బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం
బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం ఇది గౌతమ బుద్ధుని మరణం తరువాత భారతదేశంలోని వివిధ బౌద్ధ పాఠశాలల మధ్య అభివృద్ధి చెందిన తాత్విక పరిశోధనల తరువాత అభివృద్ధి చెందింది తరువాత ఆసియా అంతటా వ్యాపించింది. బౌద్ధ మార్గం తాత్విక తార్కికం, ధ్యానం బౌద్ధ సంప్రదాయాలు విముక్తికి అనేక బౌద్ధ మార్గాలను ప్రదర్శిస్తాయి భారతదేశంలో తరువాత తూర్పు ఆసియాలో బౌద్ధ ఆలోచనాపరులు ఈ మార్గాల విశ్లేషణలో దృగ్విషయం, నీతి, ఒంటాలజీ, ఎపిస్టెమాలజీ, తర్కం, సమయ తత్వశాస్త్రం వంటి విభిన్న అంశాలను మిళితం చేస్తుంది.[2] ప్రారంభ బౌద్ధమతం ఇంద్రియ అవయవాలు (అయతానా) ద్వారా పొందిన అనుభవ ఆధారాలపై ఆధారపడింది బుద్ధుడు కొన్ని మెటాఫిజికల్ ప్రశ్నల నుండి సందేహాస్పదమైన దూరాన్ని నిలుపుకున్నట్లు అనిపిస్తుంది, అవి విముక్తికి అనుకూలంగా లేనందున వాటికి సమాధానం ఇవ్వడానికి నిరాకరించాయి, బౌద్ధ తత్వశాస్త్రంలో పునరావృతమయ్యే ఇతివృత్తం భావనల పునర్నిర్మాణం, తరువాత బౌద్ధ మధ్య మార్గానికి తిరిగి రావడం.[3]
బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం చారిత్రక దశలు
[మార్చు]
భారతీయ బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం అభివృద్ధిని మూడు దశలుగా విభజిస్తారు.
- మొదటి దశ బుద్ధుని జీవితంలో ఉద్భవించిన మౌఖిక సంప్రదాయాల నుండి వచ్చిన అసలు సిద్ధాంతాల ప్రశ్నలకు సంబంధించినది, బౌద్ధమతం అన్ని తరువాతి వర్గాలకు సాధారణం.
- రెండవ దశ మహాయానేతర "స్కాలస్టిక్" బౌద్ధమతానికి సంబంధించినది, క్రీస్తుపూర్వం మూడవ శతాబ్దం నుండి ప్రారంభమైన అభిధర్మ గ్రంథాలలో స్పష్టంగా ఉంది, వీటిలో సూత్రాలలో పాఠశాల పునర్నిర్మాణం, పదార్థం క్రమబద్ధమైన వర్గీకరణ ఉన్నాయి.
- భారతీయ బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం మూడవ దశ మహాయాన "మెటాఫిజికల్" బౌద్ధమతానికి సంబంధించినది, ఇది సా.శ. మొదటి శతాబ్దం చివరలో ప్రారంభమైంది, ఇది సన్యాసుల జీవితాన్ని బోధిసత్వా మార్గాన్ని నొక్కి చెబుతుంది. ఈ మూడు దశల వివిధ అంశాలు బౌద్ధమతం వివిధ విభాగాల తత్వశాస్త్రం, ప్రపంచ దృష్టిలో విలీనం చేయబడ్డాయి మరింత అభివృద్ధి చెందాయి.[4]
తాత్విక ధోరణి
[మార్చు]భారతదేశంలో తత్వశాస్త్రం ప్రధానంగా ఆధ్యాత్మిక విముక్తిని లక్ష్యంగా చేసుకుంది సోటెరియోలాజికల్ లక్ష్యాలను కలిగి ఉంది. భారతదేశంలో మాధ్యమక బౌద్ధ తత్వశాస్త్రంపై తన అధ్యయనంలో, పీటర్ డెల్లర్ శాంటినా ఇలా వ్రాశాడు:
భారతదేశంలో తాత్విక వ్యవస్థలు చాలా అరుదుగా, ఎప్పుడైనా ఉంటే, పూర్తిగా ఉహాజనిత వివరణాత్మకమైనవి అనే విషయానికి మొదట శ్రద్ధ తీసుకోవాలి. వాస్తవానికి భారతదేశంలోని అన్ని గొప్ప తాత్విక వ్యవస్థలు: సాఖ్య, అద్వైతవేదాంత, మాధ్యమకా మొదలగునవి, విముక్తి మోక్షానికి ఒక మార్గాన్ని అందించడంలో ప్రధానంగా ఆందోళన చెందాయి. ఈ వ్యవస్థలతో వారి తత్వశాస్త్రం సరిగ్గా అర్థం చేసుకుని, సమీకరించబడితే, బాధ, పరిమితి లేని షరతులు లేని స్థితిని సాధించవచ్చు. తాత్విక సంస్థను పూర్తిగా వివరణాత్మకంగా పరిగణించటానికి అధికారిక ఆక్సిడెంటల్ ఫిలాసఫీ పుట్టుకొచ్చిన ప్రవృత్తి ఫలితంగా తరచుగా జరుగుతుంది, భారతీయ, బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం నిజమైన ప్రాముఖ్యత తప్పిపోతుంది.
భారతీయ బౌద్ధ తత్వవేత్తల కోసం, బుద్ధుని బోధలు విశ్వాసం మీద మాత్రమే తీసుకోబడవు, కానీ ప్రపంచంలోని తార్కిక విశ్లేషణ (ప్రమణ) ద్వారా ధ్రువీకరించబడతాయి. ఒక వ్యక్తి బుద్ధుని బోధనలను వివేకంతో ఆలోచించిన తరువాత అనుచరుడు అవుతాడని ప్రారంభ బౌద్ధ గ్రంథాలు పేర్కొన్నాయి, క్రమంగా శిక్షణకు కూడా ఒక శిష్యుడు "దర్యాప్తు" (ఉపపారిఖతి) బోధనలను "పరిశీలించు" (తులెటి) చేయవలసి ఉంటుంది. బుద్ధుడు తన శిష్యులు తనను ఉపాధ్యాయునిగా విమర్శనాత్మక పద్ధతిలో సంప్రదించాలని, అతని చర్యలను, పదాలను పరిశీలిస్తారని, వామసక సూతలో చూపినట్లు.
బుద్ధుడు, ప్రారంభ బౌద్ధమతం
[మార్చు]మగధ నుండి ఉత్తర భారతదేశంలో సన్యాసిగా తిరుగుతున్న సమయంలో వివిధ యోగ పద్ధతులు, సన్యాసి పద్ధతులను ఉత్తర భారతదేశం అంతటా బోధించాడు, అప్పటి నుండే అతని బోధనలు వ్యాప్తి చెందాయి. ప్రారంభ బౌద్ధ గ్రంథాలు అని పిలుస్తారు బుద్ధుని బోధనల దృష్టి మోక్షం అత్యున్నత మంచిని పొందడం అయితే, అవి మానవ బాధల మూలం, వ్యక్తిగత గుర్తింపు స్వభావం, ప్రపంచం గురించి జ్ఞానాన్ని పొందే ప్రక్రియ విశ్లేషణను కలిగి ఉంటాయి. బుద్ధుని కాలంలోని అనేక శ్రమణులు శరీరాన్ని తిరస్కరించడానికి, ఉపవాసం వంటి పద్ధతులను ఉపయోగించి, మనస్సును శరీరం నుండి విముక్తి చేయడానికి ఎక్కువ ప్రాధాన్యతనిస్తాయి. అయినప్పటికీ బుద్ధుడు మనస్సు మూర్తీభవించి శరీరంపై ఆధారపడి ఉంటుందని గ్రహించాడు, అందువల్ల పోషకాహార లోపం ఉన్న శరీరం మనస్సును శిక్షణ పొందటానికి అభివృద్ధి చేయడానికి జైనులు ఇతర సన్యాసి సమూహాలచే ఆచరించబడినవి బౌద్ధ బోధనల మరింత సూక్ష్మమైన పుట్టుకను వెల్లడించాయి. కాని అవి కొంచెం తరువాతి కాలంలో కేంద్ర బోధనగా ఉద్భవించాయి ఇది ఇప్పటికీ వివిధ బౌద్ధ నియమావళి తుది పునర్నిర్మాణాలకు ముందే ఉంది.[5] పూర్వపు బౌద్ధమతం తాత్విక దృక్పథం ప్రధానంగా ప్రతికూలంగా ఉంది, అంటే ఏ సిద్ధాంతాలను అంగీకరించాలి అనేదాని కంటే ఏ సిద్ధాంతాలను తిరస్కరించాలనే దానిపై దృష్టి పెట్టింది. జ్ఞానోదయం సాధించడంలో ఉపయోగపడే జ్ఞానం మాత్రమే విలువైనది. ఈ సిద్ధాంతం ప్రకారం బౌద్ధమతం అనేక పాఠశాలలు విభాగాలలోకి వైవిధ్యీకరణకు దారితీసిన తాత్విక తిరుగుబాట్ల చక్రం బౌద్ధులు బుద్ధుని అవ్యక్త తత్వాన్ని ప్రారంభ గ్రంథాలను స్పష్టంగా చెప్పడానికి ప్రారంభమైంది.
కర్మ, పునర్జన్మ
[మార్చు]బుద్ధుడు ప్రపంచాన్ని విధానపరమైన పరంగా అర్థం చేసుకున్నాడు, వస్తువులు పదార్ధాల పరంగా కాదు. అతని సిద్ధాంతం ఒకదానితో ఒకటి అనుసంధానించబడిన ఆధారపడిన కొన్ని పరిస్థితులలో తలెత్తే సంఘటనల ప్రవాహాన్ని సూచిస్తుంది, అటువంటి ప్రశ్నలను ఏ సమయంలోనైనా స్థిరమైన స్వతంత్రంగా పరిగణించరు. ఉదాహరణకు, తృష్ణ ఎల్లప్పుడూ ఆధారపడి ఉంటుంది సంచలనాల వల్ల వస్తుంది. సంచలనాలు ఎల్లప్పుడూ మన పరిసరాలతో పరిచయంపై ఆధారపడి ఉంటాయి. బుద్ధుని కారణ సిద్ధాంతం కేవలం వివరణాత్మకమైనది. వ్యక్తిత్వం లేని చట్టబద్ధమైన కారణ క్రమంగా అర్థం చేసుకోవడం చాలా ముఖ్యం ఎందుకంటే ఇది బాధలకు దారితీసే ప్రక్రియలు ఎలా పనిచేస్తాయో వాటిని ఎలా తిప్పికొట్టవచ్చో చూపిస్తుంది. బౌద్ధమతంలోని భావన గురించి అజ్ఞానం మూడవ సత్యం ఏమిటంటే, మీరు తృష్ణను విడిచిపెట్టి, జ్ఞానం ద్వారా అజ్ఞానాన్ని తొలగిస్తే, దుక్కా ఆగిపోతుంది. నాల్గవది ఎనిమిది రెట్లు ఇది ఎనిమిది పద్ధతులు ఇది బాధలను అంతం చేస్తుంది. సరైన దృక్పథం, సరైన ఉద్దేశం, సరైన ప్రసంగం, సరైన చర్య, సరైన జీవనోపాధి, సరైన ప్రయత్నం, సరైన బుద్ధి సరైన సమాధి బుద్ధుడు బోధించిన లక్ష్యం, మోక్షం అంటే 'చల్లారు' అని అర్ధం "దురాశ, ద్వేషం మాయ (అంటే అజ్ఞానం), సంసారానికి శక్తినిచ్చే శక్తులను పూర్తిగా చల్లారడం" అని సూచిస్తుంది. మోక్షం అంటే జ్ఞానోదయం పొందిన వ్యక్తి మరణం తరువాత తదుపరి పునర్జన్మ లేదు. ప్రారంభ బౌద్ధమతంలో, ఆధారిత మూలం అనే భావన చాలావరకు మానసిక స్థితి ప్రక్రియలకు మాత్రమే పరిమితం చేయబడింది అన్ని శారీరక దృగ్విషయాలకు కాదు. ప్రారంభ గ్రంథాల బుద్ధుని ప్రకారం, వాస్తవికత స్వభావాన్ని నిజంగా చూడగలిగేలా మనసును ధ్యానంలో శిక్షణ ఇవ్వాలి, ఇది బాధ, అశాశ్వతం స్వయం కాదు అనే గుర్తులను కలిగి ఉందని చెప్పబడింది.[5] సమ్మేళనం చేయబడిన సంస్థలకు సారాంశం లేదని బుద్ధుడు వాదించాడు, తదనుగుణంగా స్వీయ సారాంశం లేకుండా ఉంది. ఇది మార్పులేని అంతిమ స్వీయ (ఆత్మ) ఉపనిషత్తు భావనకు శాశ్వతమైన ఆత్మ ఏదైనా అభిప్రాయానికి వ్యతిరేకం. ఈ మార్పు ప్రపంచంలో శాశ్వతం స్వయంగా కనిపించడానికి కలిపి బాధకు కారణమని విముక్తికి ప్రధాన అడ్డంకి అని బుద్ధుడు అభిప్రాయపడ్డాడు. మారని అహం అనే ఆలోచనకు వ్యతిరేకంగా బుద్ధుడు ఉపయోగించిన విస్తృతంగా వాదిస్తున్న వాదన అనుభవజ్ఞుడైనది, మారని అహం అనే ఆలోచనకు వ్యతిరేకంగా బుద్ధుడు ఉపయోగించిన విస్తృతంగా వాదిస్తున్న వాదన అనుభవజ్ఞుడైనది. అన్ని మానసిక-భౌతిక ప్రక్రియలు (స్కంధాలు) అశాశ్వతమైనవి ఒక స్వీయ ఉంటే అది శాశ్వతంగా ఉంటుంది. మారుతున్న ప్రక్రియలు ఒక వ్యక్తి మానవునిగా తయారవుతాయి. ఈ దృష్టిలో 'వ్యక్తి' అనేది ప్రక్రియలు లక్షణాల ఒక 'వ్యక్తి' అనేది రథం వలె అనుభవాల ప్రవాహంపై కప్పబడిన సంభావిత నిర్మాణం. ఒక రథం అవి ఎలా కలిసి ఉంటాయి. ఈ వాదన పునాది అనుభవవాది, ఎందుకంటే ఇది మనం గమనించినవన్నీ మార్పుకు లోబడి ఉంటాయి, ముఖ్యంగా ధ్యానంలో లోపలికి చూసేటప్పుడు గమనించిన ప్రతిది. ఇది ఒక సంస్థ తనను తాను పనిచేయదు నియంత్రించదు (కత్తి ఇతర వస్తువులను కత్తిరించగలదు కాని స్వయంగా కాదు, వేలు ఇతర విషయాల వైపు చూపించగలదు కాని దానిపైనే కాదు, మొదలైనవి) . దీని అర్థం స్వయంగా తనను తాను మార్చుకోవాలనుకోలేడు అలా చేయలేడు (దీనికి మరొక కారణం బౌద్ధమతం కాకుండా చాలా భారతీయ సంప్రదాయాలలో, నిజమైన స్వీయ ఆత్మ పూర్తిగా ఆనందకరమైనది బాధపడదు). బుద్ధుడు ఈ ఆలోచనను స్వీయ భావనపై దాడి చేయడానికి ఉపయోగిస్తాడు.[6] బౌద్ధుడి మనసులో ఉన్నది ఏమిటంటే, ఒక సందర్భంలో వ్యక్తి ఒక భాగం కార్యనిర్వాహక పనితీరును ప్రదర్శించవచ్చు, మరొక సందర్భంలో మరొక భాగం అలా చేయవచ్చు. ఇది ప్రతి భాగం ఎటువంటి భాగం లేకుండా నియంత్రణకు లోబడి ఉండటానికి వీలు కల్పిస్తుంది. ఇది ఎల్లప్పుడూ నియంత్రిక పాత్రను నింపుతుంది ( స్వయంగా కూడా). కొన్ని సందర్భాల్లో ఇచ్చిన భాగం నియంత్రిక వైపు పడవచ్చు, ఇతర సందర్భాల్లో ఇది నియంత్రిత వైపు పడవచ్చు.ఇది మనకు ఎలా సాధ్యమవుతుందో వివరిస్తుంది ఆ స్కంధాల కంటే మనకు మరేమీ లేనప్పటికీ, స్కంధాలలో దేనినైనా మార్చడానికి ప్రయత్నిస్తుంది. బుద్ధుడు తన ఉపనిషత్తులో వివరించిన బ్రాహ్మణీయ విశ్వాసానికి స్వీయ (ఆత్మ) వాస్తవానికి ప్రపంచం బ్రాహ్మణమని వివరించాడు. ఇక్కడ ఒక వ్యక్తి మొత్తం ప్రపంచం బాధలను అనుభవించలేడని బుద్ధుడు వాదించాడు. తెలివిలేని, శిక్షణ లేని వ్యక్తి శరీరం గురించి ఆలోచించవచ్చు, 'ఇది నాది, ఇది నేను, ఇది నా స్వయం'; అతను భావాలను, అవగాహనలను, సంకల్పాలను; ఉన్నదాని గురించి ఆలోచించవచ్చు. ఆరవది ప్రపంచాన్ని స్వయాన్ని గుర్తించడం, నమ్మడం: 'మరణం వద్ద నేను శాశ్వతంగా, మారకుండా ఉంటాను, ఎప్పటికీ అలాగే ఉంటాను అది నాది, అది నేను, అది నా స్వయం. 'తెలివైన బాగా శిక్షణ పొందిన వ్యక్తి ఈ స్థానాలన్నీ తప్పు అని చూస్తాడు, అందువల్ల అతను ఉనికిలో లేని దాని గురించి ఆందోళన చెందడు. ఇంకా, బుద్ధుడు ప్రపంచాన్ని బాధలకు కారణమని మనం కోరుకున్నట్లుగా ప్రపంచాన్ని నియంత్రించలేము కాబట్టి, ప్రపంచం “నేనే“ అనే ఆలోచన బుద్ధుడు తిరస్కరించిన అభిప్రాయాలలో ఒకటి.[7]
జ్ఞానాన్వేషణ
[మార్చు]భారతీయ తత్వశాస్త్రం అన్ని పాఠశాలలు జ్ఞానం ప్రమానానికి చెల్లుబాటు అయ్యే సమర్థనలను గుర్తించాయి చాలా మంది వేదాలను సత్యానికి ప్రాప్యతగా చూస్తారు. బుద్ధుడు వేదాల అధికారాన్ని ఖండించాడు తన సమకాలీనుల మాదిరిగానే, వాస్తవికత గురించి సరైన అవగాహన కలిగి ఉండటానికి సోటెరియోలాజికల్ ప్రాముఖ్యతను అతను ధ్రువీకరించాడు. ఈ అవగాహన ప్రధానంగా తత్వశాస్త్రం కాస్మోలాజికల్ నాలెడ్జ్ గా భావించబడలేదు, కానీ మానవ అనుభవంలో బాధలు తలెత్తడం తొలగిపోవడం వంటి జ్ఞానం. బుద్ధుని ఆధునిక తత్వశాస్త్రం కంటే భిన్నంగా ఉంటుంది ఇది ప్రాథమికంగా మానవ ఆధ్యాత్మిక సమస్యకు పరిష్కారం. బుద్ధుని తత్వశాస్త్రంని అనుభవవాదంతో పోల్చారు, ఇది ఇంద్రియాల ద్వారా ప్రపంచ అనుభావిక పరిశీలన ఏదైనా జ్ఞాన వాదనలను ధ్రువీకరించడానికి సరైన మార్గం అని బుద్ధుడు బోధించాడు. ఇంకా, బుద్ధుడు బ్రాహ్మణుల వ్యక్తిగత అధికారాన్ని తిరస్కరించాడు ఎందుకంటే వారిలో ఎవరికీ బ్రాహ్మణుడి వ్యక్తిగత అనుభవం ఉందని నిరూపించలేరు. ఈ ప్రకరణంలో సత్యాన్ని ధ్రువీకరించడానికి అనుభవం మాత్రమే ప్రమాణం అని బుద్ధుడు నొక్కి చెప్పాడు. బుద్ధుడు తన అనుచరులను తన కోసమే మేధో వివాదానికి గురికాకుండా నిరుత్సాహపరిచాడు, అది మేల్కొలుపు లక్ష్యం నుండి ఒకరిని దూరం చేస్తుంది. బాధ నుండి విముక్తి కోసం ఆచరణాత్మక విలువను కలిగి ఉన్న తత్వశాస్త్రం మాత్రమే ముఖ్యమైనవి. గ్రంథాల ప్రకారం, బుద్ధుడు తన జీవితకాలంలో అనేక అధిభౌతిక ప్రశ్నలను అడిగినప్పుడు మౌనంగా ఉండి, "తెలివిలేని ప్రతిబింబానికి" ఆధారం అని భావించాడు. ఈ 'జవాబు లేని ప్రశ్నలు' విశ్వం శాశ్వతమైనదా శాశ్వతమైనదా ( అది పరిమితమైనదా అనంతమైనదా), శరీరం స్వయం ఐక్యత విభజన, మోక్షం తరువాత ఒక వ్యక్తి పూర్తి అస్థిరత వంటి సమస్యలను పరిగణించింది. ఈ భరించలేని సమస్యల గురించి ఆలోచించడం "వీక్షణల మంద, అభిప్రాయాల అరణ్యం, వీక్షణల వివాదం, అభిప్రాయాలను పొందడం" దారితీసిందని బుద్ధుడు పేర్కొన్నాడు. బుద్ధుని ధర్మం అనేది అంతిమ ముగింపు అన్ని అధిభౌతిక రియాలిటీ వివరణ కాదు, కానీ ఆచరణాత్మక బోధనల సమితి. ఈ విషయాన్ని స్పష్టం చేయడానికి బుద్ధుడు రెండు ఉపమానాలను ఉపయోగించాడు, 'తెప్ప పారాబుల్' పాయిజన్డ్ ఆఫ్ విష బాణం. ధర్మం అనేది మోక్షం సాధించడానికి ఒక ఆచరణాత్మక సాధనం మాత్రమే అనే అర్థంలో తెప్ప వంటిది ("దాటడం కోసం, పట్టుకోవడం కోసం కాదు") ఒకరు ఇలా చేసిన తర్వాత, తెప్పను విస్మరించవచ్చు. ఇది ఔషధం లాంటిది, దీనిలో ఒక విష బాణం (అంటే మెటాఫిజిక్స్, మొదలైనవి) ద్వారా ఒకరు ఎలా గాయపడ్డారు అనే వివరాలు బాణం గాయాన్ని తొలగించి నయం చేసే చర్యలో (బాధలను తొలగించడం) పట్టింపు లేదు. ఈ కోణంలో బుద్ధుడిని తరచూ 'గొప్ప వైద్యుడు' అని పిలుస్తారు, ఎందుకంటే అతని లక్ష్యం మానవాళి బాధను మొదటగా నయం చేయడమే తప్ప, అధిభౌతిక గురించి ఉహించకూడదు. బుద్ధుని మరణం తరువాత, ధర్మకీర్తి వంటి కొంతమంది బౌద్ధులు బుద్ధుని సూక్తులను అవగాహన అనుమితికి సమానమైన సాక్ష్యంగా ఉపయోగించారు. బుద్ధుని నిశ్శబ్దం తత్వశాస్త్రానికి దుర్వినియోగం అశ్రద్ధను సూచించదు. బదులుగా, అతను ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానాలను జ్ఞానోదయం లేనివారికి అర్థం కాలేదని చూశాడు. ధ్యానంలో మనస్సుకు ప్రదర్శించబడిన దృగ్విషయాల ప్రత్యక్ష జ్ఞానం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. మొట్టమొదటి బౌద్ధ గ్రంథాల బుద్ధుడు ధర్మాన్ని "తర్కాన్ని మించిపోయాడు" అని తార్కికం అనేది జ్ఞానోదయం లేని మానవులు విషయాలను గ్రహించే విధానం నిజంగా ఉన్నట్లుగా ఉంటాయి. "తార్కికానికి మించి" వెళ్ళడం అంటే ఈ సందర్భంలో లోపలి నుండి తార్కికం స్వభావాన్ని చొచ్చుకుపోవటం వ్యవస్థ మొత్తం వెలుపల పనిచేయడం కంటే భవిష్యత్తులో ఏదైనా ఒత్తిడిని ఎదుర్కొనే కారణాలను తొలగించడం. బుద్ధుని నీతి బాధలను తొలగించడానికి కర్మ చట్టం ఆవరణపై ఆధారపడి ఉంటుంది. బౌద్ధ నీతిని యుడైమోనిక్ అని పిలుస్తారు (వారి లక్ష్యం శ్రేయస్సుతో) ధర్మ నీతితో పోల్చబడింది బౌద్ధ నైతిక చర్యలు ధర్మాలు అవి మనలను ఎలా నడిపిస్తాయో మోక్షం జీవితంలో ఒక అంశంగా సరైన మార్గం అని బుద్ధుడు బోధించాడు.
బౌద్ధ నీతి,బౌద్ధ పాఠశాలలు
[మార్చు]మొదట, బుద్ధుడు తన శిష్యులు, సన్యాసులు అనుసరించాల్సిన ఐదు సూత్రాలను (జీవహింస చేయరాదు (చంపడం), దొంగిలించడం, లైంగిక దుష్ప్రవర్తన, అబద్ధం మద్యం తాగడం వద్దని) వివరించాడు. ఎవరైనా ఎందుకు నైతికంగా ఉండాలని బుద్ధుడు ఇచ్చిన వివిధ మార్గలు ఉన్నాయి. ప్రపంచంలో ఎవరైనా ఉద్దేశపూర్వకంగా తప్పు చేసినట్లయితే, చెడు కర్మ పండు ఫలితం అవుతుందని, ప్రతికూల ఫలితాలను తెచ్చే ఈ ప్రతికూల చర్యలకు దూరంగా ఉండటం మంచిదని బుద్ధుడు బోధించాడు. కర్మ అనేది ఉద్దేశం సంకల్పం తప్ప మరొకటి కాదు, అందువల్ల అనుకోకుండా ఒకరికి హాని కలిగించడం చెడు కర్మ ఫలితాలను సృష్టించదు. కర్మ ఒక పాక్షిక-భౌతిక మూలకం అని నమ్మే జైనుల మాదిరిగా కాకుండా, బుద్ధ కర్మ ఒక మానసిక సంఘటన ఈ ఆలోచన బుద్ధుని రెండవ నైతిక సమర్థనకు దారితీస్తుంది ఉద్దేశపూర్వకంగా ప్రతికూల చర్యలను చేయడం మానసిక అపవిత్రతలను బలోపేతం చేస్తుంది ప్రచారం చేస్తుంది, ఇది వ్యక్తులను పునర్జన్మ చక్రానికి కట్టుబడి ఉంచుతుంది విముక్తి ప్రక్రియలో జోక్యం చేసుకుంటుంది అందువల్ల ఉద్దేశపూర్వకంగా మంచి కర్మ చర్యలను చేయడం మానసిక శుద్ధీకరణలో పాల్గొంటుంది ఇది మోక్షానికి దారితీస్తుంది, అత్యధిక ఆనందం. ఈ దృక్పథం అనైతిక చర్యలను మన ఆనందం కోసం అన్వేషణలో నైపుణ్యం లేనిదిగా చూస్తుంది అందువల్ల మంచి చేయటం ఆచరణాత్మకమైనది. మూడవ నైతిక పరిశీలన స్వయంసేవ కాదు మన బాధలను దాని తార్కిక ముగింపుకు మన సహజ కోరికను తీసుకుంటుంది.[8][9]
ప్రధాన భారతీయ బౌద్ధ తాత్విక పాఠశాలలు అభిధర్మ అని పిలువబడే ఒక విధమైన విశ్లేషణను అభ్యసించాయి, ఇది ప్రారంభ బౌద్ధ ప్రసంగాల (సూత్రాలు) బోధనలను క్రమబద్ధీకరించడానికి ప్రయత్నించింది. అభిధర్మ విశ్లేషణ మానవ అనుభవాన్ని క్షణికమైన అసాధారణ సంఘటనలు "ధర్మాలు" అని పిలుస్తారు. ధర్మాలు అశాశ్వతమైనవి ఇతర కారణ కారకాలపై ఆధారపడి ఉంటాయి, అవి ఇతర పరస్పర అనుసంధానమైన ధర్మాల వెబ్‌లో భాగంగా ఉత్పన్నమవుతాయి దాటిపోతాయి అవి ఒంటరిగా కనిపించవు. సూత్రాలలో బుద్ధుని బోధనలు కేవలం సాంప్రదాయికమని అభిధర్మ పాఠశాలలు అభిప్రాయపడ్డాయి, అభిధర్మ విశ్లేషణ అంతిమ సత్యం (పరమత్తా సక్కా), జ్ఞానోదయమైన జీవి చూసినప్పుడు నిజంగా విషయాలు ఎలా ఉన్నాయి. అభిధార్మిక్ ప్రాజెక్ట్ ఒక దృగ్విషయం ప్రక్రియ తత్వశాస్త్రంగా పోల్చబడింది. అభిధర్మ తత్వవేత్తలు వారు ధర్మాలు అసాధారణ సంఘటనల సమగ్ర జాబితా అని నమ్ముతున్న వాటిని వివరించడమే కాక, వాటి మధ్య కారణ సంబంధాలు కూడా ఉన్నాయి. అభిధార్మిక్ విశ్లేషణలో, అంతిమంగా వాస్తవమైన ఏకైక విషయం ఒక కారణ ప్రవాహంలో ధర్మాల పరస్పర చర్య; మిగతావన్నీ కేవలం సంభావిత (పాసట్టి) నామమాత్రమే.
ఈ అభిప్రాయాన్ని మార్క్ సైడెరిట్స్ "కేవలం కేవలం తగ్గింపువాదం" అని పిలుస్తారు, ఎందుకంటే నిష్పాక్షికమైన ఎంటిటీలు మాత్రమే వాస్తవమైనవి, సంపూర్ణమైనవి కావు. సాంప్రదాయిక విషయాలు (పట్టికలు, వ్యక్తులు మొదలైనవి) "విశ్లేషణలో అదృశ్యమవుతాయి" అని వాసుబంధు వంటి అభిధర్మకులు వాదించారు ఈ విశ్లేషణ అసాధారణ సంఘటనలు వాటి సంబంధాల కారణ ప్రవాహాన్ని మాత్రమే వెల్లడిస్తుందని వాదించారు. ప్రధాన స్రవంతి అభిధర్మీకాలు తమ ప్రధాన హిందూ ప్రత్యర్థులు, న్యాయ పాఠశాలకు వ్యతిరేకంగా ఈ అభిప్రాయాన్ని సమర్థించారు, వీరు పదార్ధ సిద్ధాంతకర్తలు విశ్వాల ఉనికిని ప్రతిపాదించారు.[10] ప్రజాపతివాడ వంటి కొంతమంది అభిధర్మికలు కూడా కఠినమైన నామమాత్రవాదులు, అన్ని విషయాలు - ధర్మాలు కూడా - కేవలం సంభావితమైనవి అని అభిప్రాయపడ్డారు.
ఇది బుద్ధుని మరణం తరువాత అభివృద్ధి చెందిన అనేక తాత్విక అభిప్రాయాల భారతదేశంలోని బౌద్ధ అభిధర్మ పాఠశాలలను విభజించిన ప్రధాన తాత్విక సిద్ధాంతాలు ఇవి. క్రీస్తుపూర్వం మొదటి శతాబ్దంలో శ్రీలంకకు తీసుకువచ్చిన తరువాత, థెరావాడ పాలి భాష అభిధమ్మ సంప్రదాయం థెరవాడ పాఠశాల అతి ముఖ్యమైన తత్వవేత్త వ్యాఖ్యాత అయిన బుద్ధగోస (సా.శ. 4-5 వ శతాబ్దం) రచనల ద్వారా ఎక్కువగా ప్రభావితమైంది. థెరావాడ తాత్విక సంస్థ ఎక్కువగా అథాకథా తరంలో జరిగింది. సర్వస్తివాడ భారతదేశంలోని ప్రధాన బౌద్ధ తాత్విక పాఠశాలలలో ఒకటి, ధర్మాలు మూడు సార్లు ఉన్నాయి అనే నమ్మకం కారణంగా అవి పేరు పెట్టబడ్డాయి: గత, వర్తమాన భవిష్యత్తు. సర్వస్తివా అభిధర్మ వ్యవస్థ కేవలం మానసిక సంఘటనల వర్గీకరణగా ప్రారంభమైనప్పటికీ, వారి తత్వవేత్తలు ధర్మత్రాత కాట్యానిపుత్రా (పాఠశాల కేంద్ర గ్రంథమైన మహావిభాస కంపైలర్) చివరికి ఈ వ్యవస్థను ఒక బలమైన వాస్తవికతగా మెరుగుపరిచారు. అత్యవసరవాదం. ఈ వాస్తవికత ధర్మాల నాణ్యతపై ఆధారపడింది.
భారతీయ మహాయాన తత్వశాస్త్రం
[మార్చు]
క్రీస్తుపూర్వం 1 వ శతాబ్దం నుండి, భారతీయ బౌద్ధమతంలో మహాయాన అనే కొత్త వచన సంప్రదాయం ఏర్పడటం ప్రారంభమైంది, ఇది నెమ్మదిగా భారతీయ బౌద్ధ తత్వశాస్త్రంలో ఆధిపత్యం చెలాయించింది. బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం నలంద విక్రమాసిల వంటి పెద్ద మఠం-విశ్వవిద్యాలయ సముదాయాలలో అభివృద్ధి చెందింది, ఇది ఉత్తర భారతదేశంలో అభ్యాస కేంద్రాలుగా మారింది. మహాయాన తత్వవేత్తలు అభిధర్మ తాత్విక ప్రాజెక్టులను కొనసాగించారు, అదే సమయంలో వాటిని విమర్శించారు కొత్త భావనలు ఆలోచనలను ప్రవేశపెట్టారు. ఆధ్యాత్మికంగా ప్రయోజనకరంగా ఉండాలనే అర్థంలో సిద్ధాంతాలను షరతులతో "నిజం"గా పరిగణిస్తారని పేర్కొన్న మహాయాన సత్యం ఆచరణాత్మక భావనను కలిగి ఉన్నందున, కొత్త సిద్ధాంతాలు అభ్యాసాలు 'నైపుణ్య మార్గాలు' (ఉపయ) గా చూడబడ్డాయి. మహాయానం బోధిసత్వా ఆదర్శాన్ని కూడా ప్రోత్సహించింది, ఇందులో అన్ని జ్ఞానవంతుల పట్ల కరుణ ఉంటుంది. బోధిసత్వుడు బాధపడుతున్న మిగతా జీవులందరికీ ప్రయోజనం చేకూర్చే సంసారంలో (జనన, మరణ చక్రం) ఉండటానికి ఎంచుకునే వ్యక్తి. ప్రధాన మహాయాన తాత్విక పాఠశాలలు సంప్రదాయాలు ప్రజాపరమిత, మధ్యమాకా, తథాగటగర్భా, దిగ్నాగా ఎపిస్టెమోలాజికల్ పాఠశాల, యోగకారా, హువాయన్, టియాంటై, చాన్ జెన్ పాఠశాలలు. ప్రజాపరమిత బోధనలు బౌద్ధ తత్వవేత్త నాగార్జున (మ. 150 - సి. 250 సిఇ) మధ్యమక (మధ్య మార్గం) పాఠశాలతో సంబంధం కలిగి ఉన్నాయి. నాగార్జున భారతీయ బౌద్ధ ఆలోచనాపరులలో ఒకరు; అతను దృగ్విషయం ఖాళీ స్వభావం కోసం శాస్త్రీయ వాదనలు ఇచ్చాడు నాగార్జున విశ్లేషణపై నిర్మించిన మధ్యమాక పాఠశాల తత్వవేత్తలు వారి ప్రత్యర్థులపై మధ్యమాకను సమర్థించారు. వీరిలో ఆర్యదేవ (3 వ శతాబ్దం ), నాగార్జున శిష్యుడు మాలామధ్యమ కోరికపై ఒక ముఖ్యమైన వ్యాఖ్యానం రాసిన కాంద్రకార్తి (600-సి. 650) ; శాంతిదేవ (8 వ శతాబ్దం). బుద్ధపలిత (470–550) 'ప్రిసాజికా' విధానం మూలకర్తగా అర్ధం చేసుకోబడింది, ఇది అసంబద్ధమైన వాదనలను తగ్గించడం ద్వారా మాత్రమే నిత్యావసరాన్ని విమర్శించడంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. అతన్ని భవవివేక (సి. 500 - సి. 578) విమర్శించారు, అతను "ఒకరి స్వంత సిద్ధాంత వైఖరిని నిర్ణయించడానికి" సిలజాలను ఉపయోగించాలని వాదించాడు. ఈ రెండు విధానాలను తరువాత టిబెటన్ తత్వవేత్తలు వ్యాఖ్యాతలు మధ్యసాకాకు ప్రసాజిక స్వతాంత్రిక విధానాలు అని పిలుస్తారు. చైనాలో, మధ్యమాక పాఠశాల (సాన్లాన్ అని పిలుస్తారు) కుమరాజవ (సా.శ. 344–413) చేత స్థాపించబడింది, అతను నాగార్జున రచనలను చైనీస్కు అనువదించాడు. ఇతర చైనీస్ మధ్యమాకాలో కుమరాజావా విద్యార్థి సెంగ్జావో, జిజాంగ్ (549–623), మధ్యమాకాపై 50 కి పైగా రచనలు రాశారు జపాన్‌కు మధ్యమాకా బోధనలను తీసుకువచ్చిన కొరియా సన్యాసి హైగ్వాన్ ఉన్నారు. అతని మరణం తరువాత భారతదేశంలోని అన్ని బౌద్ధులలో సంస్కృత భాషా తత్వవేత్తలందరిలో "జ్ఞానోదయ మలుపు"కు దారితీసింది. దిగ్నాగా రచన తరువాత శతాబ్దాలలో, సంస్కృత తత్వవేత్తలు వారి ప్రతిపాదనలన్నింటినీ పూర్తిగా అభివృద్ధి చేసిన జ్ఞాన సిద్ధాంతాలతో సమర్థించడంపై ఎక్కువ దృష్టి పెట్టారు.[11] ఈ బౌద్ధ తత్వవేత్తలు మొమెంటరీ సిద్ధాంతం, యోగాకర "అవగాహన మాత్రమే" వీక్షణ, వివరాల వాస్తవికత అణువాదం, నామమాత్రవాదం స్పృహ స్వీయ-రిఫ్లెక్సివ్ స్వభావానికి అనుకూలంగా వాదించారు. వారు దేవుని హిందూ సిద్ధాంతాలు (ఈశ్వర), విశ్వం, వేదాల అధికారం శాశ్వత ఆత్మ (ఆత్మ) ఉనికిపై దాడి చేశారు.
తంత్ర
[మార్చు]ఉత్తర భారతదేశంలో ఎనిమిదవ శతాబ్దం అభివృద్ధి చేసిన వజ్రయాన అని పిలువబడే బౌద్ధ తంత్రాలు అని పిలువబడే గ్రంథాల సమూహంతో సంబంధం ఉన్న సంప్రదాయం. ఈ సమయానికి తంత్రం భారతీయ బౌద్ధమతం ముఖ్య లక్షణం, భారతీయ తాంత్రిక పండితులు బౌద్ధ తాంత్రిక వ్యవస్థల తాత్విక రక్షణలు, హెర్మెనిటిక్స్ వివరణలను అభివృద్ధి చేశారు, ముఖ్యంగా గుహ్యసామజ తంత్రం గుహ్యగర్భా తంత్రం వంటి ముఖ్య తంత్రాలపై వ్యాఖ్యానాల ద్వారా వజ్రయణం దృశ్యం మధ్యమాకా, యోగాకర బుద్ధ-ప్రకృతి సిద్ధాంతాలపై ఆధారపడింది, ఇది తాంత్రిక కర్మ అనేక నైపుణ్య పద్ధతులు (ఉపయ) కలిగి ఉన్న విముక్తికి వేగవంతమైన వాహనంగా భావించింది. రహస్య మంత్రాలు, మద్యం, లైంగిక యోగా, కోపంతో ఉన్న దేవతలు ఇతర అభ్యాసాలు నిషేధాలతో నిండిన మండలాల సంక్లిష్ట విజువలైజేషన్లను కలిగి ఉన్న ఆచారాల అసాధారణ స్వభావం నుండి తంత్రాల వివరణ రక్షణ అవసరం ఏర్పడింది. సాంప్రదాయ బౌద్ధమత ఆలోచనతో పోల్చితే కనీసం నవలతో అసమ్మతితో ఉన్నారు. ఉదాహరణకు, గుహ్యసమజ తంత్రం ఇలా చెబుతోంది: "మీరు జీవులను చంపాలి, అబద్ధాలు మాట్లాడాలి, ఇవ్వని వాటిని తీసుకోవాలి చాలా మంది మహిళలతో లైంగిక సంబంధం కలిగి ఉండాలి". తంత్రం ఇతర లక్షణాలలో విముక్తికి సాధనంగా భౌతిక శరీరంపై దృష్టి పెట్టడం స్త్రీలింగ అంశాలు, స్త్రీలింగ దేవతలు లైంగికత పునరుద్ఘాటన ఉన్నాయి.[12] ఈ పద్ధతుల రక్షణ పరివర్తన సిద్ధాంతంపై ఆధారపడి ఉంటుంది, ఇది ప్రతికూల మానసిక కారకాలు శారీరక చర్యలను ఒక కర్మ నేపథ్యంలో పండించవచ్చు మార్చవచ్చు. హేవాజ్రా తంత్రం ఇలా చెబుతోంది. దుష్ట పురుషులు కట్టుబడి ఉన్న విషయాలు, ఇతరులు సాధనంగా మారి తద్వారా ఉనికి బంధాల నుండి విడుదల అవుతారు. అభిరుచి ద్వారా ప్రపంచం కట్టుబడి ఉంది, అభిరుచి ద్వారా కూడా ఇది విడుదల అవుతుంది, కానీ మతవిశ్వాశాల బౌద్ధులచే ఈ తిరోగమన పద్ధతి తెలియదు. బౌద్ధ తాంత్రిక వ్యాఖ్యానాల మరొక హెర్మెనిటిక్, పుండరికా విమలప్రభా (కలకచ్రా తంత్రంపై వ్యాఖ్యానం) తంత్రాలలో నిషిద్ధం అనైతిక ప్రకటనలను తాంత్రిక సాధన గురించి రూపక ప్రకటనలుగా వ్యాఖ్యానించడం. ఉదాహరణకు, విమలప్రభలో, "జీవులను చంపడం" అంటే తల పైభాగంలో ఉన్న ప్రాణాన్ని ఆపడం. తాంత్రిక కాంద్రకిర్తి ప్రదీపోద్యోతనంలో, గుహ్యసమజ తంత్రానికి వ్యాఖ్యానం, జీవులను చంపడం "ప్రత్యేక సమాధి" ద్వారా "వాటిని శూన్యంగా చేస్తుంది" అని వివరించబడింది, ఇది బస్-టన్ ప్రకారం పూర్తి దశ తాంత్రిక అభ్యాసంతో ముడిపడి ఉంది. వజ్రయాన తాత్విక దృక్పథం అవతారంలో ఒకటి అని డగ్లస్ డక్వర్త్ పేర్కొన్నాడు, ఇది భౌతిక విశ్వోద్భవ శరీరాన్ని ఇప్పటికే జ్ఞానం దైవత్వం కలిగి ఉన్నట్లు చూస్తుంది. విముక్తి (మోక్షం) బుద్ధుడిని భవిష్యత్తులో ఏదో ఒక సంఘటనగా భవిష్యత్తులో జరిగిన సంఘటనగా చూడలేము, కానీ ప్రస్తుతం దేవత యోగా వంటి ప్రత్యేకమైన తాంత్రిక అభ్యాసాల ద్వారా ప్రస్తుతం ప్రాప్యతగా చూడవచ్చు, అందువల్ల వజ్రయానను "ఫలిత వాహనం" అని కూడా పిలుస్తారు. డక్వర్త్ వజ్రయాన తాత్విక దృక్పథాన్ని పాంథిజం ఒక రూపంగా పేర్కొన్నాడు, దీని ద్వారా అతను ఇప్పటికే ఉన్న ప్రతి అస్తిత్వం ఏదో ఒక కోణంలో దైవికమైనదని అన్ని విషయాలు ఏదో ఒక విధమైన ఐక్యతను వ్యక్తపరుస్తాయని నమ్ముతాడు. ప్రధాన భారతీయ తాంత్రిక బౌద్ధ తత్వవేత్తలు బుద్ధగుహ్యా, పద్మావజ్రా (గుహసిద్ధి రచయిత), నాగార్జున (7వ శతాబ్దపు సారా శిష్యుడు), ఇంద్రభూతి (జనసిద్ధి రచయిత), అనంగవజ్రా, దోంబిహేరుకా, దుర్జయచంద్ర వ్యాఖ్యానాలు సంప్రదాయం. వజ్రబోధి ఉభకరసిహా వంటివారు తంత్రాను టాంగ్ చైనాకు తీసుకువచ్చారు (716 నుండి 720 వరకు), యి జింగ్ కోకై వంటి ఆలోచనాపరులు చైనీస్ జపనీస్ భాషలలో తాంత్రిక తత్వాన్ని అభివృద్ధి చేస్తూనే ఉన్నారు. టిబెట్‌లో, సక్య పండిత (1182-28 - 1251), లాంగ్చెన్పా (1308–1364) సోంగ్ఖాపా (1357–1419) వంటి తత్వవేత్తలు టిబెటన్‌లో బౌద్ధ తాంత్రిక తత్వశాస్త్ర సంప్రదాయాన్ని కొనసాగించారు.
టిబెటన్ బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం
[మార్చు]టిబెటన్ బౌద్ధ తత్వశాస్త్రం ప్రధానంగా భారతీయ సంప్రదాయాల మధ్యమామక, యోగాకర నమ్మకమైన జ్ఞానం కొనసాగింపు మెరుగుదల. అంతారకైత కమలైలా ప్రారంభ ప్రయత్నాలు వారి పరిశీలనాత్మక పండిత సంప్రదాయాన్ని టిబెట్‌కు తీసుకువచ్చాయి. ఇతర ప్రభావాలలో బౌద్ధ తంత్రాలు బుద్ధ ప్రకృతి గ్రంథాలు ఉన్నాయి. ప్రారంభ టిబెటన్ బౌద్ధ తత్వవేత్తల ప్రారంభ రచన శాస్త్రీయ భారతీయ తాత్విక గ్రంథాల అనువాదం వ్యాఖ్యానాల రచన. ఈ ప్రారంభ కాలం 8 నుండి 10వ శతాబ్దం వరకు. ప్రారంభ టిబెటన్ వ్యాఖ్యాత తత్వవేత్తలు ధర్మకిర్తి పనిని ఎక్కువగా ప్రభావితం చేశారు వీరిలో న్గోక్ లో-డ్జా-వా (1059-1109) చా-బా (1182-1251) ఉన్నారు. వారి రచనలు ఇప్పుడు పోయాయి. 12వ 13వ శతాబ్దాలలో చంద్రకీర్తి రచనల అనువాదం, టిబెట్‌లో పట్సాబ్ నైమా ద్రక్పా, కనకవర్మన్ జయానంద (12వ శతాబ్దం) వంటి పండితులు ఆయన అభిప్రాయాలను ప్రకటించారు ప్రసాంగికా టిబెటన్ చర్చ అభివృద్ధి టిబెటన్ బౌద్ధ పాఠశాలల్లో ఈనాటికీ కొనసాగుతున్న స్వతంతరిక వీక్షణలు. ఈ అభిప్రాయాల మధ్య ప్రధాన అసమ్మతి హేతుబద్ధమైన వాదన ఉపయోగం. 14 వ శతాబ్దంలో బుద్ధ ప్రకృతి గ్రంథాలు సిద్ధాంతాలపై ఆసక్తి పెరిగింది. ఇది మూడవ కాగ్యు కర్మపా రంగ్జంగ్ డోర్జే (1284-1339) రచనలో చూడవచ్చు, ముఖ్యంగా అతని గ్రంథం "లోతైన ఇన్నర్ మీనింగ్". ఈ గ్రంథం అంతిమ స్వభావం బుద్ధ స్వభావం వంటి వర్ణనను వివరిస్తుంది, ఇది మోక్షం సంసారాలకు ఆధారం, ప్రకృతిలో ప్రకాశవంతమైనది సారాంశంలో ఖాళీగా ఉంటుంది, ఆలోచనను అధిగమిస్తుంది. బుద్ధుడి బుద్ధ స్వభావం లక్షణాలు ఇప్పటికే మనస్సులో ఉన్నాయని, ఇది అన్ని సంప్రదాయ వాస్తవికతతో ఖాళీగా ఉందని, ఇది తన స్వభావాన్ని బుద్ధుడ్ ధర్మకాయగా కలిగి ఉంటుంది. డాల్పోపా ప్రకారం, అన్ని జీవులకు బుద్ధ స్వభావం ఉందని, ఈ అభిప్రాయం నియింగ్మా కాగ్యు ఆలోచనాపరులు వంటి ఇతర పాఠశాలల తత్వవేత్తలపై ప్రభావం చూపింది కొన్ని వృత్తాలలో ఆత్మ హిందూ భావాలకు సమానమైనదని కూడా విస్తృతంగా విమర్శించబడింది. షెంటాంగ్ తత్వాన్ని టిబెట్ మంగోలియాలో తరువాత జోనాంగ్ పండితుడు టెరనాథా (1575-1634) వివరించాడు. 17వ శతాబ్దం చివరలో, జోనాంగ్ క్రమం దాని బోధనలు 5 వ దలైలామా చేత దాడి చేయబడ్డాయి, వీరు టిబెట్‌లోని వారి ఆశ్రమాలలో ఎక్కువ భాగాన్ని గెలుగ్ క్రమంగా మార్చారు, అయినప్పటికీ చాలా మంది రహస్యంగా బయటపడ్డారు.
సాక్య పండిత
సాక్య పండిత (1182–1251) 13వ శతాబ్దపు సాక్య పాఠశాల అధిపతి టిబెట్ పాలకుడు. అతను టిబెటన్ సంప్రదాయంలో అతి ముఖ్యమైన బౌద్ధ తత్వవేత్తలలో ఒకడు, తర్కం ఎపిస్టెమాలజీపై రచనలు రాయడం ధర్మకీర్తి ప్రమానవర్తిక (వ్యాఖ్యానంపై చెల్లుబాటు అయ్యే జ్ఞానం) ను విద్యా అధ్యయనానికి కేంద్రంగా ప్రోత్సహించాడు. సాక్య పండిత 'ట్రెజరీ ఆఫ్ లాజిక్ ఆన్ వాలిడ్ కాగ్నిషన్' (త్షాద్ మా రిగ్స్ పాయి గెట్టర్) క్లాసిక్ సాక్య ఎపిస్టెమిక్ యాంటీ-రియలిస్ట్ స్థానాన్ని నిర్దేశించింది, విశ్వం వంటి భావనలు చెల్లుబాటు అయ్యే జ్ఞానం ద్వారా తెలియవని అందువల్ల జ్ఞానం నిజమైన వస్తువులు కాదని వాదించారు. ఆకస్మిక జ్ఞానోదయం సిద్ధాంతాలను కూడా సాక్య పండిత విమర్శించారు, వీటిని టిబెట్‌లోని "చైనీస్ గ్రేట్ పర్ఫెక్షన్" కొంతమంది ఉపాధ్యాయులు నిర్వహించారు.
తరువాత గోరంపా (1429–1489) సాక్య చోక్డెన్ (1428–1507) వంటి సాక్యలు సాక్య వాస్తవిక వ్యతిరేకతను అభివృద్ధి చేసి, రక్షించుకుంటారు, వారు సాక్య పండిత తత్వశాస్త్రం ప్రధాన వ్యాఖ్యాతలు విమర్శకులుగా చూస్తారు. సాక్యా చోక్డెన్ సోమాఖాపా మధ్యమాకా డాల్పోపా షెంటాంగ్ వ్యాఖ్యానాన్ని కూడా విమర్శించాడు. మిడిల్ వే గురించి తన కచ్చితమైన నిర్ధారణలో, చోక్డెన్ సోంగ్ఖాపా అభిప్రాయం చాలా లోగో-సెంట్రిక్ అని విమర్శించాడు భాషకు మించిన అంతిమ వాస్తవికత గురించి సంభావితీకరణలో చిక్కుకున్నాడు. సాక్య చోక్డెన్ తత్వశాస్త్రం యోగాకారా మధ్యమాకా అభిప్రాయాలను పునరుద్దరించటానికి ప్రయత్నించింది, ఈ రెండింటినీ అంతిమ సత్యంపై చెల్లుబాటు అయ్యే పరిపూరకరమైన దృక్పథాలుగా చూసింది. అవాస్తవాలను నిజమని భావించే లోపాన్ని తొలగిస్తున్నట్లు మధ్యమాకను చోక్డెన్ చూస్తాడు యోగాకారా రియాలిటీ తిరస్కరణ తప్పును తొలగిస్తాడు. అదేవిధంగా, షెంటాంగ్ రాంగ్టాంగ్ వీక్షణలను సాక్యా చోక్డెన్ పరిపూరకంగా చూస్తారు; రాంగ్టాంగ్ నిరాకరణ అన్ని తప్పుడు అభిప్రాయాలను సంభావిత సరిదిద్దడాన్ని తగ్గించడంలో ప్రభావవంతంగా ఉంటుంది, అయితే ధ్యాన అనుభవాన్ని సాక్షాత్కారాన్ని వివరించడానికి పెంచడానికి షెంటాంగ్ మరింత అనుకూలంగా ఉంటుంది. అందువల్ల, సాక్యా చోక్డెన్ కోసం, అంతిమ వాస్తవికత అదే పరిపూర్ణతను రెండు వేర్వేరు కాని అనుకూలమైన మార్గాల్లో యాక్సెస్ చేయవచ్చు వివరించవచ్చు. జొగ్చెన్ (గ్రేట్ పర్ఫెక్షన్) జొగ్చెన్ తాంత్రిక సాహిత్యం దృక్పథంతో నియింగ్మా పాఠశాల బలంగా ప్రభావితమైంది. లాంగ్చెన్పా (1308–1364) నియింగ్మా పాఠశాల ప్రధాన తత్వవేత్త టిబెటన్ జొగ్చెన్ అభ్యాసం బౌద్ధ తంత్రంపై విస్తృతమైన రచనలు చేశాడు. వీటిలో సెవెన్ ట్రెజర్స్, త్రయం ఆఫ్ నేచురల్ ఈజీ అతని త్రయం ఆఫ్ డిస్పెల్లింగ్ డార్క్నెస్ ఉన్నాయి. లాంగ్చెన్పా రచనలు జొగ్చెన్ తాత్విక అవగాహనను అందిస్తాయి, సూత్రాల వెలుగులో జొగ్చెన్ రక్షణ, అలాగే ఆచరణాత్మక సూచనలు. లాంగ్చెన్పా కొరకు, వాస్తవికత భూమి ప్రకాశవంతమైన స్పష్టత, రిగ్పా బుద్ధ స్వభావం, ఈ భూమి సూత్ర తంత్రాల మధ్య వంతెన. లాంగ్చెన్పా తత్వశాస్త్రం డాల్పోపా నిరంకుశత్వానికి దారితీయకుండా మధ్యమిక పూర్తిగా ప్రతికూల వేదాంతశాస్త్రానికి వ్యతిరేకంగా బుద్ధ ప్రకృతి ఆలోచన సానుకూల అంశాలను స్థాపించడానికి ప్రయత్నించింది. లాంగ్చెన్పా కొరకు, వజ్రయానాలో జొగ్చెన్ తాంత్రిక అభ్యాసానికి ఆధారం "గ్రౌండ్" అనూహ్యమైన బుద్ధ స్వభావం, "బేషరతుగా ఆకస్మికంగా ఉన్న ప్రాధమికంగా ప్రకాశించే వాస్తవికత" ఇది "అన్ని విస్తృతమైన విపరీతాల నుండి ఉచితం". 19వ శతాబ్దంలో రిమో ఉద్యమం (సెక్టారియన్, నిష్పాక్షికంగా) పెరిగింది, ఇది రాజకీయంగా ఆధిపత్యం వహించిన గెలుగ్ పాఠశాల సాక్య, కాగ్యు, నియింగ్మా బాన్ తాత్విక దృక్పథాలపై విమర్శలకు వ్యతిరేకంగా వెనక్కి నెట్టడానికి ప్రయత్నించింది మరింత పరిశీలనాత్మక సార్వత్రిక వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేసింది. పాఠ్య అధ్యయనం. జామియాంగ్ ఖైంట్సే వాంగ్పో (1820-1892) జామ్‌గాన్ కొంగ్‌ట్రాల్ (1813-1899) రిమో స్థాపకులు. టిబెటన్ చరిత్రలో మత వాతావరణం పక్షపాతంగా మారినప్పుడు రిమో ఉద్యమం ప్రాముఖ్యతను సంతరించుకుంది. ఉద్యమం లక్ష్యం "మధ్యతరగతి వైపుకు నెట్టడం, ఇక్కడ వివిధ సంప్రదాయాల వివిధ అభిప్రాయాలు శైలులు తిరస్కరించబడటం, అట్టడుగు వేయడం నిషేధించబడటం కంటే వారి వ్యక్తిగత రచనల కోసం ప్రశంసించబడ్డాయి." తాత్వికంగా, జామ్‌గాన్ కాంగ్‌ట్రాల్ షెంటాంగ్‌ను సమర్థించాడు మరొక రిమా పండితుడు జామ్‌గాన్ జు మిఫామ్ గయాట్సో (1846-1912) సోంగ్‌ఖాపాను నియింగ్మా కోణం నుండి విమర్శించాడు. మిఫామ్ మధ్య మార్గం దృక్పథం యూనిటీ (జుంగ్ జగ్) అని వాదించాడు, అనగా అంతిమ కోణం నుండి సెంటిమెంట్ జీవుల బుద్ధుల ద్వంద్వత్వం కూడా కరిగిపోతుంది. మింగ్హామ్ రాంగ్టాంగ్ (స్వీయ శూన్యత) అభిప్రాయాన్ని కూడా ధ్రువీకరించాడు. తరువాతి నియింగ్మా పండితుడు బొట్రుల్ (1894–1959) ప్రధాన టిబెటన్ మధ్యమాకా స్థానాలను షెంటాంగ్ (ఇతర శూన్యత), నియింగ్మా రాంగ్టాంగ్ (స్వీయ శూన్యత) గెలుగ్ బెడెంటాంగ్ (నిజమైన ఉనికి శూన్యత) గా వర్గీకరించారు. వాటి మధ్య ప్రధాన వ్యత్యాసం వారి "నిరాకరణ వస్తువు"; అనధికారిక అనుభవం ఖాళీగా ఉందని, రాంగ్టాంగ్ ఏదైనా సంభావిత సూచనను నిజమైన ఉనికిని తిరస్కరిస్తుంది అని షెంగ్టాంగ్ పేర్కొంది.[13] 14వ దలైలామా కూడా ఈ పరిశీలనాత్మక విధానం ద్వారా ప్రభావితమైంది. అన్ని ప్రధాన టిబెటన్ బౌద్ధ పాఠశాలల నుండి ఉపాధ్యాయుల క్రింద అధ్యయనం చేసిన అతని తాత్విక స్థానం శూన్యతపై విభిన్న దృక్పథాలు పరిపూరకరమైనవి. టియాంటై ఆవిర్భావానికి ముందు చైనాలో ఉన్న బౌద్ధమతం పాఠశాలలు సాధారణంగా భారతదేశం నుండి ప్రత్యక్ష మార్పిడికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయని నమ్ముతారు, వాటి ప్రాథమిక సిద్ధాంతాలకు పద్ధతులకు తక్కువ మార్పులు లేవు. జియా (538–597) చేత స్థాపించబడిన టియాంటాయ్ పాఠశాల, మొట్టమొదటి ప్రత్యేకమైన చైనీస్ బౌద్ధ తాత్విక పాఠశాల. లోటస్ సూత్రంలో బోధించిన ఏకాయనా "ఒక వాహనం" సిద్ధాంతంపై టియాంటై సిద్ధాంతం ఆధారపడింది అన్ని బౌద్ధ బోధనలు గ్రంథాలను సమగ్రంగా కలుపుకొని ఉన్న క్రమానుగత వ్యవస్థలోకి తీసుకురావాలని కోరింది, ఇది లోటస్ సూత్రాన్ని ఈ సోపానక్రమంలో అగ్రస్థానంలో ఉంచింది. టియాంటై మెటాఫిజిక్స్ అనేది ఒక అపూర్వమైన హోలిజం, ఇది ప్రతి దృగ్విషయం, క్షణం సంఘటనను షరతులతో కూడినదిగా, వాస్తవికత ద్వారా వ్యక్తీకరించబడుతుంది. అనుభవంలోని ప్రతి తక్షణం ప్రతి ఇతర ప్రతిబింబం, అందువల్ల, బాధ, మోక్షం, మంచి, చెడు, బుద్ధుడి, దుర్మార్గం, అన్నీ ఒకదానికొకటి "స్వాభావికంగా" ఉంటాయి. స్పృహ ప్రతి క్షణం కేవలం సంపూర్ణమైనది అనంతమైన అశాశ్వతమైనది స్వీయ ప్రతిబింబించేది. అలెగ్జాండర్ పశ్చిమ భారతదేశాన్ని జయించడంపై అలెగ్జాండర్ ది గ్రేట్ కోర్టులో భాగంగా గ్రీకు తత్వవేత్త పిర్రో 18 నెలలు భారతదేశంలో గడిపాడు, ఇక్కడ జిమ్నోసోఫిస్టులతో అతని పరిచయం అతని తత్వాన్ని సృష్టించడానికి కారణమైందని పురాతన జీవిత చరిత్ర రచయితలు చెబుతున్నారు. నాగార్జున తత్వశాస్త్రం పిర్రోనిజం మధ్య అధిక సారూప్యత ఉన్నందున, ముఖ్యంగా సెక్స్టస్ ఎంపైరికస్ మనుగడలో ఉన్న రచనలు థామస్ మెక్‌విల్లె, నాగార్జున భారతదేశంలోకి దిగుమతి చేసుకున్న గ్రీకు పైరోనిస్ట్ గ్రంథాల ద్వారా ప్రభావితమైందని అనుమానిస్తున్నారు.[14] స్వభావ అనేది ఒక విధమైన సారాంశం, ఇది పూర్తిగా స్వతంత్ర సారాంశం కానప్పటికీ, అన్ని ధర్మాలు కారణపరంగా ఆధారపడతాయని చెప్పబడింది. ఈ వాస్తవికతను కాలక్రమేణా విస్తరించింది, కాలానికి సంబంధించి ఒక రకమైన శాశ్వతత్వాన్ని సమర్థవంతంగా ప్రతిపాదించింది.
ఇవీ చూడండి
[మార్చు]పాశ్చాత్య తాత్వికులు
1. అరిస్టాటిల్
2. ప్లేటో
3. సోక్రటీసు
4. పైథాగరస్
5. థేలీస్
6. హెరాక్లిటస్
7. పార్మెనిడిస్
8. ఎంపిడోక్లీస్
9. అనగ్జాగరస్
10. డెమొక్రటిస్
11. ఎపిక్యురస్
12. బేకన్
13. హాబ్స్
14. దె కార్త్
15. స్పినోజా
16. లెబ్నిజ్
17. జాన్ లాక్
18. బిషప్ బెర్క్లీ
19. డేవిడ్ హ్యూమ్
20. రూసో
21. వోల్టేర్
22. కాంట్
23. హెగెల్
24. షోపెన్ హూవర్
25. నీషే
26. కీర్క్ గార్డ్
27. కారల్ మార్క్స్
28. విలియం జేమ్స్
29. బెర్గ్ సన్
32. అనగ్జిమాండర్
33. అనగ్జిమెనీస్
భారతీయ తాత్వికులు
[మార్చు]6. నింబార్కుడు
10. దయానంద సరస్వతి
11. రమణ మహర్షి
12. రామకృష్ణ పరమహంస
13. స్వామి వివేకానంద
14. అరవిందుడు
16. మహాత్మాగాంధీ
17. ఎం.ఎన్. రాయ్
| ధారావాహిక లోని భాగం |
 హిందూధర్మం |
|---|
 |
| హిందూమత పదకోశం |
| బ్రహ్మ పురాణాలు | |
|---|---|
| విష్ణు పురాణాలు | |
| శివ పురాణాలు | |
| ఉప పురాణాలు | బృహద్ధర్మ పురాణం · దేవీ భాగవతం · గణేష పురాణం · కల్కి పురాణం · కాళికా పురాణం · కపిల పురాణం · ముద్గల పురాణం · నృశింహ పురాణం · సాంబ పురాణం · సౌర పురాణము · శివ రహస్య పురాణం · విష్ణు ధర్మోత్తర పురాణం · సనత్కుమారీయం · స్కాందం (కుమారస్వామి) · శివ ధర్మం (నందికేశ్వరుడు) · నారదీయం (దూర్వాసుడు) · బ్రహ్మాండ పురాణం (శుక్రాచార్యుడు) · కాలకం · మహేశ్వరం · మారీచం · భార్గవపురాణం (పరాశరుడు) · కార్తీకపురాణం (స్కందపురాణం) · వారుణం |
| దశావతారాలు | |
|---|---|
1 బుద్ధుడు, బలరాముడు విష్ణువు అవతారములని ప్రతీతి. ఉత్తర భారత సాంప్రదాయం ప్రకారం బుద్ధుడు అవతారమైతే, దక్షిణ భారత సాంప్రదాయం ప్రకారం బలరాముడు విష్ణువు అవతారంగా పరిగణిస్తారు. |
| ముఖ్యమైన పండుగలు |  | |
|---|---|---|
| భారత ప్రాంతీయ నూతన సంవత్సర రోజులు |
| |
| పవిత్ర రోజులు | ||
| పవిత్ర కాలాలు | ||
మూలాలు
[మార్చు]- ↑ Barua, Jyoti. Ancient Buddhist Universities in Indian Sub-Continent. Fulton Books, Inc., 2016.
- ↑ Siderits, Mark. Buddhism as philosophy, 2007,p.6
- ↑ David Kalupahana, Mulamadhyamakakarika of Nagarjuna. Motilal Banarsidass,2006,p.1.
- ↑ Conze, Edward. Buddhist thought in India: Three phases of Buddhist philosophy. Vol. 4. Routledge, 2013.
- ↑ 5.0 5.1 Siderits,Mark.Buddhism as philosophy,2007,p.25
- ↑ Siderits, Mark, "Buddha", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.), http://plato.stanford.edu/archives/spr2015/entries/buddha/
- ↑ Thanissaro Bhikkhu [trans], MN 22 PTS: M i 130 Alagaddupama Sutta: The Water-Snake Simile, 2004, http://www.accesstoinsight.org/tipitaka/mn/mn.022.than.html
- ↑ Williams, Paul; Tribe, Anthony; Wynne, Alexander; Buddhist Thought: A Complete Introduction to the Indian Tradition, 2011, pp. 72–73.
- ↑ Siderits, Mark. Buddhism as philosophy, 2007, p. 82.
- ↑ Kalupahana, David; A history of Buddhist philosophy, continuities and discontinuities, page 128.
- ↑ Lawrence J. McCrea, and Parimal G. Patil. Buddhist Philosophy of Language in India: Jnanasrimitra on Exclusion. New York: Columbia University Press, 2010. p 5.
- ↑ Bibhuti Baruah; Buddhist Sects and Sectarianism, pp. 154-162
- ↑ Emmanuel, Steven M. (Ed.); A Companion to Buddhist Philosophy, p. 103.
- ↑ Thomas McEvilley, The Shape of Ancient Thought 2002 pp499-505