అష్టమూర్తులు

సూర్యుడు

పంచభూతాలు ఐన పృథివ్యప్‌తేజోవాయురాకాశాలు, సూర్యచంద్రులు (సూర్యుడు, చంద్రుడు), పురుషుడు - ఈ ఎనిమిది మందిని కలిపి అష్టమూర్తులు అంటారు.

• లలితా సహస్రనామాలలో ఆరు వందల అరవై రెండవదైన (662) ‘అష్టమూర్తిః’ శబ్దానికి వివిధ గ్రంథాలలో వివిధ వ్యాఖ్యలు ఉన్నాయి. (భాస్కరరాయల వ్యాఖ్యానం అందులో ఒకటి)
• 1. లక్ష్మి, మేధ, ధర, పుష్టి, గౌరి, తుష్టి, ప్రభ, ద్యుతి.(మత్స్య పురాణంలో ఇలా ఎనిమిది రూపాలుగా తనను పాలించమని సరస్వతికి ప్రార్థన ఉంది.)
• 2. గుణ భేదం చేత ఆత్మ ఎనిమిది రకాలు- జీవాత్మ, అంతరాత్మ, పరమాత్మ, నిర్మలాత్మ, శుద్ధాత్మ, జ్ఞానరూపాత్మ, మహాత్మ, భూతాత్మ. (యోగ శాస్త్రం)
• 3. భూమి, ఆపస్సు (నీరు), అగ్ని, వాయువు, ఆకాశం, మనస్సు, బుద్ధి, అహంకారం. (భగవద్గీత)
• 4. సూర్యుడు, నీరు, పృథివి, అగ్ని, వాయువు, ఆకాశం, సోమయాజి (దీక్షితుడైన బ్రాహ్మణుడు), చంద్రుడు.(విష్ణు పురాణం)
• 5. శని, శుక్ర, లోహితాంగ, జీవ, స్కంద, స్వర్గ, సంతాన, బుధ. (ఈ ఎనమండుగురూ సువర్చల మొదలైన స్త్రీమూర్తుల కుమారులు)
• 6. బ్రహ్మ భ్రూమధ్యం నుంచి వెలువడిన రుద్ర మూర్తులు (వారి వారి స్థానాలు, భార్యల, కుమారుల పేర్లతో సహా - ఇదే క్రమంలో) : భవుడు (జలం- ఉష- శుక్రుడు), శర్వుడు (మహి - సుకేశి - అంగారకుడు), ఈశానుడు (వాయువు -శివ - హనుమంతుడు), పశుపతి (వహ్ని- స్వాహ- స్కందుడు), భీముడు (ఆకాశం - దిశ- స్వర్గం), ఉగ్రుడు (స్వధర్మ నిష్ఠుడైన బ్రాహ్మణుడు- దీక్ష- సంతానం లేదు), మహాదేవుడు (సోముడు - రోహిణి - బుధుడు), రుద్రుడు (సూర్యుడు - సువర్చల - శనైశ్చరుడు). (పు. నా. చం.)

https://web.archive.org/web/20140209111013/http://www.andhrabharati.com/dictionary/