తపస్సు

ధారావాహిక లోని భాగంగా
హిందూ మతము
హిందుత్వ చరిత్ర
భావనలు దేవుడు పరమాత్మ ఈశ్వరుడు ఏకేశ్వరవాదం దేవుడు, లింగం జీవితము ఆత్మ మాయ కర్మ సంసారం పురుషార్థములు (ధర్మము •అర్థము •కామము •మోక్షము) నీతి నియమాలు హిందూ సనాతన ధర్మము పరిపాలన ధర్మము అహింస అస్థేయ అపరిగ్రహ బ్రహ్మచర్యము సత్యము మోక్షము భక్తి యోగము జ్ఞాన యోగము కర్మ యోగము
భారతీయ దర్శనములు ఆరు అష్టిక పాఠశాలలు * వైదిక దర్శనములు (6) సాంఖ్య యోగ న్యాయ వైశేషిక పూర్వమీమాంసా ఉత్తరమీమాంసా (వేదాంతము) (ద్వైతము లేదా '''మధ్వం''' •అద్వైతము లేదా '''స్మార్తం''' •విశిష్టాద్వైతము లేదా వైష్ణవం  •'''ద్వైతాద్వైతం''') ఇతర సనాతన పాఠశాలలు పశుపత శైవము ప్ర్త్యభిజ్జ్ఞ రశేశ్వర పాణిని అవైదిక దర్శనములు (2) జైన దర్శనము బౌద్ధ దర్శనము సిద్ధాంతాలు: అవతారము బ్రాహ్మణ ధర్మము ఆర్ధ కర్మ మోక్ష మాయ ఇష్టదేవతలు ముక్తి పునర్జన్మ సంసారము త్రిమూర్తులు తురియ హిందూ మత శాఖలు: వైష్ణవము శైవము శక్త్యారాధాన స్మార్తులు ఆగమ హిందూ ధర్మము సమకాలీన హిందూమత ఉద్యమాలు హిందూమత సంస్థలు
హిందూ దేవతలు త్రిమూర్తులు బ్రహ్మ విష్ణువు శివుడు ఇతర ముఖ్య దేవి,దేవతలు / దేవుళ్ళు దేవుడు ఆధునిక సరస్వతి లక్ష్మీ పార్వతి శక్తి దుర్గ కాళి వినాయకుడు కార్తికేయుడు రాముడు శ్రీ కృష్ణుడు హనుమంతుడు ఋగ్వేద దేవతలు సోముడు అశ్వినీదేవతలు ఇంద్రుడు అగ్ని మరుత్తులు ఉషస్సు సూర్యుడు సవిత పూష విష్ణువు వరుణుడు బృహస్పతి రుద్రుడు యముడు త్వష్ట అదితి మేఘదేవత పర్జన్యుడు ఆకాశము భూమి వాయువు
ధర్మశాస్త్రములు వేదాలు ఋగ్వేదం యజుర్వేదం సామవేదము అధర్వణవేదము విభాగాలు సంహితలు బ్రాహ్మణాలు అరణ్యకాలు ఉపనిషత్తులు ఉపవేదాలు - 4 ఆయుర్వేదము(వైద్యం) ధనుర్వేదము(యుద్ధం) గాంధర్వ వేదము (సంగీతం) స్థాపత్య వేదము ( శిల్ప విద్య) వేదాంగాలు శిక్ష ఛందస్సు వ్యాకరణము నిరుక్తము కల్పము జ్యోతిష్యము ఉపనిషత్తులు ఋగ్వేదం :మొత్తం: - 10 ఐతరేయ యజుర్వేదం: మొత్తం: 51 :- కృష్ణ - 32, శుక్ల - 19 బృహదారణ్య ఈశావాస్య తైత్తిరీయ కఠోప శ్వేతాశ్వతర సామవేదం :మొత్తం: - 16' ఛాందోగ్య కేన అథర్వణవేదం :మొత్తం:31 (మొత్తం - 108) ముండక మాండూక్య ప్రశ్న పురాణాలు మొత్తం - 18 బ్రహ్మ (రాజస గుణం) బ్రహ్మ బ్రహ్మాండ బ్రహ్మవైవర్త మార్కండేయ భవిష్య వామన విష్ణు (సాత్విక గుణం) విష్ణు భాగవత నారద గరుడ పద్మ వరాహా శివ ( తామస గుణం) శివ లింగ స్కాంద అగ్ని మత్స్య కూర్మ ఇతిహాసములు రామాయణము మహాభారతము ఇతర గ్రంథాలు భగవద్గీత హిందూధర్మశాస్త్రాలు మనుస్మృతి అర్థశాస్త్రము యోగవాశిష్టము సూత్రాలు స్తోత్రములు తంత్రములు యోగసూత్రములు వేదాలు పురుషార్థము ఆగమములు వర్ణాశ్రమములు ఋత్విక్కులు హోమద్రవ్యములు గ్రంథం వర్గీకరణ శృతులు - గ్రంథం వర్గీకరణ స్మృతులు ఆంగీరస వసిష్ట విష్ణు అత్రి మను హరిత పరాశర శంఖ బృహస్పతి గౌతమ శాతాతప ఆపస్తంబ వ్యాస లిఖితా దక్ష యమ కాత్యాయన యాజ్ఞవల్క్య ఉశాన సమ్వర్త హిందూ మతం పాఠాలు కాలక్రమం
అభ్యాసములు ఆరాధన పూజ జపము భజన యజ్ఞము హోమము పుణ్యక్షేత్రాలు నైవేద్యము హారతి దర్శనము దీక్ష మంత్రము సత్సంగమము స్తోత్రము ప్రముఖ హిందూ దేవాలయాలు విగ్రహము భక్తి ప్రాయశ్చిత్తము తపస్సు ధ్యానము దానము సంస్కారములు (సంస్కారములు - మొత్తం: 48) ఆత్మగుణసంస్కారములు (8) ఆత్మగుణములు (పురుషుడు ఆచరించ వలసినవి) దయ అనసూయ అకార్పణ్యం అస్పృహ అనాయాసం శౌచం మాంగల్యము క్షాంతి పంచయజ్ఞములు (5) పంచయజ్ఞములు దేవ పితృ భూత బ్రహ్మ మనుష్య హవిర్యజ్ఞములు (7) హవిస్సు అగ్నాధేయం అగ్నిహోత్రం సౌత్రాయణీ అగ్రయణేష్టి చాతుర్మాస్యం ధర్మపూర్ణమాస్యం విరూఢపశుబంధ సోమయజ్ఞములు (7) సోమము అగ్నిష్టోమ అత్యగ్నిష్టోమ ఉక్థ్య వాజపేయ అస్తోర్యామము అతిరాత్రిః షోడశీ పాకయజ్ఞములు (7) పాకయజ్ఞములు అష్టకా అగ్రహాయణి ఆశ్వయుజి శ్రాద్ధ పార్వణ చైత్రీ శ్రావణి వటువు - ఆచార్యుడు వటువు కోసం ఆచార్యుడు చేసేవి - (4) ప్రాజాపత్యం సౌమ్యం అగ్నేయం వైశ్వదేవం స్వకృత్యములు స్వయం (2) సమావర్తనము వివాహము భార్యకు చేయవలసిన సంస్కారములు భార్య కు సంస్కారములు - (3) గర్భాదానము పుంసవనము సీమంతము సంతానము శ్రేయస్సు కొరకు సంస్కారములు సంతానము - సంస్కారములు - (5) జాతకర్మ నామకరణము అన్నప్రాశన చౌలము ఉపనయనము చతురాశ్రమ ధర్మాలు (లేదా) ఆశ్రమ ధర్మములు ఆశ్రమం బ్రహ్మచర్యం గృహస్థ వానప్రస్థ సన్యాస పండుగలు నవరాత్రి విజయదశమి(దసరా) దీపావళి శివరాత్రి హోలీ కుంభమేళ రథయాత్ర విష్ణువు బిహు వైశాఖి వినాయకచవితి ఓనం శ్రీరామనవమి జన్మాష్టమి రక్షాబంధనం దుర్గపూజ అట్లతద్ది అనంత పద్మనాభ చతుర్దశి అర్ధోదయము అక్షయతృతీయ ఉగాది ఏకాదశి ఏరువాక పున్నమి కనుమ కార్తీక నక్షత్రం కావిళ్ళ పండుగ కృష్ణాష్టమి కృష్ణ జయంతి కోజగారి పూర్ణిమ గురుపౌర్ణమి గృహ ప్రవేశం గంగపండగ భోగి చాతుర్మాస్యము తిరువళ శనివారాలు తులసీపూజ దీపావళి నవరాత్రోత్సవము నాగపంచమి నాగుల చవితి నృసింహజయంతి పరశురామజయంతి పశువుల పండుగ బారసాల భీష్మైకాదశి భీష్మాష్టమి మకరసంక్రాంతి మహాలయ పక్షము మహాశివరాత్రి మహోదయము రథసప్తమి వరలక్ష్మీ వ్రతము వసంతపంచమి వామనజయంతి విజయదశమి వైకుంఠ ఏకాదశి ముక్కోటి ఏకాదశి శ్రావణపూర్ణిమ రాఖీపూర్ణిమ సత్యనారాయణ వ్రతము సుబ్బరాయ షష్ఠి సుబ్రహ్మణ్య షష్ఠి సూర్యనారాయణ జన్మదినం సంక్రమణం సంక్రాంతి హనుమజ్జయంతి
గురువు,సాధువు,తత్వవేత్త,ఆచార్యులు ప్రాచీనం అప్రతిరథుడు‎‎ అభినామన అమహీయ మహర్షి। అమహీయుడు అయాస్యుడు అరుణి అర్వరీవత అవస్యుడు అష్టావక్ర అష్టిక ఆత్రేయ ఆస్తీకుడు ‎ఇరింబిఠి ఉత్కీలుడు ఉత్తమ ఉద్దాలకుడు ఉపమన్యు ఉశనసుడు ఊర్ఝ ఊర్ద్వబాహు ఋచీక ఋభుడు ఋషభ ఋష్యశృంగుడు ఔపమన్య ఔరవ కంబ స్వాయంభువ కణ్వ కపింజలుడు‎‎ కపిలుడు కలి కశ్యపుడు కాంకాయనుడు కాండ్వ కాణుడు‎‎ కాత్యాయన మహర్షి కురుండి కురువు కుసీదుడు కౌకుండి కౌశికుడు‎ క్రతు గయుడు గర్గ గృత్సదుడు‎ గోతముడు గోపథుడు‎ గోపవనుడు గౌతముడు గౌరీవీతి చాతనుడు‎ చైత్ర మహర్షి చ్యవనుడు జమదగ్ని జాటికాయనుడు‎ సత్యకామ జాబాలి జైమిని తండి దత్తాత్రేయ దత్తోలి దధీచి దుర్వాసుడు నచికేతుడు నారదుడు నిశ్ఛర నృమేధుడు పతంజలి పతివేదనుడు పరశురాముడు పరాశరుడు పరిజన్య పాణిని పాయు పార్వతుడు పిప్పలాద పురుహన్మ‎ పులస్త్య పులహ పూరుడు పృథు ప్రవహిత ప్రస్కణ్వుడు ప్రాచీనబర్హి ప్రాచేతస ప్రాణ ప్రియమేథుడు బభ్రుపింగళుడు బృహజ్జ్యోతి‎ బృహత్కీర్తి‎ బ్రహ్మస్కందుడు‎ భగుడు‎ భరతుడు భరద్వాజుడు భాగలి భృంగి మహర్షి భృగు భృగ్వంగిరాబ్రహ్మ మధు మధుచ్ఛందుడు మనువు మరీచి మహాముని మాండవ్య మాతృనామ‎ మాయు మారీచుడు మార్కండేయుడు మిత మృకండుడు మృగారుడు‎ మేధాతిథి యయాతి‎ యాజ్ఞవల్క రాజర్షి మహర్షి రురు రేభుడు రైక్వ వత్సపి వత్సుడు‎ వర్తంతు వశిష్ట వాణక వాదుల వామదేవుడు‎ వాలఖిల్యులు వాల్మీకి వాల్మీకి విందుడు విభాండకుడు విరాజా విరూపుడు‎ విశ్వామిత్రుడు వృషాకపి వేదబాహు వేదశ్రీ వేనుడు వైశంపాయనుడు వైశేషికుడు వ్యాసుడు వ్యాసుడు శంకృతి మహర్షి శంఖ శంభు‎ శంయువు‎ శతానంద శికర్ణుడు శుక శుక్ర శునఃశేపుడు శృంగి శౌనకుడు శ్యావాశ్యుడు సనత్కుమారులు సమ్మిత సవిత‎ సహిష్ణు సాంఖ్య సాందీపణి సాయణుడు సావిత్రీసూర్య సింధుద్వీపుడు సుకీర్తి‎ సుతకక్షుడు‎ సుదీతి సుధామ సుశబ్దుడు‎ సౌభరి స్థంభ హవిష్మంత హిరణ్యరోమ ఉద్దాలకుడు‎ అథర్వణ అసితుడు ఉతథ్య మహర్షి మధ్య యుగము ఆది శంకరాచార్యుడు బసవన్న ధ్యానేశ్వరుడు చైతన్య గణేషోపాధ్యాయ గౌడపాదులు జయంతభట్ట కబీరుదాసు మధుసూదన నామదేవ నింబార్క ప్రభాకర శ్రీమాంత శంకరదేవ శ్యామశాస్త్రి వేదాంతదేశికులు త్యాగరాజు తుకారాం తులసీదాసు వాచస్పతి మిశ్రా వల్లభ విద్యారణ్యుడు తోటకాచార్యులు పద్మపాదాచార్యులు రామానుజాచార్యులు మధ్వాచార్యులు ఆధునికం అరబిందో అరిపిరాల విశ్వం ఆశారాం బాపూ ఉప్పులూరి గోపాల కృష్ణమూర్తి ఎక్కిరాల కృష్ణమాచార్య ఎక్కిరాల భరద్వాజ ఎక్కిరాల వేదవ్యాస ఎ.సి. భక్తివేదాంత స్వామి ప్రభుపాద ఓషో విజయేశ్వరీదేవి గణపతి సచ్చిదానంద స్వామి గౌడపాదులు గౌతమ బుద్ధుడు జిడ్డు కృష్ణమూర్తి జిల్లెల్లమూడి అమ్మ తులసీదాసు తాడేపల్లి రాఘవ నారాయణ శాస్త్రి తూపల్లె గురప్ప స్వామి నరసింహ సరస్వతి నారాయణ గురు చంద్రశేఖరేంద్ర సరస్వతి స్వామి చిన్న జీయర్ స్వామి చిన్మయానంద చాగంటి కోటేశ్వరరావు పరిపూర్ణానంద స్వామి పోతులూరి వీరబ్రహ్మేంద్రస్వామి పద్మసంభవుడు పరమహంస యోగానంద బాబా రాందేవ్ బాబాజీ బ్రహ్మశ్రీ జగద్గురు వేదాంతం లక్ష్మణార్యులు మాతా అమృతానందమయి ముమ్మడివరం పెద్దబాలయోగి రమణ మహర్షి మాతా మాణికేశ్వరి రామకృష్ణ పరమహంస విద్యా ప్రకాశానందగిరి స్వామి వెంకయ్య స్వామి విద్యా ప్రకాశానందగిరి స్వామి వేమన శారదా దేవి శివకుమార స్వామీజీ శివానందమూర్తి శివాయ సుబ్రమణ్యస్వామి షిర్డీ సాయిబాబా సత్య సాయి బాబా సదాశివబ్రహ్మేంద్ర సుందర చైతన్యానంద స్వామి నారాయణ స్వామి నిత్యానంద స్వామి శివానంద స్వామి వివేకానంద సమర్థ రామదాసు సద్గురు జగ్గీ వాసుదేవ్
ఇతర విషయములు క్యాలండర్ దేశాల వారీగా హిందూమతం భారతదేశంలోని హిందూ దేవాలయాల జాబితా హిందూ ఋషులు జాబితా హిందువులపై అకృత్యాలు హిందూ పుణ్యక్షేత్రాలు ప్రపంచ దేవాలయాల జాబితా హిందూ దేవాలయాలు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ పుణ్యక్షేత్రాల జాబితా హిందూ సంస్కారములు విమర్శ తెగలు ప్రతిమా నిర్మాణ శాస్త్రం పురాణాలు జాతీయవాదం (హిందుత్వ) తీర్థయాత్ర సైట్లు హిందూమతం, జైనమతం / హిందూమతం, జుడాయిజం దేశాల వారీగా హిందూ మతము
హిందూమతం నిబంధనలు పదకోశం

దస్త్రం:7BrahmanMH.jpg

Cross-legged posture. See also: Lotus Position

తపస్సు లేదా తపము (Tapas) అనగా మనస్సును దైవం మీద లగ్నం చేసి ఆధ్యాత్మికంగా చేయు ధ్యానం. హిందూ పురాణాలలో ఎందరో ఋషులు తపస్సు చేసి దైవ సాక్షాత్కారాన్ని పొంది ధన్యులయ్యారు. ఇది యోగాభ్యాసంకి సన్నిహితంగా ఉంటుంది.

కొన్ని ఉదాహరణలు

• భగీరధుడు దీర్ఘకాలం తపస్సు చేసి భూమి మీదకు గంగానదిని తెప్పించి పితృరుణం తీర్చుకున్నాడు.