంది. [62] కజకస్తాన్ బ్యాంక్ రంగం వేగవంతంగా అభివృద్ధిచెందుతూ ఉంది. ప్రస్తుత బ్యాంకింగ్ పెట్టుబడులు 1 బిలియన్ అమెరికన్ డాలర్లకు చేరుకుంది. " నేషనల్ బ్యాంక్ ఆఫ్ కజకస్తాన్" డిపాజిట్ ఇంసూరెంస్ విధానం ప్రవేశపెట్టింది.కజకస్తాన్‌లో రాయల్ బ్యాంక్ ఆఫ్ స్కాట్లాండ్, సిటీ బ్యాంక్, హెచ్.ఎస్.బి.సి. వంటి ప్రధాన విదేశీ బ్యాంకులు శాఖలను కలిగి ఉన్నాయి. కూక్మిన్, యూనిట్ క్రెడిట్ కొత్తగా కజకస్తాన్ ఈక్విటీ మార్కెట్‌లో ప్రవేశించాయి. 2010-2011 వరల్డ్ ఎకనమిక్ ఫోరం నివేదిక అనుసరించి అంతర్జాతీయ ఆర్థిక పోటీలో కజకస్తాన్ 72వ స్థానంలో ఉందని తెలియజేస్తుంది.[63] ఒక సంవత్సరం తరువాత వరల్డ్ ఎకనమిక్ ఫోరం నివేదిక అనుసరించి కజకస్తాన్ 50వ స్థానంలో ఉందని తెలుస్తుంది.[64] 2012 లో కజకస్తాన్ ప్రత్యక్ష విదేశీపెట్టుబడి 14 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్లు.[65]

Pavlodar Region – a large industrial centre of Kazakhstan

[66][67]

మేక్రో ఎకనమిక్స్

[మార్చు]

హైడ్రోకార్బన్ ఎగుమతుల ద్వారా ఒక దశాబ్ధానికంటే అధికంగా కజకస్తాన్ ఆర్థికరంగం వార్షికంగా 8% అభివృద్ధి చెందుతూ ఉంది. .[51] 2013 జి.డి.పి 5.7% అభివృద్ధి చెందింది.[68] 2014 జనవర్, సెప్టెంబరు మద్య కజకస్తాన్ జి.డి.పి 4% అభివృద్ధిచెందింది.[69] ఆరుమాసాల ఫలితాలలో 6.6 బిలియన్ల అమెరికండాలర్లు మిగులు ఉంది 2013 కంటే ఇది రెండు రెట్లు అధికం.[69][69] 2014 ద్రవ్యోల్భణం 7.4%.[69]

వ్యవసాయం

[మార్చు]
Kazakh shepherd: His and his dogs' primary job is to guard the sheep from predators.

కజకస్తాన్ వ్యవసాయరంగం జి.డి.పి. 5% నికి భాగస్వామ్యం వహిస్తుంది.[9] ధాన్యం, ఉర్లగడ్డలు, కూరగాయలు, మెలాంస్, పెంపుడు జంతువులు వ్యవసాయ ఉత్పత్తులలో ప్రధాన్యత వహిస్తున్నాయి. దేశంలో మొత్తం వ్యవసాయ భూముల వైశాల్యం 8,46,000చ.కి.మీ. దేశంలో 80% భూమి వ్యవసాయానికి అనుకూలంగా ఉంది. [70] పెంపుడు జంతువుల నుండి పాల ఉత్పత్తులు, తోలు, మాంసం, ఉన్ని ఉత్పత్తి చేయబడుతుంది. దేశంలో ప్రధానంగా గోధుమలు, బార్లీ, పత్తి, వడ్లు పండించబడుతున్నాయి. కజకస్తాన్ వ్యవసాయరంగం సోవియట్ పాలన నుండి ఇప్పటి వరకు పలు పర్యావరణసమస్యలు, యాజమాన్య లోపాలను ఎదుర్కొంటున్నది. కజకిస్తాన్ తూర్పు ప్రాంతంలో ఆల్మటీ సమీపంలోని పర్వత ప్రాంతాలలో కొన్ని రకాల కజక్ వైన్ తయారు చేయబడుతుంది. ఆఫిల్ వాడకకం స్థానిక ప్రాంతాలలో కజకస్తాన్ ఒకటని (మౌలస్ డొమెస్టికా, మౌలస్ సివర్సీ పూర్వీకులు) భావిస్తున్నారు.[71] ఆఫిల్‌కు ఆరంభంలో ఆగ్లనామం లేదు. కజకస్తాన్‌లో దీనికి ఆల్మా అంటారు. ఆల్మా అధికంగా లభిస్తున్న ప్రాంతం కనుక ఈ ప్రాంతానికి ఆల్మటీ అని పేరు వచ్చిందని భావిస్తున్నారు.[72] ఆఫిల్ చెట్టు ఇప్పటికీ మద్య ఆసియా పర్వతప్రాంతాలలోని దక్షిణ కజకస్తాన్, కిర్గిస్తాన్, తజికిస్తా, చైనాలోని క్సింజియాంగ్ ప్రాంతాలలోని అరణ్యప్రాంతాలలో కనిపిస్తుంటాయి.

సహజ వనరులు

[మార్చు]

కజకస్థాన్ విస్తారమైన ఖనిజ, శిలాజ ఇంధనం వనరులను కలిగి ఉంది. 1993 నుండి పెట్రోలియం, సహజవాయువు, ఖనిజాల త్రవ్వకం అభివృద్ధి పనులు 40 బిలియన్ అమెరికన్ డాలర్ల విదేశీ పెట్టుబడులను ఆకర్షిస్తున్నాయి.[73] యురేనియం, క్రోమియం, లీడ్, జింక్ నిలువలలో కజకస్తాన్ ప్రపంచంలో రెండవస్థానంలో ఉంది. అలాగే మాంగనీస్ నిలువలలో మూడవ స్థానంలో, రాగి నిలువలలో 5 స్థానంలో, బొగ్గు, ఇనుము, బంగారం నిలువలలో మొదటి 10 స్థానాలలో ఒకటిగా ఉంది. కజకస్తాన్ వజ్రాలను కూడా ఎగుమతి చేస్తుంది. కజకస్తాన్ పెట్రోలియం, సహజవాయు నిలువలలో 11 వ స్థానంలో ఉందని అంచనా.[74] మొత్తం 160 ప్రదేశాలలో 2.7 బిలియన్ టన్నుల పెట్రోలియం నిలువలు ఉన్నాయని అంచనా. కాస్పియన్ సముద్రతీరంలో 3.5 బిలియన్ టన్నుల ఆయిల్, 2.5 ట్రిలియన్ టన్నుల సహజవాయువు నిలువ ఉందని ఆయిల్ శోధన తెలియజేస్తుంది. దేశం మొత్తంలో 6.1 బిలియన్ టన్నుల నిలువలు ఉన్నాయని భావిస్తున్నారు. దేశంలో అతిరౌ, పవ్లోదర్, షింకెంట్ రిఫైనరీలు ఉన్నాయి. దేశంలో ఉత్పత్తి చేస్తున్న క్రూడాయిల్‌కు సరిపడినన్ని రిఫైనరీలు లేనందున్న క్రూడాయిల్ అధికంగా రష్యాకు ఎగుమతి చేయబడుతుంది. 2009లో కజకస్తాన్ ఒకరోజుకు 15,40,000 టన్నుల ఆయిల్ వెలికి తీసిందని " యు.ఎస్.ఎనర్జీ ఇంఫర్మేషన్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ " తెలియజేస్తుంది.[75] కజకస్తాన్ భారి మొత్తంలో ఫాస్ఫరేట్ నిలువలను కలిగిఉంది. కరటౌ బేసిన్ నుండి 650 టన్నుల ఫాస్ఫరేట్ నిలువలు ఉన్నాయి. చిలిసై 800-900 టనూల ఫాస్ఫరేట్ నిలువలు ఉన్నాయి.[76][77][78]

ప్రయాణ సౌకర్యాలు

[మార్చు]
Turkestan-Siberia Railway line connects Central Asia with Russian Siberia

నగరాలు అధికంగా రైలు మార్గాలతో అనుసంధానించబడి ఉన్నాయి. దక్షిణతీరంలో ఉన్న ఆల్మటీ నుండి పెట్రోపవ్ల్ వరకు హై స్పీడ్ రైళ్ళు (ఒక రోజుకు 18 గంటలు) నడుపబడుతున్నాయి. [ఆధారం చూపాలి]

బ్యాంకింగ్

[మార్చు]

" రిపబ్లిక్ ఆఫ్ కజకిస్తాన్ " బ్యాంకింగ్ పరిశ్రమ 2000 నుండి అభివృద్ధిపథంలో ముందుకు సాగుతుంది. కొన్ని సంవత్సరాల వేగవంతమైన విస్తరణ తరువాత బ్యాంక్ంగ్ రంగం 2008 పతనం చెందింది. బి.టి.ఎ. బ్యాంక్, జె.ఎస్.సి. బ్యాంక్, అలయంస్ బ్యాంక్ అవకతవకలు బ్యాంకింగ్ రంగాన్ని పతనానికి గురిచేసాయి. [79]

గ్రీన్ ఎకనమీ

[మార్చు]

2050 ని లక్ష్యంగా చేసుకుని కజకస్తాన్ ఆర్థికరంగాన్ని గ్రీన్ ఎకానమీ వైపు నడిపించడానికి ప్రయత్నాలు ప్రారంభించింది. గ్రీన్ ఎకానమీ 3% జి.డి.పి వృద్ధి 5 లక్షల ఉపాధిసౌకర్యం అధికం చేయగలదని విశ్చసిస్తున్నారు.[80]

విదేశీ పెట్టుబడులు

[మార్చు]

2012 సెప్టెంబరు 30న కజకస్తాన్‌లో విదేశీపెట్టుబడులు 177.7 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్ల పెట్టుబడి చేసాయి.[81] యు.ఎస్.స్టేట్ డిపార్ట్మెంటు ; కజకిస్తాన్ ప్రస్తుతం కజకిస్తాన్ వాతావరణం పెట్టుబడులకు అనుకూలంగా ఉందని తెలియజేసింది.[81][82] అధ్యక్షుడు టాక్స్ కంషెషన్ మంజూరుచేసే ఒప్పందం మీద సంతకం చేసి విదేశీపెట్టుబడి దారులకు మార్గం సుగమం చేసాడు. అందులో కర్పొరేట్ పన్నురాయితీలకు 10 సంవత్సరాల కాలం, ఆస్తి పన్నురాయితీలకు 8 సంవత్సరాల పొడిగింపు, ఇతర పన్నుల తగ్గింపు మొదలైన అంశాలు ఉన్నాయి.[83][83][84][85][85] 1991 లో కజకస్తాన్ స్వతంత్రం పొందిన నాటి నుండి 2014 నాటికి కజకస్తాన్ విదేశీ పెట్టుబడులు 190 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్లను చేరుకుంది. [86] దేశం రాజకీయంగా స్థిరంగా ఉండడం విదేశీపెట్టుబడులకు అనుకూల వాతావరణం కల్పిస్తుంది. వరల్డ్ బ్యాంక్ నివేదికలు కజకస్థాన్ రాజకీయ స్థిరత్వం, హింసారహిత స్థితి కలిగిన దేశాలలో ఒకటి అని తెలియజేస్తుంది. [87] [88] ఆర్థిక, రాజకీయ, సాంఘిక స్థిరత్వం కజకస్తాన్ ప్రకటించిన పన్ను రాయితీలు ఈ సాధనకు కారణమని భావిస్తున్నారు.[88]

బాండు మార్కెట్

[మార్చు]

2014 అక్టోబరు కజకస్తాన్ మొదటిసారిగా 14 సంవత్సరాల కాలవ్యవధితో ఓవర్సీస్ డాలర్ బాండులను విడుదల చేసింది.[89] కజకస్తాన్ 2014 అక్టోబరు 14న 2.5 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్ల విలువైన 10-30 సంవత్సరాల కాలవ్యవధి కలిగిన బాండులను విడుదల చేసింది.[89] కజకస్తాన్ 1.5 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్ల విలువైన 10 సంవత్సరాల కాలవ్యవధి కలిగిన బాండులను విడుదల చేసింది.[89] 11 బిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్ల విలువైన బిడ్స్‌ను జారీ చేసింది.[89]

ఆర్ధిక పోటీతత్వం

[మార్చు]

2013 లో 50 అత్యధిక కాంపిటీటివ్ కంట్రీస్ (పోటీదేశాలలో) కజకస్తాన్ ఒకటిగా గుర్తించబడడం, " వరల్డ్ ఎకనమిక్ ఫొరం " గ్లోబల్ కాంపిటీటీవ్నెస్ రిపోర్ట్ కజకస్తాన్ 2014-2015 ఆర్థిక స్థితిని నిలబెట్టుకుంది.[90] " కామంవెల్త్ ఆఫ్ ఇండిపెండెంట్ స్టేట్స్ " దేశాలలో పోటీలో కజకస్తాన్ సంస్థలు, ఇంఫ్రాస్ట్రక్చర్, మేక్రో ఎకనమిక్ ఎంవిరాన్మెంట్, ఉన్నత విద్య, శిక్షణ, గుడ్స్ మార్కెట్ ఎఫీషియంసీ, లేబరు మార్కెట్ డెవెలెప్మెంట్, సాంకేతికత, మార్కెట్ సైజ్, వ్యాపారం, పరిశోధనలు మొదలైన వాటిలో ప్రథమస్థానంలో ఉంది. ప్రాథమిక విద్య, ఆరోగ్యసంరక్షణలలో మాత్రం వెనుకబడి ఉంది.[90][90]

హౌసింగ్ మార్కెట్

[మార్చు]

2010 నుండి కజకస్తాన్ నివాసగృహాల ఆవశ్యకత మార్కెట్లో అధికం ఔతూ ఉంది.[91] 2013 లో కజకస్తాన్ నివాసగృహాల మొత్తం వైశాల్యం 336.1 మిలియన్ల చదరపు మీటర్లు.[91] ఒక సంవత్సరంలో నివాస గృహాల వైశాల్యం 32.7 మిలియన్ చ.మీ (11%) అధికం అయింది. [91] 2012-2013 మద్య కజకస్తాన్ నివాస గృహాల వైశాల్యం 19.6-20.9 మిలియన్ల చ.మీ అధికరించింది.[91] దేశ నివాసగృహాలలో 62.5% నగరప్రాంతాలలో ఉన్నాయి.[91] ఐక్యరాజ్యసమితి సిఫారసు అనుసరించి ఒక వ్యక్తికి అవసరమైన నివాసగృహ వైశాల్యం 30 చ..మీ. [91] కజకస్తాన్ 2019-2020 నాటికి ఐక్యరాజ్యసమితి పరిమితికి చేరుకోగలదని విశ్వసిస్తున్నారు.[91]

నూర్లీ ఝోల్

[మార్చు]

2014 నవంబరు 11 న కజకస్తాన్ అధ్యక్షుడు నూర్ సుల్తాన్ నజర్బయేవ్ " నూర్లి ఝోల్ " (ప్రకాశవంతమైన మార్గం) పేరుతో ఒక సరికొత్త ఆర్థికవిధానం వెలువరించాడు. ఈ విధానం అనుసరించి తరువాత కొన్ని సంవత్సరాల కాలం దేశం మౌలికసదుపాయాల నిర్మాణాల కొరకు అత్యధికమొత్తం పెట్టుబడి చేస్తుందని తెలియజేయబడింది.[92] నూర్లీ ఝోల్ విధానం ఆర్థికరంగాన్నీ ఆధునిక అంతర్జాతీయ ఆర్థికవిధానం, అంతర్జాతీయ సవాళ్ళను ఎదుర్కొనేలా రూపొందించబడిందని భావిస్తున్నారు. ఆయిల్ ధరలు 25% మినహాయింపు కూడా అందులో ఒకటి. [92] ఈ విధానం ఫైనాంస్, పరిశ్రమలు, సాంఘిక సంక్షేమం వంటి ఆర్థికవిధానాల అభివృద్ధికి సహకరిస్తుంది. అలాగే మౌలిక వసతులు, నిర్మాణరంగం అభివృద్ధి కొరకు ఇది పెట్టుబడులను ఆకర్షిస్తుందని భావిస్తున్నారు.[92] కజకస్తాన్ జాతీయ నిధుల వినియోగంతో చేపట్టిన ఎగుమతి వ్యాపార ఆదాయాలలో సమీపకాలంగా కొంత క్షీణత సంభవించింది.[92][93]

వరల్డ్ ట్రేడ్ ఆర్గనైజేషన్

[మార్చు]

2015 జూలై 27న కజకస్తాన్ వరల్డ్ ట్రేడ్ ఆర్గనైజేషన్ సభ్యత్వం పొందింది.[94]

లంచం

[మార్చు]

2005 లో లంచగొండితనం అధికంగా కలిగి ఉన్న దేశాలజాబితాలో కజకస్తాన్ ఒకటిగా వర్ల్డ్ బ్యాంక్ పేర్కొన్నది. జాబితాలో ఉన్న మిగిలిన దేశాలు అంగోలా, బొలీవియా, కెన్యా, లిబియా, పాకిస్తాన్‌లు ఉన్నాయి.[95] 2012 నివేదికలు కజకస్తాన్ లంచగొండితనం కలిగిన దేశాలలో గిదువున ఉందని తెలియజేస్తున్నాయి. [96] ప్రపంచ ఎకనమిక్ ఫోరం కజకస్తాన్‌లో వ్యాపారానికి లంచగొండితనం పెద్ద సమస్య అని భావుస్తుంది. [96] ది ఫెడరల్ బ్యూరో ఆఫ్ ఇంవెస్టిగేషన్, కజకస్తాన్ యాంటీ - కరప్షన్ ఏజెంసీ ముచ్యుయల్ లీగల్ అసిస్టెంస్ ట్రీటీ మీద 2015 ఫిబ్రవరిలో సంతకం చేసాయి. [97]

గణాంకాలు

[మార్చు]
Population pyramid, 2014
Central Asian ethnolinguistic patchwork, 1992
Kazakhstanis on a Lake Jasybay beach, Pavlodar Region
Kazakh man on a horse with golden eagle. (Photo taken c. 1911–14.)

యు.ఎస్ సెంసస్ బ్యూరో ఇంటర్నేషనల్ డేటాబేస్ జాబితా అనుసరించి కజకస్తాన్ జనసంఖ్య 1,54,60,484. ఐక్యరాజ్యసమితి వనరుల వివరణలో కజకిస్తాన్ జనసంఖ్య 1,57,53,460.[ఆధారం చూపాలి]2011 ఫిబ్రవరి కజకస్తాన్ అధికారిక అంచనాలు అనుసరించి కజకస్తాన్ జనసంఖ్య 16,455 మిలియన్లు. వీరిలో 46% గ్రామీణప్రాంత నివాసితులు, 54% నగరప్రాంత నివాసితులు.[98] 2013లో కజకస్తాన్ జనసంఖ్య ముందటి సంవత్సరానికంటే 1.7% అభివృద్ధిచెంది 1,72,80,000కి చేరిందని కజకస్తాన్ గణాంకాలు తెలియజేస్తున్నాయి.[99]2009 జనసంఖ్య 1999 జనసంఖ్య కంటే 6.8% అధికం అయింది. వీరిలో పురుషులు 48.3%, 51.7% స్త్రీలు ఉన్నారు. ప్రజలలో సంప్రదాయ కజకీలు 63.1%, సంప్రదాయక రష్యన్లు 23.7% ఉన్నారు.[7] ప్రజలలో తాతర్లు 1.3%, ఉక్రెయిన్లు 2.1%, ఉజ్బెకీయులు (2.8%), బెలరుసియన్లు, ఉయ్గూర్ ప్రజలు (1.4%), అజర్బైజన్లు, సోవియట్ యూనియన్ ప్రజలు,[100] లిథుయానియన్లు ఉన్నారు. అల్పసంఖ్యాకులలో జర్మనులు (1.1%), ఉక్రెయినియన్లు, కొరియన్లు, చెచెన్లు,[101] మెస్కెటియన్ టర్కీలు, రష్యన్ రాజకీయ ప్రత్యర్థులు ఉన్నారు. సోవియట్ యూనియన్ బృహత్తర శ్రామిక శక్తి గులాగ్ కూడా కజకిస్తాన్‌లో ఉంది.[102][103] 1989లో సంప్రదాయ రష్యన్లు 37.8%, ఉండేవారు. మొత్తం 20 కజకిస్తాన్ ప్రాంతాలలో 7 ప్రాంతాఅలలో మాత్రమే కజకీలు అధికంగా ఉన్నారు. 1991 నాటికి దేశంలో 1 మిలియన్ జర్మన్లు (ఓల్గా సంతతి జర్మన్లు) ఉన్నారు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధకాలంలో కజకిస్తాన్‌కు పారిపోయి వచ్చిన ఓల్గా జర్మన్లు సోవియట్ యూనియన్ విచ్ఛిన్నత తరువాత వీరిలో అత్యధికులు జర్మనీకి తిరిగి వెళ్ళారు.[104] పొంటియన్ గ్రీకులు గ్రీసుకు వలసవెళ్ళారు. 1930 లో సోవియట్ యూనియన్‌లోని వేలాది కొరియన్లు మద్య ఆసియాకు పారిపోయారు. వారిని కొరియో- సరం అంటారు.

1970లో ఆరంభమైన వలసల కారణంగా దేశంలో చేరిన రష్యన్లు, ఓల్గా జర్మన్లు 1990 నాటికి దేశంలోని స్థానిక కజక్ సంప్రదాయ ప్రజలుగా పరిగణించబడ్డారు. అధికమైన జననాలు, సంప్రదాయ కజకీలు చైనా, మంగోలియా, రష్యా నుండి వలసగా వచ్చి తిరిగి కజకిస్తాన్ చేరడం కజకిస్తాన్ జనసంఖ్యను అధికరించింది.

కజకిస్తాన్ సంప్రదాయ ప్రజలు 1926–2009
సంప్రదాయం
సమూహం 		గణాంకాలు 19261 గణాంకాలు 19702 గణాంకాలు 19893 గణాంకాలు 19994 గణాంకాలు 20095
సంఖ్య % సంఖ్య % సంఖ్య % సంఖ్య % సంఖ్య %
కజకీలు 3,627,612 58.5 4,161,164 32.4 6,534,616 39.7 8,011,452 53.5 10,096,763 63.1
రష్యన్లు 1,275,055 20.6 5,499,826 42.8 6,227,549 37.8 4,480,675 29.9 3,793,764 23.7
ఉజ్బెకీయులు 129,407 2.1 207,514 1.6 332,017 2.0 370,765 2.5 456,997 2.8
ఉక్రెయినీలు 860,201 13.9 930,158 7.2 896,240 5.4 547,065 3.7 333,031 2.1
జర్మనులు 51,094 0.8 839,649 6.5 957,518 5.8 353,462 2.4 178,409 1.1
1 వనరులు:[105] 2 వనరులు :[106] 3 వనరులు :[107] 4 వనరులు :[108] 5 వనరులు :[7]

భాషలు

[మార్చు]

కజకస్తాన్ అధికారింగా ద్విభాషాప్రాధాన్య దేశం.దేశంలో 64.4% ప్రజలకు కజక్ భాష, టర్కీభాషలు దేశీయభాషల అంతస్తుతో వాడుకలో ఉంది. అధికారభాషగా ఉన్న రష్యా భాష అత్యధిక కజకీలలో వాడుకభాషగా ఉన్నప్పటికీ అది వ్యాపారం, ప్రభుత్వ వ్యవహారం, సంప్రదాయ సమాచారామార్పిడికి వాడుకలో ఉంది. రష్యాభాష ప్రజలలో వాడుకలో ఉంది. 2015 లో సంస్కృతి, క్రీడ మంత్రిత్వశాఖ 2025 నాటికి కజక్ భాష వ్రాయడానికి సిరిలిక్ లిపి స్థానంలో లాటిన్ లిపి ఉండాలని ప్రకటించింది. [109] కజకస్తాన్‌లో వాడుకలో ఉన్న ఇతర అల్పసంఖ్యాకుల భాషలు ఉజ్బెకి, ఉక్రైన్, ఉయగూర్, కిర్జి, తాతర్ మొదలైనవి. సోవియట్ యూనియన్ పతనం తరువాత యువతలో టర్కీ భాష కూడా వాడుకలో ఉంది. కజకస్తాన్‌లో విద్య రష్యా లేక కజక్ ఒక్కోసారి రెండుభాషలలో బోధించబడుతుంది. [110]

మతం

[మార్చు]
కజకస్తాన్ మతానుయాయులు (2009)[8]
ఇస్లాం
  
 70.2%
ఆర్థడాక్స్ క్రైస్తవం
  
 23.9%
నాస్థికం
  
 2.8%
ఇతర క్రైస్తవులు
  
 2.3%
వివరణలేని వారు
  
 0.5%
ఇతరులు
  
 0.3%
Eastern Orthodoxy is the second largest religion in Kazakhstan.

2009 గణాంకాలు అనుసరించి కజకస్తాన్‌లో 70% ముస్లిములు, 26% క్రైస్తవులు, 0.1% బౌద్ధులు, 0.2% ఇతరులు, నాస్థికులు 3%, మతం వెల్లడించని వారు .0.5% ఉన్నారు.[8] కజకస్తాన్ ఒక లౌకికరాజ్యం. దేశంలో సంఖ్యాపరంగా ఇస్లాం ప్రథమస్థానంలో ఉంది తరువాత స్థానంలో ఆర్థడాక్స్ క్రైస్తవ మతం ఉంది. సోవియట్ పాలనలో కొన్ని దశాబ్ధాల మత అణిచివేత తరువాత లభించిన మతస్వాతంత్రం ప్రజలు బహిరంగంగా తమ మతం, సంప్రదాయం ప్రకటించడం మొదలైంది. మతావలంబన, సంపూర్ణ మతస్వాతంత్రం ప్రజల మత సంబంధిత కార్యక్రమాచరణకు దారితీసింది. చేగవంతంగా పలు మసీదులు, చర్చీలు, ఇతర మత నిర్మాణాలు నిర్మించబడ్డాయి. 1990లో 670 మతసంస్థలు స్థాపించబడ్డాయి. ప్రస్తుతం దేశంలో మొత్తం 4,170 మతసంస్థలు స్థాపించబడ్డాయి.[111] ముస్లిమేతర ప్రజలు.[112]ంస్లిములలో అత్యధికులు సున్నీ ముస్లిములు, తరువాత హనాఫీ స్కూల్ ఉంది. వీరిలో ప్రజలలో 60% ఉన్న సంప్రదాయ కజకీలు, సంప్రదాయ ఉజ్బెకీలు, ఉయిఘూర్, తాతర్లు ఉన్నారు.[113] సున్నీ షాఫీ 1% (ప్రధానంగా చెచెన్లు) కంటే తక్కువగా ఉన్నారు. అదనంగా అహమ్మదీయ ముస్లిములు కూడా ఉన్నారు.[114] దేశంలో మొత్తం 2,300 మసీదులు ఉన్నాయి.[111] వీరంతా సుప్రీం ముఫ్తీ నాయకత్వంలోని " స్పిరిచ్యుయల్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ ముస్లింస్ ఆఫ్ కజకిస్తాన్ "కు చెందినవారు.[115] అనఫ్లియేటెడ్ మసీదులు మూతపడ్డాయి. [116] ఈద్- అల్- అధా జాతీయ శలవుదినంగా ప్రకటించబడింది.[111] రష్యన్ ఆర్థడాక్స్‌లో రష్యన్లు, ఉక్రెయిన్లు , బెలరసియన్లు ఉన్నారు.[117] ఇతర క్రైస్తవులకు రోమన్ కాథలిక్ చర్చీలు , ప్రొటెస్టెంటు చర్చీలు ఉన్నాయి.[113] మొత్తంగా 258 ఆర్థడాక్స్ చర్చీలు, 93 కాథలిక్ చర్చీలు , 500 ఉన్నాయి. రష్యన్ ఆర్థడాక్స్ చర్చి కజకస్తాన్ జాతీయశలవు దినంగా ప్రకటించబడింది.[111] అదనంగా జ్యూడిజం, బహై ఫెయిత్, హిందూమతం , బుద్ధిజం ఆచరణలో ఉంది.[113] 2009 గణాంకాలు అనుసరించి దేశంలో స్లావిక్ , జర్మానిక్ సంప్రదాయ క్రైస్తవులు ఉన్నారని తెలుస్తుంది.[118]

విద్య

[మార్చు]
L.N.Gumilyov Eurasian National University in Astana is one of Kazakhstan's top universities.

సెకండరీ ఎజ్యుకేషన్ వరకు నిర్భంధ విద్యావిధానం ఫలితంగా కజకస్తాన్ అక్షరాశ్యత 99.5% సాధించింది. [119] విద్యావిధానంలో ప్రాథమిక విద్య (1-4), బేసిక్ జనరల్ ఎజ్యుకేషన్ (5-9) , సీనియర్ లెవల్ ఎజ్యుకేషన్ (10-11 నుండి 12) అనే మూడు స్థాయిలలో ఉంటుంది. ఒకేషనల్ ఎజ్యుకేషన్ 3 నుండి 4 సంవత్సరాల కాలం ఉంటుంది.[120] ప్రాథమిక విద్యకంటే ముందు ఒక సంవత్సరం ప్రీ స్కూల్ ఎజ్యుకేషన్ ఉంటుంది. ఈ లెవల్స్ ఒకే స్కూల్‌లో కాని లేక వేరువేరు పాఠశాలలో కాని కొనసాగించవచ్చు. సమీపకాలంలో పలు సెంకండరీ స్కూల్స్, స్పెషలైజ్డ్ స్కూల్స్, మాగ్నెట్ స్కూల్స్, జిమ్నాసియం స్కూల్స్, లిసియం స్కూల్స్ , భాషాపరమైన , సాంకేతిక పాఠశాలలు స్థాపించబడ్డాయి. స్పెషల్ ప్రొఫెషనల్ లేక సాంకేతిక పాఠశాలలు లేక కాలేజీలు , వోకల్ స్కూల్స్‌లో ప్రొఫెషనల్ ఎజ్యుకేషన్ అందించబడుతుంది. [119] కజకస్తాన్‌లో విశ్వవిద్యాలయాలు, అకాడమీలు , ఇంస్టిట్యూషన్లు, కాలేజ్ లేక యూనివర్శిటీ స్కూల్ ఆఫ్ మ్యూజిక్, హైయ్యర్ స్కూల్స్, హైయ్యర్ కాలేజీలు ఉన్నాయి. బేసిక్ హైయ్యర్ ఎజ్యుకేషన్ స్థాయిలో ఎంచుకున్న ఫీల్డులో ఫండమెంటల్స్ బోధించబడుతుంది. తరువాత డిగ్రీ చదువుకు అర్హత లభిస్తుంది. స్పెషలైజ్ హయ్యర్ ఎజ్యుకేషన్ విద్యార్ధులకు స్పెషలిస్ ట్ డిప్లొమా లభిస్తుంది. సైంటిఫిక్ హయ్యర్ ఎజ్యుకేషన్ తరువాత మాస్టర్ డిగ్రీ కొనసాగించడానికి అర్హత లభిస్తుంది. పోస్ట్ గ్రాజ్యుయేషన్ తరువాత " కందిదత్ నౌక్" కు (కేండిడియేట్ ఆఫ్ సైన్సు), డాక్టర్ ఆఫ్ సైన్సు అభ్యసించడానికి అర్హత లభిస్తుంది. ఎజ్యుకేషన్ చట్టాలను సరిదిద్దడం వలన హయ్య్ ర్ ఎజ్యుకేషన్ ప్రైవేట్ సెక్టర్ అభివృద్ధి చెంది పలు ప్రైవేట్ విద్యాసంస్థలకు అనుమతి లభించింది.

కజకస్తాన్ విద్యార్థులలో 2,500 మంది విద్యార్థిఋణాల (మొత్తం 9 మిలియన్ల అమెరికన్ డాలర్లు) కొరకు అభ్యర్థించారు. విద్యార్థులకు అధికసంఖ్యలో ఆల్మటీ, అస్తానా, కిజిలోర్డా నుండి ఋణాలు లభించాయి.[121]

Graduation day of a Bolashak scholar

కజకస్తాన్‌లోని శిక్షణా, నైపుణ్యం అభివృద్ధిచేసే కార్యక్రమాలకు అంతర్జాతీయ సంస్థలు సహకరిస్తున్నాయి. ఉదాహరణగా 2015 మార్చి 30న " ది వరల్డ్ బ్యాంక్ గ్రూప్ " అధికారులు కజకస్తాన్ లోని స్కిల్స్, జాబ్ ప్రాజెక్టులకు 100 మిలియన్ అమెరికన్ డాలర్లు ఋణంగా అందజేసారు.[122] ఈ ప్రాజెక్టు ద్వారా నిరుద్యోగులకు శిక్షణ, స్వయం ఉపాధి, ప్రస్తుత ఉద్యోగులకు అవసరమైన శిక్షణ లభిస్తుంది. [122]

మానవహక్కులు , మాధ్యమం

[మార్చు]

కజకస్తాన్ మానవహక్కుల సమేక్షణ బలహీనంగా ఉందని స్వతంత్ర పర్యవేక్షకులు అభిప్రాయపడుతున్నారు. హ్యూమన్ రైట్స్ వాచ్ " కజకస్తాన్ సమావేశ స్వతంత్రం, వాక్కు స్వతంత్రం , మత స్వతంత్రాలను తీవ్రంగా నిర్భంధిస్తుందని అభిప్రాయపడుతుంది.[6] 2014లో అధికారులు వార్తాపత్రికలను మూసివేయడం, ఖైదుచేయడం, జరిమానా విధించడం చేసారు. అభిప్రాయాలు చెప్పడానికి అడ్డుకట్టవేయడం, మతకార్యక్రమాలను అడ్డుకోవడం నిర్భంధాలలో భాగంగా ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ విమర్శకులు, ప్రతిపక్ష నాయకుడు వ్లాదిమిర్ కొజ్లోవ్ నిర్భంధంలో ఉంచబడ్డారు. బహిరంగంగా హింసాత్మక చర్యలు చోటు చేసుకున్నాయి. 2014 జూన్ 3న ఒ.ఎస్.సి.ఇ. సెక్రటరీ జనరల్ " లాంబర్టో జన్నియర్" కజక్ డిప్లొమేట్‌గా నియమించబడ్డాడు, మదినా జర్బుస్సినోవాను ఒ.ఎస్.సి.ఇ. స్పెషల్ రిప్రెజెంటేటివ్‌గా నియమించబడ్డాడు.[123] 2012 నవంబరున ఐక్యరాజ్యసమితి జనరల్ అసెంబ్లీకి చెందిన 183 సభ్యులు హ్యూమన్ రైట్స్ కౌంసిల్‌ తరఫున సేవలందించడానికి కజకస్తాన్‌ను ఎన్నుకున్నారు. [124] 2009లో కజకస్తాన్ " నేషనల్ హ్యూమన్ రైట్స్ యాక్షన్ ప్లాన్ "ను ప్రచురించింది.[125]" యు.ఎస్.డిపార్ట్మెంటు ఆఫ్ స్టేట్ బ్యూరో ఫర్ డెమొక్రసీ " , హ్యూమన్ రైట్స్ అండ్ లేబర్, ది అమెరికన్ బార్ అసోసియేషన్ రూల్ ఆఫ్ లా ఇంషియేటివ్ మద్దతుతో కజకస్తాన్‌లో స్వేచ్ఛగా అభిప్రాయం వెలిబుచ్చడానికి , పత్రికా స్వతంత్ర సంరక్షణ కొరకు ఆల్మటీలో మీడియా సపోర్ట్ సెంటర్ ప్రారంభించారు. [126][127] వరల్డ్ ప్రెస్ ఫ్రీడం ఇండెక్స్‌లో 180 ప్రపంచ దేశాలలో కజకస్తాన్ 161వ స్థానంలో ఉంది.[128][129] [129][130] యురేపియన్ యూనియన్ , యునైటెడ్ నేషంస్ చిల్డ్రన్ ఫండ్ కలిసి కజక్ ప్రభుత్వం చైల్డ్ ప్రొటెక్షన్ సిస్టం అభివృద్ధి , అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలకు సమానంగా చట్టం రూపొందించే ఒప్పందం మీద సంతకం చేసాయి. [131]

సంస్కృతి

[మార్చు]
Riders in traditional dress demonstrate Kazakhstan's equestrian culture by playing a kissing game, Kyz kuu ("Chase the Girl"), one of a number of traditional games played on horseback[132]

రష్యా కాలనైజేషన్‌కు ముందు కజకీలు నోమాడిక్ ఆర్థికవనరులు కలిగిన ఉన్నతమైన అభివృద్ధిచెందిన సంస్కృతి కలిగి ఉన్నారు. 8వ శతాబ్దంలో అరబ్బుల ప్రవేశంతో ఈ ప్రాంతంలో ఇస్లాం ప్రవేశించింది. ఇస్లాం దక్షిణప్రాంతంలో ఉన్న టర్కీస్తాన్ వద్ద మొదలై క్రమంగా ఉత్తరప్రాంతాలకు విస్తరించింది.[133] సమనిద్ ప్రజలు మిషనరీ కార్యక్రమాలకు వ్యతిరేకంగా ఇస్లాం వేళ్ళూనడానికి సహకరించారు. అదనంగా 14వ శతాబ్దంలో స్వర్ణ శోధకులు (గోల్డేన్ హొర్డే) గిరిజనుల మద్య ఇస్లాం వ్యాపించడానికి కారణం అయ్యారు.[134]

పశువుల పెంపకం కజకీల జీవనాధారంగా ఉన్నందున వారి నోమాడిక్ అభ్యాసం, అలవాట్లు పశువుల పెంపకం సంబంధితమై ఉండేది. కజకీలు గుర్రపుస్వారీ మీద అత్యంత వ్యామోహం కలిగి ఉండేవారు. [ఆధారం చూపాలి] కజకస్తాన్ అబయ్ క్యునాన్ భయులి, ముక్తర్ ఔజేవ్, గబిత్ ముసిరెపొవ్, కన్యష్ సత్పయేవ్, ముక్తర్ షకనోవ్, సకేన్ సయఫుల్లిన్, జంబయేవ్ మొదలైన సాహిత్యకారులు, సైన్సు, తత్వవేత్తలకు నిలయం.

Jochi Mausoleum, Karagandy Region, Kazakhstan

కజకస్తాన్‌లో పర్యాటక పరిశ్రమ వేగవంతంగా అభివృద్ధి చెందుతూ ఉంది. ఇది అంతర్జాతీయ పర్యాటకంతో అనుసంధానించబడింది. 2010 లో కజకస్తాన్ పర్యాటకం సంస్థలతో అనుసంధానం అయింది. టి.ఆర్.ఐ. మద్య ఆసియా, దక్షిణాసియా, తూర్పు ఐరోపా‌లో పనిచేస్తూ ఉంది. ఆర్మేనియా, బంగ్లాదేశ్, ఇండియా, జార్జియా, కజకస్తాన్, పాకిస్తాన్, నేపాల్,తజకిస్తాన్, రష్యా, శ్రీలంక, టర్కీ, ఉక్రెయిన్ కూడా ఇందులో భాగస్వామ్యం వహిస్తున్నాయి. కజకస్తాన్ దక్షిణాసియా, మద్య ఆసియా, తూర్పు ఐరోపా దేశాలతో అనుసంధానించబడింది.

ఆహారసంస్కృతి

[మార్చు]

కజక్ జాతీయ ఆహారాలలో పెంపుడు జంతువుల మాంసం వైవిధ్యంగా తయారుచేయబడి పలు విధాలైన రొట్టెలతో కలిపి వడ్డించబడుతుంది. పానీయాలలో బ్లాక్ టీ, పాలతో తయారు చేసిన అయ్రన్, షుబాత్, కిమిజ్ మొదలైన పానీయాలు సేవిస్తుంటారు. సంప్రదాయ రాత్రిభోజనంలో నోరూరించే పలు ఆహారాలు ఉంటాయి. అందులో సూప్, రెండు కూరలు (పిలాఫ్, బెష్బర్మక్) ఉంటాయి. పాలతో చేసిన సరాయాన్ని కూడా కజకీయులు సేవిస్తుంటారు.[ఆధారం చూపాలి]

క్రీడలు

[మార్చు]
Alexander Vinokourov, మూస:Ct rider
Nik Antropov, a professional ice hockey player from Kazakhstan
Astana Arena, a national stadium Kazakhstan

కజకస్తాన్ ప్రపంచ క్రీడా రంగంలో బాండీ, బాక్సింగ్, చెస్, కిక్బాక్సింగ్, స్కీయింగ్, జిమ్నాస్టిక్స్, వాటర్ పోలో, సైక్లింగ్, మార్షల్ ఆర్ట్స్, భారీ అథ్లెటిక్స్, గుర్రపు స్వారీ, ట్రైయాతలాన్, ట్రాక్ హర్డిల్స్: కజాఖ్స్తాన్ క్రింది రంగాలలో, సంబో, గ్రీకో-రోమన్ రెస్లింగ్, బిలియర్డ్స్ మొదలైన బలీయమైన క్రీడలను శక్తివంతంగా అభివృద్ధి చేసింది. కజకస్తాన్‌లో ప్రంపంచ పసిద్ధి చెందిన అథ్లెటైన బెక్జత్ సత్తర్‌ఖనోవ్, వస్సిలీ జిరోవ్,, అలెగ్జాండర్ వినొకౌరోవ్, బులత్ జుమదిలోవ్, ముఖ్తర్ ఖాన్ దిల్దబెకోవ్, ఓల్గా షిషిగిన, ఆండ్రీ కషెచ్కిన్, అలియా యుస్సఒవా, డ్మిట్రీయ్ కర్పొవ్ డర్మెన్, సద్వకసోవ్, యల్దోస్, అస్ఖత్ జిత్ఖెయేవ్, మాగ్జిం రకొవ్, అయిదర్ కబిమొల్లయేవ్, యర్మఖాన్ ఇబ్రైమోవ్ వ్లాదిమిర్ స్మిర్నోవ్ ఇల్యా ఇలిన్, డెనిస్ టెన్ మొదలైన క్రీడాకారులు ఉన్నారు.

2011 ఆసియా వింటర్ గేమ్స్

[మార్చు]
Denis Ten in 2012
  • ఫిగర్ స్కేటింగ్: డెనిస్ టెన్ 2014 వింటర్ ఒలింపిక్స్ కాంశ్యపతకన్ని సాధించాడు. 2013 వరక్డ్ ఫిగర్ స్కేటింగ్ చాంపియన్‌షిప్ రజిత, కాంశ్యపతకం, 2015 వరల్డ్ ఫిగర్ స్కేటింగ్ చాంపియన్‌షిప్ సాధించాడు.[135]
  • అసోసియేషన్ ఫుట్ బాల్ : కజకస్తాన్ ప్రబలమైన క్రీడగా భావించబడుతుంది. ఫుట్ బాల్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ కజకస్తాన్ ప్రభుత్వ క్రీడా సంస్థగా పనిచేస్తుంది. ఇందులో కజకస్తాన్ నేషనల్ మెంస్ ఫుట్ బాల్ టీం, కజకస్తాన్ నేషనల్ ఉమెంస్ ఫుట్ బాల్ టీం, ఫుట్సల్ నేషనల్ టీంలు ఉన్నాయి.
  • ఐస్ హాకీ : కజకస్తాన్ మెంస్ నేషనల్ ఐస్ హాకీ టీం 1998-2006 వింటర్ ఒలింపిక్స్ అలాగే 2006 మెంస్ వరల్డ్ ఐస్ హాకీ చాంపియన్ షిప్ క్రీడలలో పాల్గొన్నది.
  • సైక్లింగ్: సైక్లింగ్ దేశమంతా ప్రబలమైన ఏక్టివిటీగా ఉంది. అలెగ్జాండర్ వినొకౌరోవ్ కజకస్తాన్ ప్రబల సైకిలిస్ట్ క్రీడాకారుడుగా గుర్తించబడుతున్నాడు. [ఆధారం చూపాలి]

బాక్సింగ్

[మార్చు]

1991 లో స్వతంత్రం లభించిన తరువాత కజకస్తాన్ బాక్సర్లు పలు పతకాలను సాధించారు. ముగ్గురు కజక్ బాక్సర్లు బఖ్తియార్ అర్త్యేవ్, వస్సిలి జిరోవ్, సెరిక్ సపియేవ్ వాల్ బార్కర్ ట్రోఫీ పతకం సాధించాడు.

  • కజకస్తాన్‌లో వరల్డ్ ఇంటర్నేషనల్ బాక్సింగ్ ఫెడరేషన్, వరక్డ్ బాక్సింగ్ ఆర్గనైజేషన్, ఇంటర్నేషనల్ బాల్సింగ్ ఆర్గనైజేషన్ ఉన్నాయి. కజకస్తాన్‌లో వ్లాదిమిర్ క్లిట్చ్‌కొ 1976లో జన్మించాడు. గెలెడీ గొలోవ్కిన్ వరల్డ్ బాక్సింగ్ అసోసియేషన్, ఇంటర్నేషనల్ బాక్సింగ్ ఆర్గనైజేషన్ టైటిల్స్ అలాగే వరల్డ్ బాక్సింగ్ కౌంసిల్ టైటిల్ సాధించాడు.

బ్యాండీ

[మార్చు]
Bandy at the 2011 Asian Winter Games, minutes before Kazakhstan winning the title

బ్యాండీ కజకస్తాన్ నేషనల్ బ్యాండీ టీం ప్రంపంచంలో ఉత్తమమైన టీంలలో ఒకటి. 2015లో కజకస్తాన్ బ్యాండీ టీం " బ్యాండీ వరల్డ్ చాంపియన్ షిప్ " కాంశ్యపతం గెలుచుకుంది. బ్యాండీ వరల్డ్ చాంపియన్ షిప్ (2011) కజకస్తాన్ టీం స్వీడన్ టీం మీద విజయం సాధించింది. బ్యాండీ వరల్డ్ చాంపియన్ షిప్ (2011) కు కజకస్తాన్ ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. 2011 ఆసియన్ వింటర్ గేంస్‌లో కజకస్తాన్ టీం బంగారు పతకం సాధించింది.[136] దేశంలోని 17 పాలనా విభాగాలలో 10 విభాగాలలో బ్యాండీ అభివృద్ధి చేయబడుతుంది. .[137]

జ్యూడో

[మార్చు]

అస్ఖత్ ఝికెయేవ్ 2008 ఒలింపిక్ క్రీడలలో రజిత పతకం సాధించాడు. 2010 జూనియర్ వరల్డ్ చాంపియన్ షిప్ లో (55కి.గ్రా) యెల్డోస్ స్మెతోవ్ పతకం సాధించాడు.

వెయిట్ లిఫ్టింగ్

[మార్చు]

ఒలింపిక్ వెయిట్ లిఫ్టింగ్ : 2012 లండన్ ఒలింపిక్స్‌లో జుల్ఫియా చింషన్లొ బంగారు పతకం సాధించాడు. [ఆధారం చూపాలి] 2014 డిసెంబరులో కజకస్తాన్ సూకర్ ఫెడరేషన్ అదిల్బెక్ ఝెక్సిబెకొవ్ " కజకస్తాన్ 2026 వరల్డ్ కప్‌కు ఆతిథ్యం ఇవ్వడానికి బిడ్డింగ్‌లో పాల్గొన్నది. [138]

చలనచిత్రాలు

[మార్చు]
International Astana Action Film Festival

కజకస్తాన్ చలనచిత్ర రంగాన్ని ప్రభుత్వానికి స్వంతమైన కజక్ ఫిల్ం స్టూడియో ఆధ్వర్యంలో ఆల్మటీ ఆధారంగా పనిచేస్తుంది. స్టూడియో " మిన్ బాలా, హార్మొనీ లెస్సంస్, షాల్ వంటి అవార్డ్ పొందిన చిత్రాలను రూపొందించింది. కజకస్తాన్ " ఇంటర్నేషనల్ ఆస్తానా యాక్షన్ ఫిల్ం ఫెస్టివల్ "కు ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. కజకస్తాన్‌లో వార్షికంగా యురేషియన్ ఫిల్ం ఫెస్టివల్ నిర్వహించబడుతుంది. హాలీవుడ్ దర్శకుడు తిమూర్ బెక్మంబెతోవ్ స్వస్థలం కజకస్తాన్. ఆయన కజకస్తాన్ , హాలీవుడు మద్య సత్సంబంధ వంతెన నిర్మించడానికి కృషిచేసాడు. [ఆధారం చూపాలి]

కజకస్తాన్ పాత్రికేయుడు ఆర్తూర్ ప్లాటొనోవ్ తన " సోల్డ్ సౌల్స్ " డాక్యుమెంటరీకి ఉత్తమ వచనకర్త పురస్కారం అందుకున్నాడు. కజకిస్తాన్ తీవ్రవాదానికి వ్యతిరేకంగా చేసిన పోరాటం గురించి ఈ డాక్యుమెంటరీలో చిత్రీకరించబడింది. " 2013 కేంస్ కార్పొరేట్ మెడియా అండ్ టి.వి. అవార్డ్స్ " ప్రధానోత్సవంలో ఈ పురస్కారం అందించబడింది. [139][140][141]

ప్రపంచ వారసత్వం

[మార్చు]

కజకస్తాన్ మూడు సంప్రదాయ , సహజసిద్ధ యునెస్కో ప్రపంచవారసత్వసంపదలను కలిగి ఉంది: మౌసోలియం ఆఫ్ ఖొజ అహ్మద్ యసవి, పెట్రోగ్లిప్స్ వితిన్ ది ఆర్కియోలాజికల్ లాండ్‌స్కేప్ ఆఫ్ టాంగలి , కొర్గల్జిన్ & నౌరిజుంస్కై రిజర్వ్స్.[142]

ప్రభుత్వ శలవుదినాలు

[మార్చు]

Source: [143] [144]

Date English name Local name/s Notes
1–2 January New Year's Day Жаңа жыл (Jaña jıl)
Новый Год (Novy God)
7 January Eastern Orthodox Christmas Рождество Христово
(Rojdestvo Xrïstovo / Rozhdestvo Khristovo) 		from 2007 official holiday
8 March International Women's Day Халықаралық әйелдер күні (Xalıqaralıq äyälder küni)
Международный женский день (Mezhdunarodny zhensky den)
21–23 March Nauryz Meyramy Наурыз мейрамы (Nawrız meyramı) Originally the Persian new year, is traditionally a springtime holiday marking the beginning of a new year.
1 May Kazakhstan People's Unity Day Қазақстан халқының бірлігі мерекесі
7 May Defender of the Fatherland Day Отан Қорғаушы күні (Otan Qorgaushy kuny)
День Защитника Отечества (Den Zashitnika Otechestva) 		from 2013 official holiday
9 May Great Patriotic War Against Fascism Victory Day Жеңіс күні (Jeñis küni)
День Победы (Den Pobedy) 		A holiday in the former Soviet Union carried over

to present-day Kazakhstan and other former republics (Except Baltic countries).

6 July Capital City Day Астана күні (Astana küni)
День столицы (Den stolitsy) 		Birthday of the First President
30 August Constitution Day Қазақстан Республикасының Конституциясы күні
День Конституции Республики Казахстан (Den Konstitutsiy Respubliki Kazakhstan)
Last day of Hajj
In 2013 October 15		 Qurban Ayta Құрбан айт (Qurban ayt)
Курбан айт (Kurban ayt) 		from 2007 official holiday.
1 December First President Day Тұңғыш Президент күні (Tungysh President kuny)
День Первого Президента (Den Pervogo Presidenta) 		from 2013 official holiday
16–17 December Independence Day Тәуелсіздік күні (Täwelsizdik küni)
День независимости (Den nezavisimosti) 		Independence From The Soviet Union

a Eid al-Adha, the Islamic "Feast of the Sacrifice".

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ చూడండి కజక్ పదజాలము
  2. ↑ Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan (ASRK). 2005. Main Demographic Indicators. Available at http://www.stat.kz
  3. ↑ United States Central Intelligence Agency (CIA). 2007. “Kazakhstan” in The World Factbook. Book on-line. Available at https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kz.html Archived 2018-12-26 at the Wayback Machine
  4. ↑ "Census2010". Stat.kz. Archived from the original on 12 అక్టోబరు 2013. Retrieved 1 June 2010.
  5. ↑ Zarakhovich, Yuri (27 September 2006). "Kazakhstan Comes on Strong" Archived 2010-09-03 at the Wayback Machine, Time.
  6. ↑ 6.0 6.1 Human Rights Watch, World Report 2015: Kazakhstan, accessed October 2015.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 "Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)" (in Russian). Republic of Kazakhstan Statistical Agency. Archived from the original (PDF) on 12 డిసెంబరు 2010. Retrieved 17 అక్టోబరు 2015.{{cite web}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 "The results of the national population census in 2009". Agency of Statistics of the Republic of Kazakhstan. 12 November 2010. Archived from the original on 22 జూలై 2011. Retrieved 17 అక్టోబరు 2015. ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; "2009 Census" అనే పేరును విభిన్న కంటెంటుతో అనేక సార్లు నిర్వచించారు
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 ఉల్లేఖన లోపం: చెల్లని <ref> ట్యాగు; CIA అనే పేరుగల ref లలో పాఠ్యమేమీ ఇవ్వలేదు
  10. ↑ The constitution of Kazakhstan Archived 2009-04-18 at the Wayback Machine, CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN Archived 2007-10-20 at the Wayback Machine: 1. The state language of the Republic of Kazakhstan shall be the Kazakh language. 2. In state institutions and local self-administrative bodies the Russian language shall be officially used on equal grounds along with the Kazakh language.
  11. ↑ Surucu, Cengiz (2002). "Modernity, Nationalism, Resistance: Identity Politics in Post-Soviet Kazakhstan". Central Asian Survey. 21 (4): 385–402. doi:10.1080/0263493032000053208.
  12. ↑ "Scythian". The New Encyclopædia Britannica, Micropædia. Vol. 10 (15th ed.). p. 576. member of a nomadic people originally of Iranian stock who migrated from Central Asia to southern Russia in the 8th and 7th centuries BC
  13. ↑ Cavendish, Marshall (2006). World and Its Peoples. Marshall Cavendish. pp. 598–. ISBN 978-0-7614-7571-2.
  14. ↑ "Kazakhstan to c. AD 1700". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 23 నవంబరు 2007. Retrieved 1 June 2010.
  15. ↑ "Country Briefings: Kazakhstan". The Economist. Retrieved 1 June 2010.
  16. ↑ "Kazakhstan". Encyclopædia Britannica. 16 December 1991. Retrieved 9 September 2013.
  17. ↑ "Kazakhstan". Archived from the original on 2009-10-29. Retrieved 2015-10-17.. Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2009. 31 October 2009.
  18. ↑ Simon Ertz (Spring 2005). "The Kazakh Catastrophe and Stalin's Order of Priorities, 1929–1933: Evidence from the Soviet Secret Archives" (PDF). Stanford's Student Journal of Russian, East European, and Eurasian Studies. 1: 1–12. Archived from the original (PDF) on 4 మార్చి 2009. Retrieved 1 June 2010.
  19. ↑ Pianciola, Niccolò (2004). "Famine in the Steppe. The collectivization of agriculture and the Kazak herdsmen, 1928–1934". Cahiers du monde russe. 45: 137–192. Archived from the original on 2011-05-11. Retrieved 2015-10-17.
  20. ↑ Pianciola, N (2001). "The collectivization famine in Kazakhstan, 1931–1933". Harvard Ukrainian studies. 25 (3–4): 237–51. JSTOR 41036834. PMID 20034146.
  21. ↑ Аязбаев, Сматай and Мадигожин, Дмитрий. Логика Небесного Закона – Көк Төре Archived 2015-10-16 at the Wayback Machine. dalaruh.kz
  22. ↑ Children of the gulag live with amnesia, Taipei Times, 1 January 2007
  23. ↑ Flynn, Moya (1994). Migrant resettlement in the Russian federation: reconstructing 'homes' and 'homelands'. Anthem Press. p. 15. ISBN 1-84331-117-8
  24. ↑ Kazakhstan – MSN Encarta. Archived from the original on 1 జూన్ 2008. Retrieved 29 అక్టోబరు 2015.
  25. ↑ Joint Statement on the meeting between President Obama and Kazakhstan President Nazarbayev | The White House Archived 2015-10-14 at the Wayback Machine. Whitehouse.gov (11 April 2010). Retrieved 14 January 2013.
  26. ↑ Readout of the President's Call to President Nazarbayev of Kazakhstan | The White House. Whitehouse.gov (30 April 2011). Retrieved 14 January 2013.
  27. ↑ "Kazakhstan became member of UN Human Rights Council". Tengrinews.kz English. 13 November 2012.
  28. ↑ Blank, Stephen (27 April 2005). "Kazakhstan's Foreign Policy in a Time of Turmoil". EurasiaNet. Archived from the original on 4 మార్చి 2016. Retrieved 29 అక్టోబరు 2015.
  29. ↑ Cohen, Ariel (7 October 2008). "Kazakh foreign minister insists balanced foreign policy remains intact". Business News Europe. Archived from the original on 17 ఆగస్టు 2009. Retrieved 29 అక్టోబరు 2015.
  30. ↑ 30.0 30.1 "Kazakhstan, UN Continue Building on Two-Decades of Cooperation". astanatimes.com. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-29.
  31. ↑ 31.0 31.1 "Kazakh peacekeepers in Western Sahara". Tengrinews.
  32. ↑ "Kazakhstan delivers humanitarian aid to Ukraine". Global Post. Archived from the original on 2015-02-05. Retrieved 2015-10-29.
  33. ↑ "Nazarbayev Offers to Mediate in Ukraine, Stresses Kazakhstan's Economic Resilience". The Astana Times. Archived from the original on 2015-10-17. Retrieved 2015-10-29.
  34. ↑ 34.0 34.1 "Nazarbayev as Mediator". Carnegie Endowment for International Peace Moscow Center. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-29.
  35. ↑ "Kazakhstan Urges Peaceful Resolution to Ukraine Conflict, Reiterates Minsk Agreements". The Astana Times. Archived from the original on 2015-10-18. Retrieved 2015-10-29.
  36. ↑ "Steppe Eagle military exercises cover broad spectrum of scenarios". Central Asia Newswire. Archived from the original on 2013-08-22. Retrieved 2015-10-29.
  37. ↑ "Steppe Eagle – 2015 Multinational Peacekeeping Exercises to be Held in April and June". The Astana Times. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-29.
  38. ↑ "Kazakhstan to Join U.N. Peacekeeping for First Time". The New York Times.
  39. ↑ "Official site of the President of the Republic of Kazakhstan – Kazakhstan". Akorda.kz. Archived from the original on 26 మే 2015. Retrieved 26 March 2013.
  40. ↑ "NTI Kazakhstan Profile". Nuclear Threat Initiative. Archived from the original on 2016-02-24. Retrieved 2015-10-29.
  41. ↑ "International Day against Nuclear Tests (29 August)". United Nations. Retrieved 9 September 2013.
  42. ↑ "UN calls for global efforts to ban n-tests". Yahoo! News Maktoob. 30 August 2013. Retrieved 9 September 2013.
  43. ↑ "Kazakhstan's Nazarbayev Wins Re-election With 91% of Vote". Bloomberg.com. 5 December 2005. Retrieved 1 June 2010.
  44. ↑ "World|Asia-Pacific|Kazakh poll fairness questioned". BBC News. 19 August 2007. Retrieved 1 June 2010.
  45. ↑ "World|Asia-Pacific|Q&A: Kazakhstan parliamentary election Kazakh poll fairness questioned". BBC News. 17 August 2007. Retrieved 1 June 2010.
  46. ↑ "Election monitors slam Kazakh vote which returned president to power with 95% of ballot as 'sham'". Daily Mail. London. 4 April 2011.
  47. ↑ "Daniel Witt: Kazakhstan's Presidential Election Shows Progress". Huffingtonpost.com. 4 November 2011. Retrieved 4 August 2012.
  48. ↑ Nazarbayev, Nursultan (28 March 2011). Kazakhstan’s steady progress toward democracy. Washington Post
  49. ↑ "Nearly 10 mn voters to head to polls to elect Kazakh president". latino.foxnews.com/. 25 April 2015. Archived from the original on 1 జనవరి 2016. Retrieved 29 అక్టోబరు 2015.
  50. ↑ "Kazakhstan strongman leader re-elected with 97.7% amid record voter turnout". rt.com/.
  51. ↑ 51.0 51.1 51.2 "IMF Executive Board Article IV consultation1 with Kazakhstan". imf.org. International Monetary Fund.
  52. ↑ "Kazakhstan profile". state.gov. US State Department.
  53. ↑ "GDP growth (annual %)". The World Bank. World Bank.org. Archived from the original on 31 మే 2011. Retrieved 1 June 2010.
  54. ↑ "№ 1 in the world". The Atomic Company Kazatomprom, Kazatomprom.kz. 30 December 2009. Archived from the original on 22 జూలై 2011. Retrieved 19 అక్టోబరు 2015.
  55. ↑ "Uranium and Nuclear Power in Kazakhstan". world-nuclear.org. 17 February 2011. Archived from the original on 23 ఫిబ్రవరి 2013. Retrieved 5 March 2011.
  56. ↑ "Kazakhstan: The Latest Emerging Opportunity". BRIC Plus. Archived from the original on 2015-06-20. Retrieved 2015-10-19.
  57. ↑ Kazakhs battle to stave off chill blowing in from Russian steppe, Financial Times, 21 May 2014
  58. ↑ "Tenge Fever", The Economist, 22 February 2014
  59. ↑ Kazakhstan's currency plunges, New York Times, 21 August 2015
  60. ↑ "Kazakhstan Profile". The World Bank.
  61. ↑ "Kazakhstan unveils $21bn rescue package". Financial Times.
  62. ↑ "Unified Pension Fund Recommended in Kazakhstan". The Gazette of Central Asia. Satrapia. 23 January 2013.
  63. ↑ "The Global Competitiveness Report 2010–2011" (PDF). Retrieved 24 July 2011.
  64. ↑ "Kazakh TV – Kazakhstan enters top 50 most competitive countries". Kazakh-tv.kz. 6 September 2013. Archived from the original on 20 ఫిబ్రవరి 2014. Retrieved 9 September 2013.
  65. ↑ Kazakhstan attractiveness survey 2013 Archived 2014-03-08 at the Wayback Machine. EY.com
  66. ↑ Kazakhstan's fixed investment increased by 7.1% in Jan–July 2013
  67. ↑ Observatører fra tidligere Sovjet jakter på valg-juks. Aftenposten.no (10 September 2013). Retrieved 8 March 2014.
  68. ↑ "Kazakhstan's GDP grows 5.7 percent". TengriNews.
  69. ↑ 69.0 69.1 69.2 69.3 "Kazakhstan's GDP expected to grow five per cent in 2014". Business Standard.
  70. ↑ "Arable Land per inhabitant World Bank database". The World Bank.
  71. ↑ Pollan, Michael (2009). "Apple sweetness". The Botany of Desire. San Francisco: KQED. Retrieved 29 November 2010.
  72. ↑ "The official site of Almaty city: History". Almaty.kz. 12 January 2010. Archived from the original on 13 అక్టోబరు 2010. Retrieved 1 June 2010.
  73. ↑ Mineral Wealth. homestead.com
  74. ↑ International Crisis Group. (May 2007). Central Asia's Energy Risks, Asia Report No. 133 Archived 2016-03-03 at the Wayback Machine.
  75. ↑ "Table 3b. Non-OPEC Petroleum Supply". U.S. Energy Information Administration. Independent Statistics and Analysis. Tonto.eia.doe.gov. 11 May 2010. Archived from the original on 20 ఫిబ్రవరి 2009. Retrieved 19 అక్టోబరు 2015.
  76. ↑ Chilisai Phosphate Project Ore Reserve Update Archived 2016-04-02 at the Wayback Machine // SUNKAR RESOURCES PLC
  77. ↑ THE MINERAL INDUSTRY OF KAZAKHSTAN—1997 // USGS: Phosphate Rock – Reserves
  78. ↑ Kazakhstan accepted as 'EITI Compliant'. EITI (17 October 2013). Retrieved 8 March 2014.
  79. ↑ "S&P Maintains Kazakhstan BICRA at Group "8"". The Gazette of Central Asia. Satrapia. 30 March 2012. Retrieved 4 August 2012.
  80. ↑ "Kazakhstan Sets Prices for Energy From Renewable Sources". Bloomberg News.
  81. ↑ 81.0 81.1 "2013 Investment Climate Statement – Kazakhstan". US State Department.
  82. ↑ "Kazakhstan National Bank Statistics". The National Bank of Kazakhstan.
  83. ↑ 83.0 83.1 "Kazakhstan Enacts Investor Tax Breaks". Tax News. Archived from the original on 2014-07-01. Retrieved 2015-10-19.
  84. ↑ "Kazakhstan is reaching out to the world". EBRD. Archived from the original on 2014-09-20. Retrieved 2015-10-19.
  85. ↑ 85.0 85.1 "EBRD and Kazakhstan agree historic partnership to boost reform and investment". EBRD. Archived from the original on 2014-05-25. Retrieved 2015-10-19.
  86. ↑ "Nazarbayev Announces Plans for New Major Incentives for Foreign Investors". astanatimes.com/. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-19.
  87. ↑ "Country Data Report for Kazakhstan, 1996–2013". info.worldbank.org/.
  88. ↑ 88.0 88.1 "Kazakhstan attractiveness survey 2014". ey.com/. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-19.
  89. ↑ 89.0 89.1 89.2 89.3 Porzecanski, Katia (6 October 2014). "Kazakhstan Sells First Overseas Dollar Bonds in 14 Years". Bloomberg.
  90. ↑ 90.0 90.1 90.2 "Staying Competitive in a Toughening External Environment". astanatimes.com. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-19.
  91. ↑ 91.0 91.1 91.2 91.3 91.4 91.5 91.6 "Обзор ввода жилья по регионам РК. Январь-август 2014". ranking.kz. Archived from the original on 2016-03-04. Retrieved 2015-10-19.
  92. ↑ 92.0 92.1 92.2 92.3 "In Surprise State of the Nation Address, Kazakh President Unveils Massive Infrastructure Investments". Astana Times. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-19.
  93. ↑ "Helen Clark at "Nurly Zhol – New Opportunities for Women"". UNDP. United Nations. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-19.
  94. ↑ "WTO formally accepts Kazakhstan as new member". AFP.
  95. ↑ Oil, Cash and Corruption, New York Times, 5 November 2006
  96. ↑ 96.0 96.1 OECD Investment Policy Reviews, P112, OECD, 2012
  97. ↑ "Signing of a Mutual Legal Assistance Treaty Between the United States and Kazakhstan". US State Department.
  98. ↑ "Итоги переписи населения Республики Казахстан 2009 года". Stat.kz. 4 February 2010. Archived from the original on 28 జూన్ 2010. Retrieved 27 అక్టోబరు 2015.
  99. ↑ Kazakhstan’s population increases by 1.7 per cent over a year Archived 2015-10-16 at the Wayback Machine. bnews.kz. 15 August 2013
  100. ↑ Collins, Cheryl (2 January 2003). "Kazakhstan's `forgotten Poles' long to return". Cdi.org. Archived from the original on 15 ఫిబ్రవరి 2007. Retrieved 1 June 2010.
  101. ↑ Remembering Stalin's deportations, BBC News, 23 February 2004
  102. ↑ Clarey, Christopher (1 January 2007). "Politics, economics and time bury memories of the Kazakh gulag". International Herald Tribune. Retrieved 9 September 2013.
  103. ↑ Greenall, Robert (23 November 2005). "Russians left behind in Central Asia". BBC News. Retrieved 9 September 2013.
  104. ↑ Kazakhstan: Special report on ethnic Germans, IRIN Asia, 1 February 2005
  105. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1926 года". demoscope.ru.
  106. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1970 года". demoscope.ru.
  107. ↑ "Всесоюзная перепись населения 1989 года". demoscope.ru.
  108. ↑ Ethnodemographic situation in Kazakhstan Archived 2013-01-20 at the Wayback Machine. ide.go.jp
  109. ↑ Kazakh language to be converted to Latin alphabet – MCS RK Archived 2017-02-19 at the Wayback Machine. Inform.kz (30 January 2015). Retrieved on 2015-09-28.
  110. ↑ page 33.. . Archived 2015-09-29 at the Wayback Machine
  111. ↑ 111.0 111.1 111.2 111.3 Religious Situation Review in Kazakhstan Archived 2017-10-14 at the Wayback Machine Congress of World Religions. Retrieved 7 September 2009.
  112. ↑ Pew Forum on Religious & Public life, Chapter 1: Religious Affiliation. Retrieved 29 October 2013 9 August 2012.
  113. ↑ 113.0 113.1 113.2 Kazakhstan – International Religious Freedom Report 2008 U.S. Department of State. Retrieved 7 September 2009.
  114. ↑ "KAZAKHSTAN: Ahmadi Muslim mosque closed, Protestants fined 100 times minimum monthly wage". Forum 18. Retrieved 6 June 2014.
  115. ↑ Islam in Kazakhstan Archived 2009-09-18 at the Wayback Machine. Retrieved 7 September 2009.
  116. ↑ "KAZAKHSTAN: "Mosques cannot be independent"". Forum 18. Retrieved 6 June 2014.
  117. ↑ "Kazakhstan". United States Commission on International Religious Freedom. United States Department of State. 26 October 2009. Retrieved 3 June 2010.
  118. ↑ "Нац состав.rar". Archived from the original on 11 మే 2011. Retrieved 24 July 2011.
  119. ↑ 119.0 119.1 "Kazakhstan Colleges and Universities". CollegeAtlas. Retrieved 3 June 2014.
  120. ↑ UNESCO-UNEVOC (August 2012). "Vocational Education in Kazakhstan". Retrieved 3 June 2014.
  121. ↑ More than 2.5 thousand students get loans in Kazakhstan – News Feed – Bnews.kz: breaking news Archived 2015-10-16 at the Wayback Machine. Bnews.kz. Retrieved 20 August 2013.
  122. ↑ 122.0 122.1 "World Bank Supports Better Skills for Quality Jobs in Kazakhstan". finchannel.com. Archived from the original on 2016-03-09. Retrieved 2015-10-28.
  123. ↑ "Kazakhstan diplomat appointed OSCE Special Representative". Tengrinews. Archived from the original on 2015-09-06. Retrieved 2015-10-28.
  124. ↑ "General Assembly Elects 18 Member States to Serve Three-Year Terms on Human Rights Council". The United Nations.
  125. ↑ "National Kazakhstan Human Rights Action Plan". Ministry of Foreign Affairs. Archived from the original on 2017-12-28. Retrieved 2015-10-28.
  126. ↑ "Access to Justice and Human Rights". American Bar Association. Archived from the original on 2016-03-04. Retrieved 2015-10-28.
  127. ↑ "History of Kazakhstan Human Rights Ombudsman". Commissioner for Human Rights in Kazakhstan. Archived from the original on 2018-04-17. Retrieved 2015-10-28.
  128. ↑ "World Press Freedom Index 2014". Reporters Without Borders. Archived from the original on 14 ఫిబ్రవరి 2014. Retrieved 31 August 2014.
  129. ↑ 129.0 129.1 Wines, Michael (13 July 2002). "Wines 2012". The New York Times.
  130. ↑ "Kazakhstan: Newspaper Closing a Blow to Free Speech". Human Rights Watch. Retrieved 31 August 2014.
  131. ↑ "European Union and UNICEF launch joint programme for enhancing Justice for Children in Kazakhstan". UNICEF. Archived from the original on 2015-10-16. Retrieved 2015-10-28.
  132. ↑ Wagenhauser, Betsy. "The Customs and Traditions of the Kazakh". Embassy of the Republic of Kazakhstan.
  133. ↑ Atabaki, Touraj. Central Asia and the Caucasus: transnationalism and diaspora, pg. 24
  134. ↑ Ibn Athir, volume 8, pg. 396
  135. ↑ "Men". ISU Results. ISU. Retrieved 12 October 2015.
  136. ↑ 2017 Almaty Winter Universiade: Dates confirmed. Fisu.net (10 February 2014). Retrieved on 2015-09-28.
  137. ↑ Press conference for the Head Coaches of teams Finland and Kazakhstan. Bandyvm2015.ru (4 April 2015). Retrieved on 28 September 2015.
  138. ↑ "Kazakhstan plans bidding to host 2026 FIFA World Cup". Press TV. 13 December 2014. Archived from the original on 6 ఫిబ్రవరి 2015. Retrieved 28 అక్టోబరు 2015.
  139. ↑ CCS · Artur Platonov wins Cannes Corporate Media & TV Award 2013 Archived 2016-01-01 at the Wayback Machine. Ortcom.kz (5 November 2013). Retrieved 8 March 2014.
  140. ↑ Cannes Corporate Media & TV Awards: Winners 2013. Cannescorporate.com. Retrieved 8 March 2014.
  141. ↑ "Kazakhstan's Little Brother takes Federal Foreign Office award at goEast". TengriNews.
  142. ↑ "Kazakhstan". UNESCO.
  143. ↑ Kazakhstan Public Holidays. Worldtravelguide.net. Retrieved 14 January 2013.
  144. ↑ "Electronic government of the Republic of Kazakhstan". Egov.kz. Archived from the original on 22 సెప్టెంబరు 2018. Retrieved 31 May 2013.

బయటి లింకులు

[మార్చు]
Government
"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=కజకస్తాన్&oldid=4370214" నుండి వెలికితీశారు