దక్షిణ మధ్య రైల్వేలో పురాతనమైన రైల్వేస్టేషన్లలో ఒకటైన కాచిగూడ రైల్వేస్టేషన్
దక్షిణ మధ్య రైల్వే జోన్లో పెద్ద జంక్షన్ విజయవాడ
దక్షిణ మధ్య రైల్వే జోన్లో ఈశాన్యాన చివరిది అనకాపల్లి రైల్వేస్టేషన్
భారతదేశం లోని 16 రైల్వే జోన్‌లలో ఒకటైన దక్షిణ మధ్య రైల్వే1966, అక్టోబర్ 2న ఏర్పడింది. ఈ రైల్వే జోన్ సికింద్రాబాదు ప్రధాన కేంద్రంగా కార్యకలాపాలను నిర్వహిస్తోంది. దీని పరిధిలో ప్రస్తుతం 6 రైల్వే విభాగములు ఉన్నాయి. తెలంగాణ లోని హైదరాబాదు, సికింద్రాబాదు, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లోని గుంతకల్లు, విజయవాడ, గుంటూరు లతో పాటు మహారాష్ట్రకు చెందిన నాందేడ్ మండలాలు దక్షిణ మధ్య రైల్వేలో ఉన్నాయి. ప్రధానంగా ఆంధ్రప్రదేశ్ మఱియు తెలంగాణలో విస్తరించియున్న ఈ డివిజన్ కొంతమేరకు కర్ణాటక, మధ్యప్రదేశ్, మహారాష్ట్రలలో కూడా వ్యాపించియున్నది. మొత్తం 5752 కిలోమీటర్ల నిడివి కలిగిన రైలు మార్గం ఈ జోన్లో విస్తరించిఉన్నది. దేశంలో అత్యధిక లాభాలు ఆర్జించే జోన్‌లలో ఇది ఒకటి.[1]
1966, అక్టోబరులో భారతీయ రైల్వేలో 9వ జోన్‌గా దక్షిణ మధ్య రైల్వే ఏర్పాటు చేయబడ్డది.[2]దక్షిణ రైల్వే జోన్ నుండి విజయవాడ మఱియు హుబ్లీ డివిజన్లను, మధ్య రైల్వే లోని సికింద్రాబాదు, షోలాపూర్ డివిజన్లు వేరు చేసి ఈ జోన్‌ను ఏర్పాటుచేశారు. 1977అక్టోబర్, 2న దక్షిణ రైల్వేకు చెందిన గుంతకల్లు డివిజను దీనిలో విలీనం చేయబడింది. అదే సమయంలో షోలాపూర్ డివిజన్‌ను మధ్య రైల్వేకు బదిలీ చేశారు. 1978లో సికింద్రాబాదు డివిజన్‌ను రెండుగా విభజించి హైదరాబాదు డివిజన్‌ను నూతనంగా ఏర్పాటుచేశారు.2003, ఏప్రిల్ 1న కొత్తగా ఏర్పడిన గుంటూరు, నాందేడ్ డివిజన్లు కూడా ఈ జోన్లో భాగమయ్యాయి. అదివరకు దక్షిణ మధ్య రైల్వేలో కొనసాగిన హుబ్లి డివిజన్‌ను నూతనంగా ఏర్పాటైన నైరుతి రైల్వేలో విలీనం చేశారు. ప్రస్తుతం ఈ జోన్ పరిధిలో తెలుగు రాష్ట్రాలకు చెందిన 5 డివిజన్లు (సికింద్రాబాదు, హైదరాబాదు, విజయవాడ, గుంటూరు, గుంతకల్లు), మహారాష్ట్రకు చెందిన ఒక డివిజను (నాందేడ్) కలిపి మొత్తం ఆరు (6) డివిజన్లు ఉన్నాయి.
గుంటూరు రైల్వే జంక్షను, భారతదేశ దక్షిణమధ్య రైల్వే విభాగానికి చెందిన ముఖ్యమైన రైల్వే జంక్షనులలో ఒకటి. దక్షిణ మధ్య రైల్వే విభాగములో గల ఆరు డివిజన్లలో ఇది ఒకటి.
ఇది విజయవాడ, రేపల్లె, మచిలీపట్నం, హైదరాబాదు, మాచర్ల, తెనాలి మొదలైన పట్టణాలకు రైలు మార్గం ద్వారా కలపబడి ఉంది.గుంటూరు-తెనాలి రైలుమార్గాన్ని డబ్లింగ్‌ విద్యుదీకరణ, గుంటూరులో మరో పిట్‌ లైన్‌ ఏర్పాటు, నల్లపాడు- పగిడిపల్లి మధ్య డబ్లింగ్‌, విద్యుదీకరణ, వినుకొండ-విష్ణుపురం, నడికుడి-శ్రీకాళహస్తి నూతన రైలు మార్గం ఏర్పాటు లాంటి పనులు ఇంకా చేయవలసి ఉంది..
దక్షిణ మధ్య రైల్వేలోని బొగద రైలు సొరంగం గుండా వెళుతున్న ఒక రైలు
దక్షిణమధ్య రైల్వే కిందకు వచ్చే రాష్ట్ర పరిధిలోని మీటర్ గేజి రైలు మార్గాన్ని పూర్తిగా బ్రాడ్‌గేజిగా మార్చేశారు. ఇక రాష్ట్రంలో పూర్తిగా బ్రాడ్‌గేజి పైనే అన్ని రైళ్లూ పయనిస్తాయి. ఒక రాష్ట్రంలో అన్ని మార్గాలు బ్రాడ్‌గేజిగా మారడం దేశంలో రికార్డు.
మైలురాళ్ళు
1978 సం.లో సికింద్రాబాద్ డివిజన్‌ను, సమర్థవంతమైన కార్యాచరణ, నిర్వాహక నియంత్రణ సులభతరం చేయడానికి, సికింద్రాబాద్ డివిజన్ మఱియు హైదరాబాద్ డివిజన్ అను రెండు డివిజన్లు (విభాగములు) గా విడగొట్టడము జరిగింది.
1 వ ఏప్రిల్, 2003 న, కొత్తగా ఏర్పడిన గుంటూరు మఱియు నాందేడ్ డివిజన్లు అందిపుచ్చుకుంది, దక్షిణ మధ్య రైల్వే లోని హుబ్లి డివిజన్, కొత్తగా ఏర్పడిన నైఋతి రైల్వేకు బదిలీ చేయబడింది.
ప్రస్తుతం, దక్షిణ మధ్య రైల్వే 5752 మార్గం (రూట్) కిలోమీటర్లతో సికింద్రాబాద్, హైదరాబాద్, గుంతకల్లు, విజయవాడ, గుంటూరు మఱియు నాందేడ్లు కలిపి ఆరు డివిజన్లు కలిగి ఉంది. ఇందులో 1604 కి.మీ. మార్గం (రూట్) కిలోమీటర్లు విద్యుదీకరింపబడింది.
దక్షిణ మధ్య రైల్వే ప్రారంభం తరువాత, 342,805 కి.మీ. మార్గం (రూట్) కిలోమీటర్లు కొత్తగా వేశారు. మీటర్‌గేజి నుండి బ్రాడ్‌గేజికి 2676,19 కి.మీ. మార్గం (రూట్) కిలోమీటర్లు గేజి మార్పిడి పనులు, 1272,453 కి.మీ. మార్గం (రూట్) కిలోమీటర్లు ట్రాక్ రెట్టింపు అనగా జంట లైన్లు పనులు చేపట్టారు, జరిగినవి.
పలు ప్రధాన నది వంతెనలు మార్చబడి, ఇంజనీరింగ్ అద్భుతాలు అనదగ్గ రాజమండ్రి వద్ద II గోదావరి వంతెన, III గోదావరి వంతెనలతో సహా నిర్మించడము జరిగింది.
ప్రైవేటు రైల్వే లైన్లు
రాష్ట్ర ప్రభుత్వం సగం నిధులను భరించడానికి ముందుకొచ్చే లైన్ల నిర్మాణానికి మాత్రమే రైల్వేశాఖ అనుమతి ఇస్తోంది. ఇకపై సర్వేలు పూర్తయి, లాభదాయకత ధ్రువపడి కొత్తగా ప్రతిపాదించిన లైన్లు మాత్రమే ప్రైవేటుకు అప్పగిస్తారు. విధానాలు:
లైన్‌ కనీసం 20 కిలోమీటర్ల పొడవు ఉండాలి.
రైళ్లు నడిపే అధికారం రైల్వేదే.
లైన్ల నిర్మాణం కోసం సేకరించిన భూములు, లైన్లు అన్నీ రైల్వే ఆస్తులుగానే పరిగణిస్తారు.
భూసేకరణ రైల్వేయే చేపడుతుంది. డబ్బులు మాత్రం ప్రైవేటు సంస్థలు చెల్లించాలి.
ప్రైవేటు సంస్థ సదరు లైనును 30 ఏళ్ల పాటు నిర్వహించుకొని ఆదాయం పొందాలి.
ముఖ్యమైన సంఘటనలు
రాజమండ్రి వద్ద మూడవ గోదావరి వంతెనమొదటి గోదావరి వంతెన
1966: దక్షిణ మధ్య రైల్వే ఆవిర్భవించెను. సికింద్రాబాదులో రైల్ నిలయం భవన శంకుస్థాపన.
1967: ఏప్రియల్ 1-వ తేది శనివారము నాడు భారత దేశమందలి అత్యంత వేగముగ నడిచెడి మీటర్ గేజ్ రైలైన అజంతా ఎక్స్‌ప్రెస్ కాచిగూడ-మన్మాడ్ నడుమ ప్రవేశపెట్టబడెను. దాని వేగము గంటకు 42.5 కి.మీ.
1977: దక్షిణ మధ్య రైల్వే యొక్క సికింద్రాబాదు మండలం రెండుగా విభజింపబడెను. బ్రాడ్ గేజి మార్గమంతటితో సికింద్రాబాదు మండలాన్ని మీటరు గేజి మార్గమంతటితో హైదరాబాదు మండలాన్ని ఏర్పరచబడెను.
2002: సికింద్రాబాదు-హజ్రత్ నిజాముద్దీన్ నడుమ రాజధాని సూపర్ ఫాస్ట్ రైలు ప్రారంభించబడింది.
2003: దక్షిణ మధ్య రైల్వే యొక్క హైదరాబాదు మండలం రెండుగా విభజింపబడి నాందేడ్ మండలం ఆవిర్భవించెను. విజయవాడ మఱియు గుంతకల్లు మండలాలు పునర్వ్యవస్థీకరింపబడి గుంటూరు మండలం ఆవిర్భవించెను. దక్షిణ మధ్య రైల్వేలో భాగముగానున్న హుబ్బళ్ళి మండలం, నూతనముగా ఏర్పరచబడిన నైఋతి రైల్వేలో విలీనము చేయబడెను. దీనితో దక్షిణ మధ్య రైల్వే లోని మండలంల సంఖ్య ఆఱుకు చేరెను. (సికింద్రాబాదు, గుంతకల్లు, విజయవాడ, హైదరాబాదు, నాందేడ్, గుంటూరు)
2004: సికింద్రాబాదు-ఫలక్‌నామా మధ్య ఎం.ఎం.టి.ఎస్ రైలు ప్రారంభించబడింది.
2008: సికింద్రాబాదు-విశాఖపట్నం మధ్య గరీబ్ రథ్ ప్రారంభము.
2008: నవంబరు 12-వ తేదీన పూర్ణా-అకోలా నడుమ బ్రాడ్ గేజి రైళ్ళు ప్రారంభము.
2014: డిశంబరు 13-వ తేదీన ఔరంగాబాద్-రేణిగుంట వీక్లీ ఎక్స్‌ప్రెస్ ప్రారంభింపబడెను.
2020: జనవరి 10-వ తేదీ మొదలు మన్మాడ్-ముంబై నడుమ నడచు రాజ్యరాణి ఎక్స్‌ప్రెస్ నాందేడ్ వరకు పొడగింపబడెను. చారిత్రక కాచిగూడ-మన్మాడ్ ప్యాసింజర్ నాగర్సోల్ వరకు పరిమితము చేయబడెను.
ముఖ్యమైన రైల్వే స్టేషన్లు
దక్షిణ మధ్య రైల్వే జోన్ లోని ముఖ్యమైన రైల్వేస్టేషన్లు
↑"ఆర్కైవ్ నకలు". Archived from the original on 2008-10-15. Retrieved 2008-10-26. {{cite web}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
భారతీయ రైల్వే అనుబంధ సంస్థలు భారతీయ రైల్వే ఉత్పత్తి యూనిట్లు
చిత్తరంజన్ లోకోమోటివ్ వర్క్స్ · డీజిల్ లోకోమోటివ్ వర్క్స్ · డీజిల్-లోకో ఆధునికీకరణ వర్క్స్ · ఇంటెగ్రల్ కోచ్ ఫ్యాక్టరీ ·రైల్ కోచ్ ఫ్యాక్టరీ· రైల్ వీల్ ఫ్యాక్టరీ ·
రైలు స్ప్రింగ్ ఖార్ఖానా · గోల్డెన్ రాక్ రైల్వే వర్క్‌షాప్
భారతదేశం రైల్వే ఇంజిన్ షెడ్లు
డీజిల్
డీజిల్ లోకో షెడ్, గోల్డెన్ రాక్
డీజిల్ లోకో షెడ్, పూణే
మెమో
కొల్లాం మెమో షెడ్
భారతీయ రైల్వే అనుబంధ సంస్థలు భారతీయ రైల్వే ప్రభుత్వ రంగ యూనిట్లు
భారత్ వాగన్, ఇంజనీరింగ్ · భారతీయ కంటైనర్ కార్పొరేషన్ · భారతీయ డెడికేటెడ్ ఫ్రైట్ కారిడార్ కార్పొరేషన్ · భారతీయ హై స్పీడ్ రైల్ కార్పొరేషన్ · భారతీయ రైల్వే ఫైనాన్స్ కార్పొరేషన్ · భారతీయ రైల్వే క్యాటరింగ్, టూరిజం కార్పొరేషన్ (ఐఆర్సిటిసి) · ఇర్కాన్ ఇంటర్నేషనల్ లిమిటెడ్ · కొంకణ్ రైల్వే కార్పొరేషన్ · ముంబై రైలు వికాస్ కార్పొరేషన్ · రైల్ వికాస్ నిగం లిమిటెడ్ · భారతీయ రైల్టెల్ కార్పొరేషన్ · రైట్స్ లిమిటెడ్
స్వయంప్రతిపత్తం సంస్థలు అనుబంధ సంస్థలు కేంద్ర విభాగాలు
కేంద్ర రైల్వే విద్యుదీకరణ సంస్థ · కేంద్ర కార్ఖానాలు ఆధునీకరణ సంస్థలు · కేంద్ర రైల్వే ఇన్ఫర్మేషన్ సిస్టమ్స్ · పరిశోధన డిజైన్, స్టాండర్డ్స్ సంస్థ · కేంద్ర రైల్వే ఇన్ఫర్మేషన్ సిస్టమ్స్ (సిఆర్ఐఎస్) · రైల్వే రిక్రూట్మెంట్ కంట్రోల్ బోర్డు ·రైలు భూమి అభివృద్ధి అధికారిక సంస్థ
భారతీయ రైల్వేల కేంద్రీకృత ట్రైనింగ్ ఇన్స్టిట్యూట్స్ భారతీయ రైల్వే అనుబంధ సంస్థలు భారతీయ రైల్వేల కేంద్ర శిక్షణా సంస్థలు
భారతీయ రైల్వే సివిల్ ఇంజనీరింగ్ సంస్థ · భారతీయ రైల్వే ఎలక్ట్రికల్ ఇంజనీరింగ్ సంస్థ · భారతీయ రైల్వే యాంత్రిక, విద్యుత్ ఇంజనీరింగ్ సంస్థ · భారతీయ రైల్వే సిగ్నల్, టెలికమ్యూనికేషన్స్ ఇంజినీరింగ్ సంస్థ · భారతీయ రైల్వే రవాణా నిర్వహణ సంస్థ · రైల్వే ప్రొటెక్షన్ ఫోర్స్ అకాడమీ (ఆర్పిఎఫ్) · రైల్వే స్టాఫ్ కాలేజ్
భారతదేశం బ్రాడ్ గేజ్ రైల్వే లైన్లు భారతీయ రైల్వేలు అంతర్జాలం
చెన్నై సబర్బన్ రైల్వే · మాస్ రాపిడ్ ట్రాన్సిట్ సిస్టం (చెన్నై) · డార్జిలింగ్ హిమాలయ రైల్వే · ఢిల్లీ సబ్అర్బన్ రైల్వే · హైదరాబాదు ఎమ్‌ఎమ్‌టిఎస్ · కాశ్మీర్ రైల్వే · కల్కా-సిమ్లా రైల్వే · కోలకతా సబర్బన్ రైల్వే · కోలకతా మెట్రో · కొంకణ్ రైల్వే · ముంబై సబర్బన్ రైల్వే · నీలగిరి పర్వత రైల్వే ·
గోల్డెన్ ఐ.టి. కారిడార్ · హౌరా-ఢిల్లీ ప్రధాన రైలు మార్గము · గ్రాండ్ కార్డ్ · సాహిబ్ గంజ్ లూప్ · హౌరా-అలహాబాద్-ముంబై రైలు మార్గము · హౌరా-నాగ్పూర్-ముంబై రైలు మార్గము ·హౌరా-చెన్నై ప్రధాన రైలు మార్గము·ఢిల్లీ-చెన్నై రైలు మార్గము· ముంబై-చెన్నై రైలు మార్గము · హౌరా-గయా-ఢిల్లీ రైలు మార్గము
సర్వీసులు భారతీయ రైల్వే సేవలు
భారతదేశం ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్లు · భారతదేశం ప్యాసింజర్ రైళ్లు · భారతదేశం ఫాస్ట్ ప్యాసింజర్ రైళ్లు · భారతదేశం సూపర్ఫాస్ట్ / మెయిల్ రైళ్లు ·డెక్కన్ ఒడిస్సీ· దురంతో· గరీబ్ రథ్ ·జన శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్· మహారాజా ఎక్స్‌ప్రెస్ · ప్యాలెస్ ఆన్ వీల్స్ · ప్రీమియం రైలు · రాయల్ రాజస్థాన్ ఆన్ వీల్స్ ·రాజధాని ఎక్స్‌ప్రెస్·శతాబ్ది ఎక్స్‌ప్రెస్ · సంపర్క్ క్రాంతి ఎక్స్‌ప్రెస్ · గోల్డెన్ చారియట్ · లైఫ్లైన్ ఎక్స్‌ప్రెస్ · రెడ్ రిబ్బన్ ఎక్స్‌ప్రెస్
_01.jpg)
