అక్షాంశ రేఖాంశాలు: 12°36′59″N 80°11′58″E / 12.616454°N 80.199370°E / 12.616454; 80.199370

మహాబలిపురం

వికీపీడియా నుండి
(మహాబలిపురము నుండి దారిమార్పు చెందింది)
Jump to navigation Jump to search
Mamallapuram
Thirukadalmallai
Mahabalipuram
Town
Mamallapuram
The town of Mahabalipuram
The town of Mahabalipuram
Mamallapuram is located in Tamil Nadu
Mamallapuram
Mamallapuram
Coordinates: 12°36′59″N 80°11′58″E / 12.616454°N 80.199370°E / 12.616454; 80.199370
CountryIndia
StateTamil Nadu
DistrictChengalpattu
Elevation
12 మీ (39 అ.)
జనాభా
 (2011)
 • Total15,172[1]
Languages
 • OfficialTamil
Time zoneUTC+5:30 (IST)
PIN
603104
Telephone code91–44
Vehicle registrationTN-19[2]

మహాబలిపురం, దీనిని మామల్లపురం అని కూడా పిలుస్తారు.[3] ఇది ఆగ్నేయ భారతదేశం, తమిళనాడు రాష్ట్రంలోని చెంగల్పట్టు జిల్లా లోని ఒక పట్టణం. ఇది కంచి పట్టణానికి 66 కి.మీ. దూరంలో, రాష్ట్ర రాజధాని చెన్నైకి 70 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఈ పట్టణంలో ఉన్న తీరం వెంబడి ఉన్న దేవాలయం ప్రపంచంలో యునెస్కో వారి చేత సంరక్షించ బడుతున్న హెరిటేజ్ ప్రదేశాలలో ఒకటి.ఇది మహాబలిపురంలోని 7వ , 8వ శతాబ్దాల హిందూ సమూహ స్మారక కట్టడాల యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.[4] భారతదేశంలోని ప్రసిద్ధ పర్యాటక ప్రదేశాలలో ఇది ఒకటి.[1] ఈ ప్రదేశం పురాతన పేరు తిరుకడల్మలై. పల్లవ రాజ్యంలో రెండు ప్రధాన ఓడరేవు నగరాల్లో మామల్లపురం ఒకటి. ఈ పట్టణానికి పల్లవ రాజు నరసింహవర్మన్ I పేరు పెట్టారు, ఇతనను మామల్ల అని కూడా పిలుస్తారు. ఆర్థిక శ్రేయస్సుతో పాటు, ఇది రాచరిక స్మారక కట్టడాల సమూహంగా మారింది, చాలా వరకు సజీవ శిల్పాలుగా చెక్కబడ్డాయి.

ఇది 7వ, 8వ శతాబ్దాల నాటి రథాల రూపంలోని ఆలయాలు, మండపాలు (అభయారణ్యం గుహలలాంటి), గంగా అవరోహణకు ఉపశమనాన్ని కలిగించే భారీ బహిరంగ రాయితో నిర్మించి, శివునికి అంకితం చేయబడిన తీర దేవాలయం.[5][6] సమకాలీన పట్టణ ప్రణాళికను 1827లో బ్రిటిష్ రాజ్ స్థాపించాడు. [7]

సా.శ. 7 వ శతాబ్దంలో దక్షిణ భారత దేశాన్ని పరిపాలించిన పల్లవ ప్రభువుల రాజ్యానికి ప్రముఖ తీరపట్టణం. మామల్లాపురం అనేది మహాబలిపురానికి వున్న మరో పేరు. ఈ పట్టనణానికి అప్పటి పల్లవ ప్రభువైన మామ్మల్ల పేరు మీద కట్టబడిందని చరిత్రకారులు చెబుతారు. మహాబలిపురానికి ఆ పేరు రావటానికి మరొక కథనం ప్రకారం పూర్వం బలిచక్రవర్తి ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించటంవల్ల ఈ ప్రాంతానికి ఆ పేరు వచ్చింది అని స్థానికులు అంటుంటారు. తదనంతర కాలంలోనూ పల్లవుల పరిపాలనా కాలంలోనూ ఈ ప్రాంతం స్వర్ణయుగాన్ని చూసింది. పల్లవులు ఈ ప్రాంతాన్ని రాజధానిగా చేసుకొని కొంతకాలం పాలించారు. అప్పుడు కట్టించినవే ఈ శిల్పకళా సంపద. పల్లవులు దీనిని మంచిరేవుపట్నంగా తీర్చిదిద్దారు. దానికోసం ఇక్కడ కొండమీద ఒక లైట్ హౌస్ ని కట్

వ్యుత్పత్తి శాస్త్రం

[మార్చు]

నగరం గురించిన తొలి ప్రస్తావన 1వ శతాబ్దానికి చెందిన పెరిప్లస్ ఆఫ్ ది ఎరిథ్రియన్ సీ అనే తెలియని గ్రీకు నావిగేటర్ ద్వారా కనుగొనబడింది. టోలెమీ, గ్రీకు భౌగోళిక శాస్త్రజ్ఞుడు ఈ ప్రదేశాన్ని మాలాంగే అని సూచిస్తాడు. మహాబలిపురం మామల్లపట్టణం, మామల్లపురం వంటి ఇతర పేర్లుతో కూడా పిలుస్తారు. మామల్లపురం అనే పదానికి మామల్ల నగరం అని అర్థం. నగరంలోని ప్రసిద్ధ దేవాలయాలను నిర్మించిన ప్రసిద్ధ పల్లవ చక్రవర్తి నరసింహవర్మన్ I ( సా.శ.630-670) మరొక పేరు మామల్ల.

ప్రసిద్ధ వైష్ణవ సన్యాసి తిరుమంగై ఆళ్వార్ స్థలశయన పెరుమాళ్ ఆలయాన్ని సూచిస్తూ ఈ ప్రదేశాన్ని తిరుకడల్మలై అని పేర్కొన్నారు.[8] మహాబలిపురం నావికులకు తెలిసిన మరొక పేరు, మార్కో పోలో కనీస కాలం నుండి "సెవెన్ పగోడాలు" అనేది మహాబలిపురం ఏడు పగోడాలను సూచిస్తుంది, ఇది సముద్ర తీర ఒడ్డున ఉంది. వీటిలో ఒకటి, షోర్ టెంపుల్ మనుగడలో ఉంది.[9]

జనాభా గణాంకాలు

[మార్చు]
  • 2011 భారత జనాభా లెక్కలు ప్రకారం మామల్లపురం (మహాబలిపురం) నగర పంచాయతీలో 15,172 జనాభా ఉంది, అందులో 8,036 మంది పురుషులు కాగా, 7,136 మంది మహిళలు ఉన్నారు. మొత్తం జనాభాలో 0-6 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లల జనాభా 1572. ఇది మామల్లపురం మొత్తం జనాభాలో 10.36 % గా ఉంది. స్త్రీ పురుష నిష్పత్తి రాష్ట్ర సగటు 996కి వ్యతిరేకంగా 888గా ఉంది. అంతేకాకుండా తమిళనాడు రాష్ట్ర సగటు 943తో పోలిస్తే మామల్లపురంలో శిశు లింగ నిష్పత్తి 977గా ఉంది. అక్షరాస్యత రేటు రాష్ట్ర సగటు 80.09% కంటే 85.52 % ఎక్కువ. మామల్లపురంలో పురుషుల అక్షరాస్యత దాదాపు 91.27 % కాగా స్త్రీల అక్షరాస్యత 78.97 % ఉంది.
  • 2001 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం, మహాబలిపురం జనాభా 12,345. అందులో పురుషులు 52% మందికాగా, స్త్రీలు 48% మంది ఉన్నారు. మహాబలిపురం సగటు అక్షరాస్యత రేటు 74%, ఇది జాతీయ సగటు 73% కంటే ఎక్కువ ఉంది. పురుషుల అక్షరాస్యత 82% ఉండగా, స్త్రీల అక్షరాస్యత 66% ఉంది. మహాబలిపురం మొత్తం జనాభాలో 12% మంది 6 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ వయస్సు ఉన్నవారు ఉన్నారు.

చరిత్ర

[మార్చు]

మహాబలిపురం సమీపంలో నియోలిథిక్ శ్మశానవాటిక, కైర్న్ వృత్తాలు, సామాన్య శక పూర్వం 1వ శతాబ్దపు నాటి సమాధులతో కూడిన జాడీలు కనుగొనబడ్డాయి. సంగం యుగం పద్యం పెరుంపణాంతుప్పడై తొండై నాడు ఓడరేవు నిర్ప్పయ్యరు కాంచీపురంలో రాజు తొండైమాన్ ఇలాం తిరైయార్ పాలనకు సంబంధించింది, దీనిని పండితులు ప్రస్తుత మహాబలిపురంతో గుర్తించారు.

సా.శ.4వ శతాబ్దంలో చైనీస్ నాణేలు, థియోడోసియస్ I రోమన్ నాణేలు మహాబలిపురం వద్ద కనుగొన్నారు, ఇవి శాస్త్రీయ కాలం చివరిలో ప్రపంచ వాణిజ్యానికి చురుకైన కేంద్రంగా ఉన్నాయి. మహాబలిపురంలో శ్రీహరి, శ్రీనిధి అని రాసి ఉన్న రెండు పల్లవ నాణేలు దొరికాయి. పల్లవ రాజులు కాంచీపురం నుండి మహాబలిపురం వరకు పాలించారు.ఇది సా.శ. 3వ శతాబ్దం నుండి సా.శ. 9వ శతాబ్దం వరకు పల్లవ రాజవంశం రాజధాని. శ్రీలంక, ఆగ్నేయాసియాకు వాణిజ్యం, దౌత్య కార్యకలాపాలను ప్రారంభించడానికి ఓడరేవును ఉపయోగించారు.

మహాభారతంలో వివరించిన సంఘటనలను చిత్రీకరిస్తున్న మహాబలిపురం దేవాలయాలు ఎక్కువగా రాజు నరసింహవర్మన్, అతని వారసుడు రాజసింహవర్మన్ పాలనలో నిర్మించబడ్డాయి. రాక్-కట్ ఆర్కిటెక్చర్ నుండి నిర్మాణాత్మక భవనం వరకు కదలికను చూపుతాయి. మహాబలిపురం నగరాన్ని పల్లవ రాజు నరసింహవర్మన్ సా.శ. I 7వ శతాబ్దంలో స్థాపించాడు.

మండపం లేదా మంటపాలు, ఆలయ రథాల ఆకారంలో ఉన్న రథాలు లేదా పుణ్యక్షేత్రాలు గ్రానైట్ రాతి ముఖం నుండి చెక్కబడ్డాయి, అయితే అర్ధ శతాబ్దం తరువాత నిర్మించిన ప్రఖ్యాత షోర్ టెంపుల్, దుస్తులు ధరించినట్లుగా రాతితో నిర్మించబడింది.

మహాబలిపురం అంత సాంస్కృతికంగా ప్రతిధ్వనించేది అది గ్రహించి, వ్యాప్తి చేసే ప్రభావాలే ఎక్కువ ఉంటాయి. షార్ టెంపుల్‌లో గ్రానైట్‌తో చెక్కబడిన 100 అడుగుల (30 మీ) పొడవు, 45 అడుగుల (14 మీ) ఎత్తుతో సహా అనేక నిర్మాణాలు ఉన్నాయి. 1957లో గవర్నమెంట్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఆర్కిటెక్చర్ అండ్ స్కల్ప్చర్ శిల్పాలు, దేవాలయాల తయారీ కళను ప్రోత్సహించడానికి, పునరుద్ధరించడానికి స్థాపించబడింది.

స్మారక కట్టడాలు సమూహం

[మార్చు]
మహాబలిపురం is located in India
రాజస్థాన్ హిల్ పోర్ట్స్
తాజ్ మహల్
ఫతేపూర్ సిక్రీ
ఆగ్రా కోట
కాజీరంగా జాతీయవనం
మానస వన్యప్రాణుల అభయారణ్యం
సాంచీ స్తూపం
భీంబేట్కా రాక్ షెల్టర్స్
ఖజురహో
బుద్ధ గయ
హుమాయూన్ సమాధి
కుతుబ్ మీనార్
ఎర్ర కోట
చంపానేర్-పావగఢ్
గోవా చర్చీలు, కాన్వెంట్లు
కియోలాడియో నేషనల్ పార్క్
అజంతా గుహలు
ఎల్లోరా గుహలు
ఎలిఫెంటా గుహలు
ఛత్రపతి శివాజీ టెర్మినస్
మహాబలిపురం
మహాబలిపురం
చోళులు నిర్మించిన మహాదేవాలయాలు
మహాబలిపురం
హంపీ నిర్మాణ సమూహాలు|link=|class=notpageimage]]
భారత పర్వత రైల్వేలు-నీలగిరి
భారత పర్వత రైల్వేలు -డార్జిలింగ్
భారత పర్వత రైల్వేలు-కల్కా-సిమ్లా
హిమాలయ జాతీయ ఉద్యానవనం
పట్టడకల్ స్మారక కట్టడాలు ⋅
కోణార్క సూర్య దేవాలయం
జంతర్ మంతర్
రాణి కి వావ్
నందా దేవి వ్యాలీ ఆఫ్ ఫ్లవర్స్ N.P
సుందర్ బన్ జాతీయవనం
పశ్చిమ కనుమలు (నీలగిరి)
పశ్చిమ కనుమలు (కేరళ)
పశ్చిమ కనుమలు (సహ్యాద్రి)
పశ్చిమ కనుమలు (కర్ణాటక)
class=notpageimage|
Location of World Heritage Sites within India (
)

ఈ పట్టణంలో 7వ, 8వ శతాబ్దపు హిందూ మతపరమైన అనేక స్మారక చిహ్నాలు, పల్లవుల కాలంలో నిర్మించబడిన గుహ దేవాలయాలు, ఏకశిలా దేవాలయాలు సేకరణ ఉంది.[10][11][12] వీటిని యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా ప్రకటించారు.[13][14][15] ఈ ప్రదేశంలో 40 పురాతన స్మారక చిహ్నాలు, హిందూ దేవాలయాలు ఉన్నాయి.[16] ఇందులో గంగానది అవరోహణ (అర్జునుడి తపస్సు అచరించిన) ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద బహిరంగ రాళ్లలో ఒకటి.[17][18] సా.శ. 630 - 668 మధ్య కాలంలో నిర్మించిన ఏకశిలా ఊరేగింపు రథాల నిర్మాణంతో రథ దేవాలయాలు, మహాభారతం, శక్తి, వైష్ణవానికి సంబంధించిన కథనాలతో మందిరాలు, రాతి పైకప్పులతో మండప విహారాలు, ముఖ్యంగా శైవిజం, శాక్టిజం, వైష్ణవ మతం మూల ఉపశమనాలు, సా.శ. 695-722 మధ్య నిర్మించబడిన విష్ణువు,ఇఁకా ఇతర దేవతలను భక్తిపూర్వకంగా ప్రదర్శించే శివునికి అంకితం చేయబడిన రాతి ఆలయాలు, పురావస్తు త్రవ్వకాల్లో కొన్ని 6వ శతాబ్దానికి, అంతకు ముందు నాటి శాసనాలు ఉన్నాయి.[19][20] ఈ ప్రదేశం ఆర్కియాలజికల్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియాచే నిర్వహించబడుతుంది.[21]

అర్జునుడి తపస్సు

[మార్చు]

మహాబలిపురం వద్ద అర్జునుడి తపస్సు అని కూడా పిలువబడే గంగానది అవరోహణ, ఆసియాలో అతిపెద్ద రాక్ రిలీఫ్‌లలో ఒకటి.ఇది అనేక హిందూ గ్రంధాలలో విశిష్టమైంది.

మహాబలిపురం వద్ద అర్జునుడి తపస్సు అని కూడా పిలువబడే గంగానది అవరోహణ, ఆసియాలో అతిపెద్ద రాక్ రిలీఫ్‌లలో ఒకటి.ఇది అనేక హిందూ గ్రంధాలలో విశిష్టమైంది.

సందర్శన స్థలాలు

[మార్చు]
సముద్రపు వడ్డున దేవాలయం
రాయల గోపురం
పాండవుల రథాలు

కొన్ని ముఖ్యమైన నిర్మాణాలు

[మార్చు]
  • గంగానది అవరోహణ -ఇది అర్జునుడి తపస్సు చేసిన ప్రదేశం. ఇది ఒక పెద్ద బహిరంగ రాతి మండప విహార ప్రదేశం.[22]
  • పంచ రథాలు (ఐదు రథాలు) - పాండవులు (యుధిష్టుడు, అర్జునుడు, భీముడు, నకులుడు, సహదేవుడు) ద్రౌపది పేర్లతో ఐదు ఏకశిలా పిరమిడ్ నిర్మాణాలు. వీటిలో ప్రతి ఒక్కటి ఒక ప్రత్యేక పెద్ద రాతి ముక్క నుండి చెక్కబడింది.
  • గుహ దేవాలయాలు - 7వ శతాబ్దానికి చెందిన పదికి పైగా రాతితో చెక్కిన దేవాలయాలు. వీటిలో వరాహ, ఆది వరాహ, కృష్ణ, మహిషాసురమర్దిని (దుర్గ), రామానుజ, ధర్మరాజు, కోనేరి, కోటికల్, పంచపాండవ, ఇతరులు ఉన్నారు.[23]
  • తీర దేవాలయం - బంగాళాఖాతం వెంబడి ఉన్న ఒక నిర్మాణ దేవాలయం. సముద్రం నుండి దూరంగా పశ్చిమం వైపు నుండి ప్రవేశ ద్వారం ఉంటుంది. ఇటీవలి త్రవ్వకాలలో ఇక్కడ కొత్త నిర్మాణాలు కనిపించాయి.[24]
  • ఒలకనేశ్వర ఆలయం, లైట్‌హౌస్‌తో సహా ఇతర నిర్మాణ ఆలయాలు, ద్రౌపది ట్యాంక్, కృష్ణుడి బటర్‌బాల్ వంటి రాక్-కట్ లక్షణాలతో పాటుగా ఉన్నాయి.[25]
  • తిరుకడల్మలై దేవాలయం:ఇది సముద్రం ఒడ్డున ఉన్నఅతి సుందరమైన దేవాలయం. ఇది విష్ణుమూర్తిని ఆరాధించే ప్రధాన దేవాలయం. పల్లవ రాజు ఈ దేవాలయాన్ని సముద్రం నుండి వచ్చే కోత నుండి శిలా సంపదని రక్షించడం కోసం, విష్ణుప్రీతి కోసం నిర్మించాడు. ఈ దేవాలయ నిర్మాణం జరిగాక సముద్ర కోత తగ్గింది. [26] ఇది అతిమనోహరమైన శిల్పసంపదతో అలరారుతున్న క్షేత్రం. తిరుమంగై ఆళ్వారు ఈక్షేత్రస్వామిని కీర్తించుచుండ తిన్ఱనూర్ భక్తవత్సలస్వామి ప్రత్యక్షం అయినందున, భక్తవత్సలస్వామి ఇక్కడి నుండి మంగళాశాసనం చేసారని కథనాలు వివరిస్తున్నాయి.[27]
  • బీచ్: మహాబలిపురం బీచ్ అందమైంది. సాయంకాలం చల్లగాలిని ఆస్వాదించవచ్చు. ఈ బీచ్ లోని అలలు చాల భయంకరంగా వుంటాయి. బీచ్ లో సముద్రపు లోతు ఎక్కువ. కనుక సముద్ర స్నానం ప్రమాదకరం. గవ్వలతో చేసిన వస్తువులు కొనుక్కోవచ్చు. ఇక్కడ బీచ్ తీరం వెంబడి దొరికే రకరకాల వేడి వేడి సీఫుడ్స్ అత్యంత రుచికరంగా ఉంటాయి. భారతీయులతో పాటు ఫారినర్స్ కూడా ఎక్కువమంది ఇక్కడ ఎక్కువగా కనిపిస్తుంటారు.

రవాణా సౌకర్యాలు

[మార్చు]

మహాబలిపురం వెళ్ళటానికి చెన్నై కోయంబేడునుంచి బస్సులు ఉన్నాయి. అక్కడినుంచి మహాబలిపురానికి ఒక గంటన్నర రెండు గంటల్లో చేరుకోవచ్చు. మహాబలిపురంలో చూడదగ్గ ప్రదేశాలన్ని చుట్టుపక్కల అరకిలోమీటర్ దూరంలోనే వుంటాయి. ఎక్కడికైనా నడిచే వెళ్ళవచ్చు. లేదా ఆటోలు దొరకుతాయి.

చిత్రమాలిక

[మార్చు]
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయ చిత్రకళ
    మహబలిపురం లోని ఆలయ చిత్రకళ
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయ చిత్రకళ
    మహబలిపురం లోని ఆలయ చిత్రకళ
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయ చిత్రకళ
    మహబలిపురం లోని ఆలయ చిత్రకళ
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయాలు
    మహబలిపురం లోని ఆలయాలు
  • మహాబలిపురం శిల్పకళ
    మహాబలిపురం శిల్పకళ
  • మహాబలిపురం మహిశ మర్దని మందిరం
    మహాబలిపురం మహిశ మర్దని మందిరం
  • మహిషాసురమర్థిని గుహ ఆలయం
    మహిషాసురమర్థిని గుహ ఆలయం
  • కృష్ణుని వెన్నముద్ద (బట్టర్ బాల్)
    కృష్ణుని వెన్నముద్ద (బట్టర్ బాల్)
  • మహాబలిపురం కృష్ణమండప శిల్పకళ
    మహాబలిపురం కృష్ణమండప శిల్పకళ
  • ఒలక్కన్నేశ్వర మందిరం
    ఒలక్కన్నేశ్వర మందిరం
  • మహాబలిపురం లైట్ హౌస్
    మహాబలిపురం లైట్ హౌస్
  • ఆలయ సందర్శకులు
    ఆలయ సందర్శకులు
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహబలిపురం లోని ఆలయం
    మహబలిపురం లోని ఆలయం
  • మహాబలిపురం శిల్పాలు.
    మహాబలిపురం శిల్పాలు.

మూలాలు

[మార్చు]
  1. ↑ 1.0 1.1 Mamallapuram, Encyclopedia Britannica
  2. ↑ Kathiresan, Rajesh Kumar. "TN Motor Vehicle Registration".
  3. ↑ "About Mahabalipuram Tamil Nadu Mamallapuram Temple List Chennai Mamalapuram City". www.mahabalipuram.co.in. Archived from the original on 2023-04-01. Retrieved 2023-04-01.
  4. ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "Group of Monuments at Mahabalipuram". UNESCO World Heritage Centre (in ఇంగ్లీష్). Retrieved 2023-04-01.
  5. ↑ Mamallapuram, Encyclopedia Britannica
  6. ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. p. 399. ISBN 978-0-8239-3179-8.
  7. ↑ Encyclopedia Britannica, 15th Edition (1982), Vol. VI, p. 497
  8. ↑ C. 2004, p. 3
  9. ↑ "Underwater investigations off Mamallapuram" (PDF). Current Science. 86 (9). 10 May 2004. Archived from the original (PDF) on 5 November 2004. {{cite journal}}: Cite uses deprecated parameter |authors= (help)
  10. ↑ Mamallapuram, Encyclopedia Britannica
  11. ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. p. 399. ISBN 978-0-8239-3179-8.
  12. ↑ "Group of Monuments at Mahabalipuram". UNESCO.org. Retrieved 23 October 2012.
  13. ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. p. 399. ISBN 978-0-8239-3179-8.
  14. ↑ "Group of Monuments at Mahabalipuram". UNESCO.org. Retrieved 23 October 2012.
  15. ↑ "Advisory body evaluation" (PDF). UNESCO.org. Retrieved 23 October 2012.
  16. ↑ National Geographic (2008). Sacred Places of a Lifetime: 500 of the World's Most Peaceful and Powerful Destinations. National Geographic Society. p. 154. ISBN 978-1-4262-0336-7.
  17. ↑ Mamallapuram, Encyclopedia Britannica
  18. ↑ George Michell (1977). The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms. University of Chicago Press. pp. 131–134. ISBN 978-0-226-53230-1.
  19. ↑ "Group of Monuments at Mahabalipuram". UNESCO.org. Retrieved 23 October 2012.
  20. ↑ Group of Monuments at Mahabalipuram, Dist. Kanchipuram Archived 29 మే 2018 at the Wayback Machine, Archaeological Survey of India (2014)
  21. ↑ World Heritage Sites - Mahabalipuram, Archaeological Survey of India (2014)
  22. ↑ C. 2004, p. 12-3
  23. ↑ C. 2004, p. 16-17
  24. ↑ C. 2004, p. 30-1
  25. ↑ C. 2004, p. 33-4
  26. ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు". Archived from the original on 2009-02-17. Retrieved 2007-08-20.
  27. ↑ C. 2004, p. 30

బయటి లింకులు

[మార్చు]


"https://te.wikipedia.org/w/index.php?title=మహాబలిపురం&oldid=4288987" నుండి వెలికితీశారు