భారతదేశ పరిపాలనా విభాగాలు
| భారతదేశం |
 ఈ వ్యాసం భారతదేశం రాజకీయాలు, ప్రభుత్వంలో ఒక భాగం. |
|
|
|
|
|
భారతదేశ పరిపాలనా విభాగాలు, అనేవి భారతదేశ ఉపజాతీయ పరిపాలనా విభాగాలు. అవి దేశ ఉపవిభాగాల సమూహ శ్రేణితో కూడి ఉంటాయి. భారతీయ రాష్ట్రాలు, భూభాగాలు ఒకే స్థాయి ఉపవిభాగం కోసం తరచుగా వేర్వేరు స్థానిక శీర్షికలను ఉపయోగిస్తాయి. (ఉదా, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ రాష్ట్రాలలో మండలాలుగా, ఉత్తర ప్రదేశ్, ఇతర హిందీ మాట్లాడే రాష్ట్రాలలో తహసీల్‌ అని, గుజరాత్, గోవా, కర్ణాటక, కేరళ, మహారాష్ట్ర, తమిళనాడు రాష్ట్రాలలో తాలూకాలకు అనుగుణంగా ఉంటాయి.)[1]
చిన్న ఉపవిభాగాలు (గ్రామాలు, బ్లాక్‌లు) గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో మాత్రమే ఉన్నాయి. పట్టణ ప్రాంతాల్లో, ఈ గ్రామీణ ఉపవిభాగాలకు బదులుగా పట్టణ స్థానిక సంస్థలు ఉన్నాయి. చిన్న ఉపవిభాగాలు (గ్రామాలు, బ్లాక్సు) గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో మాత్రమే ఉన్నాయి. పట్టణ ప్రాంతాల్లో, ఈ గ్రామీణ ఉపవిభాగాలకు బదులుగా పట్టణ స్థానిక సంస్థలు ఉన్నాయి.
భారతదేశ శ్రేణులు
[మార్చు]| దేశం ఉదా: భారతదేశం) | |||||||||||||||||
| రాష్ట్రం (ఉదా: ఆంధ్రప్రదేశ్) | |||||||||||||||||
| విభాగం (ఉదా: ప్రెసిడెన్సీ విభాగం) | |||||||||||||||||
| జిల్లా (ఉదా: ఉత్తర 24 పరగణాలు జిల్లా) | |||||||||||||||||
| రెవెన్యూ డివిజను లేదా ఉప జిల్లా (ఉదా: శ్రీకాకుళం రెవెన్యూ డివిజను) | |||||||||||||||||
| తాలూకాలు లేదా మండలాలు రెవెన్యూ శాఖలో (ఉదా: బాదామి తాలూకా). రెండు తెలుగు రాష్ట్రాలలో మండలం అని వ్యవరిస్తారు. (ఉదా: నరసరావుపేట మండలం. అదే పంచాయితీరాజ్ శాఖలో బ్లాకు లేదా పంచాయితీ సమితి | |||||||||||||||||
మండలాలు, ప్రాంతాలు
[మార్చు]
ఈ రాష్ట్రాలలో "సహకార పని అలవాటు పెంపొందించడానికి" సలహా మండలిని కలిగి ఉన్న భారతదేశంలోని రాష్ట్రాలు ఆరు జోన్‌లుగా వర్గీకరించబడ్డాయి. రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం, 1956లోని పార్ట్-III ప్రకారం జోనల్ కౌన్సిల్‌లు ఏర్పాటు చేయబడ్డాయి. ఈశాన్య రాష్ట్రాలు 'ప్రత్యేక సమస్యలు మరో చట్టబద్ధమైన శరీరం పరిష్కరించే - నార్త్ ఈస్టర్న్ కౌన్సిల్ చట్టం, రూపొందించినవారు నార్త్ ఈస్టర్న్ కౌన్సిల్, 1971 [2] ఈ ప్రతి జోనల్ కౌన్సిల్ యొక్క ప్రస్తుత కూర్పు క్రింది విధంగా ఉంది:[3]
- ఉత్తర జోనల్ కౌన్సిల్ - చండీగఢ్, ఢిల్లీ, హర్యానా, హిమాచల్ ప్రదేశ్, జమ్మూ కాశ్మీర్, లడఖ్, పంజాబ్, రాజస్థాన్, ఉత్తరాఖండ్, ఉత్తర్ ప్రదేశ్ రాష్టాలను కలిగి ఉంది.
- నార్త్ ఈస్టర్న్ కౌన్సిల్ - అసోం, అరుణాచల్ ప్రదేశ్, మణిపూర్, మేఘాలయ, మిజోరం, నాగాలాండ్, త్రిపుర రాష్ట్రాలను కలిగి ఉంది. ఇది నార్త్ ఈస్టర్న్ కౌన్సిల్; సిక్కిం రాష్ట్రం నార్త్ ఈస్టర్న్ కౌన్సిల్ వైడ్ నార్త్ ఈస్టర్న్ కౌన్సిల్ (సవరణ) చట్టం, 2002 లో 2002 డిసెంబరు 23న నోటిఫై చేయబడింది.[4]
- సెంట్రల్ జోనల్ కౌన్సిల్ - మధ్యప్రదేశ్, ఛత్తీస్‌గఢ్ రాష్ట్రాలను కలిగి ఉంది;
- తూర్పు జోనల్ కౌన్సిల్ - బీహార్, జార్ఖండ్, ఒడిశా, పశ్చిమ బెంగాల్ రాష్ట్రాలను కలిగి ఉంది.
- వెస్ట్రన్ జోనల్ కౌన్సిల్- దాద్రా నగర్ హవేలి, డామన్ డయ్యూ, గోవా, గుజరాత్, మహారాష్ట్ర రాష్ట్రాలను కలిగి ఉంది.
- దక్షిణ ప్రాంతీయ మండలి - ఇది ఆంధ్రప్రదేశ్, కర్ణాటక, కేరళ, పుదుచ్చేరి, తమిళనాడు, తెలంగాణ రాష్ట్రాలను కలిగి ఉంది.
- అండమాన్ నికోబార్ దీవులు, లక్షద్వీప్ ఇవి ఏ ప్రాంతీయ మండలిలోనూ సభ్యులు కాదు.[5] అయినప్పటికి అవి ప్రస్తుతం దక్షిణ ప్రాంతీయ మండలికి ప్రత్యేక ఆహ్వానితులుగా ఉన్నాయి [6]
ప్రాంతాలు
[మార్చు]
ఇది భారతదేశంలోని అనధికారిక లేదా పాక్షిక-అధికారిక ప్రాంతాల జాబితా. కొన్ని భౌగోళిక ప్రాంతాలు, మరికొన్ని జాతి, భాషా, మాండలికం లేదా సాంస్కృతిక ప్రాంతాలు, మరికొన్ని చారిత్రక దేశాలు, రాష్ట్రాలు లేదా ప్రావిన్సులకు అనుగుణంగా ఉంటాయి.
| పేరు | జనాభా (2011) | అతిపెద్ద నగరం | ప్రాంతం | రాష్ట్రాలు | కేంద్ర భూభాగాలు |
|---|---|---|---|---|---|
| మధ్య భారతదేశం | 100,525,580 | ఇండోర్ | 443,443కిమీ 2 | 2 | 0 |
| తూర్పు భారతదేశం | 226,925,195 | కోల్‌కతా | 418,323కిమీ 2 | 4 | 0 |
| ఉత్తర భారతదేశం | 376,809,728 | ఢిల్లీ | 1,010,731కిమీ2 | 6 | 4 |
| ఈశాన్య భారతదేశం | 45,587,982 | గౌహతి | 262,230కిమీ 2 | 8 | 0 |
| దక్షిణ భారతదేశం | 253,051,953 | బెంగళూరు | 635,780కిమీ 2 | 5 | 3 |
| పశ్చిమ భారతదేశం | 173,343,821 | ముంబై | 508,032కిమీ 2 | 3 | 1 |
రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు
[మార్చు]భారతదేశం 28 రాష్ట్రాలు, 8 కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలతో కూడి ఉంది (జాతీయ రాజధాని భూభాగంతో సహా).[7] కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలను భారత రాష్ట్రపతి నియమించిన నిర్వాహకులు నిర్వహిస్తారు. ఎన్నికైన శాసనసభలు, మంత్రుల కార్యనిర్వాహక మండలిలతో, తగిన అధికారాలతో ఢిల్లీ, జమ్మూ కాశ్మీర్, పుదుచ్చేరి మూడు భూభాగాలకు పాక్షిక రాష్ట్ర హోదా ఇవ్వబడింది.
రాష్ట్రాలు
[మార్చు]| సంఖ్య | రాష్ట్రం | కోడ్ | రాజధాని |
|---|---|---|---|
| 1 | ఆంధ్రప్రదేశ్ | AP | అమరావతి [8] |
| 2 | అరుణాచల్ ప్రదేశ్ | AR | ఇటానగర్ |
| 3 | అసోం | AS | దిస్పూర్ |
| 4 | బీహార్ | BR | పాట్నా, గువహాటి |
| 5 | ఛత్తీస్‌గఢ్ | CT | నవ రాయ్పూర్ |
| 6 | గోవా | GA | పనాజీ |
| 7 | గుజరాత్ | GJ | గాంధీనగర్ |
| 8 | హర్యానా | HR | చండీగఢ్ (కేంద్రపాలిత ప్రాంతమైన పంజాబ్‌తో పంచుకుంది) |
| 9 | హిమాచల్ ప్రదేశ్ | HP | సిమ్లా (వేసవి), ధర్మశాల (శీతాకాలం) |
| 10 | జార్ఖండ్ | GH | రాంచీ |
| 11 | కర్ణాటక | KA | బెంగళూరు |
| 12 | కేరళ | KL | తిరువనంతపురం |
| 13 | మధ్య ప్రదేశ్ | MP | భోపాల్ |
| 14 | మహారాష్ట్ర | MH | ముంబై (వేసవి), నాగ్‌పూర్ (శీతాకాలం) |
| 15 | మణిపూర్ | MN | ఇంఫాల్ |
| 16 | మేఘాలయ | ML | షిల్లాంగ్ |
| 17 | మిజోరం | MZ | ఐజాల్ |
| 18 | నాగాలాండ్ | NL | కోహిమా |
| 19 | ఒడిశా | OD | భువనేశ్వర్ |
| 20 | పంజాబ్ | PB | చండీగఢ్ (కేంద్ర భూభాగం అయినా హర్యానాతో పంచుకుంది) |
| 21 | రాజస్థాన్ | RJ | జైపూర్ |
| 22 | సిక్కిం | SK | గాంగ్‌టక్ |
| 23 | తమిళనాడు | TN | చెన్నై |
| 24 | తెలంగాణ [9] | TG | హైదరాబాద్ |
| 25 | త్రిపుర | TR | అగర్తలా |
| 26 | ఉత్తర ప్రదేశ్ | UP | లక్నో |
| 27 | ఉత్తరాఖండ్ | UT | డెహ్రాడూన్ (శీతాకాలం), భరారిసైన్ (వేసవి) |
| 28 | పశ్చిమ బెంగాల్ | WB | కోల్‌కతా |
కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు
[మార్చు]| అక్షరం / సంఖ్య | కేంద్రపాలిత ప్రాంతం | కోడ్ | రాజధాని |
|---|---|---|---|
| ఎ | అండమాన్ నికోబార్ దీవులు | AN | పోర్ట్ బ్లెయిర్ |
| బి | చండీగఢ్ | CH | చండీగఢ్ (హర్యానా, పంజాబ్ రాజధాని కూడా) |
| సి | దాద్రానగర్ హవేలీ డామన్ డయ్యూ | DD | డామన్ |
| డి | జమ్మూ కాశ్మీర్ | JK | శ్రీనగర్ (వేసవి), జమ్మూ (శీతాకాలం) |
| ఇ | లడఖ్ | LA | లేహ్ కార్గిల్ |
| ఎఫ్ | లక్షద్వీప్ | LD | కవరట్టి |
| జి | ఢిల్లీ (జాతీయ రాజధాని ప్రాంతం) | DL | న్యూఢిల్లీ |
| హెచ్ | పుదుచ్చేరి | PY | పాండిచ్చేరి |
స్వయం ప్రతిపత్త పరిపాలనా విభాగాలు
[మార్చు]
భారత రాజ్యాంగంలోని ఆరవ షెడ్యూల్ స్వయంప్రతిపత్త పరిపాలనా విభాగాల ఏర్పాటుకు వీలు కల్పిస్తుంది, వీటికి ఆయా రాష్ట్రాలలో స్వయంప్రతిపత్తి ఇవ్వబడింది.[10] ఈ స్వయంప్రతిపత్తి కలిగిన ప్రాంతాలు చాలా వరకు ఈశాన్య భారతదేశంలో ఉన్నాయి .
స్వయంప్రతిపత్త జిల్లా సమాఖ్యల జాబితాను కింద చూడవచ్చు.
| రాష్ట్రం/కేంద్రపాలిత ప్రాంతం | అటానమస్ కౌన్సిల్ | ప్రధాన కార్యాలయం | జిల్లాలు / ఉపవిభాగాలు |
|---|---|---|---|
| అస్సాం | బోడోలాండ్ | కోక్రాఝర్ | బక్సా, చిరాంగ్, కోక్రాఝర్, ఉదల్గురి |
| డియోరి | నారాయణపూర్ | లఖింపూర్ | |
| ఉత్తర కాచర్ హిల్స్ | హాఫ్లాంగ్ | డిమా హసావో | |
| కర్బీ అంగ్లాంగ్ | డిఫు | కర్బీ అంగ్లాంగ్, వెస్ట్ కర్బీ అంగ్లాంగ్ | |
| మిస్సైంగ్స్ | ధేమాజీ | ధేమాజీ | |
| రభా హసోంగ్ | దుధ్నోయి | కమ్రూప్ రూరల్, గోల్‌పరా | |
| సోనోవాల్ కచారి | డిబ్రూగఢ్ | ||
| తెంగల్ కచారి | టిటాబార్ | ||
| తివా | మోరిగావ్ | ||
| లడఖ్ | కార్గిల్ | కార్గిల్ | కార్గిల్ |
| లేహ్ | లేహ్ | లేహ్ | |
| మణిపూర్ | చందేల్ | చందేల్ | |
| చురచంద్‌పూర్ | చురచంద్‌పూర్ | ||
| సదర్ కొండలు | కాంగ్‌పోక్పి | కాంగ్‌పోక్పి జిల్లాలోని సైకుల్, సైతు, సదర్ హిల్స్ పశ్చిమ ఉపవిభాగాలు | |
| సేనాపతి | సేనాపతి | ||
| తామెంగ్లాంగ్ | తామెంగ్లాంగ్ | ||
| ఉఖుల్ | ఉఖ్రుల్ | ||
| మేఘాలయ | గారో హిల్స్ | తురా | తూర్పు గారో హిల్స్, వెస్ట్ గారో హిల్స్, సౌత్ గారో హిల్స్, నార్త్ గారో హిల్స్, సౌత్ వెస్ట్ గారో హిల్స్ |
| జైంతియా హిల్స్ | జోవై | తూర్పు జైంతియా హిల్స్, వెస్ట్ జైంతియా హిల్స్ | |
| ఖాసీ హిల్స్ | షిల్లాంగ్ | పశ్చిమ ఖాసీ కొండలు, తూర్పు ఖాసీ కొండలు, రిభోయి | |
| మిజోరం | చక్మా | కమలానగర్ | తుయిచాంగ్ ఉవిభాగం |
| లై | లాంగ్ట్లై | లాంగ్ట్లై ఉపవిభాగం, సంగౌ ఉపవిభాగం | |
| మార | సియాహా | సియాహ ఉపవిభాగం, టిపా ఉపవిభాగం | |
| త్రిపుర | త్రిపుర గిరిజన ప్రాంతాలు | ఖుముల్వ్ంగ్ | |
| పశ్చిమ బెంగాల్ | గూర్ఖాలాండ్ | డార్జిలింగ్ | డార్జిలింగ్ జిల్లాలోని డార్జిలింగ్, కుర్సియోంగ్, మిరిక్ ఉపవిభాగాలు, కాలింపాంగ్ జిల్లా |
విభాగాలు
[మార్చు]అనేక భారతీయ రాష్ట్రాల్లో అధికారిక పరిపాలనా హోదా కలిగిన విభాగాలు (డివిజన్లు) ఉన్నాయి. ప్రతి విభాగానికి డివిజనల్ కమీషనర్ అని పిలువబడే సీనియర్ ఐఎఎస్ అధికారి నాయకత్వం వహిస్తాడు. దేశంలో మొత్తం 17 రాష్ట్రాల్లో సూపర్ డిస్ట్రిక్ట్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ విభాగాలు ఉన్నాయి. గుజరాత్, కేరళ, తమిళనాడు, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణా, సిక్కిం, మణిపూర్, త్రిపుర, మిజోరం, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలైన దాద్రా నగర్ హవేలీ, డామన్ డయ్యూ, పుదుచ్చేరి, లక్షద్వీప్, అండమాన్ నికోబార్ దీవులలో సూపర్ డిస్ట్రిక్ట్ డివిజన్లు లేవు.
| రాష్ట్రం/కేంద్రపాలిత ప్రాంతం | విభాగం | ప్రధాన కార్యాలయం | జిల్లాలు |
|---|---|---|---|
| అరుణాచల్ ప్రదేశ్ | తూర్పు | నమ్సాయి | లోహిత్, అంజావ్, తిరప్, చాంగ్లాంగ్, దిగువ దిబాంగ్ వ్యాలీ, దిబాంగ్ వ్యాలీ, తూర్పు సియాంగ్, ఎగువ సియాంగ్, లాంగ్డింగ్, నమ్సాయ్, సియాంగ్ |
| పశ్చిమ | లోయర్ సుబంసిరి | తవాంగ్, వెస్ట్ కమెంగ్, ఈస్ట్ కమెంగ్, పాపమ్ పరే, లోయర్ సుబంసిరి, కురుంగ్ కుమే, క్రా దాడి, ఎగువ సుబంసిరి, వెస్ట్ సియాంగ్, లోయర్ సియాంగ్, ఇటానగర్ క్యాపిటల్ కాంప్లెక్స్ | |
| అస్సాం | ఎగువ అస్సాం డివిజన్ | జోర్హాట్ | చారిడియో, ధేమాజీ, దిబ్రూగర్, గోలాఘాట్, జోర్హాట్, లఖింపూర్, మజులి, శివసాగర్, టిన్సుకియా |
| లోయర్ అస్సాం డివిజన్ | గౌహతి | బక్సా, బర్పేట, బొంగైగావ్, చిరాంగ్, ధుబ్రి, గోల్‌పరా, నల్బరి, కమ్రూప్ మెట్రోపాలిటన్, కమ్రూప్ రూరల్, కోక్రాఝర్, సౌత్ సల్మారా-మంకాచార్ | |
| ఉత్తర అస్సాం డివిజన్ | తేజ్‌పూర్ | బిశ్వనాథ్, దర్రాంగ్, సోనిత్‌పూర్, ఉదల్గురి | |
| సెంట్రల్ అస్సాం డివిజన్ | నాగావ్ | దిమా హసావో, హోజై, ఈస్ట్ కర్బీ అంగ్లాంగ్, వెస్ట్ కర్బీ అంగ్లాంగ్, మోరిగావ్,, నాగావ్ | |
| బరాక్ వ్యాలీ | సిల్చార్ | కాచర్, హైలకండి, కరీంగంజ్ | |
| బీహార్ | పాట్నా డివిజన్ | పాట్నా | పట్నా, నలంద, భోజ్‌పూర్, రోహ్తాస్, బక్సర్, కైమూర్ |
| తిర్హట్ డివిజన్ | ముజఫర్‌పూర్ | పశ్చిమ చంపారన్, తూర్పు చంపారన్, ముజఫర్‌పూర్, సీతామర్హి, షెయోహర్, వైశాలి | |
| సరన్ డివిజన్ | ఛప్రా | సరన్, సివాన్, గోపాల్‌గంజ్ | |
| దర్భంగా డివిజన్ | దర్భంగా | దర్భంగా, మధుబని, సమస్తిపూర్ | |
| కోసి డివిజన్ | సహర్సా | సహర్సా, మాధేపురా, సుపాల్ | |
| పూర్నియా డివిజన్ | పూర్నియా | పూర్నియా, కతిహార్, అరారియా, కిషన్‌గంజ్ | |
| భాగల్పూర్ డివిజన్ | భాగల్పూర్ | భాగల్పూర్, బంకా | |
| ముంగేర్ డివిజన్ | ముంగెర్ | ముంగేర్, జాముయి, ఖగారియా, లఖిసరాయ్, బెగుసరాయ్, షేక్‌పురా | |
| మగద్ డివిజన్ | గయా | గయా, నవాడా, ఔరంగాబాద్, జెహానాబాద్, అర్వాల్ | |
| ఛత్తీస్‌గఢ్ | సుర్గుజా | సుర్గుజా | కొరియా, బలరాంపూర్-రామానుజ్‌గంజ్, సూరజ్‌పూర్, జష్‌పూర్, సుర్గుజా |
| బిలాస్పూర్ | బిలాస్పూర్ | బిలాస్పూర్, ముంగేలి, కోర్బా, జంజ్‌గిర్-చంపా, రాయ్‌ఘర్ | |
| దుర్గ్ | దుర్గ్ | కబిర్ధాం (కవర్ధ), బెమెతర, దుర్గ్, బలోద్, రాజ్‌నంద్‌గావ్ | |
| రాయ్పూర్ | రాయ్పూర్ | మహాసముంద్, బలోడా బజార్, గరియాబంద్, రాయ్పూర్, ధమ్తరి | |
| బస్తర్ డివిజన్ | బస్తర్ | కంకేర్ (ఉత్తర్ బస్తర్), నారాయణపూర్, కొండగావ్, బస్తర్, దంతేవాడ (దక్షిణ్ బస్తర్), బీజాపూర్, సుక్మా | |
| హర్యానా | హిసార్ డివిజన్ | హిసార్ | ఫతేహాబాద్, జింద్, హిసార్, సిర్సా |
| గుర్గావ్ డివిజన్ | గురుగ్రామ్ | గురుగ్రామ్, మహేంద్రగర్, రేవారీ | |
| అంబాలా డివిజన్ | అంబాల, కురుక్షేత్ర, పంచకుల, యమునా నగర్ | ||
| ఫరీదాబాద్ డివిజన్ | ఫరీదాబాద్ | ఫరీదాబాద్, పల్వాల్, నుహ్ | |
| రోహ్తక్ డివిజన్ | రోహ్తక్ | ఝజ్జర్, చర్కి దాద్రీ, రోహ్తక్, సోనిపట్, భివానీ | |
| కర్నాల్ డివిజన్ | కర్నాల్ | కర్నాల్, పానిపట్, కైతాల్ | |
| హిమాచల్ ప్రదేశ్ | కంగ్రా | కంగ్రా | చంబా, కాంగ్రా, ఉనా |
| మండి | మండి | బిలాస్పూర్, హమీర్పూర్, కులు, లాహౌల్, స్పితి, మండి | |
| సిమ్లా | సిమ్లా | కిన్నౌర్, సిమ్లా, సిర్మౌర్, సోలన్ | |
| జార్ఖండ్ | పాలము డివిజన్ | పాలము | గర్వా, లతేహర్, పాలము |
| ఉత్తర చోటానాగ్‌పూర్ డివిజన్ | హజారీబాగ్ | బొకారో, ఛత్ర, ధన్‌బాద్, గిరిది, హజారీబాగ్, కోడెర్మా, రామ్‌ఘర్ | |
| సౌత్ చోటానాగ్‌పూర్ డివిజన్ | రాంచీ | గుమ్లా, ఖుంటి, లోహర్దగా, రాంచీ, సిమ్డేగా | |
| కోల్హన్ డివిజన్ | పశ్చిమ సింగ్భూమ్ | ఈస్ట్ సింగ్భూమ్, సెరైకెలా ఖర్సవాన్ జిల్లా, పశ్చిమ సింగ్భూమ్ | |
| సంతల్ పరగణా డివిజన్ | దుమ్కా | గొడ్డ, డియోఘర్, దుమ్కా, జమ్తారా, సాహిబ్‌గంజ్, పాకూర్ | |
| కర్ణాటక | బెంగళూరు డివిజన్ | బెంగళూరు | బెంగళూరు అర్బన్, బెంగళూరు రూరల్, రామనగర, చిక్కబల్లాపూర్, చిత్రదుర్గ, దావణగెరె, కోలార్, శివమొగ్గ, తుమకూరు |
| మైసూరు డివిజన్ | మైసూరు | చామరాజనగర్, చిక్కమగళూరు, హాసన్, కొడగు, మాండ్య, మైసూరు | |
| బెల్గాం డివిజన్ | బెలగావి | బాగల్‌కోట్, బెలగావి, విజయపుర, ధార్వాడ్, గడగ్, హవేరి, ఉత్తర కన్నడ | |
| కలబురగి డివిజన్ | కలబురగి |
బళ్లారి, బీదర్, కలబురగి, కొప్పల్, రాయచూర్, యాద్గిర్ | |
| మధ్య ప్రదేశ్ | భోపాల్ డివిజన్ | భోపాల్ |
భోపాల్, రైసెన్, రాజ్‌గఢ్, సెహోర్, విదిషా |
| ఇండోర్ డివిజన్ | ఇండోర్ |
అలీరాజ్‌పూర్ జిల్లా బర్వానీ, బుర్హాన్‌పూర్, ఇండోర్, ధార్, ఝబువా, ఖాండ్వా, ఖర్గోన్ | |
| గ్వాలియర్ డివిజన్ | గ్వాలియర్ |
గ్వాలియర్, అశోక్ నగర్, శివపురి, దతియా, గుణ | |
| జబల్పూర్ డివిజన్ | జబల్పూర్ | బాలాఘాట్, చింద్వారా, జబల్పూర్, కట్ని, మాండ్లా, నర్సింగ్‌పూర్, సియోని, దిండోరి | |
| రేవా డివిజన్ | రేవా |
రేవా, సత్నా, సిద్ధి, సింగ్రౌలీ | |
| సాగర్ డివిజన్ | సాగర్ |
ఛతర్‌పూర్, దామోహ్, పన్నా, సాగర్, తికమ్‌ఘర్, నివారి | |
| షాడోల్ డివిజన్ | షాడోల్ |
అనుప్పూర్, షాహదోల్, ఉమారియా | |
| ఉజ్జయిని డివిజన్ | ఉజ్జయిని |
అగర్ మాల్వా, దేవాస్, మందసౌర్, నీముచ్, రత్లాం, ఉజ్జయిని, షాజాపూర్ | |
| చంబల్ డివిజన్ | మోరెనా |
మోరెనా, షియోపూర్, భింద్ | |
| నర్మదాపురం డివిజన్ | బేతుల్ |
బేతుల్, హర్దా, హోషంగాబాద్ | |
| మహారాష్ట్ర | అమరావతి డివిజన్ | అమరావతి |
అకోలా, అమరావతి, బుల్దానా, యవత్మాల్, వాషిమ్ |
| ఔరంగాబాద్ డివిజన్ | ఔరంగాబాద్ |
ఔరంగాబాద్ బీడ్, జాల్నా, ఉస్మానాబాద్, నాందేడ్, లాతూర్, పర్భాని, హింగోలి | |
| కొంకణ్ డివిజన్ | ముంబయి |
ముంబై సిటీ, ముంబై సబర్బన్, థానే, పాల్ఘర్, రాయ్‌గడ్, రత్నగిరి, సింధుదుర్గ్ | |
| నాగ్‌పూర్ డివిజన్ | నాగ్‌పూర్ |
భండారా, చంద్రపూర్, గడ్చిరోలి, గోండియా, నాగ్‌పూర్, వార్ధా | |
| నాసిక్ డివిజన్ | నాసిక్ |
అహ్మద్‌నగర్, ధూలే, జల్గావ్, నందుర్బార్, నాసిక్ | |
| పూణే డివిజన్ | పుణె |
కొల్హాపూర్, పూణే, సాంగ్లీ, సతారా, షోలాపూర్ | |
| మేఘాలయ | తురా | వెస్ట్ గారో హిల్స్ |
సౌత్ వెస్ట్ గారో హిల్స్, వెస్ట్ గారో హిల్స్, నార్త్ గారో హిల్స్, ఈస్ట్ గారో హిల్స్, సౌత్ గారో హిల్స్ |
| షిల్లాంగ్ | తూర్పు ఖాసీ హిల్స్ |
వెస్ట్ ఖాసీ హిల్స్, నైరుతి ఖాసీ హిల్స్, రి-భోయ్, ఈస్ట్ ఖాసీ హిల్స్, వెస్ట్ జైంతియా హిల్స్, ఈస్ట్ జైంతియా హిల్స్ | |
| నాగాలాండ్ | నాగాలాండ్ | కోహిమా |
దిమాపూర్, కిఫిరే, కోహిమా, లాంగ్‌లెంగ్, మోకోక్‌చుంగ్, మోన్, పెరెన్, ఫేక్, ట్యూన్‌సాంగ్, వోఖా, జూన్‌హెబోటో, నోక్లాక్ |
| ఒడిషా | సెంట్రల్ | కటక్ |
బాలాసోర్, భద్రక్, కటక్, జగత్‌సింగ్‌పూర్, జాజ్‌పూర్, కేంద్రపద, ఖోర్ధా, మయూర్‌భంజ్, నయాగర్, పూరి |
| ఉత్తర | సంబల్పూర్ |
అంగుల్, బలంగీర్, బర్గర్, డియోగర్, ధెంకనల్, ఝర్సుగూడ, కెందుఝర్, సంబల్పూర్, సుబర్ణపూర్, సుందర్‌ఘర్ | |
| దక్షిణ | బెర్హంపూర్ |
బౌధ్, గజపతి, గంజాం, కలహండి, కంధమాల్, కోరాపుట్, మల్కన్‌గిరి, నబరంగ్‌పూర్, నువాపడ, రాయగడ | |
| పంజాబ్ | పాటియాలా | పాటియాలా |
పాటియాలా, సంగ్రూర్, బర్నాలా, ఫతేఘర్ సాహిబ్, లూథియానా |
| ఫరీద్కోట్ | ఫరీద్కోట్ |
ఫరీద్కోట్, బటిండా, మాన్సా | |
| ఫిరోజ్‌పూర్ | ఫిరోజ్‌పూర్ |
ఫిరోజ్‌పూర్, మోగా, శ్రీ ముక్త్సార్ సాహిబ్, ఫాజిల్కా | |
| జలంధర్ | జలంధర్ |
జలంధర్, గురుదాస్‌పూర్, పఠాన్‌కోట్, అమృత్‌సర్, తరన్ తరణ్, కపుర్తలా, హోషియార్‌పూర్ | |
| రూప్ నగర్ | రూప్ నగర్ |
రూప్ నగర్, సాహిబ్జాదా అజిత్ సింగ్ నగర్, షహీద్ భగత్ సింగ్ నగర్ | |
| రాజస్థాన్ | జైపూర్ డివిజన్ | జైపూర్ |
జైపూర్, అల్వార్, జుంజును, సికర్, దౌసా |
| జోధ్‌పూర్ డివిజన్ | జోధ్‌పూర్ |
బార్మర్, జైసల్మేర్, జలోర్, జోధ్‌పూర్, పాలి, సిరోహి | |
| అజ్మీర్ డివిజన్ | అజ్మీర్ |
అజ్మీర్, భిల్వారా, నాగౌర్, టోంక్ | |
| ఉదయ్పూర్ డివిజన్ | ఉదయ్పూర్ |
ఉదయపూర్, బన్స్వారా, చిత్తోర్‌గఢ్, ప్రతాప్‌గఢ్, దుంగార్‌పూర్, రాజ్‌సమంద్ | |
| బికనీర్ డివిజన్ | బికానెర్ |
బికనేర్, చురు, శ్రీ గంగానగర్, హనుమాన్‌గఢ్ | |
| కోటా డివిజన్ | కోటా |
బరన్, బుండి, ఝలావర్, కోటా | |
| భరత్పూర్ డివిజన్ | భారత్‌పూర్ |
భరత్పూర్, ధోల్‌పూర్, కరౌలి, సవాయి, మాధోపూర్ | |
| ఉత్తర ప్రదేశ్ | ఆగ్రా డివిజన్ | ఆగ్రా |
ఆగ్రా, ఫిరోజాబాద్, మైన్‌పురి, మధుర |
| అలీఘర్ డివిజన్ | అలీఘర్ |
అలీఘర్, ఎటా, హత్రాస్, కస్గంజ్ | |
| అయోధ్య డివిజన్ | అయోధ్య |
అంబేద్కర్ నగర్, బారాబంకి, అయోధ్య, సుల్తాన్‌పూర్, అమేథీ | |
| అజంగఢ్ డివిజన్ | అజంగర్ |
అజంగఢ్, బల్లియా, మౌ | |
| బరేలీ డివిజన్ | బరేలీ |
బదౌన్, బరేలీ, పిలిభిత్, షాజహాన్‌పూర్ | |
| బస్తీ డివిజన్ | బస్తీ |
బస్తీ, సంత్ కబీర్ నగర్, సిద్ధార్థనగర్ | |
| చిత్రకూట్ డివిజన్ | చిత్రకూట్ |
బందా, చిత్రకూట్, హమీర్పూర్, మహోబా | |
| దేవిపటన్ డివిజన్ | గోండా |
బహ్రైచ్, బలరాంపూర్, గోండా, శ్రావస్తి | |
| గోరఖ్‌పూర్ డివిజన్ | గోరఖ్‌పూర్ |
డియోరియా, గోరఖ్‌పూర్, కుషీనగర్, మహారాజ్‌గంజ్ | |
| ఝాన్సీ డివిజన్ | ఝాన్సీ |
జలౌన్, ఝాన్సీ, లలిత్‌పూర్ | |
| కాన్పూర్ డివిజన్ | కాన్పూర్ నగర్ |
ఔరయ్యా, ఇటావా, ఫరూఖాబాద్, కన్నౌజ్, కాన్పూర్ దేహత్, కాన్పూర్ నగర్ | |
| లక్నో డివిజన్ | లక్నో |
హర్దోయ్, లఖింపూర్ ఖేరీ, లక్నో, రాయ్‌బరేలీ, సీతాపూర్, ఉన్నావ్ | |
| మీరట్ డివిజన్ | మీరట్ |
బాగ్‌పత్, బులంద్‌షహర్, గౌతమ్ బుద్ధ నగర్, ఘజియాబాద్, మీరట్, హాపూర్ | |
| మీర్జాపూర్ డివిజన్ | మీర్జాపూర్ |
మీర్జాపూర్, సంత్ రవిదాస్ నగర్, సోంభద్ర | |
| మొరాదాబాద్ డివిజన్ | మొరాదాబాద్ |
బిజ్నోర్, అమ్రోహా, మొరాదాబాద్, రాంపూర్, సంభాల్ | |
| ప్రయాగ్రాజ్ డివిజన్ | ప్రయాగ్రాజ్ |
ప్రయాగ్రాజ్, ఫతేపూర్, కౌశాంబి, ప్రతాప్‌గఢ్ | |
| సహరన్‌పూర్ డివిజన్ | సహరన్‌పూర్ |
ముజఫర్‌నగర్, సహరాన్‌పూర్, షామ్లీ | |
| వారణాసి డివిజన్ | వారణాసి |
చందౌలీ, ఘాజీపూర్, జౌన్‌పూర్, వారణాసి | |
| ఉత్తరాఖండ్ | కుమాన్ డివిజన్ | నైనిటాల్ |
అల్మోరా, బాగేశ్వర్, చంపావత్, నైనిటాల్, పితోరాఘర్, ఉధమ్ సింగ్ నగర్ |
| గర్వాల్ డివిజన్ | పౌరీ గర్వాల్ |
చమోలి, డెహ్రాడూన్, హరిద్వార్, పౌరీ గర్వాల్, రుద్రప్రయాగ్, తెహ్రీ గర్వాల్, ఉత్తరకాశీ | |
| పశ్చిమ బెంగాల్ | ప్రెసిడెన్సీ డివిజన్ | కోల్‌కతా |
హౌరా, కోల్‌కతా, నదియా, ఉత్తర 24 పరగణాలు, దక్షిణ 24 పరగణాలు |
| మేదినీపూర్ డివిజన్ | పశ్చిమ్ మేదినీపూర్ |
బంకురా, ఝర్‌గ్రామ్, పశ్చిమ్ మేదినీపూర్, పుర్బా మేదినీపూర్, పురూలియా | |
| మాల్డా డివిజన్ | మాల్డా |
దక్షిణ్ దినాజ్‌పూర్, మాల్దా, ముర్షిదాబాద్, ఉత్తర దినాజ్‌పూర్ | |
| బర్ద్వాన్ డివిజన్ | హూగ్లీ |
బీర్భూమ్, హుగ్లీ, పశ్చిమ్ బర్ధమాన్, పుర్బా బర్ధమాన్ | |
| జల్పైగురి డివిజన్ | జల్పైగురి |
అలీపుర్దువార్, కూచ్ బెహార్, డార్జిలింగ్, జల్పైగురి, కాలింపాంగ్ | |
| ఢిల్లీ | ఢిల్లీ డివిజన్ | సెంట్రల్ ఢిల్లీ |
సెంట్రల్ ఢిల్లీ, ఈస్ట్ ఢిల్లీ, న్యూ ఢిల్లీ, నార్త్ ఢిల్లీ, నార్త్ ఈస్ట్ ఢిల్లీ, నార్త్ వెస్ట్ ఢిల్లీ, షాహ్దారా, సౌత్ ఢిల్లీ, సౌత్ ఈస్ట్ ఢిల్లీ, సౌత్ వెస్ట్ ఢిల్లీ, వెస్ట్ ఢిల్లీ |
| జమ్మూ , కాశ్మీర్ | జమ్మూ డివిజన్ | జమ్మూ | జమ్ము, దోడా, కథువా, కిష్త్వార్, పూంచ్, రాజౌరి, రాంబన్, రియాసి, సాంబా, ఉధంపూర్ |
| కశ్మీర్ డివిజన్ | శ్రీనగర్ | శ్రీనగర్, అనంతనాగ్, బందిపోరా, బారాముల్లా, బుద్గాం, గందర్బల్, కుల్గాం, కుప్వారా, పుల్వామా, షోపియాన్ | |
| లడఖ్ | లడఖ్ డివిజన్ | లేహ్ | కార్గిల్, లేహ్ |
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ https://web.archive.org/web/20150924103233/http://www.socialjustice.nic.in/pdf/tab11.pdf
- ↑ "Archived copy". Archived from the original on 15 April 2012. Retrieved 25 March 2012.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Archived copy". Archived from the original on 8 May 2012. Retrieved 7 March 2012.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) - ↑ "Zonal Council |". mha.nic.in. Archived from the original on 12 May 2017. Retrieved 26 October 2016.
- ↑ "The States Reorganisation Act, 1956 (Act No.37 Of 1956) Part – Iii Zones And Zonal Councils" (PDF). Interstatecouncil.nic.in. Retrieved 27 December 2017.
- ↑ "Present Composition Of The Southern Zonal Council" (PDF). Interstatecouncil.nic.in. Retrieved 27 December 2017.
- ↑ "Profile | National Portal of India". www.india.gov.in. Retrieved 31 March 2020.
- ↑ "Vijayawada is Andhra Pradesh's new capital". Deccanchronicle.com. 5 September 2014. Retrieved 27 December 2017.
- ↑ "Appointed Day for Telangana State". Newindianexpress.com. Archived from the original on 3 మార్చి 2016. Retrieved 27 December 2017.
- ↑ https://www.mea.gov.in/Images/pdf1/S6.pdf.