సింగిరెడ్డి నారాయణరెడ్డి

సి.నారాయణరెడ్డి
జననం	సింగిరెడ్డి నారాయణరెడ్డి జూలై 29, 1931 హనుమాజీపేట్, కరీంనగర్
మరణం	జూన్ 12, 2017 హైదరాబాద్, తెలంగాణ
నివాస ప్రాంతం	హైదరాబాద్, తెలంగాణ
ఇతర పేర్లు	సినారె
వృత్తి	కవి, గేయరచయిత, & సాహితీవేత్త
పురస్కారములు	సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు (1973), పద్మ శ్రీ (1977), కళాప్రపూర్న (1978), జ్ఞానపీఠ్ అవార్డు (1988), పద్మ భూషణ్ (1992), సాహిత్య అకాడెమీ ఫెలోషిప్ (2014)
సంతకం

సి.నా.రె. గా ప్రసిద్ధి చెందిన సింగిరెడ్డి నారాయణరెడ్డి (జూలై 29, 1931 - జూన్ 12, 2017) ప్రముఖ తెలుగు కవి, సాహితీవేత్త. తెలుగు సాహిత్యానికి ఆయన చేసిన ఎనలేని సేవలకు గాను ఆయనకు 1988లో విశ్వంభర కావ్యానికి ప్రతిష్ఠాత్మకమైన జ్ఞానపీఠ పురస్కారం లభించింది. సినారె రాజ్యసభ సభ్యునిగా కూడా నియమితుడయ్యాడు. తెలుగు చలన చిత్ర రంగములో ఆయన రాసిన పాటలు ఎంతో ప్రసిద్ధి చెందాయి

బాల్యం - విద్యాభ్యాసం

సి.నారాయణరెడ్డి 1931, జూలై 29 (అనగా ప్రజోత్పత్తి సంవత్సరం నిజ ఆషాఢ శుద్ధ పౌర్ణమి రోజు) న కరీంనగర్ జిల్లాలోని మారుమూల గ్రామము హనుమాజీపేట్లో జన్మించాడు. తండ్రి మల్లారెడ్డి రైతు. తల్లి బుచ్చమ్మ గృహిణి. నారాయణ రెడ్డి ప్రాథమిక విద్య గ్రామంలోని వీధిబడిలో సాగింది. బాల్యంలో హరికథలు, జానపదాలు, జంగం కథల వైపు ఆకర్షితుడయ్యాడు. ఉర్దూ మాధ్యమంలో సిరిసిల్లలో మాధ్యమిక విద్య, కరీంనగర్లో ఉన్నత పాఠశాల విద్య అభ్యసించాడు. అప్పట్లో తెలుగు ఒక ఐచ్ఛికాంశాంగానే ఉండేది. హైదరాబాదు లోని చాదర్‌ఘాట్ కళాశాలలో ఇంటర్మీడియట్, ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో బి.ఏ. కూడా ఉర్దూ మాధ్యమంలోనే చదివాడు. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయము నుండి తెలుగు సాహిత్యములో పోస్టుగ్రాడ్యుయేట్ డిగ్రీ, డాక్టరేటు డిగ్రీ పొందాడు. విద్యార్థిగా శ్రీ కృష్ణదేవరాయ ఆంధ్రభాషా నిలయంలో అనేక గ్రంథాలు చదివాడు.

కుటుంబం

ఆయనది బాల్య వివాహం. భార్య పేరు సుశీల. నలుగురు కుమార్తెలు గంగ, యమున, సరస్వతి, కృష్ణవేణి. భార్య మరణానంతరం ఆమె పేరుమీద ఔత్సాహిక మహిళా సాహితీకారులకు ఏటా అవార్డులు అందిస్తున్నారు సినారె.

ఉద్యోగం - రచనా ప్రస్థానం

ఆరంభంలో సికింద్రాబాదు లోని ఆర్ట్స్ అండ్ సైన్స్ కళాశాలలో అధ్యాపకుడిగా చేరి అటు తర్వాత నిజాం కళాశాలలో అధ్యాపకుడిగా పనిచేశాడు. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయములో ఆచార్యునిగా పనిచేస్తూ అనేక ఉన్నత పదవులు, పురస్కారాలు పొందాడు. విశ్వనాధ సత్యనారాయణ తరువాత జ్ఞానపీఠ పురస్కారం పొందిన తెలుగు సాహీతీకారుడు ఆయనే. విశ్వంభర కావ్యానికి ఆయనకి ఈ అవార్డు లభించింది.

ఆయన ప్రముఖంగా కవి అయినప్పటికీ అయన కలం నుంచి పద్య కావ్యాలు, గేయ కావ్యాలు, వచన కవితలు, గద్య కృతులు, చలనచిత్ర గీతాలు, యాత్రా కథనాలు, సంగీత నృత్య రూపకాలు, ముక్తక కావ్యాలు, బుర్ర కథలు, గజళ్ళు, వ్యాసాలు, విమర్శన గ్రంథాలు, అనువాదాలు మొదలైనవి వెలువడ్డాయి. కళాశాల విద్యార్థిగా శోభ పత్రికకు సంపాదకత్వం వహించారు. రోచిస్, సింహేంద్ర పేరుతో కవితలు రచించేవాడు. సినారె కవిత తొలిసారి జనశక్తి పత్రికలో అచ్చయింది. విద్యార్థి దశలోనే ప్రహ్లాద చరిత్ర, సీతాపహరణం వంటి పద్య నాటికలు, భలే శిష్యులు తదితర సాంఘిక నాటకాలు రచించాడు. 1953 లో నవ్వని పువ్వు సంగీత నృత్య నాటిక ప్రచురితమైంది. అది సి.నా.రె తొలి ప్రచురణ. వెంటనే జలపాతం, విశ్వగీతి, అజంతా సుందరి వెలువడ్డాయి.

రామప్ప సంగీత నృత్య రూపకం అన్ని భారతీయ భాషల్లోకి అనువాదమైంది. ఆయన పరిశోధన గ్రంథం ఆధునికాంధ్ర కవిత్వము - సంప్రదాయములు, ప్రయోగములు అత్యంత ప్రామాణిక గ్రంథంగా పేరు పొందింది. సినారె గ్రంథాలు ఇంగ్లీషు, ఫ్రెంచ్, సంస్కృతం, హిందీ, మలయాళం, ఉర్దూ, కన్నడం మొదలైన భాషల్లోకి అనువాదమయ్యాయి. ఆయనే స్వయంగా హిందీ, ఉర్దూ భాషల్లో కవితలల్లారు. అమెరికా, ఇంగ్లండు, ఫ్రాన్స్, రష్యా, జపాన్, కెనడా, ఇటలీ, డెన్మార్క్, థాయ్ ల్యాండ్, సింగపూర్, మలేషియా, మారిషస్, యుగోస్లోవియా, ఆస్ట్రేలియా, గల్ఫ్ దేశాలను సందర్శించారు. 1990 లో యుగోస్లేవియా లోని స్రూగాలో జరిగిన అంతర్జాతీయ కవి సమ్మేళనంలో భారతీయ భాషల ప్రతినిథిగా పాల్గొన్నాడు.

రచనారంగమే కాక ఆయన తెలుగు సాహిత్య పత్రికగా స్రవంతి సాహిత్య మాసపత్రికను నిర్వహించారు. వేమూరి ఆంజనేయశర్మ, చిర్రావూరి సుబ్రహ్మణ్యంతో పాటుగా సినారె పత్రికకు ప్రధాన సంపాదకత్వం వహించారు.

పురస్కారాలు

1. 1988వ సంవత్సరానికి ప్రతిష్ఠాత్మకమైన జ్ఞానపీఠ పురస్కారం
2. ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడెమీ పురస్కారం
3. కేంద్ర సాహిత్య అకాడెమీ పురస్కారం
4. భారతీయా భాషా పరిషత్ పురస్కారం
5. రాజలక్ష్మీ పురస్కారం
6. సోవియట్-నెహ్రూ పురస్కారం
7. అసాన్ పురస్కారం
8. పద్మశ్రీ పురస్కారం
9. పద్మభూషణ్ పురస్కారం
10. ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయము నుండి తెలుగు సాహిత్యము డాక్టరేటు డిగ్రీ
11. ఉత్తమ పాటల రచయిత - ఇదిగో రాయలసీమ గడ్డ, సీతయ్య చిత్రానికి నంది పురస్కారం
12. డా. బోయి భీమన్న జీవన సాఫల్య పురస్కారం - 2 లక్షల నగదు, ప్రశంస పత్రం (బోయి భీమన్న సాహిత్య పీఠం,తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం, 19.09.2014).

ఆంధ్ర, కాకతీయ, డాక్టర్ బీఆర్ అంబేద్కర్, మీరట్, నాగార్జున విశ్వ విద్యాలయాలు ఆయనకు గౌరవ డాక్టరేట్లను ప్రదానం చేశాయి.

పదవులు

విద్యాత్మకంగా, పాలనా పరంగా ఎన్నో పదవులు నిర్వహించాడు.

1. ఆంధ్రప్రదేశ్ అధికార భాషా సంఘం అధ్యక్షులు (1981)
2. అంబేద్కర్ విశ్వవిద్యాలయం ఉపాధ్యక్షులు (1985)
3. పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం ఉపాధ్యక్షులు (1989)
4. ఆంధ్ర ప్రభుత్వ సాంస్కృతిక వ్యవహారాల సలహాదారు (1992)
5. రాష్ట్ర సాంస్కృతిక మండలి అధ్యక్షుడిగా ఏడేళ్ళు

భారత రాష్ట్రపతి ఆయన్ను 1997 లో రాజ్యసభ సభ్యుడిగా నామినేట్ చేశారు.ఆరేళ్ళపాటు సభలో ఆయన ప్రశ్నలు, ప్రసంగాలు, చర్చలు, ప్రస్తావనలు అందరి మన్ననలనూ అందుకున్నాయి.1993 నుంచి ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తు అధ్యక్షుడిగా విలక్షణ కార్యక్రమాలు రూపొందించి తెలుగు భాషా సాహిత్య, సాంస్కృతిక అభ్యుదయానికి తోడ్పడ్డారు.

రచనలు

కవిత్వం:

• విశ్వంభర
• మనిషి - చిలక
• ముఖాముఖి
• భూగోళమంత మనిషి
• దృక్పథం
• కలం సాక్షిగా
• కలిసి నడిచే కలం
• కర్పూర వసంతరాయలు
• మట్టి మనిషి ఆకాశం
• తేజస్సు నా తపస్సు
• నాగార్జున సాగరం
• విశ్వనాథ నాయడు
• కొనగోటి మీద జీవితం
• రెక్కల సంతకాలు
• వ్యక్తిత్వం

వ్యాసాలు:

• పరిణత వాణి

గేయనాటికలు:

• అజంతా సుందరి : 1955లో సినారె ఈ సంగీత రూపకాన్ని రచించారు. 1953లో తన తొలిరచనగా నవ్వని పువ్వు అన్న సంగీత ప్రధానమైన రూపకాన్ని వెలువరించాకా వెనువెంటనే రచించిన రూపకాల్లో ఇదీ ఒకటి. ప్రఖ్యాత అజంతా శిల్పాలను చెక్కే కాలంలో శిల్పుల జీవితాన్ని ఆధారం చేసుకుని రచించిన సంగీత రూపకం.
• వెన్నెలవాడ

సినీ ప్రస్థానం

సినిమా పాటలు

సి.నారాయణ రెడ్డి 1962 లో గులేబకావలి కథ లోని పాటలను రచించుట వల్ల సినిమా ప్రస్థానం లోకి అడుగు పెట్టారు. "నన్ను దోచుకుందువటే వెన్నెల దొరసానీ" అనే పాటతో పేరుపొందారు. తర్వాత చాలా సినిమాల్లో మూడు వేలకు పైగా పాటలు రాశాడు.

ప్రశంసలు

డా.సి. నారాయణరెడ్డి గురించి ప్రముఖుల ప్రశంసలను చీకోలు సుందరయ్య ఇలా ఉదహరించాడు

• చేరా - "ఇప్పటి కవుల్లో నారాయణరెడ్డిగారికున్నంత శబ్దస్ఫూర్తి ఉన్నవాళ్లు ఎక్కువ మంది లేరు. శబ్దస్ఫూర్తి అంటే శబ్ద సంపద ప్లస్‌ స్ఫూర్తి. అంతేకాదు. ఆ శబ్దాలను అతికే శక్తి మహాద్భుతమైనది. శబ్దాలకు రంగు, రుచి, వాసన కలిగించే ఆల్కెమీ ఏదో సినారె దగ్గర ఉండి ఉండాలి. అది అనిర్వాచ్యం. అది పరిశోధనకందదు.
• ఆచార్య జి.వి. సుబ్రహ్మణ్యం - "విశ్వమానవ హృదంతరాళాల్లోని చైతన్య జలపాతాల సవ్వడినీ, విప్లవ జ్వాలల వేడినీ రంగరించి కవితా జగత్తులో మానవతా దృక్పథానికి మనోజ్ఞ రూపాన్ని దిద్దుతున్న శిల్పి సి.నారాయణరెడ్డి. పద్యం నుండి గేయానికి, గేయం నుండి వచనానికీ అభ్యుదయాన్ని సాధిస్తూ పట్టింది బంగారంగా, పలికింది కవిత్వంగా ప్రగతి సాధిస్తున్న కవిచంద్రులు రెడ్డిగారు. మనిషిలోని మమతను, బాధను, కన్నీటినీ, మున్నీటినీ, అంగారాన్నీ, శృంగారాన్నీ, వియోగాన్నీ, విప్లవాన్నీ కవితల్లో కీర్తించడం రెడ్డిగారి మతం"
• సాహితీ చరిత్ర రచయిత డాక్టర్‌ జి.నాగయ్య - "ప్రణయ కవిత్వమును, చారిత్రక గాథలను రచించి ప్రఖ్యాతులైన సి.నారాయణరెడ్డిగారు పద్యమును, గేయమును చక్కగా నడిపించగల దిట్టలు. ఛందోరహస్యము తెలిసిన నారాయణరెడ్డి ఆధునిక యుగధర్మమున కనుగుణముగా ప్రగతి మార్గములో పయనించి వచన కవిత్వమును నాజూకుగా నడిపించి ఆ ప్రక్రియకు వన్నె చేకూర్చారు. నారాయణరెడ్డి ఏదో ఒక 'ఇజము'నకు కట్టుబడక సమకాలిక సంఘటనలు తనను ప్రేరేపించినపుడు కవిగా స్పందించి చక్కని గేయాలు రచించి వాటిని సంపుటాల కెక్కించాడు... నారాయణరెడ్డి కావ్యాలలో మధ్యతరగతివారి కష్టసుఖాలే ఎక్కువగా కనబడతాయి... కులమతమ్ముల ఉక్కుడెక్కల, నలిగిపోయెడు మాలలంగని, అల్లనాడే కంటనీరిడినట్టి వెన్నెల మనసు నీయది అని ఆయన గురజాడకు కైమోడ్పు ఘటించాడు. ఆకలి వాకిట కేకలు పెట్టిన, ఆరని బాధల అంచులు ముట్టిన జ్వాలా శిశువుగా వీరు శ్రీశ్రీని అభినందించారు
• వచన కవితా పితామహుడు కుందుర్తి ఆంజనేయులు - "నారాయణరెడ్డి తిలక్‌లాగా రెండంచుల పదును గల కత్తి. కవిత్వంలో అగ్ని చల్లగలరూ, అమృతం కురిపించగలడు"

మరణం

గత కొంతకాలంగా అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్న నారాయణరెడ్డి, హైదరాబాద్‌ లోని కేర్‌ ఆస్పత్రిలో చికిత్స పొందుతూ 2017, జూన్ 12 సోమవారం రోజున ఉదయం తుదిశ్వాస విడిచాడు.

ఇవికూడా చూడండి

వికీవ్యాఖ్యలో ఈ విషయానికి సంబంధించిన వ్యాఖ్యలు చూడండి.

సి.నారాయణరెడ్డి

• విశ్వంభర

బయటి లింకులు

• తెలుగు జర్నలిజం లెజెండ్స్ పుస్తక విడుదల 18 అక్టోబర్ 2011 నాటి సమావేశంలో సినారె ఉపన్యాసం (యూట్యూబ్), సోమాజిగూడ ప్రెస్ క్లబ్ లో 2011 అక్టోబరు 18న వయోధిక పాత్రికేయ సంఘం ఆధ్వర్యంలో ప్రముఖ పాత్రికేయులు వరదా చారి, దాసుకేశవరావు, ఉడయవర్లు, కె. లక్ష్మణ రావులు రచించిన 'మన పాత్రికేయ వెలుగులు' (తెలుగు) లెజెండ్స్ ఆఫ్ అవర్ ఫోర్త్ ఎస్టేట్ (ఇంగ్లిష్) పుస్తకావిష్కరణ కార్యక్రమం
• డిజిటల్ లైబ్రరీ ఆఫ్ ఇండియాలో సినారె తొలినాళ్ళ రూపకమైన అజంతాసుందరి గ్రంథప్రతి

సంవత్సరం	సినిమా	సినిమా పాట
1962	ఆత్మబంధువు	అనగనగా ఒక రాజు, అనగనగా ఒక రాణి, చదువురాని వాడవని దిగులు చెందకు
1962	గులేబకావళి కథ	నన్ను దోచుకొందువటే వన్నెల దొరసాని
1962	కులగోత్రాలు	చెలికాడు నిన్నే రమ్మని పిలువ చేరరావేలా, చిలిపి కనుల తీయని చెలికాడా
1962	రక్త సంబంధం	ఎవరో నను కవ్వించి పోయేదెవరో
1963	బందిపోటు	వగలరాణివి నీవే సొగసుకాడను నేనే
1963	చదువుకున్న అమ్మాయిలు	కిల కిల నవ్వులు చిలికిన
1963	కర్ణ	గాలికి కులమేది నేలకు కులమేది
1963	లక్షాధికారి	దాచాలంటే దాగవులే దాగుడుమూతలు సాగవులే, మబ్బులో ఏముంది నా మనసులో ఏముంది
1963	పునర్జన్మ	నీ కోసం నా గానం నా ప్రాణం
1963	తిరుపతమ్మ కథ	పూవై విరిసిన పున్నమివేళా బిడియము నీకేలా బేలా
1964	అమరశిల్పి జక్కన	ఈ నల్లని రాళ్ళలో ఏ కన్నులు దాగెనో
1964	గుడి గంటలు	నీలి కన్నుల నీడల లోనా
1964	మంచి మనిషి	అంతగా నను చూడకు మాటాడకు, వింతగా గురిచూడకు వేటాడకు
1964	మురళీకృష్ణ	కనులు కనులు కలిసెను కన్నె వయసు పిలిచెను, ఊ అను ఊహూ అను ఔనను ఔనౌనను నా వలపంతా నీదని
1964	రాముడు భీముడు	తెలిసిందిలే నెలరాజ నీరూపు తెలిసిందిలే
1965	మంగమ్మ శపథం	కనులీవేళ చిలిపిగ నవ్వెను
1966	పరమానందయ్య శిష్యుల కథ	నాలోని రాగమీవె నడయాడు తీగవీవె
1968	బందిపోటు దొంగలు	విన్నానులే ప్రియా కనుగొన్నానులే ప్రియా
1968	బంగారు గాజులు	అన్నయ్య సన్నిధి అదే నాకు పెన్నిధి చెల్లాయి పెళ్ళికూతురాయెనె పాలవెల్లులే నాలో పొంగిపోయెనే
1968	వరకట్నం	ఇదేనా మన సాంప్రదాయమిదేనా
1969	ఏకవీర	కృష్ణా నీ పేరు తలచినా చాలు
1970	ధర్మదాత	ఓ నాన్నా నీ మనసే వెన్న
1970	కోడలు దిద్దిన కాపురం	నీ ధర్మం నీ సంఘం నీ దేశం నువు మరవద్దు
1970	లక్ష్మీ కటాక్షం	రా వెన్నెల దొరా కన్నియను చేరా
1971	చెల్లెలి కాపురం	కనులముందు నీవుంటే కవిత పొంగి పారదా
1971	మట్టిలో మాణిక్యం	రింఝిం రింఝిం హైదరబాద్
1972	బాలమిత్రుల కథ	గున్న మామిడి కొమ్మ మీదా గూళ్లు రెండున్నాయీ
1972	మానవుడు దానవుడు	అణువూ అణువున వెలసిన దేవా కనువెలుగై మము నడిపింప రావా
1972	తాత మనవడు	అనుబంధం ఆత్మీయత అంతా ఒక బూటకం
1973	అందాల రాముడు	మము బ్రోవమని చెప్పవే సీతమ్మ తల్లి
1973	శారద	శారదా, నను చేరగా ఏమిటమ్మా సిగ్గా, ఎరుపెక్కే లేత బుగ్గా
1974	అల్లూరి సీతారామరాజు	వస్తాడు నా రాజు ఈ రోజు
1974	కృష్ణవేణి	కృష్ణవేణి, తెలుగింటి విరిబోణి, కృష్ణవేణి, నా ఇంటి అలివేణి
1974	నిప్పులాంటి మనిషి	స్నేహమేరా నా జీవితం స్నేహమేరా శాశ్వతం
1974	ఓ సీత కథ	మల్లెకన్న తెల్లన మా సీత మనసు
1975	అందమైన అనుబంధం	ఆనాటి హృదయాల ఆనంద గీతం ఇదేలే
1975	బలిపీఠం	మారాలీ మారాలీ మనుషుల నడవడి మారాలి
1975	ముత్యాల ముగ్గు	గోగులు పూచే పూగులు కాచే ఓ లచ్చ గుమ్మడీ
1976	తూర్పు పడమర	శివరంజనీ నవరాగినీ వినినంతనే నా నవ్వుతారూ పకపకమని నవ్వుతారు
1978	శివరంజని	అభినవ తారవో నా అభిమాన తారవో జోరుమీదున్నావు తుమ్మెదా, నీ జోరెవరి కోసమే తుమ్మెదా
1980	ప్రేమ తరంగాలు	కలయైనా నిజమైనా కాదన్నా లేదన్నా ప్రేమ తరంగాలు నవజీవన రాగాలు
1984	మంగమ్మగారి మనవడు	చందురుడు నిన్ను చూసి శ్రీ సూర్యనారాయణా మేలుకో
1985	స్వాతిముత్యం	లాలి లాలి లాలీ లాలి, వటపత్రశాయీ వరహాల లాలి రాజీవనేత్రునికి రతనాల లాలి
1986	రేపటి పౌరులు	రేపటి పౌరులం
1989	సూత్రధారులు	జోలా జోలమ్మ జోల నీలాలా కన్నులకు నిత్యమల్లె పూలజోల
1990	20వ శతాబ్దం	20వ శతాబ్దం ఇది , అమ్మను మించి దైవమున్నదా
1997	ఒసే రాములమ్మా	ఒసే రాములమ్మా
2001	ప్రేమించు	కంటేనే అమ్మ అని అంటే ఎలా కరుణించే ప్రతి దేవత అమ్మే కదా
2003	సీతయ్య	ఇదిగో రాయలసీమ గడ్డ దీని కథ తెలుసుకో తెలుగు బిడ్డ
2009	అరుంధతి	జేజమ్మా జేజమ్మా
2011	ఇంకెన్నాళ్లు	ఏమి వెలుతురూ